Διαχρονικές μηχανουργίες αφής αγίου φωτός. The “Holy Light” of Jerusalem debunked

William Holman Hunt, The Miracle of the Holy Fire (1899). The 19th century painting depicting the Chritistian Orthodox Holy Fire ceremony. Από ιερείς αρχαίων ναών την αρχαιότητα, από καθολικές καλόγριες το μεσαίωνα, μέχρι τον τάφο τού Ιησού στην Ιερουσαλήμ σήμερα.

Το άγιο φως δεν ήταν πρωτότυπη ιδέα των ορθοδόξων ρωμιών ιεραρχών. 

The small doorway to the traditional site of Jesus’ tomb cracked open to reveal a bright flame and tens of thousands of worshippers cheered ecstatically, marking the pinnacle of Easter Week’s holy fire ceremony in the Church of the Holy Sepulcher. The annual ritual has been practiced for at least the last 1,200 years on the day before Easter, which celebrates Jesus’ resurrection. Let us be honest: For us who are dissociated from religion, the "Holy Light" phenomenon being a miracle cannot but be viewed as a highly improbable, theoretical possibility, equidistant between acceptance and utter rejection. It is a fact though, that the various attempts to demystify it by the skeptics, even though they explain some aspects of the phenomenon, for the time being they have not managed to offer convincing answers to all questions raised by its complexity. What really happens every Good Saturday in Jerusalem cannot be the object of rigourous scientific study under current circumstances. That which can be approached critically is the phenomenon’s theological foundation and its (little known to the faithful) history.

Υπάρχουν αναφορές προγενέστερων αφών αγίων φώτων από καθολικές καλόγριες στη Γαλλία, αλλά κι από ιερείς αρχαίων ναών, που πλούτιζαν μετερχόμενοι παρόμοιων πρακτικών.

Το άγιο φως της αγίας Ραδεγόνδης

Radegonde se retire, accompagnée du peuple, dans le monastère dédié à la Vierge qu'elle fonda à Poitiers. Vie de sainte Radegonde, XIème siècle. Bibliothèque municipale de Poitiers. Radegund (also spelled Rhadegund, Radegonde, Radigund) (ca. 520–586) was a 6th-century Frankish princess, who founded the monastery of the Holy Cross at Poitiers. Canonized in the 9th century, she is the patron saint of several English churches and of Jesus College, Cambridge (whose full name "The College of the Blessed Virgin Mary, Saint John the Evangelist and the glorious Virgin Saint Radegund, near Cambridge".

Η Ραδεγόνδη, σύζυγος του βασιλιά της Γαλλίας Κλοταίρου, αγία της Καθολικής Εκκλησίας, έκτισε το 569 μ.Χ. στην πόλη Πικταύϊο (Poitiers) μοναστήρι καλογριών, στο οποίο και μόνασε. Επιθυμούσα να καταστήσει το μοναστήρι αξιοσέβαστο, το στόλισε με πολλά τεμάχια πτωμάτων αγίων (λείψανα), μετακομισμένα από την Ανατολή.

Παρόμοιο με το «θαύμα του αγίου φωτός» γινόταν, όχι στην Ιερουσαλήμ από ορθόδοξους πατριάρχες, ούτε το Μ. Σάββατο, αλλά από καθολικές καλόγριες κατά τη Μ. Παρασκευή σε μοναστήρι της Γαλλίας, ύστερα από ιδέα της εικονιζόμενης -με το δικό της «Άγιο Φως» αγίας Ραδεγόνδης, όταν «ουδέ τόνομα ακόμη του Αγίου Φωτός εγνωρίζετο εις την Ιερουσαλήμ ουδ’ εις όλην την Ανατολήν». («Διάλογος περί του Αγίου Φωτός», από τα «Άπαντα» του Αδ. Κοραή του Γ. Βαλέτα, εκδόσεις «Δωρικός».)

Από τον τότε αυτοκράτορα Ιουστίνο έλαβε δώρο μέρος του τιμίου ξύλου. Δεν αρκέστηκε όμως σε αυτά η Ραδεγόνδη, αλλά θέλησε να γίνονται και θαύματα στο μοναστήρι της. Ένα από αυτά ήταν το άγιο φως, το οποίο όμως δεν άναβε Μ. Σάββατο αλλά Μ. Παρασκευή.

Άγιο Φως σε ναό της Αφροδίτης

Ακόμη παλαιότερη μηχανουργία του αγίου φωτός διασώζεται από το ρωμαίο ιστορικό του ε΄αι. μ.Χ. Ζώσιμο. (Ο Ζώσιμος υποστήριζε, ότι η παρακμή της αυτοκρατορίας ήλθε λόγω τιμωρίας των θεών, επειδή οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την αρχαία εθνική θρησκεία.) Στο Πρώτο Βιβλίο (κεφ. 58) της «Νέας Ιστορίας» του ο Ζώσιμος ιστορεί με ευλάβεια (ως εθνικός) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανιζόταν πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδας. Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού. («Άφακα χωρίον εστίν μέσον Ηλιουπόλεώς τε και Βύβλου, καθ’ ο ναός Αφροδίτης Αφακίτιδος ίδρυται· τούτου πλησίον λίμνη τις έστιν εοικυία χειροποιήτω δεξαμενή κατά μεν ουν το ιερόν και τους πλησιάζοντας τόπους πυρ επί του αέρος λαμπάδος η σφαίρας φαίνεται δίκην, συνόδων εν τω τόπω χρόνοις τακτοίς γινομένων, όπερ και μέχρι των καθ’ ημάς εφαίνετο χρόνων. Εν δε τη λίμνη εις τιμήν της θεάς δώρα προσέφερον οι συνιόντες εκ τε χρυσού και αργύρου πεποιημένα, και υφάσματα μέντοι λίνου τε και βύσσου και άλλης ύλης τιμιωτέρας.»)

Άγιο Φως σε ναούς της Λυδίας

Ruins of the Temple of Artemis in Sardis.

Ο Παυσανίας στα «Περιηγητικά» του (Βιβλ. 5, 27.5) κάνει λόγο για ναούς της Λυδίας, όπου οι ιερείς άναβαν τα ξύλα για τις θυσίες με αόρατο πυρ. Υπήρχε οίκημα με βωμό με τέφρα, στο οποίο, αφού έβαζε ξύλα και τιάρα στο κεφάλι, έμπαινε ο ιερέας, κι αφού έκανε επίκληση στους θεούς, άναβε χωρίς χρήση πυρός τα ξύλα με περιφανή φλόγα. («Έστι γαρ Λυδοίς επίκλησιν Περσικοίς ιερά εν τε Ιεροκαισαρεία καλουμένη πόλει και εν Υπαίποις, εν εκατέρω δε των ιερών οίκημά τε και εν τω οικήματί εστιν επί βωμού τέφρα· χρόα δε ου κατά τέφραν εστίν αυτή την άλλην. εσελθών δε ες το οίκημα ανήρ μάγος και ξύλα επιφορήσας αύα επί τον βωμόν πρώτα μεν τιάραν επέθετο επί τη κεφαλή, δευτέρα δε επίκλησιν ότου δη θεών επάδει βάρβαρα και ουδαμώς συνετά έλλησιν· επάδει δε επιλεγόμενος εκ βιβλίου· άνευ τε δη πυρός ανάγκη πάσα αφθήναι τα ξύλα και περιφανή φλόγα εξ αυτών εκλάμψαι».)

Ορισμός του «θαύματος του Αγίου Φωτός»: Κάθε -γήινο- χρόνο στις 12 η ώρα το πρώτο Σάββατο μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την γήινη εαρινή ισημερία (Μ. Σάββατο) σε ένα υπόγειο κουβούκλιο μιας πόλης (Ιερουσαλήμ) ενός μικρού πλανήτη (Γη), σε ένα από τα εκατομμύρια ηλιακά συστήματα, ενός από τους άπειρους γαλαξίες, ο δημιουργός -σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη- του Σύμπαντος ανάβει ένα φως ενάντια στους φυσικούς νόμους, τους οποίους ο ίδιος έχει θέσει.

Το σύγχρονο κράτος της Ρωμιοσύνης μεταφέρει κάθε χρόνο με ειδική πτήση από την Ιερουσαλήμ στην Αθήνα λαμπάδα αναμμένη από εκείνο το φως, την οποία υποδέχεται και της απονέμει τιμές αρχηγού κράτους.

Από αυτές τις διαχρονικές μηχανουργίες των ιερέων με τις αφές των διαφόρων αγίων φώτων θα κρατήσω τον παραπάνω χαρακτηρισμό του Παυσανία, πως όλα αυτά τα τεχνάσματα είναι «βάρβαρα και ουδαμώς συνετά έλλησιν».

Πηγή: Ελεύθερη Έρευνα