Δημήτρης Δημητριάδης, «Περί πίστεως, Εμείς (και) οι Δαιμονισμένοι»

Michaïl Alexandrovitch Vroubel, Tête de Démon, Head of Demon, 1891

Σε παλαιότερο κείμενό μου με τον τίτλο Η Απόρρητη Αλήθεια του Κόσμου, διατύπωσα μια άποψη η οποία έλεγε ότι ο συγγραφέας είναι ένας αντίστροφος Ευαγγελιστής.

Στην περίπτωση των Δαιμονισμένων, ο Ντοστογιέφσκι είναι ένας αντίθετος Ιησούς. Γίνεται κυριολεκτικά ο αντί-Χριστός, ο Αντίχριστος. Γίνεται αυτός που ανταποδίδει και παίρνει την εκδίκησή του. Η ταύτιση είναι απόλυτη, το Κακό έχει ενσαρκωθεί.

Vasily Perov, Portrait of Dostoyevsky, 1872

Αυτός, όμως, ο Ντοστογιέφσκι, συνομιλεί με τα δαιμόνια όχι για να τα βγάλει μέσα απ' τούς ανθρώπους, να τα βάλει στους χοίρους και να τα ρίξει στον γκρεμό, αλλά για να τα βρει μέσα στους ανθρώπους και να τα ρίξει αυτούσια και αναλλοίωτα στις σελίδες του, κι αυτό όχι για να τα αφανίσει, ν' απαλλάξει τούς ανθρώπους απ' τα δαιμόνια και να τους μεταλλάξει, όχι για να φτιάξει έναν νέο άνθρωπο - ξέρει ότι τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει ποτέ - αλλά για να δείξει στους ανθρώπους ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν ν' απαλλαγούν απ' τους δαίμονες, οι άνθρωποι δεν έχουν μέσα τους τούς δαίμονες, είναι οι ίδιοι οι δαίμονες. Καταστρέφοντας τους δαίμονες, καταστρέφεται και ο άνθρωπος. Άνθρωπος χωρίς δαίμονες δεν είναι ένας νέος, λυτρωμένος, άνθρωπος, αλλά το τέλος τού ανθρώπου, είναι ο μη άνθρωπος. Λυτρωμένος ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος. Αυτό, όχι μόνον ως διαπίστωση, αλλά κυρίως ως αποδοχή, ως κατακύρωση, ως επικύρωση, με τη σφραγίδα της ύψιστης λογοτεχνίας. Με τον θρίαμβο του Κακού θριαμβεύει και η λογοτεχνία.

Ο Ντοστογιέφσκι, όχι μόνο κατασκευάζει ένα δαιμόνιο και δαιμονικό βιβλίο, αλλά, ακριβώς επειδή το βιβλίο αυτό είναι και δαιμόνιο και δαιμονικό, γίνεται αυτομάτως ιερό, δηλαδή όντως ζωτικής σημασίας. Γίνεται το Ευαγγέλιο των δαιμόνων. Ένα Ευδαιμόνιο. Διότι, η ευδαιμονία είναι δαιμονική, κι αν η Δυσδαιμόνα στραγγαλίζεται απ' τον μαύρο δαίμονα, αυτό γίνεται επειδή είναι δυσ-. Ο Ευαγγελισμός είναι Ευδαιμονισμός, και Ευδαιμονισμός είναι  το τέλειον, δηλαδή η τελική κατίσχυση του δαίμονα, εκείνου του ενός που έχει πει ότι η εκδίκηση είναι δική του και ότι θα ανταποδώσει ο ίδιος.

Feodor Dostoevsky on his deathbed

Αυτή η εκδίκηση αλλά κι αυτή η ανταπόδοση είναι Οι Δαιμονισμένοι. Ο Ντοστογιέφσκι ομολογεί ότι πρώτος αυτός είναι δαιμονισμένος.

Ο Μαρσέλ Προυστ

Υπέρτατη ανθρωπογνωσία. Αυτήν που επιζητούσε και ο Προυστ. Αυτήν που επιζητούσε και επιζητά πάντα και από πάντα η λογοτεχνία. Η λογοτεχνία έχει μέσα της κάτι το επείγον, μια επείγουσα ανάγκη, μια ανάγκη πιεστική η οποία επιζητά το επειγόντως, το κατεπείγον, διότι η ύπαρξή της η ίδια έχει να κάνει μ' ένα αενάως επείγον περιστατικό.

 Edouard Manet, The Suicide, 1880

Το αενάως επείγον περιστατικό είναι ο άνθρωπος. Η λογοτεχνία δεν μπορεί να περιμένει. Η λογοτεχνία δεν είναι αναμονή, ούτε προσδοκία.  Είναι μη αναμενόμενη έλευση. 

Η λογοτεχνία είναι μια Δευτέρα Παρουσία που δεν την αναμένει, δεν την προσδοκά κανείς, και η οποία συμβαίνει όχι άπαξ ούτε στο τέλος των καιρών ή της χιλιετίας, αλλά τώρα, κάθε μέρα, σήμερα, ανά πάσα στιγμή, σ' έναν χρόνο ανακυκλούμενο και επαναφερόμενο, όπου το πριν είναι και μετά, όπου το τώρα είναι και πριν, όπου το μετά είναι και πριν και τώρα, όπου το σήμερα είναι και αύριο. Κι αυτός είναι ο χρόνος της θνητότητας.

Martin Schongauer, La Descente aux Limbes, Descent with the Limbs, 1475, Musée d'Unterlinden, Colmar, Retable des Dominicains

Η Δευτέρα Παρουσία είναι η παροντική καθημερινή θνητότητα. Αυτή η θνητότητα είναι ο χρόνος μας. Μέσα σ' αυτόν τον χρόνο δεν περισσεύει ο χρόνος. Ο χρόνος είναι αενάως κατεπείγων.

Jacek Malczewski, La mort, Death, 1902

Συμπέρασμα: δεν έχουμε καιρό. Όσον είχαμε να δώσουμε για να περνάει ο καιρός όπως περνούσε, τον δώσαμε. Δεν έχουμε άλλον να δώσουμε. Ο ίδιος ο καιρός δεν δίνεται πια ο ίδιος. 

Η ανθρωπογνωσία είναι μια επιτακτική ανάγκη. Και ενδέχεται να μην αντέχουμε αυτήν την ανθρωπογνωσία, μάλλον: ασφαλέστατα δεν την αντέχουμε, και επειδή η ίδια δεν αντέχεται αλλά και επειδή μας έχουν μάθει, εθίσει, διαμορφώσει, να μην την αντέχουμε, να αντέχουμε τα πάντα εκτός απ' αυτήν, λες κι αυτή δεν είμαστε εμείς. Ο καιρός όμως δεν μας ρωτάει πια αν αντέχουμε.

 Edvard Munch, The Lonely Ones, 1935

Αυτό που δεν αντέχουμε είναι αυτό του οποίου ήρθε ο καιρός. Οχι ήγγικεν, αλλά έχει έρθει. Είναι ο καιρός ο δικός μας. Ο καιρός μας είναι αυτό που δεν αντέχουμε.

Simon Marmion, Vision de l'Enfer, 1475, The J. Paul Getty Museum

Η παλαιά πίστη έχει εκδημήσει. Όσοι ανήκουν σ' αυτήν, πιστεύουν σε κάτι που δεν έχει πλέον τίποτε στοιχειωδώς διαθέσιμο για ν' αποδείξει την αναγκαιότητά του και την εγκυρότητά του. Όσοι πιστεύουν σε ό,τι πρεσβεύει αυτή, πιστεύουν σε κάτι που δεν έχει πλέον καμία σχέση με τη ζωή αλλά ούτε και με τον θάνατο. Πιστεύουν σε κάτι που δεν έχει εμπράγματο λόγο υπάρξεως. Που ό,τι έδωσε θα χρειαστεί να το υπερβούμε, να το αναπληρώσουμε, ή να βγούμε απ' αυτό, για να ξεκινήσουμε πέρα απ' αυτό. Κάτι που συσκότισε και σύγχυσε, διασάλευσε και δυσχέρανε, τη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του, με τη ζωή του, τον θάνατό του, τον έρωτα, το φύλο, το σώμα, τον κόσμο. Που δημιούργησε ένα ψευδές βάθος και έναν αναίτιο, ανυπόστατο προβληματισμό, επέβαλε μία εκ των προτέρων χαμένη προοπτική, έσπειρε το ανθρώπινο οδικό δίκτυο με κατασκευασμένα αδιέξοδα, ανύπαρκτες γέφυρες και πλαστές διόδους, εφηύρε άλυτες λύσεις και απαντήσεις παράλυτες, μίκρυνε, στένεψε, έκοψε κι έραψε κατά το δικό του φανατισμένο και στενόμυαλο δοκούν, αφήνοντας πίσω του τρέμοντα ανθρωπάρια. Περιέπλεξε τόσο πολύ τα πράγματα δημιουργώντας κλίμακες λανθασμένων και άχρηστων αξιών, οι οποίες αποδείχθηκαν παρεξηγήσεις, παραδοξολογίες και διανοητικές διαστροφές, ώστε θα πρέπει ο άνθρωπος να γκρεμίσει τον άνθρωπο έτσι όπως τον οικοδόμησε αυτή η πίστη, και να χτίσει ξανά τον άνθρωπο απ' την αρχή.

Jérôme Bosch, Le Jardin des Délices, The Garden of the Delights, 1503-1504, Museo del Prado, Madrid

Πίστεψαν, και πιστεύουν ακόμη, σε κάτι που αρνήθηκε στον άνθρωπο τον ίδιο τον άνθρωπο, και που στη θέση της σχέσης του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τον άνθρωπο επέβαλε μια σχέση με ένα όν που η ύπαρξή του αποδείχθηκε φρούδα και η χρησιμότητά του αποτρεπτική μιας άλλης χρησιμότητας απείρως πιο αναγκαίας: της χρησιμότητας του να γνωρίσει ο άνθρωπος τον άνθρωπο σε σχέση με τον εαυτό του και με τον άνθρωπο.

Jules Delaunay, Ixion précipité dans les Enfers, 1876, musée des beaux-arts de Nantes

Απαιτείται, λοιπόν, είναι ιστορική επιταγή, να δούμε και να δεχτούμε αυτό που είμαστε - με όλες τις συνέπειες που αυτό θα έχει. Την απαίτηση αυτή μας τη δείχνει ένας άνθρωπος της παλαιάς πίστης. Σ' αυτό ακριβώς έγκειται το θαύμα, το πραγματικό όμως, το θαύμα που μπορούμε να αγγίξουμε με το δάχτυλο και να πούμε: Αληθώς, συ ει ος ει.

Απόσπασμα από το δοκίμιο του Δημήτρη Δημητριάδη, Περί Πίστεως - Εμείς (και) οι Δαιμονισμένοι,  εκδόσεις Σαιξπηρικόν.

Δημήτρης Δημητριάδης. Θεσσαλονικιός. Γέννημα θρέμμα, σχολείο, Νομική («κακήν κακώς τα πήγα»), έρωτες, και το 1963 αλλαγή πλεύσης και τόπου. Βρυξέλλες, Εθνικό Ινστιτούτο Τεχνών Θεάματος, σπουδές – «είχα τεράστια τύχη που βρέθηκα εκεί, σαν να ξαναγεννήθηκα...». Το πρώτο του θεατρικό έργο είναι στη γαλλική γλώσσα, ο διάσημος σκηνοθέτης Πατρίς Σερό το ανεβάζει στο Παρίσι· ξάφνιασμα, θερμή υποδοχή, συγκίνηση για τον άγνωστο νεαρό Έλληνα – «δεν ήξερα τι μου συμβαίνει». Γράφει με πάθος, μεταφράζει σημαντικούς λογοτέχνες και φιλοσόφους στα ελληνικά, καθώς και αρχαίους Έλληνες στη νεοελληνική. Το εμβληματικό έργο του «Πεθαίνω σαν χώρα», που ανεβαίνει στην Αθήνα το 1978, ταράζει τα νερά, το κείμενο εντυπωσιάζει, μοιάζει προφητικό – «ποιος είναι αυτός ο Δημητριάδης;» ρωτούν πολλοί. Από τότε ως σήμερα έχουν εκδοθεί δεκάδες έργα του – θεατρικά, πεζογραφήματα και ποιητικές συλλογές –, πολλά έχουν μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες και ο ίδιος δεν παύει να εμπνέεται, να εμβαθύνει στα δικά του και να μεταφράζει άλλων. Πολυγραφότατος, λοιπόν, ο Δημήτρης Δημητριάδης μοιάζει να έχει άστρο για ό,τι κάνει, αλλά και συνοδεύεται από μιαν αχλή, σαν να φέρει έναν μυστηριακό εσωτερικό κόσμο, αυστηρό και απόρθητο.

Παράλληλα ασχολήθηκε συστηματικά με τη μετάφραση πεζογραφημάτων των Jean Genet, Georges Bataille, Witold Gombrowicz, Maurice Blanchot, Gιrard de Nerval, Balzac, Bernard-Marie Koltes, καθώς και τη μετάφραση θεατρικών έργων των Μολιέρου, Ευρυπίδη, J. Genet, G. Courteline, Tennessee Williams, Σαίξπηρ για διάφορα θέατρα. Μετά το 1980 συνεργάστηκε στενά με τις εκδόσεις Άγρα, που έχουν εκδώσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του και πολλές μεταφράσεις του.

O «κομήτης του αιώνα» τελικά επέζησε της καταστροφής, 'Zombie' comet ISON may be back from the dead

Σύμφωνα με τελευταία ανακοίνωση της NASA ένα τμήμα του διασώθηκε από την «επαφή» με τον Ήλιο. At 6.35pm GMT on Thursday the so-called 'comet of the century' was spotted on a trajectory towards the sun before disappearing. Shortly afterwards bright lights (pictured top left) were spotted that some scientists have claimed could be the comet's nucleus

Ο «κομήτης του αιώνα» φαίνεται τελικά ότι επέζησε - έστω και τμηματικά - το πιο κρίσιμο βράδυ της ζωής του, συνεχίζοντας να εκπλήσσει τους επιστήμονες.

Fire in the sky: In this frame grab taken from an enhanced video made by Nasa's STEREO-A spacecraft, comet ISON, left, approaches the sun on November 25. ISON, which was discovered a year ago, was closest to the sun on Thursday.

Οι πρώτες παρατηρήσεις από διαστημικά τηλεσκόπια έδειξαν ότι ο κομήτης ΙSON πιθανότατα διαλύθηκε το βράδυ της Πέμπτης καθώς περνούσε σε μικρή απόσταση από τον Ήλιο.

Το βράδυ της Παρασκευής ωστόσο η NASA εξέδωσε νέα ανακοίνωση αναγγέλλοντας ότι κάποια υλικά εμφανίστηκαν από την άλλη πλευρά του άστρου μας, στην πορεία που επρόκειτο να διαγράψει ο κομήτης. Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν πρόκειται απλώς για διαλυμένα συντρίμμια ή για ένα τμήμα του ISON που σώθηκε από την «ηλιακή» επαφή. Οι ειδικοί της NASA πάντως θεωρούν ότι τουλάχιστον ένας μικρός πυρήνας του «κομήτη του αιώνα» έχει διασωθεί και συνεχίζει το ταξίδι του.

Η κήρυξη του θανάτου

Some scientists feared the delicate comet (pictured, bottom right, as it approached the sun) had already started to disintegrate, even before it grazed the 'surface' of the sun, 1.2 million kilometres away.

Η γιγάντια μάζα από πάγους και βράχια βιντεοσκοπήθηκε να περνά πίσω από τον Ήλιο, και αρχικά φάνηκε ότι δεν κατάφερε να επανεμφανιστεί στην άλλη πλευρά του άστρου.

Here, Comet ISON is shown entering the field of view of the ESA and Nasa's Solar and Heliospheric Observatory on November 27. In this picture, called a coronagraph, the bright light of the sun itself is blocked so the structures around it are visible. The comet is seen in the lower right.

Η ελπίδα ήταν ότι ο ISON θα έβγαινε αλώβητος από το καυτό ραντεβού, οπότε η ουρά του θα έπαιρνε γιγάντιες διαστάσεις και θα ήταν καθαρά ορατή με γυμνό μάτι. Κάθε πρωί μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, λίγο πριν από το ξημέρωμα, ο κομήτης θα εμφανιζόταν χαμηλά στον ανατολικό ουρανό. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη και έτσι ο κομήτης κηρύχθηκε «νεκρός» στη διάρκεια συζήτησης ειδικών που πραγματοποίησε η NASA στο Google Hangout.

«O ISON πιθανότατα δεν επέζησε» δήλωσε ο Καρλ Μπάταμς του αμερικανικού Εργαστηρίου Ναυτικής Έρευνας.

«O κομήτης ISON ενδέχεται να διαλύθηκε» ανακοίνωσε λίγο αργότερα ο δικτυακός τόπος της NASA.

Η «νεκρανάσταση»

Bright, brighter, brightest: these views of Comet ISON after its closest approach to the sun Nov. 28 show that a small part of the nucleus may have survived the encounter. Images from the Solar and Heliospheric Observatory. Credit: ESA/NASA/SOHO/GSFC

Την Παρασκευή το πρωί το BBC επικαλούμενο ρεπορτάζ που έκαναν οι δημοσιογράφοι του με ανεξάρτητους αστρονόμους αλλά και στελέχη του Ευρωπαΐκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) αναφέρει ότι πιθανώς κάποιο τμήμα του ISON ίσως κατάφερε να ξεφύγει από τον Ήλιο και συνεχίζει να κινείται στο Διάστημα. Το ίδιο βράδυ ακολούθησε η επιβεβαίωση από τη NASA.

Pink Floyd – Τhe Wall

Η ηχογράφηση του The Wall – ενός από τα πιο γνωστά άλμπουμ της ροκ μουσικής – έγινε από τις αρχές Απριλίου έως το τέλος Νοεμβρίου του 1979.

Στη Μ. Βρετανία κυκλοφόρησε στις 30 Νοεμβρίου (σαν σήμερα). Έγινε 23 φορές πλατινένιο, ενώ παρέμεινε στους αμερικάνικους και βρετανικούς καταλόγους επιτυχιών για περισσότερο από 14 χρόνια.

Από τα 24 κομμάτια που περιέχει, ξεχώρισαν και τραγουδήθηκαν περισσότερο το An other brick in the wall, το Hey you και το Comfortably Numb.

Το 1982 το The Wall μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Άλαν Πάρκερ, ενώ ανέβηκε και ως μιούζικαλ στο Μπρόντγουεϊ.

ΔΙΣΚΟΣ 1

1. In the Flesh 3:16

2. The Thin Ice 2:27

3. Another Brick in the Wall (Part I) 3:21

4. The Happiest Days of Our Lives 1:46

5. Another Brick in the Wall (Part II) 4:00

6. Mother 5:32

7. Goodbye Blue Sky 2:45

8. Empty Spaces 2:10

9. Young Lust 3:25

10. One of My Turns 3:35

11. Don’t Leave Me Now 4:16

12. Another Brick in the Wall (Part III) 1:48

13. Goodbye Cruel World 0:48

ΔΙΣΚΟΣ 2

1. Hey You 4:40

2. Is There Anybody Out There? 2:44

3. Nobody Home 3:26

4. Vera 1:35

5. Bring the Boys Back Home 1:21

6. Comfortably Numb 6:24

7. The Show Must Go On 1:36

8. In the Flesh 4:13

9. Run Like Hell 4:19

10. Waiting For the Worms 4:04

11. Stop 0:30

12. The Trial 5:13

13. Outside the Wall 1:41

Ακολουθεί η κριτική του δίσκου των Pink Floyd από μουσικό περιοδικό εκείνης της εποχής (ποπ και ροκ – τεύχος Απριλίου 1980) – κάντε κλικ πάνω στο κείμενο για μεγέθυνση:

MOSS: κατασκευάζοντας ρομπότ στο σπίτι, MOSS - The Dynamic Robot Construction Kit

Τη δυνατότητα στον χρήστη να κατασκευάσει το δικό του ρομπότ, όπως αυτός επιθυμεί, δίνει το MOSS: πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα – κιτ από την Modular Robotics, το οποίο δεν προϋποθέτει κανενός είδους γνώση προγραμματισμού ή μηχανολογίας από τον χρήστη.

Το MOSS έρχεται σε τρία διαφορετικά μεγέθη, τα οποία περιέχουν κομμάτια από τα οποία μπορεί να κατασκευαστεί το ρομπότ. Τα τμήματα είναι κατασκευασμένα από πλαστικό και η σύνδεση μεταξύ τους γίνεται μέσω σφαιρικών μαγνητών, οι οποίοι παρέχουν πολλαπλές δυνατότητες όσον αφορά στο πώς ακριβώς μπορούν τα διάφορα κομμάτια να ενωθούν μεταξύ τους.

Επίσης, η εταιρεία σκοπεύει να κυκλοφορήσει ειδική εφαρμογή για τον τηλεχειρισμό των ρομπότ τα οποία φτιάχνει ο χρήστης: όταν κατεβεί στο smartphone ή το tablet, τότε ο κάτοχός του μπορεί να χειριστεί το ρομπότ που δημιούργησε. Αξιοσημείωτο είναι το ότι το όλο σύστημα δεν προϋποθέτει κανενός είδους γνώση προγραμματισμού, καθώς είναι ειδικά σχεδιασμένο για να παρέχει σε παιδιά και ενήλικες εμπειρίες και γνώση σχετικά με τη ρομποτική χωρίς να καθιστά πολύπλοκη την όλη διαδικασία.

Η ίδια η Modular Robotics χαρακτηρίζει το MOSS ως ένα «ολοκαίνουριο σύστημα κατασκευής ρομπότ», το οποίο σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε μέσα στα δύο τελευταία χρόνια: «Το να δημιουργεί κανείς με το MOSS είναι πολύ διασκεδαστικό και εύκολο, χάρη σε ένα “ενστικτώδες” μαγνητικό σύστημα κατασκευής».

Για τη χρηματοδότηση του προγράμματος οι δημιουργοί του MOSS απευθύνθηκαν στο Kickstarter, και, εάν και απομένουν 12 ημέρες για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ο στόχος των 100.000 δολαρίων έχει ήδη επιτευχθεί, καθώς έχουν συγκεντρωθεί 280.000 δολάρια. Οι παραδόσεις των κιτ στους «backers» αναμένεται να αρχίσουν τον Φεβρουάριο του 2014.

Η εταιρεία διαβεβαιώνει ότι όλα τα κομμάτια κατασκευάζονται με το χέρι στο εργοστάσιό της στο Κολοράντο (όπου κατασκευάζεται επίσης το προηγούμενο «προϊόν» της, Cubelets), και ότι ανεξαρτήτως της πορείας της καμπάνιας στο Kickstarter υπάρχει η δυνατότητα να προχωρήσει σε μαζική παραγωγή του MOSS.

Θεραπευτές από τον Τρωικό Πόλεμο. The Healing Art in the Iliad

«Η θεά της παπαρούνας». Ανακαλύφθηκε το 1936 στο Γάζι της Κρήτης, πιο κάτω από την Κνωσό. Το διάδημα έχει κάλυκες από παπαρούνες και η θεά έχει βλέμμα εκστασιασμένο.

Κάψες από παπαρούνες φαίνεται να ξεφυτρώνουν από τα μαλλιά της πήλινης θεάς με τα υψωμένα χέρια που λάτρευαν οι Μινωίτες της Κρήτης.

Detail of "Poppy Goddess," ca. 1300-1250 BCE. The name poppy goddess was given to a large female figurine which is believed to represent a Minoan goddess, discovered in a sanctuary of the Post-palace period (LM III, 1400–1100 BC) at Gazi, Crete. The terracotta figurine has raised hands and seeds of opium poppies on her head.

«Απεικονίζεται έτσι γιατί παράγει και ελέγχει το φυτό, τις ιδιότητες του οποίου γνώριζε η ίδια, οι υπηρέτες της, ιερείς και ιέρειες, οι γιατροί του ανθρώπινου πόνου, καθώς το γάλα από την κάψα του φυτού είναι το όπιο, ισχυρό παυσίπονο και αναλγητικό».

The poppy goddess in the middle. Heraklion Archaeological Museum.

Κάπως έτσι, παραστατικά και τεκμηριωμένα, παρουσιάζει ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νικόλαος Σταμπολίδης το θέμα της νέας μεγάλης έκθεσης του μουσείου που θα έχει τίτλο «ΙΑΣΙΣ: Υγεία, νόσος, θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» (Νοέμβριος 2014).

Κάπως έτσι, παραστατικά και τεκμηριωμένα, παρουσιάζει ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νικόλαος Σταμπολίδης το θέμα της νέας μεγάλης έκθεσης του μουσείου που θα έχει τίτλο «ΙΑΣΙΣ: Υγεία, νόσος, θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» (Νοέμβριος 2014).

Γαληνός και Ιπποκράτης, ιταλική τοιχογραφία. Galen and Hippokrates from Anagni Italy. Photo: Nina Aldin Thune

Η προετοιμασία της έκθεσης έχει ξεκινήσει και θα είναι πλούσια. Θα παρουσιαστούν 300 εκθέματα από 41 ευρωπαϊκά μουσεία τα οποία θα χρονολογούνται από το 1200 π.Χ., δηλαδή από την εποχή των ομηρικών επών, μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. και τον περίφημο Έλληνα ιατρό Γαληνό.

Μια πρώτη γεύση όσων θα δούμε στην Αθήνα πρόσφερε ο κ. Σταμπολίδης σε δύο διαλέξεις του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στη Βοστόνη και στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης.

Ο Ιάπυξ, ως θεραπευτής, αφαιρεί την αιχμή ενός βέλους από το πόδι του Αινεία ενώ ο μικρός γιος του Αινεία, ο Ασκάνιος, κλαίει δίπλα του. Iapyx the mythological son of Daedalus or Lycaon Aeneas' healer during the Trojan war (who escaped to Italy after the war and founded Apulia) removing an arrowhead from Aeneas thigh using a forceps. Aenas is shown with his young crying son Iulus Ascanius. Even of divine origin Iapyx is not successful and Aphrodite his mother intervenes (the woman behind Iapyx) by giving her son a herb from the island of Crete (or Asia?), dittany, to be used to heal the wound. 1st century AD Pompeii Fresco.

Μαζί με τον αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα παρουσίασαν την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα ρωμαϊκά, δηλαδή μια ιστορία 15 αιώνων. Η έκθεση θα διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες που θα πραγματεύονται την Ίαση. Αφετηρία τους η Ιατρική των ομηρικών επών, δηλαδή οι θεραπευτικές πρακτικές που εφαρμόζονταν κατά τον Τρωικό Πόλεμο.

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα περιγράφει παθήσεις που απαιτούν ανθρώπινη επέμβαση και φροντίδα και αφορούν αποκλειστικά τραυματιστούς στο πεδίο της μάχης αλλά και στο κυνήγι, λέει ο κ. Σταμπολίδης. «Αναφέρονται περίπου 150 τραυματισμοί από ακόντια, σπαθιά, βέλη, σφενδόνες και περιγράφονται με εκπληκτική ανατομική ακρίβεια».

Η ιατρική περίθαλψη στρατιωτών του Τρωικού Πολέμου

But take me safely back to my black ship,

cut the arrow from my thigh, and with warm water

wash away the black blood there, then rub on

fine soothing medication, whose use, they say,

Achilles taught you, an art he learned

from Chiron, most righteous of the Centaurs.

Iliad Book 11

Σε ένα ασημένιο κύπελλο του 1ου αι. μ.Χ. απεικονίζεται ο Οδυσσέας να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες στον Φιλοκτήτη, που τον είχε δαγκώσει ένα φίδι. Γνώσεις ιατρικής φαίνεται πως είχαν κι άλλοι ομηρικοί ήρωες, όπως παρατηρεί ο αρχαιολόγος. «Ο Αχιλλέας, για παράδειγμα, θεραπεύει το τραύμα που είχε ο ίδιος προκαλέσει στο μηρό του Τήλεφου, ξύνοντας πάνω στην πληγή τη σκουριά από τη λόγχη του ή για να αφαιρέσει το βέλος από τον βραχίονα του Πατρόκλου και να επιδέσει το τραύμα με λευκό μάλλινο επίδεσμο».

Medical instruments excavated at Abdera. Recently Greek archaeologists discovered in Abdera evidence of a skilled surgeon who practiced skull surgery centuries before Hippocrates. http://www.archaeology.org/0603/abstracts/surgery.html/.

Την ίδια περίπου εποχή, ίσως και λίγο νωρίτερα, γράφεται η πήλινη πινακίδα της Γραμμικής Β' Γραφής που έχει βρεθεί στα ανακτορικά αρχεία της Πύλου, στην οποία διαβάστηκε η λέξη i-ja-te, που έχει φωνητική ομοιότητα με την ομηρική λέξη ιητήρ, που παραπέμπει σε ιατρό-θεραπευτή.

Σε άλλη πινακίδα του ίδιου αρχείου διαβάστηκε η λέξη pa-ma-ko, δηλαδή φάρμακο. Γίνεται πιθανότατα καταγραφή φαρμάκων ή ιατρικών εφοδίων ίσως για το θεραπευτή του ανακτόρου. Σε άλλες πινακίδες από τα ανακτορικά αρχεία της Κνωσού, της Πύλου και των Μυκηνών ταυτίστηκαν διάφορα αρωματικά φυτά που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες (μάραθος, κορίανδρος, σέλινο, δυόσμος, κάρδαμο, ίριδα) και μπορούσαν να χρησιμοποιούνται και ως φάρμακα.

A bag of a physician with various medical instruments. “Physicians who cut, burn, stab and rack the sick, demand a fee for it which they do not deserve to get.” Heraclitus

Οι θεραπευτές της ηρωικής εποχής στρέφονταν στο πλούσιο φαρμακείο της φύσης, απ' όπου προμηθεύονταν τις πρώτες ύλες.

Votive table representing cupping and bleeding instruments from Temple of Asclepius at Athens. In centre is represented a folding case containing scalpels of various forms. On either side are cupping vessels.

Η θεουργική-θεραπευτική με τον Ασκληπιό, «τον μόνο που γεννήθηκε θνητός» και ηρωοποιήθηκε ή καλύτερα αγιοποιήθηκε, δίνει τη θέση της στην επιστημονική Ιατρική ήδη από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ.

Various volumes in the Corpus Hippocrates had relevance to Orthopedics. One such volume is the one on joints. Here dislocation of the shoulder was described together with the various methods used in reduction. There were also sections describing the reduction of acromioclavicular, temporomandibular, knee, and hip and elbow joint dislocations. The correction of clubfoot was described. The problem of infection after compound fractures was described and treated with pitch cerate and wine compresses without forcible bandaging. Probing into any compound fracture was avoided.

Από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. έχουμε τον Ιπποκράτη, που κατηγοριοποιεί την Ιατρική (προγνωστική, Ανατομική, Φυσιολογία, Διαιτητική, γενική Παθολογία, Χειρουργική, Θεραπευτική, Γυναικολογία-Μαιευτική) και εισάγει τον κώδικα δεοντολογίας του γιατρού και της θεραπευτικής τέχνης.

The waterclock of Herophilos (Mitteilung zur Geschichte der Medizin). Herophilos (or Herophilus) of Chalcedon (about 280 BC) is said to have constructed a portable waterclock used to measure the pulse of patients. Looking at these instruments we understand why surgery has not been a popular topic in the history of medicine, perhaps because one needs a strong stomach to work even as a historian in this area. As Celsus said of the ideal surgeon, ‘Now a surgeon should be youthful, or at any rate nearer youth than old age, with a strong and steady hand that never trembles, and ready to use the left hand as well as the right; with vision sharp and clear, and spirit undaunted; filled with pity, so that he wishes to cure his patient, yet is not moved by his cries to go too fast or cut less than is necessary, but he does everything just as if the cries of pain cause him no emotion’.

Οι πρώτες συστηματικές ανατομικές έρευνες γίνονται πάντως τον 3ο αι. π.Χ. στην Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια (Ηρόφιλος, Ερασίστρατος). Ο Ρωμαίος Κορνήλιος Κέλσος τον 1ο αι.μ.Χ. κάνει πρώτη φορά γνωστά τα επιτεύγματα της ελληνικής ιατρικής στον λατινόφωνο κόσμο και ο Γαληνός από την Πέργαμο τον 2ο αι. μ.Χ. συστηματοποιεί τις γνώσεις της αρχαίας ελληνικής ιατρικής.

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Γιγάντιο ηλιακό πάρκο στη Σελήνη, Japanese engineers plan to turn the moon into a giant solar panel station

Το ηλιακό πάρκο της Σελήνης υπόσχεται να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της Γης. The Luna Ring: Electric power generated by a belt of solar cells around the lunar equator would be transmitted and beamed to the Earth from the near side of the Moon. Image credit: Shimizu Corporation.

Μια από τις αρχαιότερες και μεγαλύτερες αρχιτεκτονικές και κατασκευαστικές εταιρίες της Ιαπωνίας, η Shimizu, παρουσίασε το όραμα της για την επίλυση των ενεργειακών προβλημάτων του πλανήτη. Πρόκειται για ένα γιγάντιο ηλιακό πάρκο το οποίο θα δημιουργηθεί στη Σελήνη. Οι συλλέκτες του πάρκου θα καλύπτουν έκταση 400 χλμ. και θα στέλνουν την ενέργεια που θα παράγεται εκεί στη Γη με δέσμες λέιζερ ή μικροκυμάτων.

Σούπερ ενεργειακό δαχτυλίδι

Η ιδέα της ιαπωνικής εταιρείας είναι η τοποθέτηση ηλιακών συλλεκτών περιμετρικά του ισημερινού της Σελήνης σε μια έκταση 400 χλμ. Για αυτό και το πάρκο αυτό ονομάστηκε «Σεληνιακό Δαχτυλίδι». Σύμφωνα με τους εμπνευστές της ιδέας το Δαχτυλίδι θα μπορεί να παράγει ημερησίως 13 χιλιάδες terawatt ενέργειας ποσότητα 3 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που παράγουν ετησίως οι ΗΠΑ.

Τα στελέχη της εταιρείας υποστηρίζουν ότι η κατασκευή του ηλιακού πάρκου μπορεί να ξεκινήσει το 2035 και θα γίνει εξ ολοκλήρου από ρομπότ. Όμως δεν μπορούν ακόμη να κάνουν εκτιμήσεις για το κόστος κατασκευής και λειτουργίας του Δαχτυλιδιού.

Οι μικρές μαύρες τρύπες έχουν απογοητευτικά μεγάλη όρεξη. Fast, furious, refined: Smaller black holes can eat plenty

Η μαύρη τρύπα M101 ULX-1 εκπέμπει πολύ ισχυρή ακτινοβολία, δεν έχει όμως αντίστοιχα μεγάλη μάζα.  An artist’s concept of M101 ULX-1, a star system with an unexpectedly small black hole. Image credit: Jingchuan Yu

Οι κοσμολόγοι πιστεύουν σήμερα ότι οι τερατώδεις μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα όλων των γαλαξιών προέρχονται από μικρούλες μαύρες τρύπες που σταδιακά μεγάλωσαν. Άρα, στο Σύμπαν πρέπει να υπάρχουν και μικρομεσαίες μαύρες τρύπες που βρίσκονται σε ενδιάμεσα στάδια ανάπτυξης. Κι όμως, μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature περιπλέκει την εικόνα.

Μικρή αλλά με μεγάλο... στομάχι

Artist’s visualization of the environment around M101 ULX-1, showing a stellar-mass black hole (foreground) with accretion disk. Gas from the Wolf-Rayet star (background) feeds the black hole’s voracious appetite. Credit: Gemini Observatory/AURA artwork by Lynette Cook.

Διεθνής ομάδα αστρονόμων αναφέρει ότι μια μαύρη τρύπα σε απόσταση 21 εκατομμυρίων ετών φωτός, με την ονομασία M101 ULX-1, έχει πολύ μικρότερη μάζα από την «μεσαία» μαύρη τρύπα που περίμεναν να βρουν οι επιστήμονες.

Το αρχικό συμπέρασμα ήταν λανθασμένο επειδή η μαύρη τρύπα καταβροχθίζει εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες αερίου, και οι αρχικές εκτιμήσεις την ήθελαν να έχει αντίστοιχα μεγάλη μάζα. Η μαύρη τρύπα M101 ULX-1 εκτιμάται τώρα ότι έχει μάζα μόνο 20 με 30 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου, ένδειξη ότι σχηματίστηκε σχετικά πρόσφατα από την κατάρρευση ενός γερασμένου, μεγάλου άστρου. Επιπλέον, η συμπεριφορά της μαύρης τρύπας καθώς καταβροχθίζει τεράστιες ποσότητες υλικού δεν συμμορφώνεται για τις προβλέψεις.

Τα μοντέλα

ULX-1 is located near a spiral arm of M101. The image for M101 is composed from X-ray (Chandra X-ray Observatory; Purple), Infrared (Spitzer Satellite; Red), Optical (Hubble Space Telescope; Yellow) and Ultraviolet (GALEX satellite; Blue). Credit: Chandra X-ray Observatory, Spitzer Satellite, Hubble Space Telescope, and GALEX Satellite.

Αυτό σημαίνει ότι οι αστρονόμοι θα πρέπει να αναθεωρήσουν τα μοντέλα τους και να συνεχίσουν να αναζητούν «μικρομεσαίες» μαύρες τρύπες, με μάζα 100 έως 1.000 φορές τη μάζα του Ήλιου. Η ανακάλυψη τέτοιων σωμάτων θα προσέφερε στήριξη στην κρατούσα θεωρία για τη γέννηση των μελανών οπών που κρύβονται στα κέντρα όλων των γαλαξιών.

Τα τέρατα αυτά έχουν μάζα έως και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ήλιου, πιστεύεται όμως ότι προήλθαν από μαύρες τρύπες μικρής μάζας που μεγάλωσαν σταδιακά απορροφώντας υλικά από το περιβάλλον τους. Η μαύρη τρύπα M101 ULX-1 ήταν ένας από τους καλύτερους υποψήφιους για τον εντοπισμό μιας μαύρης τρύπας σε ενδιάμεσο στάδιο εξέλιξης.

Οι ίδιες οι μαύρες τρύπες είναι εξ' ορισμού μαύρες, δηλαδή δεν εκπέμπουν φως. Ωστόσο το αέριο που περιβάλλει το M101 ULX-1 θερμαίνεται και εκπέμπει ισχυρή ακτινοβολία λόγω των δυνάμεως τριβής που δέχεται καθώς περιδινίζεται και ετοιμάζεται να χαθεί σε μαύρη τρύπα.

Το M101 ULX-1 εκπέμπει εξαιρετικά ισχυρή ακτινοβολία, ένδειξη ότι θα έπρεπε να έχει και μεγάλη μάζα. Η τελευταία μελέτη όμως εκτίμησε τη μάζα του αντικειμένου με βάση τις επιδράσεις της βαρύτητάς του σε ένα γειτονικό άστρο, και διαπιστώνει ότι η μάζα είναι είναι δεκάδες φορές μικρότερη από το αναμενόμενο.

Οι επιστήμονες παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν το γιατί. «Πολλοί ερευνητές πίστευαν ότι θα ήταν θέμα χρόνου να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη μιας μαύρης τρύπας μέσου μεγέθους στο M101 ULX-1» σχολίασε ο Τζιφέγκ Λιού της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Οι θεωρητικοί φυσικοί θα πρέπει τώρα να βρουν τρόπο να εξηγήσουν τι συμβαίνει» είπε.