Η λιμνοθάλασσα των άστρων, VST Zooms in on Lagoon Nebula

Η νέα εντυπωσιακή εικόνα της λιμνοθάλασσας των άστρων. This image, taken with the VLT Survey Telescope, shows the Lagoon Nebula. Image credit: ESO / VPHAS+ team.

Μια νέα εντυπωσιακή εικόνα από το Νεφέλωμα Λιμνοθάλασσας κατέγραψε το τηλεσκόπιο VLT στη Χιλή.

This chart shows the location of the star formation region Messier 8, also known as the Lagoon Nebula, within the constellation of Sagittarius (the Archer). This map shows most of the stars visible to the unaided eye under good conditions and Messier 8 itself is highlighted with a red circle on the image. This bright object is visible to the unaided eye as a small patch in the heart of the Milky Way and is an impressive sight in moderate-sized amateur telescopes. Credit: ESO, IAU and Sky & Telescope

Το νεφέλωμα με κωδική ονομασία Μ8 και NGC 6523 βρίσκεται σε απόσταση πέντε χιλιάδων ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό του Τοξότη.

This new infrared view of the star formation region Messier 8, often called the Lagoon Nebula, was captured by the VISTA telescope at ESO’s Paranal Observatory in Chile. This colour picture was created from images taken through J, H and Ks near-infrared filters, and which were acquired as part of a huge survey of the central parts of the Milky Way. The field of view is about 34 by 15 arcminutes. Credit:ESO/VVV. Acknowledgment: Cambridge Astronomical Survey Unit

Το νεφέλωμα έχει διάμετρο 100 ετών φωτός και σε αυτό υπάρχουν κολοσσιαίες ποσότητες κοσμικής σκόνης δημιουργώντας έτσι ένα γιγάντιο εργοστάσιο παραγωγής νέων και μεγάλης λαμπρότητας άστρων.

This video sequence gives a close-up look at a richly detailed new image of the Lagoon Nebula captured by the VLT Survey Telescope at ESO's Paranal Observatory in Chile. This giant cloud of gas and dust is creating intensely bright young stars, and is home to young stellar clusters. This image is a tiny part of just one of eleven public surveys of the sky now in progress using ESO telescopes. Together these are providing a vast legacy of publicly available data for the global astronomical community. Credit: ESO/VPHAS+ team

Σούπερ κοσμικός «τοκετός», Never-Before-Seen Stage of Planet Birth Revealed

Ένα γιγάντιο πλανητικό σύστημα σχηματίζεται στο άστρο HD 142527. This artist’s impression shows the disk of gas and cosmic dust around the young star HD 142527. Astronomers using the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) telescope have seen vast streams of gas flowing across the gap in the disc. These are the first direct observations of these streams. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/M. Kornmesser (ESO)

Ομάδα επιστημόνων από την Ιαπωνία χρησιμοποιώντας τα ραδιοτηλεσκόπια του αστεροσκοπείου ALMA εντόπισαν ένα άστρο γύρω από το οποίο υπάρχει ένας δίσκος κοσμικής ύλης. Το άστρο που έλαβε την κωδική ονομασία HD 142527 βρίσκεται σε απόσταση 456 ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Λύκου. Σύμφωνα με τους ερευνητές γύρω από το άστρο σχηματίζεται ένα γιγάντιο πλανητικό σύστημα.

Πρωτοφανής δημιουργία

Observations made with the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) telescope of the disc of gas and cosmic dust around the young star HD 142527, showing vast streams of gas flowing across the gap in the disc. These are the first direct observations of these streams. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), S. Casassus et al.

Οι παρατηρήσεις των ερευνητών δείχνουν ότι σχηματίζονται πλανήτες σε όλο το εύρος του κοσμικού (ή πρωτοπλανητικού) δίσκου. Σύμφωνα με τους ερευνητές ορισμένοι πλανήτες σχηματίζονται σε απόσταση τόσο μεγάλη από το άστρο τους που κάτι παρόμοιο δεν έχει παρατηρηθεί ξανά μέχρι σήμερα. Αυτό και άλλα ευρήματα κάνουν τους ερευνητές να πιστεύουν ότι δημιουργείται ένα γιγάντιο σε μέγεθος και πιθανώς πληθυσμό κοσμικών σωμάτων πλανητικό σύστημα.

A team of Japanese astronomers has obtained a firm evidence of formation of a giant planetary system around a young star by the observations with the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). This result has a transformative impact on the theories of planet formation and gives us a clue to the origin of a wide variety of planetary systems. The research team, led by astronomers at Osaka University and Ibaraki University, observed with ALMA a young star named HD 142527 in the constellation Lupus (the Wolf). The ALMA image shows that cosmic dust, which is component material of planets, is circling around the star in a form of asymmetric ring. By measuring the density of dust in the densest part of the ring, the astronomers found that it is highly possible that Jupiter-like giant gaseous planets or Earth-like rocky planets are now being formed in that region. This region is far from the central star, about 5 times larger than the distance between the Sun and the Neptune. This is the first firm evidence of planet formation found so far from the central star in a protoplanetary disk. The research team plans further observations of HD 142527 with ALMA for closer investigation, as well as other protoplanetary disks to have a comprehensive understanding of the planet formation in general.

Η ανακάλυψη είναι επίσης σημαντική εκτός των άλλων επειδή η παρατήρηση και μελέτη τέτοιων κοσμικών δίσκων προσφέρει στοιχεία για τη δημιουργία πλανητών. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στον δικτυακό τόπο επιστημονικών προδημοσιεύσεων arXiv.

Τα «σιντριβάνια» της Δήμητρας. Water Found on Dwarf Planet Ceres, May Erupt from Ice Volcanoes

Η Δήμητρα εκτοξεύει στο Διάστημα υδρατμούς. An artist's impression of water outgassing from two sources on the dwarf planet Ceres, which is also the largest asteroid in the solar system. Credit: IMCCE-Observatoire de Paris/CNRS/Y.Gominet, B. Carry

Ένα χρόνο πριν το διαστημικό σκάφος Dawn προσεγγίσει τη Δήμητρα (Ceres), τον μεγαλύτερο αστεροειδή του ηλιακού μας συστήματος, διεθνής ομάδα αστρονόμων έκανε μια εντυπωσιακή ανακάλυψη. Εντόπισε την παρουσία νερού στη Δήμητρα. Πίδακες υδρατμών εκτινάσσονται στο Διάστημα από το εσωτερικό του αστεροειδή που τα τελευταία χρόνια έχει… αναβαθμιστεί και κατατάσσεται πλέον στους λεγόμενους «πλανήτες νάνους».

Εντυπωσιακός

An artist's depiction of the dwarf planet Ceres. Observations by ESA's Herschel space observatory between 2011 and 2013 find that the dwarf planet has a thin water vapor atmosphere. Credit: ESA/ATG medialab

Η Δήμητρα ανακαλύφθηκε το 1801 και έχει διάμετρο περίπου 950 χιλιομέτρων. Είναι ο μεγαλύτερος και πιο σφαιρικός αστεροειδής του ηλιακού μας συστήματος. Στις αρχές του 21ου αιώνα η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) αποφάσισε με βάση τα νέα δεδομένα που είχαν προκύψει να αλλάξει τις προδιαγραφές για την κατηγοριοποίηση των κοσμικών σωμάτων.

Έτσι σώματα, όπως η Δήμητρα, που έχουν διαστάσεις πολύ μεγάλες για να θεωρούνται αστεροειδείς αλλά μικρές για κερδίσουν τον… τίτλο του πλανήτη βαφτίστηκαν «πλανήτες νάνοι». Με βάση αυτή την απόφαση το 2006 ο Πλούτωνας υποβιβάστηκε και από «κανονικός» πλανήτης μπήκε στην κατηγορία των πλανητών νάνων ξεσηκώνοντας μεγάλες αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα αλλά και τους φίλους του Διαστήματος.

Το νερό

       

The dwarf planet Ceres as seen by the Hubble Space Telescope. Credit: NASA, ESA, J. Parker (Southwest Research Institute), P. Thomas (Cornell University), L. McFadden (University of Maryland, College Park), and M. Mutchler and Z. Levay (STScI)

Το 1991 παρατηρήσεις στη Δήμητρα υπέδειξαν την πιθανή παρουσία νερού. Στη συνέχεια όμως δεν έγινε εφικτό να εντοπιστούν ίχνη νερού σε αυτή. Ομάδα Ευρωπαίων και Αμερικανών επιστημόνων με επικεφαλής τον Μίκαελ Κίπερς του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο Herschel για να μελετήσουν τη Δήμητρα. Ανακάλυψαν στον αστεροειδή πίδακες υδρατμών που εκτινάσσονται από το εσωτερικό του στο Διάστημα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο αστεροειδής παράγει περίπου έξι κιλά υδρατμών ανά δευτερόλεπτο.

Η πηγή και η… ζωή

Το ερώτημα που ζητά απάντηση τώρα είναι η προέλευση του νερού στη Δήμητρα. Η πρώτη θεωρία που έπεσε στο τραπέζι είναι και η πιο προφανής ότι δηλαδή ο πάγος που υπάρχει στην επιφάνειά του εξαχνώνεται, δηλαδή μετατρέπεται από στερεό σε αέριο. Αυτό συμβαίνει όταν ο αστεροειδής εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία. Μια δεύτερη εικασία των ειδικών είναι ότι στο εσωτερικό της Δήμητρας υπάρχει νερό σε υγρή μορφή το οποίο εκτοξεύουν στο Διάστημα με τη μορφή υδρατμών «ψυχρά» ηφαίστεια που υπάρχουν στον αστεροειδή. Δεν είναι το πρώτο σώμα στο ηλιακό μας σύστημα όπου εντοπίζονται… γκέιζερ.

Το φαινόμενο υπάρχει και στον Εγκέλαδο, τον παγωμένο δορυφόρο του Κρόνου. Αν επιβεβαιωθεί η δεύτερη θεωρία ότι δηλαδή υπάρχει στο εσωτερικό της Δήμητρας νερό σε υγρή μορφή αυτό σύμφωνα με τους επιστήμονες θα σημαίνει ότι ο αστεροειδής σχηματίστηκε σε κάποιο απομακρυσμένο από τον Ήλιο σημείο του ηλιακού μας συστήματος και στη συνέχεια μετακινήθηκε στη ζώνη των αστεροειδών ανάμεσα στον Δία και τον Άρη.

Λαΐδα, η διάσημη εταίρα της Κορίνθου, Lais of Corinth

«Η Λαΐς από την Κόρινθο» (1526), έργο του Χανς Χολμπάιν του νεότερου. Lais of Corinth by Hans Holbein the Younger, Kunstmuseum Basel.

Η πιο διάσημη εταίρα της αρχαιότητας, ήταν η Λαΐδα η Κορίνθια. «Όλη η Ελλάδα έλιωνε από πόθο μπροστά στην πόρτα της», έγραφε ο Ρωμαίος ποιητής, Προπέρτιος.

Έζησε την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου, από το 431 π.Χ. μέχρι το 404 π.χ. Λεγόταν ότι είχε όμορφες ξανθές μπούκλες, λεπτό και καλλίγραμμο σώμα, με δύο στήθη «σαν κυδώνια». Ήταν τόσο περιζήτητη, που τολμούσε να ζητάει υπέρογκα ποσά από τους πελάτες της.

Ο φιλόσοφος Σωτίων υποστήριζε, ότι η παροιμιώδης έκφραση «οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐς Κόρινθον ἔσθ’ ὁ πλοῦς», δηλαδή «δεν είναι για όλους τους άνδρες η Κόρινθος», αναφερόταν στις «τσουχτερές» τιμές της εταίρας Λαΐδας, που δεν μπορούσαν να πληρώσουν όλοι.

Bust of the Greek orator Demosthenes. Marble, Roman artwork, inspired from a bronze statue by Polyeuctos (ca. 280 BC). Found in Italy.

Ο μεγάλος Αθηναίος ρήτορας Δημοσθένης, ήταν ένας απ’ τους επίδοξους εραστές της Λαΐδας. Όταν, όμως, άκουσε το ποσό που θα έπρεπε να καταθέσει, για να απολαύσει μία νύχτα μαζί της, άλλαξε γνώμη και της απάντησε «οὐκ ὠνοῦμαι μυρίων δραχμῶν μεταμέλειαν», δηλαδή «δεν αγοράζω με δέκα χιλιάδες δραχμές κάτι που αργότερα θα μετανιώσω».

Δέκα χιλιάδες δραχμές αντιστοιχούσαν σε περίπου 2.000 ευρώ, αν οι υπολογισμοί των ειδικών είναι σωστοί.

Λόγω της ακρίβειας και της απληστίας της, συνήθιζαν να την αποκαλούν «Αξίνη». Φημιζόταν, όχι μόνο για την ομορφιά και τον αισθησιασμό της, αλλά και για  τη μόρφωση και την καλαισθησία της.

Πολλοί έλεγαν, ότι μπορεί η Αθήνα να είχε για στολίδι τον Παρθενώνα, αλλά στην Κόρινθο μπορούσε κανείς να δει το ανάκτορο και τους κήπους της εταίρας Λαΐδας, που ήταν αξεπέραστου κάλλους.

«Στο σκοτάδι, όλες οι γυναίκες σαν τη Λαΐδα είναι»

 Jean-Léon Gérôme, Diogenes sitting in his tube, 1860.

Η Λαΐς είχε ενοχληθεί από την αδιαφορία του κυνικού φιλόσοφου Διογένη. Αν και ανάμεσα στους θαυμαστές της συγκαταλέγονταν μερικά απ’ τα μεγαλύτερα ονόματα της φιλοσοφίας και των τεχνών, ο Διογένης έμενε τελείως ανεπηρέαστος.

Τότε, η εταίρα αποφάσισε να των τιμωρήσει. Τον πλησίασε και του πρόσφερε να περάσει μία νύχτα μαζί της, χωρίς χρέωση. Ο Διογένης συμφώνησε και πήγε να τη βρει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο.

Η Λαΐς, όμως, δεν βρισκόταν στο δωμάτιο. Τη θέση της είχε πάρει μία κακάσχημη και ηλικιωμένη υπηρέτριά της. Ο Διογένης δεν κατάλαβε τίποτα και πέρασε τη νύχτα με την άγνωστη γυναίκα.

William Blake, Lais of Corinth, 1820, 150x140mm, Private Collection, Great Britain.

Την επόμενη μέρα, η Λαΐς τον ενημέρωσε για το περιστατικό και τον έκανε «βούκινο» σε όλη την Κόρινθο. Η αντίδραση του Διογένη, έβαλε στη θέση της την «άταχτη» εταίρα: «Λύχνου σβεσθέντος, πάσα γυνή Λαΐς», δηλαδή «Στο σκοτάδι, όλες οι γυναίκες σαν τη Λαΐδα είναι».

Jacob Jordaens, Diogenes Searching for an Honest Man, circa 1642.

Η εταίρα εντυπωσιάστηκε απ’ το πνεύμα του φιλοσόφου και του προσέφερε μία πραγματική νύχτα μαζί της, χωρίς να ζητήσει χρήματα. Άλλωστε, ο Διογένης δεν είχε να της δώσει αυτό που ο ίδιος περιφρονούσε, δηλαδή τάλαντα.

Αρίστιππος και Λαΐδα

Aristippus of Cyrene.

Εκείνη την περίοδο, ο πιο «τακτικός» πελάτης της, ήταν ο φιλόσοφος Αρίστιππος, τον οποίον κορόιδευαν οι Κορίνθιοι, επειδή ξόδευε τεράστια ποσά στην κλίνη της.

Όταν μαθεύτηκε ότι η Λαΐς προσέφερε δωρεάν το κορμί της στο Διογένη, όλοι στράφηκαν στον Αρίστιππο και ανέμεναν μία έντονη αντίδραση απ’ τον αδικημένο εραστή.

Έμειναν ανικανοποίητοι, γιατί ο Αρίστιππος, με εξίσου φιλοσοφική διάθεση, απάντησε πολύ ήρεμα: «Την πληρώνω για να ευχαριστεί εμένα, όχι για να μην ευχαριστεί άλλους.»

Aristippus, Rome Palazzo Spada.

Ο Αρίστιππος ήταν ο ιδρυτής της ηδονιστικής σχολής και ένας απ’ τους μεγαλύτερους θαυμαστές της Λαΐδας. Ζούσαν μαζί για μία περίοδο και την υπερασπίστηκε σθεναρά, όταν κάποιος τον ρώτησε αν ντρέπεται που ζει με μία πόρνη.

Ο Αρίστιππος είπε: «Σου φαίνεται περίεργο να ζεις σε ένα σπίτι, που πριν από εσένα, ζούσαν άλλοι; Ή δεν ταξιδεύεις με πλοίο, που ταξίδεψαν κι άλλοι; Φυσικά και όχι. Με τον ίδιο τρόπο, δεν είναι ντροπή να είσαι με μία γυναίκα, που έχει σχέσεις και με άλλους».

Άδοξο τέλος, ή αγαπημένη σύζυγος;

Lais in Hades by Gustave Cortos, print by Luis Falero (1902).

Ο κωμικός ποιητής Επικράτης παρομοίασε τη Λαΐδα με έναν αετό, που κατασπαράσσει τα πάντα όταν είναι νέος και γερός, ενώ όταν γερνά, δεν μπορεί  ούτε καν να τραφεί μόνος του. Ήθελε με αυτό το δεικτικό σχόλιο, να καυτηριάσει τη ζωή της μεγάλης εταίρας, η οποία όταν μεγάλωσε, έγινε μία φτωχή μαστροπός.

Ο θάνατός της προήλθε είτε από πνιγμό, όταν ένα κουκούτσι ελιάς κόλλησε στον λαιμό της, είτε από ανακοπή καρδιάς, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Ως προς το τέλος της, επικρατεί σύγχυση και πολλά σενάρια.

Άλλοι λένε, ότι η Λαΐδα έφυγε από την Κόρινθο, παντρεύτηκε τον αγαπημένο της, τον Ιππόστρατο και έζησε μαζί του στη Θεσσαλία, μέχρι το τέλος της ζωής της. Εκεί υπάρχει κι ένα τάφος, που υποθέτουν οι αρχαιολόγοι ότι ανήκει σε μία εταίρα.

Άλλοι, όμως, υποστηρίζουν ότι υπήρχαν δύο διαφορετικές εταίρες με το ίδιο όνομα. Η μία που γεννήθηκε και πέθανε στην Κόρινθο, ήταν μερικές δεκαετίες μεγαλύτερη. Η άλλη που πέθανε στη Θεσσαλία, είχε έρθει στην Ελλάδα ως δούλα απ’ τη Σικελία.

Ancient Roman Perfume Bottles. This famous Courtesan Lais of Corinth was said to have developed a perfume from orange blossoms, and oyster shells in the 4th century BC.

Όπως και να έχει το τέλος της, το βέβαιο είναι, ότι κατά τη διάρκεια της ζωής της υπήρξε σπουδαία και αξεπέραστη, ασκώντας ένα επάγγελμα που οι αρχαίοι Έλληνες σέβονταν. Αρκεί να μπορούσαν να πληρώσουν το τίμημα. Και η Λαΐς είχε το υψηλότερο.

Τα δύο πρόσωπα του Ιαπετού, Saturn's 'Yin and Yang' Moon

Ο... Γιν Γιανγκ Ιαπετός. The Cassini spacecraft snapped this image of Saturn's "yin and yang" moon Iapetus on Aug. 30, 2013. Image uploaded Jan. 16, 2014. Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

Είναι μια περίπτωση κοσμικού ταοϊσμού: η αποστολή Cassini της NASA απαθανάτισε τις δραματικές αντιθέσεις στο πρόσωπο του Ιαπετού, ενός δορυφόρου του Κρόνου του οποίου η επιφάνεια μοιάζει με το σύμβολο του Γινγκ και Γιανγκ στην κινεζική φιλοσοφία.

Ο δορυφόρος

More than 60 moons are known to orbit Saturn, but few of them are as visually striking as Iapetus. Named formally after the Greek mythological Titan, Iapetus is sometimes referred to as the "painted," or "yin-yang" moon, due to puzzling variations in its surface composition. Photo by The Cassini Imaging Team, via NASA

Ένας από τους 62 δορυφόρους που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα να περιφέρονται γύρω από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Ιαπετός είναι μάλλον μικρός, με διάμετρο γύρω στα 1.490 χιλιόμετρα και μάζα που αντιστοιχεί στο 2,5% της μάζας της Σελήνης.

Το τελευταίο πορτρέτο του φεγγαριού που δημοσιοποιεί η NASA μεταδόθηκε τον περασμένο Αύγουστο. «Η εικόνα δείχνει το ημισφαίριο του Ιαπετού που κοιτάζει προς τον Κρόνο» εξηγεί ανακοίνωση της υπηρεσίας. «Ο βορράς του Ιαπετού βρίσκεται προς την πάνω πλευρά και έχει περιστραφεί κατά 30 μοίρες. Η εικόνα ελήφθη στο φάσμα του ορατού φωτός με την κάμερα κλειστής γωνίας του Cassini».

Χιονισμένοι κρατήρες με σκούρα τοιχώματα στο μεταίχμιο της φωτεινής και της σκοτεινής περιοχής. Dark material splatters the walls and floors of craters in the surreal, frozen wastelands of Saturn's moon, Iapetus. This image shows terrain in the transition region between the moon’s dark leading hemisphere and its bright trailing hemisphere. The view was acquired during Cassini's only close flyby of the two-toned Saturn moon. Credit: NASA/JPL/Space Science Institute

Πέρα από τη βραχώδη τοπογραφία του, με βουνά που ορθώνονται σε ύψος 10 χιλιομέτρων, το περίεργο με αυτό το φεγγάρι είναι ότι η μία του πλευρά είναι μαύρη σαν πίσσα ενώ η άλλη καλύπτεται από ολόλευκους πάγους.

Μυστηριώδες φαινόμενο

Κανείς δεν είναι σίγουρος πώς το πρόσωπο του Ιαπετού απέκτησε αυτό το σκληρό κοντράστ. Οι πλανητολόγοι, όμως, έχουν μια πιθανή εξήγηση: λόγω της αργής ταχύτητας περιστροφής του δορυφόρου, η μία πλευρά του δέχεται περισσότερο ηλιακό φως από την άλλη. Στην πιο ηλιόλουστη πλευρά, η ζέστη κάνει τους πάγους να εξαχνώνονται και να μετατρέπονται σε αέριο, το οποίο σηκώνεται ψηλά, ψύχεται και τελικά πέφτει στη σκοτεινή πλευρά. Μέσω αυτής της διαδικασίας, η φωτεινή πλευρά γίνεται όλο φωτεινότερη και η σκούρα πλευρά ολοένα και πιο σκούρα.

Ανάλογα με τη γωνία θέασης, η φωτεινή περιοχή δείχνει να έχει σχήμα κόμματος, δημιουργώντας το χαρακτηριστικό σχήμα του Γιν Γιανγκ. Στον ταοϊσμό και άλλους κλάδους της κινεζικής φιλοσοφίας, η έννοια αυτή περιγράφει πώς οι αντίθετες δυνάμεις συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται.

Ο Ιαπετός ανακαλύφθηκε το 1672 από τον Τζιοβάνι Κασίνι, τον αστρονόμο προς τιμήν του οποίου βαφτίστηκε η αποστολή Cassini. Το σκάφος μελετά το σύστημα του Κρόνου από το 2004.

Φωτίζοντας τον αέρινο σκελετό του Σύμπαντος, Distant Quasar Illuminates a Filament of the Cosmic Web

Computer simulations suggest that matter in the universe is distributed in a "cosmic web" of filaments, as seen in the image above from a large-scale dark-matter simulation (Bolshoi simulation, by Anatoly Klypin and Joel Primack). The inset is a zoomed-in, high-resolution image of a smaller part of the cosmic web, 10 million light-years across, from a simulation that includes gas as well as dark matter (credit: S. Cantalupo). The intense radiation from a quasar can, like a flashlight, illuminate part of the surrounding cosmic web (highlighted in the image) and make a filament of gas glow, as was observed in the case of quasar UM287.

Το μεγαλύτερο νέφος αερίων που γνωρίζουμε στο Σύμπαν, το οποίο έγινε ορατό χάρη στο φως ενός κοσμικού φάρου, δεν αποκλείεται να είναι ένα από τα αχανή νήματα που πιστεύεται ότι συνδέουν τους γαλαξίες στον λεγόμενο «κοσμικό ιστό», την αδρή υφή του Σύμπαντος.

Το γιγάντιο σύννεφο, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Νature», εκτείνεται σε απόσταση 2 εκατομμυρίων ετών φωτός μέσα στον διαγαλαξιακό χώρο -είναι περίπου διπλάσιο σε μέγεθος από οποιοδήποτε άλλο νέφος και περίπου δεκαπλάσιο σε σχέση με τον δικό μας Γαλαξία.

«Χάντρες» σε... σφουγγάρι

Οι προσομοιώσεις των κοσμολόγων δείχνουν ότι οι γαλαξίες είναι χάντρες πάνω σε έναν αέρινο κοσμικό ιστό. (Φωτογραφία: NASA)

Η επιβεβαίωση ότι πρόκειται όντως για κοσμικό νήμα θα έδινε στήριξη σε ένα κυρίαρχο μοντέλο της Κοσμολογίας, το οποίο προβλέπει ότι οι γαλαξίες βρίσκονται διατεταγμένοι σαν χάντρες πάνω σε έναν «σκελετό» που θυμίζει σφουγγάρι.

Πριν σχηματιστούν τα άστρα και οι γαλαξίες, το Σύμπαν ήταν ένα γιγάντιο σύννεφο από ελεύθερα άτομα κανονικής ύλης αλλά και από «σκοτεινή ύλη» -ένα υλικό άγνωστης σύστασης που παραδόξως αντιστοιχεί στο 84% της μάζας του Σύμπαντος.

Τα υπολογιστικά μοντέλα των κοσμολόγων δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη ήταν η πρώτη που άρχισε να συσσωματώνεται λόγω της έλξης της βαρύτητας. Σταδιακά συμπυκνώθηκε σε δίσκους, οι οποίοι τελικά τράβηξαν προς το μέρος τους και την κανονική ύλη. Μέχρι και σήμερα, δισεκατομμύρια χρόνια μετά, οι γαλαξίες πιστεύεται ότι περιβάλλονται από αυτά τα «φωτοστέφανα» σκοτεινής ύλης, μέσα στα οποία γεννήθηκαν.

Υπήρχε όμως και αρκετό υλικό που δεν έπεσε στην παγίδα της σκοτεινής ύλης. Το υλικό αυτό, τεράστιες ποσότητες αερίου, πιστεύεται ότι διατάχθηκε σε μορφή νημάτων τα οποία εκτείνονται ανάμεσα στους γαλαξίες.

Το πρώτο κοσμικό νήμα

This deep image shows the nebula (cyan) extending across 2 million light-years that was discovered around the bright quasar UM287 (at the center of the image). The energetic radiation of the quasar makes the surrounding intergalactic gas glow, revealing the morphology and physical properties of a cosmic web filament. The image was obtained at the W. M. Keck Observatory. Credit: S. Cantalupo, UC Santa Cruz

Το νέφος που εντοπίζει η νέα μελέτη δεν αποκλείεται να είναι το πρώτο κοσμικό νήμα που ανακαλύπτουν οι αστρονόμοι.

Έγινε ορατό επειδή λουζόταν στο φως ενός κβάζαρ, δηλαδή μιας μαύρης τρύπας που κρύβεται στο κέντρο ενός γαλαξία και εκπέμπει ακτινοβολία καθώς καταπίνει ύλη.

Το κβάζαρ της μελέτης, το οποίο φαίνεται από τη Γη όπως ήταν μόλις 3 δισ. χρόνια μετά τη γέννηση του Σύμπαντος, αναγκάζει το νέφος να λάμπει: το υδρογόνο του σύννεφου απορροφά την ακτινοβολία του κβάζαρ και την επανεκπέμπει σε χαρακτηριστικό μήκος κύματος στο φάσμα του υπεριώδους.

Λόγω όμως της τεράστιας απόστασης του κβάζαρ από τη Γη, αλλά και λόγω της διαστολής του Σύμπαντος, το φως του σύννεφου «τεντώνεται»  και μετατρέπεται σε ορατό φως με ελαφρώς βιολετί απόχρωση. Αυτό ήταν το φως που κατέγραψαν οι ερευνητές με το τηλεσκόπιο Keck στη Χαβάη.

Υπό το φως του κβάζαρ

Processed and combined images of the field surrounding the quasar UM 287.

«Πιστεύουμε ότι αυτό που ανακαλύψαμε είναι τμήμα ενός νήματος το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι βλέπουμε. Αυτό που μπορούμε να δούμε είναι μόνο το τμήμα που φωτίζεται από τη δέσμη του κβάζαρ» αναφέρει ο Χαβιέ Προτσάσκα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Είναι μια εντυπωσιακή ανακάλυψη, αν μη τι άλλο λόγω του μεγέθους του νέφους. Μένει ωστόσο να αποδειχθεί ότι το σύννεφο είναι όντως κοσμικό νήμα, και όχι ένα κανονικό νέφος αερίου που «τεντώθηκε» λόγω της βαρυτικής επίδρασης κάποιου γαλαξία.

Την οριστική απάντηση θα μπορούσαν να δώσουν σχεδιαζόμενες μελέτες, οι οποίες θα αναζητήσουν νήματα γύρω από πιο μακρινά ή πιο κοντινά κβάζαρ.

Δεν υπάρχει η έκτη αίσθηση, The sixth sense DEBUNKED: Psychic powers don't exist and are just a trick of the brain, claims study

Η έκτη αίσθηση δεν υπάρχει, οπότε καλύτερα να πιστεύουμε μόνο στις «συμβατικές» αισθήσεις μας, σύμφωνα με μελέτη. Throughout the ages mystics have claimed to have a 'sixth sense' - that they can predict whether or not something good or or bad is about to happen, or that they have links to another, paranormal world.

Αν είστε σίγουροι ότι μπορείτε να εντοπίσετε την παρουσία ανθρώπων που είναι «αόρατοι» στους πολλούς ή ότι είστε σε θέση μόνο εσείς να διαισθάνεσθε τον κίνδυνο, μάλλον θα απογοητευθείτε. Και αυτό διότι οι επιστήμονες απέκλεισαν το ενδεχόμενο να υπάρχει η περίφημη «έκτη αίσθηση».

Όχι έκτη αίσθηση αλλά (συμβατική) αίσθηση

According to recent research, being able to see into the future is merely a trick of the mind that has been misinterpreted for millennia.

Μελέτη ειδικών του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης που διήρκεσε ένα έτος και δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «PLoS ONE» έδειξε ότι οι άνθρωποι μπορούν να ανιχνεύσουν μια αλλαγή στο περιβάλλον τους, ακόμη και αν δεν μπορούν να περιγράψουν με ακρίβεια ποια ήταν αυτή η αλλαγή. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη, αυτό δεν συμβαίνει λόγω κάποιας υπερφυσικής ικανότητας αλλά εξαιτίας στοιχείων που λαμβάνονται από πιο... συμβατικές αισθήσεις, όπως η όραση.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές έδειξαν ζεύγη φωτογραφιών μιας γυναίκας σε 48 άτομα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η εμφάνιση της γυναίκας σε μία από τις εικόνες παρουσίαζε διαφορές - για παράδειγμα, η γυναίκα είχε διαφορετική κόμμωση ή φορούσε γυαλιά.

Οι ερευνητές έδειξαν στους εθελοντές τις εικόνες για 1,5 δευτερόλεπτο τη φορά αφήνοντας κενό ενός δευτερολέπτου μεταξύ των παρουσιάσεων. Στη συνέχεια τους ζήτησαν να πουν αν έχουν παρατηρήσει κάποια αλλαγή - αν οι εθελοντές έδιναν θετική απάντηση, έπρεπε να επιλέξουν την αλλαγή από μια λίστα εννέα διαφορετικών πιθανοτήτων.

Έλλειψη λεκτικής έκφρασης

An example trial from the first experiment.

Όπως προέκυψε από τα ευρήματα, παρ' ότι οι εθελοντές μπορούσαν να «αισθανθούν» πως υπήρχε μια αλλαγή μεταξύ των εικόνων, δεν μπορούσαν να εκφράσουν αυτή την αλλαγή με λόγια. Και ενώ αυτό επιβεβαίωνε σε κάποιους από τους συμμετέχοντες ότι διέθεταν μια έκτη αίσθηση, κατά τους ερευνητές τα αποτελέσματα έδειχναν ακριβώς το αντίθετο.

«Αυτό που έκαναν οι εθελοντές ήταν να επεξεργάζονται πληροφορίες τις οποίες δεν μπορούσαν να εκφράσουν λεκτικά αλλά παρά ταύτα τις αντιλαμβάνονταν, συνήθως υποσυνείδητα» ανέφερε στην αυστραλιανή έκδοση της εφημερίδας «The Guardian» ο δρ Πιρς Χόου από τη Σχολή Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης και προσέθεσε: «Όλα αυτά μοιάζουν με έναν αφαιρετικό πίνακα - μπορεί να μην είναι κάποιος σε θέση να ξεχωρίσει συγκεκριμένα τη θάλασσα ή το βουνό, παρά ταύτα μπορεί να λάβει πολλές πληροφορίες σχετικά με το τι ακριβώς απεικονίζεται στο έργο».

Κατά τον ερευνητή, οι πληροφορίες των εικόνων που είδαν οι εθελοντές ήταν αρκετές ώστε να αντιληφθούν ότι υπήρχαν αλλαγές σε κάποιες από αυτές, όχι όμως τόσες ώστε να εκφράσουν ποια συγκεκριμένη αλλαγή εντόπισαν. «Ετσι τελικώς πολλοί από αυτούς πίστευαν πως διέθεταν μια σχεδόν μαγική ικανότητα παρ' ότι ουσιαστικώς τους την είχαμε... στήσει» σημείωσε ο δρ Χόου.

Κίνητρο για τη μελέτη μια φοιτήτρια

Ο ερευνητής εξήγησε ότι ξεκίνησε τη συγκεκριμένη μελέτη αφότου μια φοιτήτριά του τού ανέφερε πως θεωρεί ότι διαθέτει έκτη αίσθηση. «Υποστήριζε ότι είχε την ικανότητα να γνωρίζει αν κάτι κακό είχε συμβεί σε ένα άτομο μόνο κοιτώντας το. Πίστευε ότι μπορεί να γνωρίζει αν κάποιος γνωστός της είχε πάθει αυτοκινητικό ατύχημα χωρίς εκείνος να έχει σημάδια ή τραύματα. Της είπα ότι μπορεί να μην ήταν σε θέση να εκφράσει λεκτικά τα σημάδια, ωστόσο τα είχε δει και δεν το ήξερε συνειδητά».

Ο δρ Χόου τόνισε ότι όλοι μας λαμβάνουμε πολλές πληροφορίες που δεν μπορούμε να εκφράσουμε με λόγια. «Για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει συχνά όταν ξαφνικά κάτι εξαφανίζεται. Αν τα παιδιά μου κάνουν πολύ θόρυβο στο διπλανό δωμάτιο και στη συνέχεια ξαφνικά σωπάσουν, δεν συνειδητοποιώ ότι αυτό που έχω παρατηρήσει είναι η έλλειψη του ήχου. Υποσυνείδητα τίθεμαι σε εγρήγορση και σπεύδω στο δωμάτιο όπου βλέπω ότι τα παιδιά σιώπησαν απότομα καθώς κάνουν κάποια σκανταλιά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχω την έκτη αίσθηση».

Πρώτη ερευνητική απόδειξη

Σύμφωνα με τον ειδικό η μελέτη αυτή είναι η πρώτη που δείχνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να αντιλαμβάνονται πληροφορίες που δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά.

Παρά ταύτα, ο ίδιος αντιλαμβάνεται - χωρίς να διαθέτει την... έκτη αίσθηση - ότι τα αποτελέσματά του μάλλον δεν θα γίνουν αποδεκτά από το ευρύ κοινό. «Είναι δύσκολο για κάποιον να σταματήσει να πιστεύει σε κάτι που στα μάτια του αποδεικνύεται πέρα από κάθε αμφιβολία. Πιστεύω πως οι επιστήμονες θα με πιστέψουν ακριβώς επειδή βασίζονται στη λογική ανάλυση, δεν θεωρώ ότι θα γίνει όμως το ίδιο και με το κοινό. Ούτε καν πιστεύω ότι θα με... πιστέψει η μητέρα μου».