Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012

Ότο Ντιξ. Otto Dix

Otto Dix, Guerrier fumant la pipe, Warrior smoking the pipe, 1918. Ο Βίλελμ Χάινριχ Ότο Ντιξ (γερμανικά: Wilhelm Heinrich Otto Dix, 2 Δεκεμβρίου 1891 - 25 Ιουλίου 1969) ήταν γερμανός ζωγράφος και χαράκτης. Γνωστός για τις ωμές και ιδιαίτερα ρεαλιστικές απεικονίσεις της κοινωνίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης και της κτηνωδίας του πολέμου, ήταν, μαζί με τον Τζορτζ Γκρος, ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της Νέας Αντικειμενικότητας, καλλιτεχνικής τάσης που προέκυψε από τον εξπρεσιονισμό.

Autoportrait avec muse, 1924

Ο Ντιξ γεννήθηκε στο Ούντερμχαους της Γερμανίας, που σήμερα είναι τμήμα της πόλης Γκέρα. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Φραντς και της Παουλίνε Λουίζε Ντιξ (το γένος Άμαν), εργάτη χυτηρίου και ράφτρας, αντίστοιχα. Καθώς η μητέρα του είχε ασχοληθεί με την ποίηση, εκτέθηκε στην τέχνη από μικρή ηλικία, και οι ώρες που περνούσε στο ατελιέ του ξαδέρφου του, ζωγράφου Φριτς Άμαν, συνετέλεσαν στη διαμόρφωση της φιλοδοξίας του να γίνει κι αυτός καλλιτέχνης. Έλαβε επίσης ενθάρρυνση από το δάσκαλό του στο δημοτικό. Από το 1906 έως το 1910 ήταν βοηθός του ζωγράφου Καρλ Σενφφ, και άρχισε να ζωγραφίζει τα πρώτα του τοπία. Το 1910 ξεκίνησε σπουδές στην Ακαδημαία Καλών Τεχνών της Δρέσδης. Εκεί, ερχόμενος σε επαφή με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα, πειραματίστηκε με κυβιστικές, φουτουριστικές και ντανταϊστικές φόρμες, κάτι που θα συνέχιζε στα έργα που φιλοτέχνησε στη διάρκεια της θητείας του κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.


Autoportrait avec casque d'artillerie, 1914

Όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ντιξ κατατάχτηκε με ενθουσιασμό ως εθελοντής στον γερμανικό στρατό. Τοποθετήθηκε σε ένα σύνταγμα πεδινού πυροβολικού στη Δρέσδη. Το φθινόπωρο του 1915 στάλθηκε ως έφεδρος υπαξιωματικός σε μια μονάδα πολυβολιστών στο Δυτικό Μέτωπο και το 1916 πήρε μέρος στη μάχη του Σομμ, τη δεύτερη πιο φονική του Α' Π.Π. Τραυματίστηκε σοβαρά αρκετές φορές. Το 1917 η μονάδα του στάλθηκε στο Ανατολικό Μέτωπο μέχρι τη λήξη των εχθροπραξιών με τη Ρωσία. Γυρνώντας στο Δυτικο Μέτωπο, συμμετείχε στη γερμανική Εαρινή επίθεση. Παρασημοφορήθηκε με τον Σιδηρό Σταυρό δεύτερης τάξης.

Otto Dix, Tranchée, 1918

Στα τέλη του 1918 ο Ντιξ επέστρεψε στη Γκέρα, για να μετακομίσει ένα χρόνο μετά και πάλι στη Δρέσδη, όπου συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Ήταν, το 1919, από τα ιδρυτικά μέλη του Σετσεσιονισμού (Απόσχισης) της Δρέσδης, μιας ομάδας καλλιτεχνών που δήλωνε τη ρήξη της με τα κυρίαρχα καλλιτεχνικά ρεύματα, σε μια περίοδο όπου το έργο του περνούσε από μια εξπρεσιονιστική φάση.

 Otto Dix, Souvenir des galeries des Glaces à Bruxelles, 1920

Το 1920 γνώρισε τον Τζορτζ Γκρος και, επηρεασμένος από τον Ντανταϊσμό, άρχισε να συμπεριλαμβάνει στοιχεία κολάζ στα έργα του, μερικά από τα οποία παρουσιάστηκαν στην πρώτη Ντανταϊστική Έκθεση στο Βερολίνο. Την ίδια χρονιά συμμετείχε επίσης στην έκθεση των Γερμανών Εξπρεσιονιστών στο Ντάρμσταντ.


 Otto Dix, A la Beauté, 1922

Το 1922 μετακινήθηκε στο Ντίσελντορφ, και την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη Μάρθα Κοχ, με την οποία θα αποκτούσε τρία παιδιά. Το 1924 προσχώρησε στους Σετσεσιονιστές του Βερολίνου. Εκείνη την εποχή ανέπτυσσε ένα ολοένα και περισσότερο ρεαλιστικό στυλ, χρησιμοποιώντας λεπτά στρώματα λαδιού πάνω σε υπόστρωμα τέμπερας, όπως οι ζωγράφοι της γερμανικής Αναγέννησης. 


   War Triptych (The Trench), 1923

Ο πίνακας του 1923 Το χαράκωμα, που απεικόνιζε τα διαμελισμένα και αποσυντιθέμενα πτώματα στρατιωτών μετά από μια μάχη, προκάλεσε τόσο σάλο που το μουσείο Wallraf-Richartz που φιλοξενούσε τον πίνακα, ένα από τα μεγαλύτερα της Κολωνίας, τον έκρυψε πίσω από μια κουρτίνα. 


Otto Dix, Amants inégaux, 1925

Το 1925 ο Κόνραντ Αντενάουερ, τότε δήμαρχος της Κολωνίας και μετέπειτα πρώτος καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας, ακύρωσε την αγορά του πίνακα και εξανάγκασε το διευθυντή του μουσείου σε παραίτηση.

Trois prostituées dans la rue, 1925

Ο Ντιξ συμμετείχε επίσης το 1925 στην έκθεση της "Νέας Αντικειμενικότητας", όπου παρουσιάζονταν επίσης έργα των Τζορτζ Γκρος, Μαξ Μπέκμαν, Γκέοργκ Σολτζ και πολλών άλλων. Η Νέα Αντικειμενικότητα ως ρεύμα προήλθε μεν από τον εξπρεσιονισμό, όμως σε αντίθεση με αυτόν χαρακτηριζόταν από καθαρές γραμμές και έναν προσαρμοσμένο στις ανάγκες της ρεαλισμό που διευκόλυνε τη διατύπωση του κοινωνικού ή πολιτικού μηνύματος που ήθελε να μεταφέρει ο καλλιτέχνης. Τα έργα του Ντιξ, όπως αυτά του φίλου του και επίσης βετεράνου του πολέμου Γκρος, ασκούσαν έντονη κριτική στη γερμανική κοινωνία της εποχής, με συχνές αναφορές στη φονοφιλία, ή το σεξουαλικό έγκλημα, που ήταν σε άνοδο στη Γερμανία μετά τον πόλεμο. Έστρεφαν την προσοχή στη σκοτεινή όψη της ζωής, απεικονίζοντας χωρίς έλεος την πορνεία, τη βία, τα γηρατειά και το θάνατο.

Metropolis triptych, 1927-1928

Ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα του συγκαταλέγονται το τρίπτυχο Μετρόπολις (Metropolis, 1928), μια κριτική απεικόνιση της κοινωνικής παρακμής στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, όπου η συνεχής διασκέδαση ήταν για ένα μέρος του πληθυσμού ένας τρόπος να ανταπεξέλθει στην ήττα της Γερμανίας στον πόλεμο και την οικονομική καταστροφή και το Πορτρέτο της δημοσιογράφου Σύλβια βον Χάρντεν (Bildnis der Journalistin Sylvia von Harden, 1926), αντιπροσωπευτικό δείγμα της Νέας Αντικειμενικότητας. 

Οι απεικονίσεις ακρωτηριασμένων και παραμορφωμένων βετεράνων του Πολέμου -συχνού θεάματος στους δρόμους του τότε Βερολίνου- με πιο γνωστό το έργο Ανάπηροι Πολέμου (Kriegskrüppel, 1920) αποκαλύπτουν την άσχημη πλευρά του πολέμου και την εγκατάλειψη των βετεράνων στην τύχη τους από την τότε γερμανική κοινωνία.

Kriegskrüppel, 1920


Το 1926 ξεκίνησε να διδάσκει στην Ακαδημία Τεχνών της Δρέσδης, ενώ το 1931 έγινε μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Τεχνών. Ο Ντιξ επηρεάστηκε βαθιά από τα όσα βίωσε στον πόλεμο, και αργότερα θα περιέγραφε έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη του, όπου σερνόταν ανάμεσα σε κατεστραμμένα σπίτια. Οι τραυματικές του εμπειρίες αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για αρκετά έργα του, ανάμεσα στα οποία ένα λεύκωμα 50 χαρακτικών με τον τίτλο Ο Πόλεμος (Der Krieg) που κυκλοφόρησε στα 1924.

Portrait of the Journalist Sylvia von Harden, 1926

Όταν οι ναζί πήραν την εξουσία το 1933, ο Χίτλερ χαρακτήρισε τον Dix ως εκφυλισμένο και έκαψε πολλά από τα σημαντικότερα έργα του. Αργότερα μετακόμισε στην πόλη Χέμενχοφεν, πάνω στη λίμνη Κωνσταντία. Οι πίνακές του Το χαράκωμα και Ανάπηροι πολέμου περιελήφθηκαν στην “Έκθεση Εκφυλισμένης Τέχνης” που διοργάνωσαν οι Ναζί στο Μόναχο το 1937 προκειμένου να δυσφημίσουν τη μοντέρνα τέχνη. Οι πίνακες αργότερα κάηκαν.

Femme étendue sur une peau de leopard, 1927

Ο Ντιξ, όπως όλοι οι υπόλοιποι ενεργοί καλλιτέχνες, υποχρεώθηκε να γίνει μέλος του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών του Ράιχ (Reichskammer der bildenden Kuenste) που δημιουργήθηκε από τον Γκαίμπελς ως υποδιεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού. Η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική για όσους καλλιτέχνες είχαν γερμανική φυλετική καταγωγή, ενώ όσοι δεν ήταν μέλη, είτε λόγω καταγωγής ή διαφωνίας με τις απόψεις του Ναζιστικού κόμματος, δεν μπορούσαν να συμμετέχουν στην πολιτιστική ζωή της Γερμανίας.  Ο Ντιξ, προκειμένου να μπορεί να συνεχίσει να παράγει τέχνη, αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι θα ζωγράφιζε μόνο τοπία σε συντηρητικό στυλ. Ωστόσο ζωγράφισε και μερικές αλληγορίες που ασκούσαν κριτική στα ιδανικά των ναζί.




















Ο Αδάμ των πρωτευόντων θηλαστικών, The most primitive primate revealed: How our earliest ancestor resembled a tiny squirrel

Το Purgatorius ήταν πιθανώς το πρώτο πρωτεύον θηλαστικό που εμφανίστηκε στη Γη. Purgatorius, illustrated here, is believed to be the first primate - and almost resembles a modern-day squirrel.


Είχαν εντοπισθεί παλαιότερα τα δόντια ενός αρχαίου είδους ζώου που έμοιαζε με πρωτεύον θηλαστικό αλλά οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να είναι βέβαιοι ούτε για την ταυτότητα ούτε για την ηλικία του. Πρόσφατα εντοπίσθηκαν και άλλα απολιθώματα από αυτό το ζώο και η μελέτη τους από ομάδα ειδικών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όχι μόνο πρόκειται πράγματι για ένα πρωτεύον θηλαστικό αλλά για το πρώτο είδος πρωτεύοντος θηλαστικού που εμφανίστηκε στον πλανήτη μας. 

Πρωτεύον νούμερο 1

Το ζώο ονομάστηκε Purgatorius και πήρε το όνομα του από την περιοχή στην οποία εντοπίστηκαν τα νέα απολιθώματα, έναν λόφο στην Μοντάνα των ΗΠΑ. Το ζώο έζησε πριν από 66 εκατομμύρια έτη. Ήταν σύμφωνα με τους ερευνητές ένα μικροσκοπικό ζώο που έμοιαζε με σκίουρο και είχε βάρος μόλις 37 γραμμάρια- είναι το μικρότερο είδος πρωτεύοντος θηλαστικού που γνωρίζουμε. 


Τη μελέτη διεξήγαγαν ειδικοί των Πανεπιστημίων Γέιλ, Μπέρκλεϊ και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Φλόριδας. Εκτιμούν ότι το Purgatorius είχε καφέ χρώμα, δεν κινιόταν μόνο στο έδαφος αλλά μπορούσε να σκαρφαλώνει στα δέντρα και μάλιστα περνούσε πολύ χρόνο εκεί.


Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι διέθετε μεγάλη οδοντοστοιχία και οι φρονιμίτες του ήταν χαμηλοί, γεγονός που μαρτυρεί ότι το ζώο είχε ως βασική τροφή τα φρούτα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές οι αστράγαλοι του Purgatorius είχαν τέτοια δομή ώστε να αποτελέσουν το σημείο- «κλειδί» στην επιτυχημένη εξέλιξη των πρώτων ειδών πρωτευόντων θηλαστικών. Οι αστράγαλοι αυτοί επέτρεψαν στα πρώτα είδη θηλαστικών να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να διευκολύνονται έτσι στο να βρίσκουν τροφή αλλά και να προστατεύονται από τους εχθρούς τους στο έδαφος.

Τομογράφοι «βλέπουν» το περιεχόμενο των ονείρων. Brain scans during sleep can decode visual content of dreams

The scientists used a combination of magnetic resonance imaging and near-infrared spectroscopy to 'see' hot and cold patches in their brains. The activity was identical when people did something consciously, and did it in a dream


Για πρώτη φορά στα χρονικά της μελέτης των ονείρων, Ιάπωνες ερευνητές αναφέρουν ότι μπόρεσαν να προβλέψουν με σχετική ακρίβεια το θέμα των ονείρων που έβλεπαν τρεις εθελοντές. Η μελέτη αποκαλύπτει τη συμμετοχή της όρασης στα όνειρα και δείχνει να επιβεβαιώνει ότι οι νυχτερινές μας περιπέτειες σπάνια μένουν στη μνήμη όταν ξυπνάμε.

Η εντυπωσιακή έρευνα έρχεται από την ομάδα του Γιουκιγιάσου Καμιτάνι, νευροεπιστήμονα στα Εργαστήρια Υπολογιστικής Νευροεπιστήμης ATR στο Κιότο, ο οποίος είχε αναφέρει πέρυσι ότι μπόρεσε να μαντέψει ποιες εικόνες κοιτούσαν οι εθελοντές στο εργαστήριο εξετάζοντας την εγκεφαλική τους δραστηριότητα.

Τώρα, ο Καμιτάνι αναφέρει ότι έκανε το ίδιο με αυτά που έβλεπαν οι εθελοντές στον ύπνο τους. Για να γίνει αυτό, βέβαια, οι εθελοντές είχαν δώσει πρώτα λεπτομερείς αναφορές των ονείρων τους, οπότε οι ερευνητές γνώριζαν εκ των προτέρων το ρεπερτόριο που θα έπρεπε να αναλύσουν.

Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες στη Νέα Ορλεάνη.

Πείραμα εν ώρα ύπνου

Οι ερευνητές ζήτησαν από τρία άτομα να κοιμηθούν στο εργαστήριο, ενώ ταυτόχρονα η εγκεφαλική τους δραστηριότητα εξεταζόταν με ηλεκτροεγκεφαλογράφο και με λειτουργικό μαγνητικό συντονισμό (fMRI) -μια παραλλαγή της μαγνητικής τομογραφίας που παρακολουθεί τον εγκέφαλο σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.














Reproduction: An image, left, of Steve Martin in Pink Panther 2 is amazingly recreated through analysis of blood flow into the brain's visual cortex to produce the representation on the right



Κάθε φορά που τα σήματα του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος έδειχναν ότι ο εθελοντής ονειρευόταν, οι ερευνητές τον ξυπνούσαν και τον ρωτούσαν για το όνειρο. Περίπου δέκα μέρες αργότερα, είχαν συγκεντρωθεί δεδομένα για περίπου 200 όνειρα.



Οι ερευνητές ανέλυσαν τις αναφορές και διάλεξαν 20 κατηγορίες ονείρων οι οποίες αντιστοιχούσαν σε λέξεις όπως «αυτοκίνητο», «υπολογιστής», «άνδρας» και «γυναίκα».

Στην επόμενη φάση, οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε fMRI την ώρα που κοιτούσαν εικόνες αυτών των κατηγοριών -εικόνες αυτοκινήτων, υπολογιστών κλπ. Τα σήματα που καταγράφηκαν στον τομογράφο αποτέλεσαν στη συνέχεια το «κλειδί» για την ανάλυση των ονείρων.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές αναζήτησαν τα σήματα αυτά στις καταγραφές που είχαν συγκεντρωθεί στη διάρκεια ονείρων. Και πράγματι, η ανάλυση έδειξε ότι τα σήματα όντως εμφανίζονταν την ώρα που οι εθελοντές ονειρεύονταν.

Πρόβλεψη του περιεχομένου

«Δημιουργήσαμε ένα μοντέλο που μας επέτρεψε να προβλέπουμε ποια κατηγορία περιεχομένου εμφανιζόταν στα όνειρα» αναφέρει ο δρ Καμιτάνι στον δικτυακό τόπο της επιθεώρησης «Nature». «Αναλύοντας την εγκεφαλική δραστηριότητα τα τελευταία εννέα δευτερόλεπτα πριν ξυπνήσει ο εθελοντής, μπορούσαμε να προβλέψουμε αν για παράδειγμα υπήρχε ένας άνδρας στο όνειρο, με ακρίβεια 75-80%».
















A particuarly impressive example of the process shows another picture of Steve Martin replicated right down to the colour of his clothing and the blue medal around his neck



Τα αποτελέσματα, σχολιάζουν οι ερευνητές, επιβεβαιώνουν ότι τα όνειρα και η οπτική αντίληψη χρησιμοποιούν κοινές αναπαραστάσεις στον εγκέφαλο -με άλλα λόγια, τα όνειρα είναι κάτι που κυριολεκτικά «βλέπουμε» με τα συστήματα της όρασής μας.

Φευγαλέα όνειρα

Επιπλέον, η μελέτη δείχνει ότι τα όνειρά μας είναι φευγαλέα, αφού η ακρίβεια των μετρήσεων ήταν μέγιστη στα τελευταία δευτερόλεπτα πριν οι εθελοντές ξυπνήσουν -ένδειξη ότι τα όνειρα αποθηκεύονται στη βραχυπρόθεσμη μνήμη και συνήθως ξεχνιούνται σε λίγα δευτερόλεπτα.

Η έρευνα, βέβαια, δεν προσφέρει απαντήσεις για τα μεγαλύτερα ερωτήματα που απασχολούν τους νευροεπιστήμονες: το γιατί κοιμόμαστε και το γιατί ονειρευόμαστε.

Ποιος ξέρει; Ίσως στο μέλλον οι τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου θα μας αποκαλύψουν λεπτομέρειες για τη νυχτερινή ζωή μας τις οποίες ούτε εμείς οι ίδιοι γνωρίζουμε.




















H φάλαινα που μιλούσε...ανθρώπινα. The Beluga Whale Who Spoke Almost Like A Human



Μια νέα ανάλυση από ηχογραφήσεις μιας φάλαινας που βρισκόταν σε αιχμαλωσία από τη δεκαετία του 1970 δείχνει ότι είχε βρει τρόπο να παράγει ήχους που να μοιάζουν πολύ με την ανθρώπινη φωνή. Ο NOC ήταν μια αρσενική μπελούγκα η οποία σύμφωνα με τους ερευνητές δεν λειτούργησε μιμητικά όπως το κάνει ο παπαγάλος αλλά πιθανότατα προσπάθησε να «μάθει» την ανθρώπινη γλώσσα ώστε να επικοινωνεί με τους εκπαιδευτές της και γενικότερα με τους ανθρώπους με τους οποίους ερχόταν σε επαφή.

 Η φάλαινα

Ο NOC αιχμαλωτίστηκε το 1977 όταν βρισκόταν λίγο έξω από τις ακτές του Καναδά στον Ειρηνικό Ωκεανό. Μεταφέρθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Θαλάσσιων Θηλαστικών στην Καλιφόρνια όπου ζούσε σε ένα ενυδρείο που είναι κατασκευασμένο μέσα στη ανοικτή θάλασσα. Η φάλαινα συμμετείχε σε πειράματα με άλλες φάλαινες και δελφίνια σχετικά με τις ακουστικές δυνατότητες που διαθέτουν τα κήτη. Επτά χρόνια μετά την παραμονή του NOC στο ενυδρείο συνέβη ένα περιστατικό που προκάλεσε την προσοχή των υπευθύνων των ερευνών.

Ένα μέλος του προσωπικού που είχε βουτήξει μέσα στο ενυδρείο για να κάνει κάποια εργασία αναδύθηκε ρωτώντας τους συναδέλφους του γιατί του ζήτησαν να βγει έξω. Οι συνάδελφοί του τον ενημέρωσαν ότι κανείς δεν είχε πει το παραμικρό. Εκείνος επέμεινε ότι όσο βρισκόταν μέσα στο νερό άκουσε και μάλιστα αρκετές φορές τη λέξη «έξω». Οι ερευνητές αποφάσισαν να οργανώσουν μια έρευνα για να διαπιστώσουν τι είχε συμβεί.

Τοποθέτησαν υδρόφωνα μέσα στο νερό αλλά και μικρόφωνα στην επιφάνειά του. Διαπιστώθηκε ότι ο NOC είχε αρχίσει να παράγει «περίεργους» ήχους και πιστώθηκε το περιστατικό με τον δύτη. Παρόλα αυτά η μελέτη των ηχογραφήσεων το επόμενο διάστημα και μέχρι τον θάνατο του NOC το 2007 δεν οδήγησαν σε οριστικό συμπέρασμα για το είδος των ήχων που παρήγε η φάλαινα.

Η ανακάλυψη

Ομάδα ειδικών του Ιδρύματος αποφάσισε να ασχοληθεί και πάλι με αυτές τις ηχογραφήσεις και να τις αναλύσει εκ νέου με νέα υπερσύγχρονα τεχνικά μέσα. Οι ερευνητές συνέκριναν τους ήχους του NOC με εκείνους που παράγει ο άνθρωπος. Συνέκριναν τους ήχους της φάλαινας με μοτίβα της ανθρώπινης ομιλίας καθώς και την αρμονία των λέξεων. Η ανάλυση και η σύγκριση αποκάλυψε μια καταπληκτική ομοιότητα ανάμεσα στους ήχους του NOC και την ανθρώπινη ομιλία. Οι ερευνητές έμειναν έκπληκτοι αφού οι φάλαινες παράγουν ήχους μέσω φυσαλίδων που βγάζουν από τη μύτη τους και όχι από τον λάρυγγα όπως ο άνθρωπος.


Δείτε ένα βίντεο με μια από τις ηχογραφήσεις του NOC στην οποία προσπαθεί να... μιλήσει

«Οι παρατηρήσεις μας δείχνουν ότι ο NOC κατάφερε να τροποποιήσει τους φωνητικούς του μηχανισμούς έτσι ώστε να παράγει ήχους που να μοιάζουν με εκείνους που παράγει ο άνθρωπος. Αυτή η προσπάθεια είναι προφανές ότι έγινε με κίνητρο της επικοινωνία της φάλαινας με τους ανθρώπους» αναφέρει ο Σαμ Ριντγουέι, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Current Biology».




Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2012

«Άβυσσος» το Γκραν Κάνυον του Άρη, Valles Marineris: The Grandest Canyon of All


Μια από τις νέες εικόνες του Valles Marineris οι οποίες αποκαλύπτουν το εντυπωσιακό του μέγεθος. A digital terrain model of a portion of Mars’ Valles Marineris, the largest canyon in the Solar System. Credit: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έδωσε στη δημοσιότητα τις πρώτες υψηλής ανάλυσης και έγχρωμες εικόνες του Valles Marineris, του μεγαλύτερου φαραγγιού του Άρη που πιθανότατα είναι το μεγαλύτερο φαράγγι του ηλιακού μας συστήματος. Οι νέες παρατηρήσεις του Valles Marineris δείχνουν ότι είναι πολύ βαθύτερο από όσο πιστεύαμε. 

«Ταξιδέψτε» στο Valles Marineris μέσα από μια εντυπωσιακή προσομοίωση

Με βάση προηγούμενες παρατηρήσεις οι ειδικοί είχαν υπολογίσει αρχικά ότι το Valles Marineris έχει μήκος 3.000 χλμ., πλάτος 200 χλμ. και βάθος 7 χλμ. Λίγο αργότερα οι μετρήσεις αναθεωρήθηκαν και οι ειδικοί έκαναν λόγο για μήκος 4.000 χλμ. και βάθος 8 χλμ.

Οι νέες παρατηρήσεις που έκανε ο δορυφόρος Mars Express της ESA δείχνουν ότι το μήκος και πλάτος του φαραγγιού είναι αυτά που έχουν υπολογιστεί μέχρι τώρα αλλά το βάθος του είναι ακόμη μεγαλύτερο αφού σε κάποια σημεία του φτάνει τα δέκα χλμ! Συγκριτικά, το Γκραντ Κάνυον στην Αριζόνα έχει μήκος 446 χλμ., 29 χλμ. πλάτος, και το μέγιστο βάθος του φτάνει στα 1800 μέτρα.


«Ευρώπη και Ελληνικοί Μύθοι: 16ος-19ος αιώνας». «L'Europe et les Mythes Grecs: XVIème-XIXème siècle»

J.H. Fragonard (αποδιδόμενο), Κεφάλι σατύρου από έργο του Rubens, 45X37 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

«Ευρώπη και Ελληνικοί Μύθοι: 16ος-19ος αιώνας» είναι ο τίτλος της έκθεσης που θα φιλοξενηθεί τη νέα εκθεσιακή περίοδο (Οκτώβριος – Ιανουάριος) στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ. και οργανώνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Γραφικών Τεχνών του Λούβρου. Συνολικά στο Τελλόγλειο θα φιλοξενηθούν 82 έργα από το Λούβρο, πολλά από τα οποία, εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό, παγκοσμίως. Με την εν λόγω έκθεση το Τελλόγλειο συμμετέχει στον εορτασμό για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.


Anne Louis Girodet de Roucy-Trioson, Η Αφροδίτη που βγαίνει από τα κύματα, 42Χ34,5 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Στον εκθεσιακό χώρο του Τελλογλείου παρουσιάζονται αρχαίοι ελληνικοί μύθοι, όπως τους αποτύπωσαν Ευρωπαίοι καλλιτέχνες από την Αναγέννηση και εξής. Μέσα από την αξιοποίηση των γραπτών πηγών που γνώριζαν και χρησιμοποιώντας τα λίγα αρχαία πρότυπα από σπουδαία ελληνιστικά ή ρωμαϊκά γλυπτά του Βατικανού (Ρώμη), όπως η Αφροδίτη Medici, ο Απόλλων Μπελβεντέρε κ.α., έδωσαν νέα ώθηση στη δυτική τέχνη αξιοποιώντας πλαστικές φόρμες, αξεπέραστες στο πέρασμα του χρόνου.

Annibale Carracci, Ο Οδυσσέας μπροστά στην Κίρκη σώζεται από τον Ερμή, 37,5Χ53 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Στα 82 έργα της έκθεσης του Τελλογλείου διακρίνεται η συνεχής ανταλλαγή μεταξύ πολιτισμών και λαών της Ευρώπης σε ένα δημιουργικό διάλογο που εξελίσσει και μεταλλάσσει περιεχόμενο και μορφή σε νέες προτάσεις έκφρασης. Φυσικά αυτοί που κερδίζουν από αυτόν τον γόνιμο διάλογο είναι οι μεγάλοι δημιουργοί, όπως ο Ραφαήλ, o Annibale Carracci, o Tiziano, o Rembrandt,o Rubens και ο Ingres, έργα των οποίων μπορεί να θαυμάσει από κοντά ο επισκέπτης στο Τελλόγλειο.

Peter Paulus Rubens, Η Αθηνά και ο Ηρακλής αποκρούουν τον Άρη, 37Χ53,5 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

"Από την Αναγέννηση και εξής η έμπνευση από θέματα της μυθολογίας παίζει σημαντικό ρόλο στο ρεπερτόριο των καλλιτεχνών. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, ελληνικά κείμενα που διέφυγαν τη λεηλασία της πρωτεύουσας της ελληνικής Αυτοκρατορίας της Ανατολής, της οποίας οι βιβλιοθήκες έσφυζαν από θησαυρούς, φτάνουν στην Ιταλία, όπου τα ανακαλύπτουν παθιασμένοι λόγιοι. Εκδοχές ελληνικών βιβλίων, που μέχρι τότε δεν ήταν πολύ γνωστά, αντιπαρατίθενται με κείμενα Λατίνων συγγραφέων, τα οποία επίσης είχαν διαφύγει τις καταστροφές του τέλους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Το κύμα αυτό υπέρ της Αρχαιότητας όλο και μεγάλωνε, οι αρχιτέκτονες μελετούσαν τα κτίρια που διατηρήθηκαν, έκαναν αποτυπώσεις, οι συλλέκτες συγκέντρωναν σε αίθουσες με αξιοπερίεργα (cabinets des curiosites) γλυπτά, καμέες, αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές. Η μόδα αυτή δεν θα σταματήσει πλέον και οι πρίγκιπες και οι μαικήνες δεν θα ησυχάσουν.


Girolamo Troppa, Απόλλων και Δάφνη, 15,5Χ21,2 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Από τα τέλη του 15ου αιώνα, θεωρείται ιδιαίτερα κολακευτικό για κάθε παραγγελιοδότη να παριστάνεται σαν ήρωας της Αρχαιότητας και των μύθων που είναι καλό να γνωρίζει.

Κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, συγγραφείς, ποιητές και αυλικοί προσφέρουν στους ισχυρούς έναν ατέλειωτο κατάλογο αρετών, τις οποίες δανείζονται από την εκ νέου ανάγνωση της ελληνικής και της ρωμαϊκής μυθολογίας. Καθήκον των καλλιτεχνών είναι να δώσουν σε αυτές μια μορφή ορατή και να ζωντανέψουν τη γνώση (την πολυμάθεια).

Francois Boucher, Η Αφροδίτη στο σιδηρουργείο του Ήφαιστου, 23,5Χ33,2 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου


Στον θόλο της Camera della Badessa στο μοναστήρι του San Paolo της Πάρμας ο Correggio παριστάνει θεούς και θεές σε έναν διάκοσμο με νωπογραφία οφθαλμαπάτης. Ο θεός Απόλλωνας χρησιμοποιείται ως πρότυπο ακολουθώντας το παράδειγμα των νωπογραφιών του Ραφαήλ στο Βατικανό. Ο Parmigianino, αφού αναπαρέστησε τη θεά του κυνηγιού Άρτεμη με τα σκυλιά της στον διάκοσμο του Fontanellato, πολλαπλασιάζει τις κομψές δημιουργίες μυθολογικής έμπνευσης, όπως όλοι οι καλλιτέχνες της γενιάς του.

Theodore Chasseriau, Άρτεμη και Ακταίων, 14,8Χ20,7 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Χάρη στην ιδιοφυία του Pellegrino Tibaldi, ο ήρωας της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας, καταλαμβάνει μια αίθουσα του Palazzo Poggi στη Μπολόνια, ενώ τα παλάτια και οι βίλες της Βερόνας κατακλύζονται από επεισόδια της μυθολογίας υπό τη διεύθυνση του Paolo Farinati. Η αναφορά στις θεές και στις νύμφες επιτρέπει στον Tiziano να απελευθερώσει την αισθησιακή θέρμη του πινέλου του σε πολλές σειρές για τον Ύπνο της Αφροδίτης, την Αφροδίτη και τον Άδωνη, την Άρτεμη και τον Ακταίονα, που ενθουσιάζουν τους διάσημους παραγγελιοδότες του, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται οι βασιλιάδες της Ισπανίας, Κάρολος V και Φίλιππος II.

Το κίνημα αυτό δεν αφορά μόνον την Ιταλία: ο Durer και ο Cranach εκδηλώνουν την πολυμάθειά τους, καθώς επίσης και αυτήν των παραγγελιοδοτών τους, και το βασίλειο της Γαλλίας από τον καιρό των πολέμων με την Ιταλία κατακτάται από το ίδιο φαινόμενο. Ο Primaticcio δημιουργεί για τον Φραγκίσκο τον I στον πύργο του Fontainebleau την Αίθουσα του Οδυσσέα, που θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της γαλλικής τέχνης.

Όταν μια οικογένεια, που δεν ήταν ακόμα πολύ διάσημη, παίρνει την εξουσία, όπως αυτή των Farnese χάρη στην άνοδο του καρδιναλίου Alessandro Farnese στον θρόνο του ποντίφικα με το όνομα Παύλος III, γίνεται κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εφευρεθεί οπτικά και φιλολογικά μια μακρινή συγγένεια με τον Αινεία.


Εργαστήριο του Paolo Farinati, Ο Ηρακλής παλεύει με τη Λερναία Ύδρα με τη βοήθεια της Αθηνάς και του Ερμή, 41,9Χ49,3 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Γίνεται πολύ γρήγορα φανερό ότι οι ηγεμόνες ξέρουν πολύ καλά πώς να χρησιμοποιούν τα μηνύματα των μύθων για να οπτικοποιήσουν τις επιθυμίες τους και την πολιτική τους. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αυτό του βασιλιά Λουδοβίκου ΧΙV, που οργανώνει το παλάτι και τους κήπους των Βερσαλλιών γύρω από την προσωποποίησή του ως Απόλλωνα. Όλο το ελληνορωμαϊκό πάνθεον συμβάλλει προκειμένου να αναδειχθούν οι αρετές και τα μεγάλα έργα του μονάρχη: ο Ηρακλής ως νικητής πολεμιστής, η Αθηνά ως σοφή καθοδηγήτρια, κυριαρχούν στις οροφές και η προοπτική από την βεράντα του παλατιού οδηγεί προς την τεχνητή λίμνη του Απόλλωνα.


Antoine Coypel, Αλληγορική σύνθεση με ένα μενταγιόν που απεικονίζει τον Φίλιππο της Ορλεάνης, 21Χ30 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Ακολουθώντας αυτά τα παραδείγματα που έρχονται από πολύ ψηλά, αυλικοί, αριστοκράτες, αλλά επίσης και έμποροι που πλούτισαν διακοσμούν τα σπίτια τους με πίνακες με μυθολογικά θέματα, και δεν διστάζουν να μεταμφιεστούν από τους πορτρετίστες τους σε Άρτεμη/Diane, Ηρακλή/Hercule και Άρη/Mars. Σε αυτό το παιχνίδι, οι γάλλοι ζωγράφοι του 18ου αιώνα, όπως ο Jean Marc Nattier, θα διαπρέψουν. 

Louis de Boullogne, Η Δανάη δέχεται τη χρυσή βροχή, 22Χ26 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Είναι βέβαια αλήθεια ότι και οι καλλιτέχνες το ευχαριστιούνται, όταν διαλέγουν αυτές τις πηγές έμπνευσης. Ξεφεύγοντας από τους περιορισμούς των θρησκευτικών παραστάσεων που ήταν πολύ κωδικοποιημένες, μπόρεσαν να απελευθερώσουν τη φαντασία τους για να δώσουν σχήμα σε κείμενα, που γνώριζαν άλλοτε στη λατινική τους μετάφραση και άλλοτε σε λαϊκή γλώσσα, και που τους επέτρεπαν να δημιουργήσουν ένα φανταστικό κόσμο, γεμάτο με ωραίες γυμνές και γεμάτες χάρη γυναίκες και με ήρωες με πολλά προτερήματα, όπου το ελάχιστο σίγουρα δεν ήταν η φυσική ομορφιά, εμπνευσμένη από αρχαία αγάλματα όπως αυτό του Απόλλωνα του Μπελβεντέρε ή της Αφροδίτης Αιδουμένης των Μεδίκων. Μέσα σε αυτήν τη διαδικασία δημιουργίας, η χαρακτική και κυρίως οι εικονογραφήσεις κειμένων, όπως οι Μεταμορφώσεις του Οβιδίου ή η Αινειάδα του Βιργιλίου, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση των συνθέσεων.

Αποδίδεται στον Raffaello Sanzio, Ο Αλέξανδρος κατεβαίνει στη θάλασσα, μέσα σε έναν γυάλινο θάλαμο, 20,9Χ38,8 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Ο πλούτος της συλλογής του Τμήματος Σχεδίων του Μουσείου του Λούβρου επιτρέπει να εξετάσουμε τα μυθολογικά θέματα και τη μετάφρασή τους από τους καλλιτέχνες από τον 15ο αιώνα έως τα μέσα του 19ου αιώνα και να υπογραμμίσουμε τη γόνιμη δημιουργικότητα αυτών των θεμάτων. Δημιουργημένο από τον Colbert για τον βασιλιά Λουδοβίκο ΧΙV χάρη στην απόκτηση της συλλογής του τραπεζίτη Everard Jabach το 1671, το Γραφείο του βασιλιά εμπλουτίζεται κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα από δωρεές και σημαντικές αγορές, όπως κατά τη διάρκεια της πώλησης της συλλογής του Pierre Jean Mariette το 1775. Το σύνολο αυτό, που κατασχέθηκε το 1793 ως εθνικό αγαθό, αυξήθηκε σημαντικά από τις κατασχέσεις των περιουσιών των εκπατρισθέντων, όπως αυτές του Charles Paul de Saint Morys και του Κόμη του Orsay και στη συνέχεια από τις στρατιωτικές κατασχέσεις του ναπολεόντειου στρατού. Κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα, οι δωρεές, όπως αυτές του Etienne Moreau Nelaton ή του His de la Salle, και αποκτήματα διεύρυναν το πανόραμα των ευρωπαϊκών σχολών.


Jean Auguste Dominique Ingres, Ο Βασιλιάς Μίδας και ο κουρέας του, 49,5Χ45 εκ., Τμήμα Γραφικών Τεχνών, Μουσείο Λούβρου

Αν θυμηθούμε ότι οι καλλιτέχνες, ή τουλάχιστον η μεγάλη πλειοψηφία τους, σχεδιάζουν και συλλαμβάνουν τα ζωγραφισμένα έργα τους σε χαρτί πριν πιάσουν το πινέλο τους, θα αντιληφθούμε την ουσιαστική θέση του σχεδίου στην ιστορία της τέχνης. Το σχέδιο, μακράν του να είναι μια πηγή τεκμηρίωσης, ρόλο στον οποίο συχνά το περιόρισαν, είναι το πρώτο μέσο έκφρασης των δημιουργών μορφών, αυτό που επιτρέπει κάθε πείραμα και κάθε έρευνα. Φυσικά, αυτοί που κερδίζουν σε αυτό το παιχνίδι είναι οι πολύ μεγάλοι ζωγράφοι, καθώς δεν θα βρούμε ποτέ ένα μέτριο σχέδιο από το χέρι του Ραφαήλ, του Annibale Carracci, του Rembrandt, του Rubens ή του Ingres."

Catherine Loisel

Conservateur en chef au departement des Arts Graphiques du musée du Louvre, Commissaire de l’exposition.