"Η Ερώτηση της Μαργαρίτας". "Die Gretchenfrage"

Sorolla's 1892 painting Otra Margarita (shown above) is an example of his early works, which portrayed scenes with social and sometimes religious themes. With Otra Margarita, Sorolla believed that he had achieved a realist style of painting that did justice to everyday life. The work, which won first prizes in Madrid and then at the Columbian Exhibition in Chicago, evokes memories of Goethe's character Marguerite from Faust but presents at the same time a distinctively Spanish Margarita, a fallen woman in chains of Spanish society's making. Reportedly, the painting drove viewers to tears when it was presented at the Columbian Exhibition.

Sine disciplina

nulla musica perfecta est.

Όταν λέμε η Ερώτηση της Μαργαρίτας, έχουμε στο νου την απορία των ανθρώπων για το θεό. Διατυπώνουμε, δηλαδή, διαφορετικά το ενδιαφέρον μας. Όπως όταν λέμε το άστρι της τραμουντάνας, έχουμε στο νου τον πολικό αστέρα.

Ο λεκτικός καθιερωμός η Ερώτηση της Μαργαρίτας, die Gretchensfrage στο πρωτότυπο, είναι η στερεότυπη καταδήλωση, ένας terminus technicus, που αναφέρεται στα απορήματα του ανθρώπου για το θεό, σ' έναν τρόπο εντελώς αυστηρό και εντελώς γεωμετρημένο. Ότι, δηλαδή, η έρευνα του ανθρώπου για το θεό είναι κεφάλαιο και ιδιοχτησία της φιλοσοφίας και της επιστήμης, και όχι της θρησκείας.

Ακόμη πιο αναγκαστικά, ότι το πρόβλημα θεός είναι χρέωση και αξίωση της κριτικής φιλοσοφίας και της θετικής επιστήμης. Εκείνων, δηλαδή, των μεθόδων έρευνας που προσφέρουν τον υψηλότερο βαθμό φερεγγυότητας σχετικά με το ακίβδηλο της αλήθειας.

Γιατί υπάρχουν και φιλοσοφίες ή επιστήμες, που είναι του μπλα-μπλά και της ανεμοζάλης. Όπως υπάρχουν και ποιητές, που είναι για να διαβάζουν τα ποιήματα τους στα ράδια. Άμπρα κατάμπρα.

Με βάση σχεδίασης και με θεμέλιο προοπτικής την αυστηρή μέθοδο έρευνας, είναι φανερό πως κάτω από τον όρο η Ερώτηση της Μαργαρίτας επιχειρούμε να μιλήσουμε για το θεό σε μια καινούργια γλώσσα. Η γλώσσα αυτή φανερώνεται υποχρεωτικά αποδεκτή από όλους. Όσοι, εννοείται, μέσα στο κεφάλι τους έχουν μυαλό ανθρώπου και όχι αίσθηση ζώου.

Έτσι, οι διάφορες ιστορικές θρησκείες, που ασχολούνται με το πρόβλημα θεός, αυτόματα αφανίζουνται από το χάρτη αυτής της προβληματικής. Αφανίζουνται, με την έννοια ότι τις αντικατασταίνει υποχρεωτικά η νέα μέθοδος και η νέα οπτική.

Σε επίπεδο παραβολής αυτό σημαίνει τούτο: όπως υπάρχει μία χημεία, μία γεωμετρία, μία ιατρική, και διδάσκεται η ίδια σε όλα τα πανεπιστήμια της γης ανεξάρτητα από τις γλώσσες και τις φυλές των ανθρώπων, παρόμοια υπάρχει μία μόνο μέθοδος, για να ερευνήσει κανείς το πρόβλημα θεός. Είτε βρίσκεται στο Εσκουαδόρ είτε στο Ισπαχάν είτε στη Νότια Καρολίνα. Εφόσον, εννοείται, εργάζεται με σοβαρότητα, και δε δουλεύει «μηχανές» και αγυρτείες. Τη μέθοδο αυτή μας τη δίνει η Ερώτηση της Μαργαρίτας.

Έρχομαι στην πρώτη από τις προκείμενες του προβλήματος. Στην επίσκεψη των ονομάτων.

Είναι γνωστό ότι η Ερώτηση της Μαργαρίτας είναι ένα σημείο δράσης, μία στιγμή χωροχρόνου, μέσα στην κίνηση του μύθου της τραγωδίας Φάουστ του Γκαίτε.

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein, Goethe in the Roman Campagna, 1787.

Η φιλοσοφία εδιάλεξε αυτή τη στιγμή, και «κατηγόρησε» στο στοχασμό του Γκαίτε την απορία των ανθρώπων για το θεό, επειδή στο Φάουστ του Γκαίτε είδε τον καθολικό ανθρώπινο τύπο του ευρωπαίου, και στον ίδιο το Γκαίτε τον «ολύμπιο» ποιητή της Ευρώπης.

Το άλλο όνομα, δίπλα στη Μαργαρίτα, είναι ο Φάουστ. Ο δόκτωρ Φάουστ είναι μία ακρότητα ανθρώπου. Έζησε στην Κρακοβία τον καιρό της Μεταρρύθμισης. Και γέρασε σκυμμένος στις σπουδές και τις μελέτες. Εδιάβασε καράβια τα βιβλία, και αποθήκεψε βουνά τη γνώση.

Mephistopheles visits Faust in his study. An illustration, by Tony Johannot, of a scene from Goethe’s Faust.

Ο Φάουστ διόδεψε βήμα βήμα τους κλασικούς πολιτισμούς. Τις κλασικές γλώσσες τις κατάχτησε στην κορφή και στη ρίζα. Τη Lingua graeca, και τη Lingua latina. Κατάφαγε τα χειρόγραφα των μοναστηριών ως την ώα τους. Και ξεσκάλισε όλα τα παλαιά βιβλία. Από τον Άρατο και τα Φαινόμενα ως τους Πλίνιους και τη Φυσική Ιστορία.

Ο Φάουστ μέσα στις θάλασσες του μυαλού του σέρνει ολάκερη τη νύχτα του Μεσαίωνα. Και όλα τα χρώματα και τις εκρήξεις της Αναγέννησης. Είναι ο παλαιός, και ο νέος.

Faust, etching by Rembrandt (c. 1650).

Ο Φάουστ εμελέτησε τις Θείες Γραφές και στο φανερό τους και στο απόκρυφο. Από τα μυστικά πέρασε στα μυστήρια. Και πήδηξε από τη μεταφυσική στη μαγεία.

Ο Φάουστ στη συντροφιά του είχε τακτικούς το Νοστράδαμο και την arcana coelesta. Και κρυφοκουβέντιασε με το theosophicum και την καββαλιστική. Δουλεύει σαν παλαιός μάστορας τους αστρολάβους και τις πεντάλφες. Συνείρει και συναιρεί, διαλύει και καταλύει τα στοιχεία της ψυχής και τα στοιχεία της ύλης.

Ο Φάουστ πατεί στα πατήματα του Παράκελσου και του Γαλιλαίου. Και καταχερίζει τη σολομωνική και την αλχημεία. Άλλοτε φρόνιμα και άλλοτε θρασερά κατέχει να ξεφεύγει τις αράχνες της Ιερής Εξέτασης. Ξεγλίστρησε τους χαμηλόφωνους καρδινάλιους, και τα επίλοιπα φρικαλέα κριτήρια του παπικού Σκότους.

Eugène Delacroix, Méphistophélès apparaissant à Faust, 1827, Huile sur Toile, 46x38 cm.

Ο Φάουστ επικαλέστηκε το πνεύμα της γης. Άνοιξε λογαριασμούς με τις δυνάμεις της φύσης. Εξόρκισε τα δαιμονικά της φαντασίας και ημέρεψε την Κόλαση. Και τότε, κατά τον καιρό και το δίκιο, φανερώθηκε μπροστά του ο διάβολος, που ο Γκαίτε τον εβάφτισε Μεφιστοφελή.

Ο Φάουστ νύχτες και μέρες και χρόνους και εποχές θεράπεψε την επιστήμη και τη σοφία. Φτάνοντας ως τα όρια του νου, ερεύνησε τα φαινόμενα και τα όντα, τις δράσεις του κόσμου, τις πράξεις των ανθρώπων.

Ο Φάουστ το σπουδαστήριό του, εκείνο το στενό και υψίθολο γοτθικό δώμα, τό 'καμε πλανητάριο για τις μακρυνές οράσεις και λαμπορατόριο για τις απειροελάχιστες δομές.

Odilon Redon, Faust and Mephistopheles , 1880.

Ο Φάουστ εργάστηκε με τον πόνο και με το μόχθο, και γι' αυτό, μαζί με τα επίλοιπα θαυμάσια, απεργάστηκε την πονηρία και τη μοχθηρία. Έτσι, κατά την τροπή και τον τρόπο, φανερώθηκε μπροστά του ο διάβολος, που ο Γκαίτε τον εβάφτισε Μεφιστοφελή.

Τύπος του homo universalis, ο Φάουστ είχε άπειρη μέσα του την ορμή για γνώση, και την ορμή για δράση. Από την ίδια τη φύση του ήταν ξένος στο τύπο του ανθρώπου της κλασικής Ελλάδας. Εκείνου του ανθρώπου, που τα βασικά του γνωρίσματα ήσαν το μέτρο και η Δίκη. Όπως το λέει ο Πίνδαρος:

Ψυχούλα μου, μη ζητάς αθάνατη ζωή•πορέψου με

 τον τρόπο που είναι σύμμετρος στη δύναμη σου.[i]

Και όπως σώζεται ατόφυος στο δημοτικό τραγούδι των νεοελλήνων:

Παρά να πάρεις άνθρωπο που νά ‘ν και με τη βράκα,

καλύτερα πανταλονάν,κι άσε μέ την κομμάτα.

Γεννημός και πλαστούργηση του πολιτισμού της Ευρώπης, ο Φάουστ στη βάση του είναι ρομαντικός. Μονοσήμαντος, δηλαδή, ακαθόριστος, νύχτιος, ετεροθαλής, φυγόκεντρος, τοξοτά αρειμάνιος, άπειρος. Δεν έχει καθαρές τις γραμμές, το σχήμα, τα όρια, το γάρμπος.

Οι ιστοί και οι σύνδεσμοι του κλασικού έλληνα, που του δίνουν την ισορροπία επάνω στη βάση της σύνθεσης λόγου και θυμικού, μέσα στο Φάουστ είναι συντριμμένοι.

Γι' αυτό ο μόχθος και ο πόνος από τα Έργα και τις Ημέρες του τον έριξαν στη μοχθηρία και στην πονηρία. Και φανερώθηκε μπροστά του ο διάβολος, που ο Γκαίτε τον εβάφτισε Μεφιστοφελή.

Eugène Delacroix, Méphistophélès apparaissant à Faust, 1825, dessin à la plume, encre brune, 21,6x16,5 cm.

Η συνεργασία του Φάουστ με το διάβολο έγινε μπεσαλίδικα. Κουβέντιασαν ήσυχα τους όρους, και σύνταξαν προσεχτικά τη συνθήκη. Ήταν ένα Σύμφωνο κυρίων, που ο Φάουστ το υπόγραψε με το αίμα του.

- Εγώ, σακατεμένο σαρκίο, θα σε ξανακάμω νέο, του υποσχέθηκε ο Μεφιστοφελής. Μέσα από το βαλτωμένο αίμα σου θα τινάξω στο φως έναν αστραφτερό έφηβο είκοσι χρονώ.

» Ύστερα θα ζεφτώ στις επιθυμίες σου, δούλος πειθήνιος και πιστός. Ό,τι και να μου ζητήσεις, θα στό ‘χω κιόλας κανωμένο προτού το ξεστομίσεις. Είκοσι τέσσερες χρόνους θα σε υπερετήσω. Ωσόπου να πραγαλιάσω την ασίγαστη ψυχή και την άπειρη βουλιμία σου για γνώση. Για να τα μάθεις όλα, και να τα πράξεις όλα.

» Εσύ, εξημμένη κεφαλή, σαν τελειώσει ο χρόνος της θητείας μου, θα λύσεις τη συνθήκη. Χωρίς να μου μείνεις χρεώστης στο ελάχιστο, να σηκωθείς και να πας στο καλό. Μ’ ένα μονάχα όρο:

» Στα χρόνια που θα σε υπερετώ, φυλάξου την πνευματική οκνηρία. Φυλάξου την ώρα να μην αγγίξεις την απόλυτη πληρότητα της ύπαρξης. Εάν κάποτε νιώσεις πως κατάχτησες το ύπατο, και το έσχατο· αν αισθανθείς ότι αγγίζεις το σημείο, που πιο πέρα του πιστέψεις ότι δε γίνεται ο άνθρωπος να φτάσει· αν έρθει στη ζωή σου η τέλεια στιγμή, και της φωνάξεις.

- Σταμάτα λοιπόν! είσαι τόσο ωραία![ii]

εκείνη την ώρα θα χάσεις το στοίχημα. Τότες, ανοϊκό γερόντιο, θα ζητήσω την αμοιβή μου στη δούλεψη σου.

» Θα σε αρπάξω βίαια, και θα σε πατάξω σφοδρά. Θα κρεουργήσω άγρια τη σάρκα και το πνεύμα σου. Θα τινάξω την κεφαλή σου στον τοίχο. Το κρανίο σου θα σκορπίσει χίλια κομμάτια. Θα καταρέψουν οι μυώνες και τα οστά σου. Και τα μυαλά σου, σκλήθρες ματωμένοι μυγμοί, θα βάψουνε άτιμα και αισχρά τους λευκούς ασβέστες.

Mikhail Vrubel, Faust, 1896.

Η επόμενη προκείμενη είναι ο έρωτας. Ο Φάουστ, προτού παραδοθεί στο διάβολο, δεν είχε περάσει το κατώφλι της οδαλίσκης με το κόκκινο σαλβάρι. Ούτε είχε τραγουδήσει το τραγούδι του γερο-μπέη.

Τώρα, δυνατός και νέος και οδηγημένος από το Μεφιστοφελή, ρίχνεται στη βουή του κόσμου. Ξεκινάει να κάμει το μεγάλο ταξίδι.

Ένα ταξίδι σαν εκείνο, ας πούμε, του παλαιού Οδυσσέα στις θάλασσες του Ποσειδώνα, του πελιδνού Δάντη στον Άδη της ψυχής μας, του αστρόβλητου Πλάτωνα στους υπερουράνιους τόπους. Μπροστά του έχει τη μακρυνή στράτα του πολύπαθου Οιδίποδα μέσα από τα σκοτάδια του ασυνείδητου, και τις φλόγες της συνείδησης.

Το ταξίδι του Φάουστ είναι ένας πλόας ανακαλύψεων και πείρας. Και θα τον φέρει να τρυγήσει τους ορίζοντες. Με τις φωνές των πουλιών και τα χρώματα του κυκλάμινου θα χτίσει κάστρα. Και θα θερίσει τις αχτίνες της νύχτας, για να θημωνιάσει στις αποθήκες του άστρα.

Eugène Delacroix, Faust meeting Marguerite, 1828.

Έτσι, από την αρχή θα βρεθεί η Μαργαρίτα στο πέρασμα του. Θα την συναντήσει κεραυνοβόλα, και θα την ερωτευθεί ανεκλάλητα.

Στα δεκαπέντε της χρόνια, η Μαργαρίτα είναι αθώα και άδολη. Και έμορφη έως την άκρη. Τη γλαυκή θάλασσα έχει αγκαλιά. Και την πράσινη βουή των κήπων τροφό. Και τις μαρμαρυγές του Βέγα στα όνειρα.

Από τη συναπαντή του Φάουστ και της Μαργαρίτας ο Γκαίτε θα χτίσει ένα μεγάλο έρωτα στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης.

Έναν έρωτα που θα τον εξορύξει από τα κρύσταλλα της μεγάλης έμπνευσης. Τα υλικά του θα τα λάβει από τη στέρνα του Όμηρου με την Ανδρομάχη, του Δάντη με τη Βεατρίκη, του Πλάτωνα με τη Διοτίμα, του Σαίκσπηρ με την Ιουλιέττα, του Ευριπίδη με τη Μήδεια και την Άλκηστη.

Και όχι αλλιώτικα, παρά καθώς όλοι εκείνοι οι μεγάλοι ερωτολόγοι, την ουσία του έρωτα θα την αποκαλύψει στην καταστροφή και στην οδύνη.

Ο Γκαίτε θα μας ξαναδώσει με τη σειρά του το απόσταγμα της παλαιής σοφίας: ότι ο έρωτας που δε φέρνει μέσα του σπόρο τη συφορά και το θάνατο είναι θέμα της κωμωδίας.

Eugène Delacroix, Faust rescues Marguerite from her prison, 1828.

Καθώς θα τελειώσει η τρυφερή ιστορία, η μικρή Μαργαρίτα θα βρεθεί χρεωμένη με πολλαπλό άγος. Θα σκοτώσει το εξώγαμο μωρό της. Θα φαρμακώσει τη μητέρα της. Θα σταθεί αφορμή να σφαχτεί ο στρατιώτης αδερφός της. Θα δικάσει τον εαυτό της να της κοπεί το κεφάλι από τον ουδέτερο δήμιο.

Και όλα αυτά τα φοβερά θα τα κάνει η Μαργαρίτα. Η παιδίσκη η ακηλίδωτη. Που πριν απαντήσει τον έρωτα, έζησε καθαρή όσο μία σταγόνα δροσιάς στο κύπελλο της αυγής.

Ο έρωτας λοιπόν. Αυτό το θεϊκό ζώο, το αυτόχθονο και το γηγενές, μας φέρνει στο κέντρο του προβλήματος. Ο έρωτας της Μαργαρίτας για το Φάουστ γεννά την ερώτηση της Μαργαρίτας για το θεό. Αναγκαιότητα, συγκυρία, ή επιλογή του ποιητή;

Ary Scheffer, Faust and Marguerite in the Garden, 1846

Ένα δείλι το νέο ζευγάρι περπατά στον κήπο της Μάρθας της ρουφιάνας. Άδημονεί, και χαίρεται, και γλυκοκουβεντιάζει. Στον πόθο του αποζητάει να βρει πόρο.

Εκείνο τον Πόρο, που ο Πλάτων στο Συμπόσιο τον ονομάζει πατέρα του έρωτα. Καθώς και μητέρα του έρωτα ονομάζει την Πενία. Τη θεία στέρηση, που αποζητά το πέρασμα, τον πόρο.

Με αφορμή αυτόν τον πόρο, έχω την ιδέα πως, εάν ο Γκαίτε γνώριζε καλύτερα, απ’ όσο εγνώριζε, τα δημοτικά μας τραγούδια, σίγουρα θα συνόδευε τον περίπατο των δύο ερωτευμένων στον κήπο με τους ωραίους στίχους του λαού μας:

Έβγας, ήλιε μου,έβγας, έβγα λιγουλάκι

Για να πορπατήσουμε στο περιβολάκι.

Νά ‘βρω πόρο νά ‘βρω,πέρα να περάσω,

Νά ‘βρω την αγάπη μου, να παίξω, να γελάσω.

James Tissot, Faust and Marguerite in the Garden, 1861.

Σ' εκείνο λοιπόν τον περίπατο στον κήπο, η Μαργαρίτα σταματά ξαφνικά, κοιτάζει το Φάουστ στα μάτια, και τον ρωτάει:

Πιστεύεις στο θεό;

Glaubst du an Gott?

Αυτή είναι η ξακουστή Ερώτηση τηςΜαργαρίτας[iii].

Το βάρος και την αξία της, που την έκαμαν οδηγητική για τη μέθοδο έρευνας του προβλήματος του θεού από τη σκοπιά της επιστήμης, η ερώτηση τα οφείλει στην απόκριση κυρίως που έδωκε ο Φάουστ.

Με άλλα λόγια είναι, όχι η ερώτηση της Μαργαρίτας αλλά η απόκριση του Φάουστ που γεννά το βαθύπλουτο του προβλήματος.

Παρόμοια, όπως είναι, όχι ο έρωτας του Δία για τη Λήδα στον Ευρώτα που γέννησε την αθάνατη Ιλιάδα, αλλά η Ελένη. Η απάντηση, δηλαδή, που έδωκε η Λήδα στον έρωτα του Δία.

Ποιος τολμάει να ειπεί πιστεύω στο θεό;

Ποιος τολμάει να ειπεί δεν πιστεύω στο θεό;[iv]

Έτσι αποκρίθηκε ο Φάουστ στην ερώτηση της Μαργαρίτας.

Η θέση αυτή ανθρώπινα συνιστά τη μόνη δυνατή απόκριση που μπορεί να δοθεί στο ερώτημα. Είναι η απόκριση, σύμφωνα με τη Λογική επιστήμη, που καταργώντας την αρχή της αντίφασης δέχεται το τρίτο, καθώς αλληλοαναιρεί το πρώτο και το δεύτερο. Όπως έδειξε και στη Φυσική εντελώς πρόσφατα η αρχή της Απροσδιοριστίας. Στο tertium non datur ο Φάουστ θα απαντήσει: tertium  datur, τρίτον χωρεί. Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα, που είπε ο Ελύτης προτού γεράσει. Και τα χάσει.

Εάν είμαι άνθρωπος, κατά την έννοια ότι έχω συνείδηση των ορίων μου και επίγνωση του πόσο βαθύ είναι το πρόβλημα του όντος, δεν είναι δυνατό να δώσω άλλη απόκριση στην ερώτηση της Μαργαρίτας.

Όταν στην ερώτηση αποκριθώ, ναί! πιστεύω στο θεό, γίνομαι αυτοστιγμεί μωρός. Γιατί δέχομαι στενόκαρδα και στενόμυαλα, κάτι που δεν το ξέρω, σαν αληθινό. Καταντώ δογματικός. Και η επιστήμη θα με πετάξει αυτόματα έξω από τα όρια της με την παρατήρηση: διότι λες ανοησίες.

Όταν στην ερώτηση αποκριθώ, όχι! Δεν πιστεύω στο θεό, γίνομαι αυτοστιγμεί μωρός. Γιατί δέχομαι στενόκαρδα και στενόμυαλα, κάτι που δεν το ξέρω, σαν αληθινό. Καταντώ δογματικός. Και η επιστήμη θα με πετάξει αυτόματα έξω από τα όρια της με την παρατήρηση: διότι λες ανοησίες.

Τι απομένει να αποκριθώ; Αυτό ακριβώς είναι το λεπτό σημείο, που γεννά την ανεξάντλητη γονιμότητα του προβλήματος.

Τι απομένει να αποκριθώ; Αυτό ακριβώς είναι το λεπτό σημείο, που γεννά την ανεξάντλητη γονιμότητα του προβλήματος.

Το πνεύμα και το νεύμα του Γκαίτε είναι το εξής. Ό,τι σου μένει και ό,τι σου δίνεται είναι εκείνο το σημείο, το άπειρα ελάχιστο ανάμεσα στο όχι και το ναι, να το ευρύνεις, να το πλατύνεις, να το βαθύνεις, να το εκτείνεις. Να το μεταχειριστείς μ' έναν τέτοιο τρόπο απόπειρας, και δοκιμασίας, και βασανισμού, και αγωνίας, ώστε από το απειροελάχιστο σημείο να δημιουργήσεις διάσταση, και έκταση, και διάρκεια, χώρο και χρόνο.

Να πλάσεις, δηλαδή, από το ανάμεσα στο ναι και στο όχι ζωή, αλήθεια, και ύπαρξη.

Είναι χρεία το σημείο το ελάχιστο της αδυνατότητας και της ουτοπίας ανάμεσα στο ναι και στο όχι να το κοιτάξουμε έτσι, ώστε να απορροφήσει σε όλη τη ζωή τη ζωή μας. Τη βιοτική μας μέριμνα, δηλαδή, την πνευματική ορμή, την υπαρκτική ετοιμότητα, την ηθική πράξη.

Σ' ένα επίπεδο σημάνσεων μυθικών, το πνεύμα και το νεύμα του Γκαίτε θα το μεταγλώττιζα ως εξής:

Jason bringing Pelias the Golden Fleece; a winged victory prepares to crown him with a wreath. Side A from an Apulian red-figure calyx crater. Between circa 240 and circa 330 BC.

Είσαι μέσα στις Συμπληγάδες πέτρες της αναζήτησης σου, που ανοιγοκλείνουν ακατάπαυστα. Κάμε να μη σε συντρίψουν. Μαζί με τους Αργοναύτες.

Ανεβάζεις το βράχο της απορίας σου από τη βάση του όρους στην κορυφή, και γκρεμίζεται ακατάπαυστα. Κάμε να μην παραιτηθείς. Μαζί με το Σίσυφο.

Δεμένος πιστάγκωνα σκύβεις στη λίμνη να πιείς, και κάτωθέ σου το νερό υποχωρεί ακατάπαυστα. Κάμε να μην πεθάνεις από τη δίψα σου. Μαζί με τον Τάνταλο.

Και σ' ένα πλαίσιο καταλογισμού ευθυνών αναφορικά με την ατομική μας προαίρεση, στην ερώτηση της Μαργαρίτας η απόκριση του Φάουστ θα είχε να μας ειπεί:

Όποιος πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ένα νεκρό θεό.  Όποιος δεν πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ένα νεκρό άνθρωπο.

Όποιος πιστεύει αλλά και δεν πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ζωντανό το νόμο της φύσης. Απλά, καταληπτά, και στα μέτρα του ανθρώπου ζει το θαύμα του κόσμου.

Gott ist ein weltentrückter und gelangweilter Bartträger. Fotos: Andreas Hartmann/Tfn.

Το κρίνω απλό και αυτονόητο, πως εκείνος ο θεός, στην αναζήτηση του οποίου μας προάγει η Ερώτηση της Μαργαρίτας, δεν έχει καμία σχέση με τους θεούς φαντάσματα, που κατά καιρούς έπλασαν οι ποικίλες ιστορικές θρησκείες. Οι πολυώνυμοι, δηλαδή, όπως ο Δίας στους έλληνες και ο διάβολος στους ινδούς, εκείνοι Μωυσής, και Μωάμεθ, και Βούδας και Κομφούκιος, και Μαρδούκ και Κυβέλη και Μίθρας, και Βάαλ και Αστάρτη και Λούθηρος. Οι βραχμάνες, οι ραββίνοι, οι μουφτήδες, οι μουλάδες, ο πατριάρχης κι ο πάπας. Ο Πετράκης κι ο Παυλάρας, μ' ένα λόγο. Εκείνοι οι γυρολόγοι με τη λατέρνα.

Το άρωμα του ζητούμενου θεού, που αναδίνεται από το λουλούδι της Μαργαρίτας, απευθύνεται στο δίκαιο άνθρωπο. Στο φρόνιμο, δηλαδή, το λογικό και τον πάσχοντα.

Εάν η υπαρκτική μας εφόπλιση, η λογική δηλαδή το βίωμα η φαντασία η διαίσθηση το συναίσθημα και τα πάθη μας, δεν υπερβαίνει τη χωρητικότητα των φυσικών μας ορίων· εάν γνωρίζει και καταφέρνει να μας συγκρατεί στα  μέτρα της φυσικής μας κατασκευής· εάν δε διαχέεται στο χάος της υπερβολής, σ' εκείνη την τύφλα που οι έλληνες τραγικοί την είπανε Ύβρι, τότε δεν υπάρχει άλλος δρόμος, παρά να παραδεχτεί την απόκριση που έδωκε ο Φάουστ στη Μαργαρίτα: 

Ζήτα το άγνωστο. Χτύπα να σου ανοίξει να περάσεις ο τοίχος που δεν έχει πόρτα. Κάμε να μεταλλάξεις την απορία σου σε δημιουργία, και το ανθρωπινό σου σε λύτρωση.

Φανταστική απεικόνιση του Ηράκλειτου σε πίνακα του Γιοχάνες Μορέιλσε. Heraclitus by Johannes Moreelse. The image depicts him as "the weeping philosopher" wringing his hands over the world, and as "the obscure" dressed in dark clothing—both traditional motifs.

Γιατί ο θεός για τα μέτρα του ανθρώπου είναι και δεν είναι να υπάρχει, που λέει ο Φάουστ. Έχει και δεν έχει όνομα[v],που είπε ο Ηράκλειτος. Βρίσκεται άγνωστος, και τέτοιος θα παραμένει, όπως μας παρακινεί η επιγραφή στη βάση του βωμού στην Αγορά της αρχαίας Αθήνας: τῷ Ἀγνώστῳ.

Για το δίκαιο άνθρωπο ο θεός, το υπέρτατο ον, θα μένει ανάμεσα στο ναι και στο όχι. Θα δηλώνει το σημείο της αιώνιας αναζήτησης, και της αιώνιας απορίας. Θα είναι το ον, τό ἀεὶ ζητούμενον καί ἀεὶ ἀπορούμενον[vi], που γράφει ο Αριστοτέλης στα Μετά τά Φυσικά του.

Σκίτσο του Ανδρέα Λασκαράτου από περιοδικό του 1889. Andreas Laskaratos was a satirical poet and writer from the Ionian island of Cefalonia or [Kefallinia]. He was excommunicated by the Greek Orthodox Church because his satire targeted many of the church's prominent members.

Αυτόν το δίκαιο, που στέκεται στο χαλεπό μεταίχμιο του ναι και του όχι, οι άλλοι άνθρωποι του καιρού του και του τόπου του, άνθρωποι μικρόνοες και μίζεροι, χαμοζωήδες και θελωζήσηδες στη γλώσσα του Λασκαράτου[vii], θα τον δικάζουνε για άθεο. Όπως δικάσανε το δίκαιο Σωκράτη, και το δίκαιο Αριστοτέλη, και το δίκαιο Τζορντάνο Μπρούνο.

Adolphe Joseph Thomas Monticelli, Margaree, Faust and Mephisto.

Δύο γενεές μετά το Γκαίτε, που χάραξε στην πέτρα του μόνιμου την Ερώτηση της Μαργαρίτας, ένας άλλος ευρωπαίος ποιητής, ίδιο μπόι και ίδιο σθένος, θα επαναλάβει στερεότυπα την ερώτηση, τραβώντας τον ιδικό του κακοτράχαλο δρόμο.

Ο σλάβος Ντοστογιέβσκι στην ερώτηση της Μαργαρίτας θα δώσει την ίδια απόκριση που έδωσε και ο Γκαίτε:  

Εάν ο Σταυρόγκιν πιστεύει, δεν πιστεύει ότι πιστεύει·

εάν ο Σταυρόγκιν δεν πιστεύει, δεν πιστεύει ότι δεν πιστεύει[viii].

Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι, Οι δαιμονισμένοι (1964): Πέτρος Φυσσούν (Νικόλας Σταυρόγκιν), Μαίρη Αρώνη (Βαρβάρα Σταυρόγκιν), Παντελής Ζερβός (Γκαγκάνωφ), Θάνος Κωτσόπουλος (Στεπάν Βερχοβένσκι), Ευάγγελος Πρωτοπαππάς (Βιργκίνσκι), Στέλιος Βόκοβιτς (Γρηγορέιεφ). Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή.

Ο Σταυρόγκιν, λοιπόν, ο πρίγκιπας Νικολάι Σταυρόγκιν. Ο Σταυρόγκιν με το καθαρό ήθος. Ο Σταυρόγκιν, που νέος τριάντα χρονώ αρπάζει με το χέρι το ηλεκτροφόρο καλώδιο της αυτοκτονίας του, πιστεύει, ή δεν πιστεύει;

Μιλάμε για το Σταυρόγκιν, την ώρα που κοιτάει στα μάτια έναν άλλο δαίμονα. Τον αριστογείτονα Κυρίλωφ, το μηχανικό.

Αλλά δεν ενεούργησαν ούτε ο Γκαίτε, ούτε ο Ντοστογιέβσκι. Και οι δύο στο ερώτημα των ερωτημάτων διάβηκαν πύλες ανοιχτές.

A statue of Euripides, Louvre, Paris.

Είκοσι αιώνες παλαιότερα και τους δύο τους είχε προφτάξει ένας μεγάλος έλληνας. Την Ερώτηση της Μαργαρίτας την απάγγειλε πρώτος σε ιαμβικά μέτρα ο Ευριπίδης ο αθηναίος στην τραγωδία του Ελένη:

Τί είναι θεός, και τί μη θεός, και τί ανάμεσα τους;

Ποιος άνθρωπος τό'ψαξε, και βρήκε μακρυνότερο τέλος;[ix]

Ο θεός του Ευριπίδη είναι το «πιστεύω» του Φάουστ και του Σταυρόγκιν. Ο μη θεός του Ευριπίδη είναι το «δεν πιστεύω» του Φάουστ και του Σταυρόγκιν. Και το ανάμεσα στο θεός και μη θεός του Ευριπίδη είναι το ανάμεσα στο ναι και στο όχι του Φάουστ και του Σταυρόγκιν. Είναι ο άνθρωπος της γης που, καθώς βρίσκεται ανάμεσα σε ζωή και σε θάνατο, αγωνίζεται να κατανοήσει το νόημα της ύπαρξής του μέσα στο σύμπαν.

ΣΧΟΛΙΑ

[i]Βλ. Πινδάρου, Πυθιόν. 3, 61-62:                                                                 

μήφίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον

σπεῦδε, τὰν δ' ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν.

[ii]Βλ. Goethe, Faust Ι, 1700:                                                                           

Verweile doch! Du bist so schön!

[iii]Βλ. Goethe, Faust Ι, 3426.

[iv]Βλ. οππ. 3432-36:

[v]Βλ. Ηράκλειτος Frg. 32 (Diels -Kranz)

[vi]Βλ. Αριστoτ., Μετά τα Φυσικά, 1028b.

[vii]Ένα βράδυ πού γύριζε στο σπίτι του ο Λασκαράτος κάποιος πέταξε από το παράθυρό του Πεντ’ έξι κέρατα. Καθώς τα είδε να πέφτουν μπροστά στα πόδια του ο Λασκαράτος, σήκωσε το κεφάλι ψηλά και είπε: - Ασημάκη, χτενίζεσαι;

[viii]Βλ. Ντοστογιέβσκι,  Δαιμονισμένοι τ. 3, 155  (Μετάφρ. Α. Αλεξάνδρου. Εκδ. Γκοβόστη).

[ix]Βλ. Ευριπίδη, Ελένη 1137-9.

Απόσπασμα από τη «Γκέμμα» του Δημήτρη Λιαντίνη. 

Γαλαξιακό… γκρο πλαν. A galaxy with two hearts

Ο Μ83 σε όλο του το μεγαλείο. This new Hubble image shows the scatterings of bright stars and thick dust that make up spiral galaxy Messier 83, otherwise known as the Southern Pinwheel Galaxy. One of the largest and closest barred spirals to us, this galaxy is dramatic and mysterious; it has hosted a large number of supernova explosions, and appears to have a double nucleus lurking at its core. Credit: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA) Acknowledgement: William Blair (Johns Hopkins University)

Ο γαλαξίας Μ83 που βρίσκεται σε απόσταση 15 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς αποτελεί τα τελευταία χρόνια στόχο των αστρονόμων αφού αποδεικνύεται ότι ενσωματώνει ενδιαφέροντα κοσμικά χαρακτηριστικά όπως μια μυστηριώδη μελανή οπή που πριν από δύο χρόνια «έλουσε» τον γαλαξία με ένα είδος ακτινοβολίας προσδίδοντας του μια έντονη ροζ απόχρωση.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble κατέγραψε μια σειρά από εικόνες του Μ83 και οι τεχνικοί της NASA δημιούργησαν ένα «μωσαικό» του γαλαξία το οποίο αναμένεται να βοηθήσει τους επιστήμονες στην καλύτερη μελέτη του. Στην νέα εικόνα που δημιουργήθηκε διακρίνονται καθαρά χιλιάδες αστρικά σμήνη, εκατοντάδες χιλιάδες μεμονωμένα άστρα και πολλά σουπερνόβα.

Ο ακριβέστερος χάρτης του Σύμπαντος, Baryon Oscillation Spectroscopic Survey measures the universe to one-percent accuracy

Οι ερευνητές μέτρησαν την ακτίνα των σφαιρών στις οποίες τείνουν να συγκεντρώνονται οι γαλαξίες. This is an artist's concept of the new measurement of the size of the Universe. The gray spheres show the pattern of the "baryon acoustic oscillations" from the early Universe. Galaxies today have a slight tendency to align on the spheres -- the alignment is greatly exaggerated in this illustration. By comparing the size of the spheres (white line) to the predicted value, astronomers can determine to one-percent accuracy how far away the galaxies are. Credit: Zosia Rostomian, Lawrence Berkeley National Laboratory

Αμερικανικό πρόγραμμα για τη χαρτογράφηση του ουρανού μέτρησε με πρωτοφανή ακρίβεια τις αποστάσεις που χωρίζουν ένα εκατομμύριο γαλαξίες, και κατέληξε σε μια «στάνταρτ μεζούρα» για τη χαρτογράφηση του Σύμπαντος σε  μεγάλη κλίμακα.

Τα αποτελέσματα αναμένεται να προσφέρουν νέα στοιχεία για την καμπυλότητα του χωροχρόνου, για τις διαστάσεις του Σύμπαντος, καθώς και για τη φύση της μυστηριώδους σκοτεινής ενέργειας, η οποία επιταχύνει τη διαστολή του κόσμου.

Οι γιγάντιες σφαίρες γαλαξιών

BOSS is capturing accurate spectra for millions of astronomical objects by using 2,000 plug plates that are placed at the Sloan Foundation Telescope’s focal plane. Each of the 1,000 holes drilled in a single plug plate captures the light from a specific galaxy, quasar, or other target, and conveys its light to a sensitive spectrograph through an optical fiber. The plates are marked to indicate which holes belong to which bundles of the thousand optical fibers that carry the object’s light.

Οι κοσμολόγοι γνωρίζουν σήμερα ότι οι γαλαξίες δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στο Σύμπαν -αντίθετα, τείνουν να συγκεντρώνονται σε γιγάντιες σφαίρες.

Η νέα μελέτη του προγράμματος BOSS (Baryonic Oscillation Spectroscopic Survey) ουσιαστικά μέτρησε την ακτίνα αυτών των σφαιρών με ακρίβεια 1%. Η διάμετρος που προκύπτει είναι περίπου μισό δισεκατομμύριο έτη φωτός.

Τα αποτελέσματα της μελέτης, η οποία έχει ολοκληρωθεί κατά 90%, παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Ουάσινγκτον. 

Το χρυσό στάνταρτ

For each 15-minute exposure of the deep sky, astronomers plug a thousand optical fibers into a plate that fits at the focal plane of the Sloan Telescope. Each fiber feeds the light of an individual galaxy to BOSS’s advanced spectrograph. (Photo by Dan Long, Senior Operations Engineer, Apache Point Observatory)

«Είναι η ακριβέστερη μέτρηση του είδους της που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ» υπερηφανεύεται ο Ντέιβιντ Σλέγκελ, επικεφαλής του προγράμματος Boss. «Πριν από 20 χρόνια, οι επιστήμονες τσακώνονταν για εκτιμήσεις που διέφεραν μεταξύ τους κατά 50%. Πριν από 5 χρόνια, μειώσαμε την αβεβαιότητα στο 5%, Πριν από ένα χρόνο, ήταν 2%. Η ακρίβεια του 1% θα είναι το χρυσό στάνταρτ για πολύ καιρό».

Η τάση των γαλαξιών να συγκεντρώνονται σε σφαίρες οφείλεται στις «βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις», ή ρυτιδώσεις στην κατανομή της ύλης στο Σύμπαν. Οι ρυτιδώσεις αυτές δημιουργήθηκαν στα αρχικά στάδια της ζωής του Σύμπαντος, όταν τα φωτόνια, τα πρωτόνια και τα νετρόνια (σωματίδια που ανήκουν στην ομάδα των βαρυονίων) δημιούργησαν ισχυρά κύματα πίεσης που εξαπλώθηκαν σε όλο το Σύμπαν.

Η κατανομή των γαλαξιών ακολουθεί ακόμα και σήμερα αυτές τις ρυτιδώσεις, και η μέτρηση των αποστάσεων που χωρίζουν τις ρυτιδώσεις δίνει μια εικόνα για την εξέλιξη του Σύμπαντος και τη δομή του σε μεγάλη κλίμακα.

Το Σύμπαν είναι πράγματι «επίπεδο»

BOSS measures the three-dimensional clustering of galaxies at various redshifts, revealing their precise distance, the age of the universe at that redshift, and how fast the universe has expanded. The measurement uses a "standard ruler" based on the regular variations of the temperature of the cosmic microwave background (CMB), which reveal variations in the density of matter in the early universe that gave rise to the later clustering of galaxies and large-scale structure of the universe today. (Click on image for best resolution. Credit: Eric Huff, the SDSS-III team, and the South Pole Telescope team. Graphic by Zosia Rostomian)

Επιπλέον, όμως, η νέα μελέτη του BOSS επιβεβαιώνει ότι το Σύμπαν είναι πράγματι «επίπεδο», δηλαδή υπακούει στους νόμους της ευκλείδειας γεωμετρίας. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις, οι παράλληλες γραμμές δεν τέμνονται ποτέ και οι γωνίες ενός τριγώνου έχουν άθροισμα 180 μοίρες. Οι κανόνες αυτοί δεν θα ίσχυαν αν ο χώρος ήταν καμπυλωμένος, όπως για παράδειγμα στην επιφάνεια μιας σφαίρας.

Η επιπεδότητα του Σύμπαντος έχει με τη σειρά της σημασία για τον προσδιορισμό άλλων παραμέτρων, εξηγεί ο δρ Σλέγκελ.

«Ένας από τους λόγους που μας ενδιαφέρει το εάν το Σύμπαν είναι επίπεδο είναι ότι αυτό έχει σημασία για το εάν το Σύμπαν είναι άπειρο» αναφέρει ο ερευνητής.

«Αυτό σημαίνει πως είναι πιθανό το Σύμπαν να εκτείνεται επ΄άπειρο στον χώρο και θα συνεχίσει να υπάρχει για πάντα. Τα αποτελέσματά μας βρίσκονται σε συμφωνία με την ιδέα ενός άπειρου Σύμπαντος» καταλήγει.

Νέα στοιχεία για τη σκοτεινή ενέργεια

This animated flight through the universe was made by Miguel Aragon of Johns Hopkins University with Mark Subbarao of the Adler Planetarium and Alex Szalay of Johns Hopkins. There are close to 400,000 galaxies in the animation, with images of the actual galaxies in these positions (or in some cases their near cousins in type) derived from the Sloan Digital Sky Survey (SDSS) Data Release 7. Vast as this slice of the universe seems, its most distant reach is to redshift 0.1, corresponding to roughly 1.3 billion light years from Earth. The Baryon Oscillation Spectroscopic Survey (BOSS) spectroscopic data in Data Release 9 includes well over half a million galaxies at redshifts up to 0.8 – roughly 7 billion light years distant – and over a hundred thousand quasars to redshift 3.0 and beyond.

Η μελέτη, τέλος, προσφέρει νέα στοιχεία για τη σκοτεινή ενέργεια, μια μυστηριώδη δύναμη που δρα αντίθετα από τη βαρύτητα και αναγκάζει το Σύμπαν να διαστέλλεται με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα.

Συγκεκριμένα, τα τελευταία αποτελέσματα δείχνουν να επιβεβαιώνουν ότι η σκοτεινή δύναμη είναι μια κοσμολογική σταθερά, δηλαδή έχει ίδια ένταση παντού και πάντα.

Η έρευνα βασίστηκε σε μετρήσεις των αποστάσεων που χωρίζουν τη Γη από 1,2 εκατομμύρια γαλαξίες, σε βάθος 6 δισεκατομμυρίων ετών.

Το πρόγραμμα BOSS εντάσσεται στο ευρύτερο ερευνητικό πρόγραμμα χαρτογράφησης Sloan Digital Sky Survey και αξιοποιεί το τηλεσκόπιο του Ιδρύματος Sloan στο Νιου Μέξικο.

Οι «δραπέτες» του Γαλαξία, Surprising new class of 'hypervelocity stars' discovered escaping the galaxy

Τα άστρα υπερυψηλής ταχύτητας εγκαταλείπουν... τρέχοντας τους γαλαξίες. An artist’s conception of a hypervelocity star that has escaped the Milky Way. Image Credit: NASA

Διεθνής ομάδα ερευνητών εντόπισε μια ομάδα άστρων στον γαλαξία μας την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαμε μέχρι σήμερα. Πρόκειται για μοναχικά άστρα που κινούνται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από εκείνη των συμβατικών. Αυτού του είδους τα άστρα ονομάζονται άστρα υπερυψηλής ταχύτητας τα οποία σπάνε τα βαρυτικά δεσμά του γαλαξία μας και μπορούν να τον… εγκαταλείψουν. Μέχρι σήμερα είχαν εντοπιστεί 18 τέτοια άστρα που όλα βρίσκονται στο κέντρο του Γαλαξία και ένας σύνθετος κοσμικός μηχανισμός κυριολεκτικά τα εκτοξεύει έξω από αυτόν. Τώρα εντοπίστηκαν 20 νέα άστρα υπερυψηλής ταχύτητας με χαρακτηριστικά εντελώς διαφορετικά από εκείνα που γνωρίζουμε.

Η «σφεντόνα»

Δύο γραφήματα της νέας ανακάλυψης όπου παρουσιάζεται η θέση και η κίνηση των άστρων που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα στον Γαλαξία και πιθανώς να τον εγκαταλείψουν. Στα γραφήματα σημειώνεται επίσης η θέση του Ήλιου (Sun). Top and side views of the Milky Way galaxy show the location of four of the new class of hypervelocity stars. These are sun-like stars that are moving at speeds of more than a million miles per hour relative to the galaxy: fast enough to escape its gravitational grasp. The general directions from which the stars have come are shown by the colored bands. Credit: Graphic design by Julie Turner, Vanderbilt University. The top view of the galaxy comes from the National Aeronautics and Space Administration and the side view comes from the European Southern Observatory.

Τα άστρα υπερυψηλής ταχύτητας είναι γιγάντιοι υπέρθερμοι μπλε αστέρες που ανήκουν σε δυαδικά συστήματα τα οποία βρίσκονται κοντά στην κολοσσιαία μελανή οπή στο κέντρο του γαλαξία μας. Το ένα άστρο του συστήματος παγιδεύεται από τη βαρυτική έλξη μαύρης τρύπας δημιουργώντας μια κοσμική «σφεντόνα» που εκτοξεύει το άλλο άστρο προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση με τρομερή ταχύτητα επιτρέποντας του να βγει από τα γαλαξιακά σύνορα. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι για να δημιουργηθεί μια κοσμική «σφεντόνα» είναι απαραίτητο να εμπλέκεται μια γιγάντια μελανή οπή ενώ η ταχύτητα που πρέπει να αναπτύξει το άστρο...βολίδα για να ξεφύγει από τη βαρυτική έλξη του γαλαξία του θα πρέπει να ξεπερνάει το 1,6 εκ.χλμ/ώρα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Λορίν Παλαντίνο του Πανεπιστημίου Βάντερμπιλτ, εντόπισαν 20 άστρα που έχουν μέγεθος παρόμοιο με αυτό του Ήλιου, είναι…μοναχικά (δεν συνοδεύονται από άλλο άστρο) και επιπλέον βρίσκονται μακριά από το κέντρο του γαλαξία μας. Οι ειδικοί προς το παρόν δεν μπορούν να δώσουν κάποια εξήγηση για το πώς αυτά τα άστρα αποκτούν την πολύ μεγάλη ταχύτητα που απαιτείται προκειμένου να καταφέρουν να δραπετεύσουν από τον Γαλαξία αλλά έχουν πλέον στρέψει επάνω τους το ενδιαφέρον τους και ίσως έχουμε σύντομα κάποιες απαντήσεις. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal».  

Το κοσμικό χέρι του Θεού, High-Energy X-ray View of 'Hand of God'

Το νεφέλωμα με την όψη.. χεριού. Can you see the shape of a hand in this new X-ray image? The hand might look like an X-ray from the doctor's office, but it is actually a cloud of material ejected from a star that exploded. NASA's Nuclear Spectroscopic Telescope Array, or NuSTAR, has imaged the structure in high-energy X-rays for the first time, shown in blue. Lower-energy X-ray light previously detected by NASA's Chandra X-ray Observatory is shown in green and red. Image credit: NASA/JPL-Caltech/McGill

Μια εικόνα από ένα εντυπωσιακό όσο και ενδιαφέρον κοσμικό φαινόμενο κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο NuSTAR. Το τηλεσκόπιο «στόχευσε» ένα νεφέλωμα που δημιουργήθηκε από την αυτοκαταστροφή ενός άστρου που βρισκόταν σε απόσταση 17 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό του Διαβήτη. Το νεφέλωμα έχει λάβει ένα σχήμα που θυμίζει ανθρώπινο χέρι για αυτό και οι επιστήμονες που είδαν την εικόνα του έδωσαν τον χαρακτηρισμό «Το χέρι του Θεού».

Δείτε την εικόνα με διαφορετικό χρωματισμό που φαίνεται ακόμη πιο καθαρά το σχήμα και τα χαρακτηρισιτκά του. A small, dense object only twelve miles in diameter is responsible for this beautiful X-ray nebula that spans 150 light years. At the center of this image made by NASA's Chandra X-ray Observatory is a very young and powerful pulsar, known as PSR B1509-58, or B1509 for short. The pulsar is a rapidly spinning neutron star which is spewing energy out into the space around it to create complex and intriguing structures, including one that resembles a large cosmic hand. In this image, the lowest energy X-rays that Chandra detects are colored red, the medium range is green, and the most energetic ones are blue. Astronomers think that B1509 is about 1700 years old as measured in Earth's time-frame (referring to when events are observable at Earth) and is located about 17,000 light years away. Credit: NASA/CXC/SAO/P.Slane, et al.

Η περιοχή του νεφελώματος που εμφανίζεται πιο φωτεινή από τις υπόλοιπες φιλοξενεί ένα άστρο νετρονίου. Τα άστρα νετρονίου που είναι πιο γνωστά με τον όρο «πάλσαρ» είναι σώματα υψηλής πυκνότητας και σχηματίζονται από άστρα τα οποία έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους και καταρρέουν. Το συγκεκριμένο πάλσαρ προέκυψε φυσικά από την έκρηξη του άστρου και έχει λάβει την κωδική ονομασία PSR B1509-58.