Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012

H πρώτη ακτινογραφία αρειανού εδάφους από το Curiosity, NASA Rover's First Soil Studies Help Fingerprint Martian Minerals


To γράφημα δείχνει τα αποτελέσματα της πρώτης ανάλυσης με ακτίνες Χ του εδάφους του Άρη, από την πειραματική συσκευή Χημείας και Ορυκτολογίας (Chemin) που διαθέτει το διαστημικό ρόβερ Curiosity.

This graphic shows results of the first analysis of Martian soil by the Chemistry and Mineralogy (CheMin) experiment on NASA's Curiosity rover. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Ames

Δείγμα εδάφους συλλέχθηκε από τον κρατήρα Gale στις 15 Οκτωβρίου με τον ειδικό βραχίονα που διαθέτει το Curiosity και αναλύθηκε με περίθλαση ακτίνων Χ. Με τη μέθοδο αυτή προσδιορίστηκε για πρώτη φορά ποσοτικά η σύσταση του αρειανού εδάφους και διαπιστώθηκε ότι είναι παρόμοιο με τα ηφαιστεικά εδάφη στη Χαβάη!

This pair of images from the Mast Camera on NASA's Curiosity rover shows the upper portion of a wind-blown deposit dubbed "Rocknest." Image credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Curiosity Rover Update on First Soil Analysis



Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

today's art: Κεφαλή μικρού κορινθιακού κούρου από την Κέρκυρα, Αρχαϊκή περίοδος, 6ος αι π.Χ. πλάτος: 0,076 μ., ύψος: 0,085 μ., Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας

Αντιπροσωπευτικό έργο της αρχαϊκής πλαστικής αποτελεί το κεφάλι μικρού κούρου, που το συνολικό του ύψος δεν ξεπερνούσε τα 0,40 μ. Το έργο διατηρείται σε θαυμάσια κατάσταση, μάλιστα, ανάμεσα στα μαλλιά σώζεται αμυδρά ελάχιστο από το κόκκινο χρώμα, που το διακοσμούσε. Το πρόσωπο είναι μάλλον πλατύ και λιπόσαρκο και οι λεπτομέρειές του αποδίδονται με λάξευση. Τα μάτια είναι στενά, λοξά και αμυγδαλωτά με βολβό που εξέχει, τα φρύδια ανεπαίσθητα και καλοσχεδιασμένα, η μύτη ελαφρά αποκεκρουμένη, ενώ στο στόμα με τα πολύ στενά χείλη διακρίνεται το αρχαϊκό μειδίαμα. Τα μαλλιά του μετώπου, τα αυτιά, και γενικά το πρόσθιο μέρος του κεφαλιού δηλώνονται με λεπτομέρειες και χαρακτηρίζονται από έντονο ρεαλισμό. Αντίθετα, η πλαστική διαμόρφωση του κρανίου και του οπίσθιου μέρους των μαλλιών του τραχήλου γίνεται με ενιαία και τελείως αδιακόσμητη και λεία επιφάνεια, γεγονός που δικαιολογείται μόνο αν υποτεθεί ότι ο κούρος ήταν κάπου στημένος και το πίσω μέρος του δεν ήταν ορατό.



Στίβεν Χόκινγκ - Υπάρχει Θεός; Stephen Hawking - Does God Exist?

This amazing documentary hosted by Stephen Hawking and produced by Discovery Channel under its flagship program Curiosity will take you through how our universe was formed and will answer the fundamental question everybody would have asked at least once in their lifetime -- Does God Exist?


Stephen Hawking articulates that heaven is a fairytale and humans don't need god for them to be created. He explains the laws of nature and why these natural events replaces the need for a god? A long ago, the answer was "God Means Everything" and every natural event was related to a supernatural power e.g lightening, storm, volcanoes etc. Even a simple natural event such as a solar eclipse was treated as a sign of disaster because there was no scientific explanation for the event at that time.

Τσιπ από νανοσωλήνες άνθρακα ενόψει, Carbon nanotubes fit by the thousands onto a chip

Carbon nanotubes' electronic properties have long been lauded but still have not made it into chips


Το πυρίτιο έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για το μέλλον του στη βιομηχανία υπολογιστών. Ερευνητές της IBM κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα τσιπ με δέκα χιλιάδες τρανζίστορ που αποτελούνται από νανοσωλήνες άνθρακα, το υλικό που αναμένεται να δώσει παράταση στο Νόμο του Μουρ.

Σύμφωνα με τον γνωστό νόμο, η πυκνότητα των τρανζίστορ στα τσιπ,  και επομένως και οι επιδόσεις των υπολογιστών, διπλασιάζονται κάθε ενάμισι με δύο χρόνια. Σύντομα, όμως, η βιομηχανία ημιαγωγών θα φτάσει ένα κρίσιμο όριο, πέρα από το οποίο οι ιδιότητες του πυριτίου και τα κβαντικά φαινόμενα που εμφανίζονται στο επίπεδο της νανοκλίμακας δεν επιτρέπουν περαιτέρω σμίκρυνση.

Το μέγεθος και οι ασυνήθιστες ηλεκτρικές ιδιότητες των νανοσωλήνων, κούφιων σωλήνων με τοιχώματα που έχουν πάχος ένα άτομο άνθρακα, υπόσχονται τη λύση. Η IBM εκτιμά ότι το νέο υλικό θα προσφέρει πενταπλάσιες ή και δεκαπλάσιες επιδόσεις σε σχέση με το πυρίτιο και θα επιτρέπει την περαιτέρω σμίκρυνση για πολύ καιρό ακόμα

«Το πρόβλημα είναι ότι αυτό θα πρέπει να έχει φτάσει στην παραγωγή σε δέκα με 15 χρόνια, οπότε μας μένουν μόνο λίγα χρόνια για να καθορίσουμε τις τεχνικές λεπτομέρειες» λέει ο Τζέιμς Χάνον της IBM Research.

Οι νανοσωλήνες στο προσκήνιο

Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να τοποθετήσουν και να ευθυγραμμίσουν μόνο μερικούς εκατοντάδες νανοσωλήνες κάθε φορά. Τώρα, η ομάδα του Χάνον αναφέρει στο Νature Nanotechnology ότι δημιούργησε ηλεκτρονικές συσκευές με δέκα χιλιάδες τρανζίστορ, οι οποίες φτάνουν σε πυκνότητα το ένα δισεκατομμύριο νανοσωλήνες ανά τετραγωνικό εκατοστό.

Η προσέγγιση που ακολούθησαν οι ερευνητές ήταν σχετικά απλή: σε πρώτη φάση, χρησιμοποίησαν ένα επιφανειοδραστικό -στην ουσία ένα είδος σαπουνιού- που καθιστά τους νανοσωλήνες διαλυτούς στο νερό.

Μέσα σε αυτό το διάλυμα νανοσωλήνων βυθίστηκε στη συνέχεια μια πλάκα από πυρίτιο, πάνω στην οποία είχαν δημιουργηθεί με συμβατικές διαδικασίες παραγωγής λωρίδες του εξωτικού μετάλλου χάφνιου. Λόγω της χημικής τροποποίησης που είχαν υποστεί, οι νανοσωλήνες συνδέθηκαν στο χάφνιο με χημικούς δεσμούς, ενώ οι ενδιάμεσες λωρίδες πυριτίου έμειναν καθαρές.

Computer chips continue to shrink but the discovery that a layer of silicon dioxide must be at least four to five atoms thick to function as an insulator suggests that silicon-based microchips will reach the physical limits of miniaturization early next century. At the time when silicon will reach to its end, Carbon Nanotubes will take over its place. This is another example how Nanotechnology is going to impact our life in the future.


Το σημαντικό με το νέο, πειραματικό τσιπ, επισημαίνουν οι ερευνητές, είναι ότι όχι μόνο πετυχαίνει υψηλή πυκνότητα νανοσωλήνων, αλλά και ότι βασίζεται σε απλά χημικά και τεχνικές που ήδη εφαρμόζονται ευρέως στη βιομηχανία ημιαγωγών.

Παρόλα αυτά, η τεχνολογία δεν είναι έτοιμη για εμπορική αξιοποίηση: Όπως επισημαίνει ο Δρ Χάνον, στο πειραματικό τσιπ «υπάρχει ένας νανοσωλήνας κάθε 150 με 200 νανόμετρα. Η απόσταση αυτή είναι είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτή που απαιτείται για την κατασκευή ενός μικροεπεξεργαστή».

Mercator – αγγίζοντας τον ουρανό, Mercator - close to the heavens


The Mercator Telescope is a 1.2 m semi-robotic telescope located at the Roque de los Muchachos Observatory on La Palma Island (Canary Islands, Spain). It is operated by the staff of the Institute of Astronomy, University of Leuven (Belgium), in collaboration with the Observatory of Geneva (Switzerland). The telescope's name comes from the famous Flemish cartographer Gerardus Mercator (1512-1594), who studied and taught at the University of Leuven before moving to Duisburg (Germany).



O υποψήφιος διδάκτορας της αστρονομίας Péter Pápics δημιούργησε ένα μοναδικής ομορφιάς time-lapse βίντεο στο νησί Λα Πάλμα των Καναρίων Νήσων, στο παρατηρητήριο Roque de los Muchachos. Εκεί βρίσκεται το τηλεσκόπιο Mercator – από το όνομα του Φλαμανδού χαρτογράφου Gerardus Mercator (1512-1594). Ακούγεται η σονάτα του σεληνόφωτος του Μπετόβεν…

Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

1912-13 Η Μεγάλη Εξόρμηση - Ο Διπλασιασμός της Ελλάδας, National Geographic

Α' Βαλκανικός Πόλεμος. Ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη (Αρχείο ΕΛΙΑ).


Το ντοκιμαντέρ του National Geographic για την περίοδο 1912-1913 και τους Βαλκανικούς Πολέμους, όπου παρακολουθούμε την εκπληκτική πορεία του Ελληνικού Στρατού και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, Μακεδονίας, Ηπείρου και νησιών του Αιγαίου.

Το αίνιγμα των πορτρέτων του Φαγιούμ. The mystery of the Fayum portraits

Τα πορτρέτα ζωγραφίζονται είτε απευθείας επάνω στο νεκρικό σεντόνι είτε επάνω σε λεπτά ξύλινα φύλλα, αρχικώς τετράπλευρα, τα οποία αργότερα κόβονταν για να προσαρμοστούν και να τοποθετηθούν στις μούμιες των νεκρών στο σημείο του προσώπου. Στη δεύτερη περίπτωση έχει χρησιμοποιηθεί ξύλο από κέδρο, έλατο, πεύκο, συκομουριά, φλαμουριά και κυπαρίσσι. 

Χαμένος κρίκος στην αλυσίδα της αρχαίας ζωγραφικής, τα πορτρέτα του Φαγιούμ ήρθαν στο φως στα τέλη του περασμένου αιώνα προβληματίζοντας έναν μικρό κύκλο μελετητών και συλλεκτών που έσκυψαν επάνω τους με ενδιαφέρον, χωρίς ωστόσο να κατορθώσουν να εξηγήσουν τι κρυβόταν πίσω από τα περίεργα πρόσωπα με τα σφιχτά σφραγισμένα χείλη και τα φλογερά μάτια. 

Δεν είναι γνωστό αν τα πορτρέτα είχαν αποκλειστικά ταφικό προορισμό ή γίνονταν στη διάρκεια ζωής των εικονιζόμενων και ίσως στόλιζαν ως έργα τέχνης τα σπίτια τους. Οπωσδήποτε το ζωηρό βλέμμα και οι εκφράσεις των προσώπων προκρίνουν την δεύτερη άποψη.

Τα πορτρέτα, που αποδίδουν με ρεαλιστικό τρόπο άλλοτε γυναίκες, άλλοτε άνδρες και άλλοτε παιδιά, κράτησαν το μυστικό τους και, κατά κάποιον τρόπο, τις αποστάσεις τους από το ευρύτερο κοινό. Χρειάστηκε να περάσουν άλλα εκατό χρόνια για να γίνουν γνωστά στον κόσμο, χωρίς ωστόσο, ακόμη και τώρα, να έχουν κατακτήσει την πλήρη κατανόηση. 

Σε αυτό ίσως κάποιο ρόλο πρέπει να έπαιξε το ότι πρόκειται για νεκρικά πορτρέτα, το ότι δηλαδή από την αρχή προορισμός τους ήταν η μελλοντική ζωή: έγιναν για να συνοδεύσουν τον νεκρό στον άγνωστο άλλον κόσμο. Αν τώρα σε αυτό προστεθεί το ότι πρόκειται για ένα επίσης άγνωστο είδος ζωγραφικής που προβλημάτισε ακόμη και τους ειδήμονες ως προς το πού να το εντάξουν, καταλαβαίνουμε γιατί οι νεκρικές προσωπογραφίες του Φαγιούμ είναι ακόμη τυλιγμένες με έναν πέπλο μυστηρίου.

Επί έναν αιώνα τα μεγάλα μουσεία ήταν αναποφάσιστα αν έπρεπε να τις εντάξουν στις αιγυπτιακές, στις κοπτικές ή στις ελληνορωμαϊκές συλλογές τους και το μόνο που έκαναν ήταν να τις παρουσιάζουν ως είδος αξιοπερίεργο, πάντα στο περιθώριο πότε της μιας και πότε της άλλης από αυτές τις συλλογές.

Στον κήπο της Αιγύπτου


Σήμερα μας είναι γνωστά περισσότερα από 1.000 πορτρέτα του Φαγιούμ που βρίσκονται σκορπισμένα σε μεγάλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Πρόκειται για το μεγαλύτερο corpus ζωγραφικής που έφθασε στις ημέρες μας από την αρχαιότητα.

Τα περισσότερα από τα πορτρέτα αυτά προέρχονται από την περιοχή του Φαγιούμ, ένα νομό της αρχαίας Αιγύπτου που κάλυπτε μια μεγάλη και εύφορη κοιλάδα κάπου 60 χιλιόμετρα νοτίως του Καΐρου, στη δυτική όχθη του Νείλου. 

Από τους αρχαίους χρόνους η περιοχή του Φαγιούμ ονομαζόταν «ο κήπος της Αιγύπτου» για την οργιαστική βλάστησή της. Ήταν μια πλούσια κοιλάδα που φάνταζε σαν όαση στη σιωπή της απέραντης ερήμου.

Στο κέντρο της κοιλάδας που θυμίζει μια φυσική λεκάνη βρισκόταν η λίμνη Μοίριδα, που έμοιαζε με θάλασσα όταν τα καλοκαίρια ξεχείλιζε ο Νείλος και τα νερά του πλημμύριζαν την περιοχή.

Όταν τα νερά αποσύρονταν, οι άνθρωποι που κατοικούσαν στα υψηλότερα σημεία της κοιλάδας καλλιεργούσαν την εύφορη γη. Οι πόλεις ήταν κτισμένες στις παρυφές των λόφων που ζώνουν το Φαγιούμ και εκεί κοντά οι άνθρωποι συνήθιζαν να θάβουν τους νεκρούς τους. Πολύ παλιά, στον 19ο αιώνα π.Χ., ο Φαραώ Αμενεμχάτ Γ' έκτισε την πυραμίδα του στη Χαουάρα του Φαγιούμ και άνοιξε κανάλια προσπαθώντας να ελέγξει τη ροή των νερών για να προστατεύσει την κοιλάδα από τις πλημμύρες. Φαίνεται όμως ότι οι προσπάθειές του δεν πέτυχαν και το μέρος ξεχάστηκε.

Η δεύτερη περίοδος άνθησης του Φαγιούμ ήρθε στα ελληνιστικά χρόνια, όταν στην Αλεξάνδρεια βασίλευε ο Πτολεμαίος Β' ο Φιλάδελφος. Ο Φιλάδελφος λοιπόν έδωσε στο Φαγιούμ το όνομα της αδελφής και συζύγου του Αρσινόης και ονόμασε την πόλη που έκτισε εκεί Φιλαδέλφεια. Η κοιλάδα εξακολουθούσε να είναι εύφορη και τώρα κοντά στους Αιγυπτίους ζούσαν αρμονικά Έλληνες, Σύριοι, Ρωμαίοι, Νούβιοι και Εβραίοι. 

Ήταν μια πολυεθνική κοινωνία, δεκτική στα διαφορετικά ήθη που προέρχονταν από άλλους τόπους και άλλες φυλές. Οι πλούσιες τάξεις των γαιοκτημόνων και των εμπόρων ζούσαν στις παρυφές της «λεκάνης» του Φαγιούμ και οι Αιγύπτιοι ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης.

Όπως και στην υπόλοιπη Αίγυπτο, αυτά τα χρόνια οι άνθρωποι μιλούσαν ελληνικά. Εξακολουθούσαν όμως να λατρεύουν τους αιγυπτίους θεούς και να διατηρούν τα παλιά θρησκευτικά έθιμα. Το Φαγιούμ γνώρισε σε αυτήν την περίοδο μεγάλη άνθηση, που συνεχίστηκε και στους πρώτους τρεις αιώνες της Ρωμαιοκρατίας. 

Τελικά, οι φόροι που επέβαλλαν οι Ρωμαίοι έπληξαν κατά κύριο λόγο τους πλούσιους γαιοκτήμονες, που σιγά σιγά εγκατέλειψαν την περιοχή, η οποία στη συνέχεια σκεπάστηκε από την άμμο που οι άνεμοι έφερναν από την έρημο. Έτσι η κοιλάδα του Φαγιούμ ξεχάστηκε για μία ακόμη φορά και μαζί οι κάτοικοί της, τα έργα τους και οι συνήθειές τους.

Μια «βιομηχανία θανάτου»

Το Φαγιούμ βγήκε ξαφνικά από τη λήθη στα τέλη του περασμένου αιώνα, όταν ένας αυστριακός έμπορος έργων τέχνης παρουσίασε στις αγορές της Ευρώπης τα παράξενα νεκρικά πορτρέτα που, όπως ισχυρίστηκε, προέρχονταν από την Αίγυπτο και ειδικότερα από την περιοχή του Φαγιούμ.

Περίπου την ίδια εποχή οι ανασκαφές του Βρετανού W. Μ. Flinders Petrie αλλά και άλλων αρχαιολόγων επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς του Αυστριακού για τις μούμιες που ήταν θαμμένες στο Φαγιούμ και οι οποίες είχαν ενσωματωμένα στο ύψος του προσώπου πορτρέτα ζωγραφισμένα σε ξύλο ή επάνω στο λινό σάβανο.

Η ζωγραφική ήταν ρεαλιστική και δεν είχε καμία σχέση με την ως τότε γνωστή αιγυπτιακή παράδοση. Ορισμένα από αυτά τα πορτρέτα είναι ζωγραφισμένα με τέμπερα και άλλα με τη μέθοδο της εγκαυστικής ενώ σε λίγες μούμιες αποδίδεται ζωγραφικά ολόσωμος ο νεκρός.

Αν και τα ίδια τα πρόσωπα που απεικονίζονται κρατάνε σφιχτά σφραγισμένα τα χείλη τους για την ιστορία που εκτυλίχθηκε στο Φαγιούμ όταν μετά τους Έλληνες πήραν την εξουσία στην Αίγυπτο οι Ρωμαίοι, οι έρευνες των τελευταίων ιδίως χρόνων αρχίζουν να φωτίζουν τις άγνωστες πτυχές και σιγά σιγά η εικόνα συμπληρώνεται.

Στους πρώτους τρεις αιώνες λοιπόν της Ρωμαιοκρατίας στην Αίγυπτο, στις νεκροπόλεις που βρίσκονταν έξω από τις πόλεις ανθούσε μια «βιομηχανία θανάτου» που απασχολούσε ένα μεγάλο αριθμό Αιγυπτίων οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι εκεί με τις οικογένειές τους. Το φαινόμενο δεν ήταν νέο. Οι κοινωνίες αυτές που ασχολούνταν με τον θάνατο υπήρχαν πάντα έξω από τις πύλες των αιγυπτιακών πόλεων από την εποχή των πρώτων Φαραώ. 

Όταν μεταφέρονταν εκεί οι νεκροί, παραδίδονταν κατ' αρχήν στους ταριχευτές, οι οποίοι ξεκινούσαν αμέσως τη μακρόχρονη διαδικασία της ταρίχευσης, που υπολογίζεται ότι διαρκούσε 70 περίπου ημέρες. Σε αυτό το διάστημα οι ιερείς έκαναν τελετουργίες, διάβαζαν ιερά κείμενα και γενικά παρακολουθούσαν όλα τα στάδια της προετοιμασίας του νεκρού ως την ταφή.

Όταν όλα ήταν έτοιμα, ενσωμάτωναν στις μούμιες τα νεκρικά πορτρέτα και τις κατέβαζαν με σχοινιά σε βαθιά πηγάδια όπου η ξηρασία της αιγυπτιακής γης τις διατήρησε άθικτες ως τις ημέρες μας.

Όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε στο μεγάλο νεκροταφείο της αρχαίας Αλεξάνδρειας, έτσι και εδώ υπήρχαν συμφωνίες για τις θέσεις των τάφων που ήταν καθορισμένες, όπως καθορισμένο ήταν και το έργο της κάθε συντεχνίας σε αυτήν την κοινωνία που απασχολούνταν αποκλειστικά με τη μετά θάνατον ζωή. Η ταρίχευση των νεκρών ήταν στην Αίγυπτο μια πανάρχαια και μακρόχρονη διαδικασία που συνεχίστηκε και στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας με την προσθήκη νέων ηθών. Μια τέτοια καινοτομία ήταν η εμφάνιση των προσωπογραφιών που συνόδευαν τη μούμια στον άλλον κόσμο.

Σήμερα είναι σχεδόν βέβαιον ότι πολλά από τα πορτρέτα αυτά είχαν γίνει όταν ακόμη ο άνθρωπος βρισκόταν εν ζωή. Οι προσωπογραφίες φυλάσσονταν στα σπίτια και ίσως να είχαν διακοσμητική χρήση, όπως γίνεται και σήμερα. Σε ανασκαφές έχουν βρεθεί ακόμη και τα πλαίσια με τα οποία κρεμούσαν τις προσωπογραφίες στον τοίχο όσο ζούσε ακόμη ο άνθρωπος που απεικόνιζαν ενώ ακτινογραφίες έχουν αποδείξει σε πολλές περιπτώσεις ότι η ηλικία του νεκρού δεν αντιστοιχούσε πάντα στην ηλικία του ειδώλου του πορτρέτου.

Αν και τα πορτρέτα χρονολογούνται στους πρώτους τρεις αιώνες της Ρωμαιοκρατίας στην Αίγυπτο, μια εποχή δηλαδή όπου ανθούσε ακόμη το ελληνικό στοιχείο, οι φυσιογνωμίες συχνά δεν έχουν τίποτα το ελληνικό και μόνο η τεχνοτροπία και ο ρεαλιστικός τρόπος με τον οποίον αποδίδονται οι μορφές μας υποδεικνύουν ότι οι ρίζες αυτής της ζωγραφικής βρίσκονται στη σχολή της Αλεξάνδρειας και είναι ελληνικές.

Τα πρόσωπα των πορτρέτων ανήκουν αναμφίβολα στην άρχουσα τάξη των οικογενειών των Ρωμαίων και των Ελλήνων γαιοκτημόνων και εμπόρων αλλά και σε όσους άλλους είχαν την οικονομική άνεση να εξασφαλίσουν την αθανασία με την απεικόνιση της μορφής τους στη μούμια τους. Έτσι το κοινό στοιχείο στα περισσότερα από αυτά τα έργα είναι η μοναδική ποιότητα της τέχνης που υπερβαίνει τους όποιους φυλετικούς, μορφολογικούς ή και πολιτισμικούς φραγμούς.

Πηγή: Το Βήμα Online