Η εκπαίδευση στο απόσπασμα. Συντρίμμια και θρύψαλα, Modern Education or Mass Execution

Leonora Carrington, Grandmother Moorhead's Aromatic Kitchen, 1975.

Ο Σύλλογος εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης "Αλέξανδρος Δελμούζος" δημοσίευσε ένα βίντεο στο οποίο μέσα σε 2, 3 λεπτά περιλαμβάνει όλες τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο σχολείο και αφορούν, τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.

-Μείωση των δημοσίων δαπανών για την παιδεία έως και 47% μέχρι το 2016.

-Ουσιαστική κατάργηση των μόνιμων διορισμών και των διαγωνισμών του ΑΣΕΠ.

-Μείωση των μισθών των εκπαιδευτικών έως και 45% για τους νεοδιοριζόμενους.

-Διαθεσιμότητες και απολύσεις εκπαιδευτικών.

-Απολύσεις 10.000 αναπληρωτών σε ΠΕ και ΔΕ.

-Κλείσιμο σχολείων (πάνω από 1.200 σχολεία σε ΠΕ και ΔΕ από το 2011 και 102 ΕΠΑΣ.

-Διάλυση της Ειδικής Αγωγής.

-145.000 μαθητές πεινάνε.

-Αύξηση αριθμού μαθητών ανά τμήμα και μετακινήσεις μαθητών σε άλλα σχολεία για να μη δημιουργούνται μικρότερα τμήματα.

Αυτά και άλλα τόσα παρουσιάζονται στο πολύ ωραίο και κατατοπιστικό βίντεο των εκπαιδευτικών του Συλλόγου ΠΕ "Αλέξανδρος Δελμούζος".

"Μια χώρα που καταστρέφει το σχολείο της δεν το κάνει μόνο για λεφτά, γιατί της λείπουν οι πόροι ή το κόστος είναι υπερβολικό. Μια χώρα που κατεδαφίζει την παιδεία της κυβερνάται ήδη από αυτούς που έχουν να χάσουν από τη διάδοση της γνώσης."

Ίταλο Καλβίνο

Μνημειώδη χάλκινα έργα ελληνιστικής εποχής θα παρουσιαστούν σε Ιταλία και ΗΠΑ, Greek Bronzes To Be Exhibited in U.S. and Italy

Το Palazzo Strozzi της Φλωρεντίας, πρώτος σταθμός της έκθεσης «Μνημειακά χάλκινα της ελληνιστικής εποχής». Monumental bronze sculptures from major museums worldwide, including Greek ones, will be displayed in Florence, Los Angeles and Washington next year in an exhibition entitled “Monumental Bronzes of the Hellenistic World.” The artworks will be on display at Palazzo Strozzi in Florence from March 14, 2015 to June 21, 2015, then at the J. Paul Getty Museum in Los Angeles from July 28, 2015 to November 1, 2015 and finally at the National Gallery of Art in Washington DC from December 6, 2015 to March 13, 2016.

Έργα μνημειακής χαλκοπλαστικής από σημαντικά μουσεία του κόσμου, μεταξύ των οποίων και ελληνικά, θα συμπεριληφθούν στην έκθεση «Μνημειακά χάλκινα της ελληνιστικής εποχής («Monumental Bronzes of the Hellenistic World»), που θα πραγματοποιηθεί στο Palazzo Strozzi της Φλωρεντίας (14 Μαρτίου – 21 Ιουνίου 2015), στο Μουσείο J.P. Getty στο Λος Άντζελες (28 Iουλίου – 1 Νοεμβρίου 2015) και στην Εθνική Πινακοθήκη στην Ουάσινγκτον (6 Δεκεμβρίου 2015 – 13 Μαρτίου 2016).

Bronze Statue of a young man from Kythnos (late 4C B.C./early 3C B.C.). Copyright: HMCS/Ephorate of Underwater Antiquities. Greece will lend the exhibition five pieces; the bronze statue of a young man from Ierapetra (1C B.C.), currently exhibited in the Archaeological Museum of Heraklion, the bronze head of a king wearing a kausia (a typical ancient Macedonian flat hat) (3C B.C.) from the Archaeological Museum of Kalymnos, the bronze medal with Athena Promachos bust (about 150 B.C.) from the Archaeological Museum of Thessaloniki, the bronze statue of a young man from Kythnos (late 4C B.C./early 3C B.C.) offered by the Ephorate of Underwater Antiquities and the marble pedestal of a statue made by the Greek sculptor Lysippus (4C B.C.) belonging to the 37th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities.

Από ελληνικής πλευράς, το σίγουρο είναι ότι θα συμμετέχουν πέντε έργα: το άγαλμα νέου από την Ιεράπετρα (1ος αι. π.Χ.), που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, η κεφαλή ηγεμόνα με καυσία (3ος αιώνας π.Χ.) από το Αρχαιολογικό Μουσείο Καλύμνου, το χάλκινο μετάλλιο με προτομή Αθηνάς (περ. 150 π.Χ.) από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το χάλκινο άγαλμα εφήβου από την Κύθνο (τέλη 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ.) της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και το μαρμάρινο βάθρο αγάλματος με επιγραφή «ΛΥΣΙΠΠΟΣ ΕΠ[ΟΙΗΣΕΝ] (4ος αι. π.Χ.), αρμοδιότητας ΛΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Bronze Statue of Athena. This is one of the most characteristic statues of the goddess Athena. It is cast and is very well preserved. The goddess is depicted larger than life with her usual attributes. She wears a long peplos, which falls sideways to the middle of her left thigh and is raised at the back. Her aegis (goat-skin cloak) crosses her chest and is decorated with a Medusa head in the middle. She probably held a spear and shield in her left hand, and another object, perhaps an owl or Nike, in her right. She wears a Corinthian helmet, which is decorated with owls on the cheek-pieces, and griffins on either side of the crest at the top. This work, which belongs to the late Classical period, is attributed to the renowned sculptor Euenor. It may have been the prototype for the famous Mattei Athena, which is exhibited in the Louvre. © 2nd Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities. The Greek Central Archaeological Council (KAS), in order to grant the temporary lending of the sculptures, required that the exhibition or a part of it will also be displayed in Greece, as it is an important exhibition for the Greek history.

Το Μουσείο Γκετί, που διοργανώνει την έκθεση σε συνεργασία με τα άλλα δύο πολιτιστικά ιδρύματα, ζήτησε επίσης το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, καθώς και την κεφαλή ανδρός από τη Δήλο (100 π.Χ.) από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ωστόσο, τόσο η ΚΣΤ’ ΕΠΚΑ όσο και τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου απάντησαν αρνητικά ως προς το μνημειώδες άγαλμα της Αθηνάς, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γλυπτά της θεάς και από τα ελάχιστα πρωτότυπα χάλκινα του 4ου αι. π.Χ. Αρνητική ήταν και η απάντηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ως προς την κεφαλή από τη Δήλο, με το σκεπτικό ότι το έργο είναι ύψιστης πολιτιστικής αξίας και πιθανότατα ευπαθές. Ωστόσο, στην τελική γνωμοδότηση του Συμβουλίου έμεινε ανοιχτό το ενδεχόμενο μετακίνησής του, εφόσον διαπιστωθεί από σχετικό έλεγχο ότι οι αλλαγές θερμοκρασιών και κλίματος δεν θα το βλάψουν. Τέλος, ένας από τους όρους προσωρινού δανεισμού των ελληνικών έργων (συνολικής διάρκειας από τις 20 Φεβρουαρίου 2015 ως 30 Μαρτίου 2016), όπως ορίστηκε από το ΚΑΣ, είναι η έκθεση ή μέρος της να έρθει και στην Ελλάδα.

Bronze young man from Ierapetra (1C B.C.). The exhibition will display 56 renowned bronze sculptures from the Hellenistic period, currently displayed at major museums and institutions in Europe and the U.S., such as the National Library of France and the Louvre Museum in Paris, the Capitoline Museums in Rome, the British Museum in London, the Metropolitan Museum of Art in New York and the Museum of Fine Arts in Boston.

Όπως τονίστηκε στο Συμβούλιο, η έκθεση είναι πολύ σημαντική και η Ελλάδα πρέπει να έχει παρουσία. Σε αυτό συνηγορεί και η συμμετοχή 56 έργων φυσικού ή μεγαλύτερου μεγέθους από τα γνωστότερα σήμερα έργα χαλκοπλαστικής της ελληνιστικής περιόδου από σπουδαία μουσεία και ιδρύματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, το Μουσείο του Λούβρου, το Μουσείο Antikensammlung στο Βερολίνο, τα Μουσεία του Καπιτωλίου στη Ρώμη, το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο, το Μητροπολιτικό Μουσείο στη Νέα Υόρκη και το Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστόνη.

Στις βασικές θεματικές ενότητες της έκθεσης πραγματεύονται ζητήματα όπως οι τεχνικές χύτευσης των αγαλμάτων, η λειτουργία τους στους χώρους ανάθεσής τους, η διάδοση της ελληνικής παραγωγής στη Μεσόγειο, η εικονογραφία των ελληνιστικών ηγεμόνων, οι τάσεις και τα ρεύματα της εποχής στη χαλκοπλαστική.

Κινητά τηλέφωνα εχθρός της στύσης; Mobile phone radiation linked to erectile dysfunction

Charles Demuth, Air Distingué, 1930, Aquarelle sur papier, 35,5x30,4 cm, New York, Whitney Museum. Μια μελέτη δείχνει ότι ίσως σχετίζονται με τη στυτική δυσλειτουργία. Researchers found a positive correlation between increased mobile phone usage and erectile dysfunction - but said the results are inconclusive.

Τα κινητά τηλέφωνα μπορεί να σχετίζονται με τη στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες, σύμφωνα με μια νέα μικρή πιλοτική έρευνα αυστριακών και αιγυπτίων επιστημόνων, τα ανησυχητικά ευρήματα της οποίας όμως -προτού πανικοβληθούν οι πάντες- θα πρέπει να επιβεβαιωθούν από κάποια μελλοντική μεγαλύτερη μελέτη.

Τα… παράπονα

Researchers asked 20 men with erectile dysfunction about mobile phone habits, and compared the results to those from 10 healthy men. Men who had previously reported impotence were found to carry their mobiles for a significantly longer time than those without the condition.

Οι ερευνητές του τμήματος ουρολογίας του Ιατρικού Πανεπιστημίου του Γκρατς και του τμήματος ανδρολογίας του Πανεπιστημίου του Καΐρου μελέτησαν 20 άνδρες που παραπονιούνταν για προβλήματα στύσης επί τουλάχιστον έξι μήνες, καθώς και άλλους δέκα άνδρες που δεν είχαν τέτοιο πρόβλημα. Μεταξύ των δύο ομάδων, δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές, όσον αφορά την ηλικία, το βάρος, το κάπνισμα, το επίπεδο της ορμόνης τεστοστερόνης ή την έκθεση σε άλλες πηγές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

Η συγκριτική ανάλυση έδειξε πως οι άνδρες με στυτική δυσλειτουργία είχαν ανοιχτό το κινητό τηλέφωνό τους κατά μέσο όρο επί 4,4 ώρες την ημέρα, ενώ οι άνδρες χωρίς τέτοιο πρόβλημα το είχαν ανοιχτό κατά μέσο όρο μόνο 1,8 ώρες. Ο συνολικός μέσος χρόνος που μιλούσαν στο κινητό κατά τη διάρκεια της εβδομάδας οι άνδρες της πρώτης ομάδας (17,6 ώρες) δεν ήταν πολύ μεγαλύτερος από της δεύτερης (12,5 ώρες). Συνεπώς πιο ουσιαστική ήταν διαφοροποίηση στο χρόνο που η συσκευή έμενε ανοιχτή. Τα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Central European Journal of Urology».

Το συμπέρασμα

Each participant was asked to complete the Sexual Health Inventory for Men (SHIM). They were also surveyed about their mobile phone habits. The results follow previous research that found a 'worrying link' between poor sperm and the number of hours a day a man uses his mobile phone.

Οι ερευνητές συμπέραναν ότι είναι πιθανή μία σχέση ανάμεσα στον χρόνο ενεργοποίησης και χρήσης του κινητού και στη στυτική λειτουργία, αλλά τόνισαν ότι μόνο μεγαλύτερες έρευνες μπορούν να καταλήξουν σε ένα οριστικό συμπέρασμα (συνεπώς μην πετάτε ακόμα την καινούρια σας συσκευή!).

Τα κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στις ραδιοσυχνότητες. Οι επιπτώσεις για την υγεία από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα βρίσκονται υπό διερεύνηση από τους επιστήμονες, με ορισμένες μελέτες να δείχνουν αυξημένο κίνδυνο καρκινογένεσης σε περιπτώσεις μεγάλης χρήσης των κινητών τηλεφώνων, ιδίως όταν βρίσκονται πολύ κοντά στο κεφάλι. Λίγες έρευνες έχουν δείξει πιθανές παρενέργειες και στην αναπαραγωγική ικανότητα των ανδρών, επηρεάζοντας την ποιότητα του σπέρματος.

Figure assise ithyphallique. Engobe polie orange et rouge avec incisions, 24,1x22,9x19,1 cm, Los Angeles, Museum of Art. Erectile dysfunction is the inability to attain or maintain a penile erection sufficient for successful sexual intercourse and is a very common clinical condition that can affect up to 50% of men over 40 years old. Among the known risk factors for ED are diabetes mellitus, hypertension, obesity and hypercholesterolemia.

Η στυτική δυσλειτουργία, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι πολύ συχνή και μπορεί να εμφανιστεί στο 50% των ανδρών άνω των 40 ετών. Παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ομαλή στυτική λειτουργία, είναι ο διαβήτης, η υπέρταση, η παχυσαρκία και η υψηλή χοληστερόλη. Η νέα έρευνα δείχνει ότι ίσως το κινητό πρέπει να περιληφθεί σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου.

Ο «Χοντρός» του Σύμπαντος είναι τελικά πιο… χοντρός! Giant Galaxy Cluster "El Gordo" Is Even Bigger Than We Thought

Το μεγαλύτερο γνωστό σμήνος γαλαξιών έχει μάζα 43% μεγαλύτερη από όσο πιστεύαμε. A composite image shows El Gordo in X-ray light from NASA's Chandra X-ray Observatory in blue, along with optical data from the European Southern Observatory's Very Large Telescope (VLT) in red, green, and blue, and infrared emission from the NASA's Spitzer Space Telescope in red and orange. Credit: X-ray: NASA/CXC/Rutgers/J.Hughes et al, Optical: ESO/VLT/Pontificia Universidad. Catolica de Chile/L.Infante & SOAR (MSU/NOAO/UNC/CNPq-Brazil)/Rutgers/F.Menanteau, IR: NASA/JPL/Rutgers/F.Menanteau

Το μεγαλύτερο γνωστό σμήνος γαλαξιών στο σύμπαν, που φέρει το παρατσούκλι «El Gordo» (ο «Χοντρός» ή ο «Τεράστιος» στα ισπανικά) είναι τελικά ακόμη πιο… χοντρό από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες. Νέες παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble δείχνουν ότι το σμήνος ACT-CL J01102-4915 (όπως είναι η κωδική ονομασία του) έχει μάζα 43% μεγαλύτερη από τις έως τώρα εκτιμήσεις.

Οι νέες παρατηρήσεις

This is a Hubble image of the most massive cluster of galaxies ever seen to exist when the universe was just half its current age of 13.8 billion years. The cluster contains several hundred galaxies. We already knew that this ancient galaxy cluster (nicknamed "El Gordo") was the largest of the distant galaxies that we had spotted, but it turns out we've been massively underestimating its size. By measuring just how much the cluster's gravity had distorted the pictures of space around it, James Jee from the University of California Davis was able to calculate that we'd vastly underestimated the cluster's mass by about 43%. Image: NASA, ESA, and J. Jee (University of California, Davis)

Οι αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Τζέημς Τζι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια - Ντέηβις, υπολόγισαν ότι ο απομακρυσμένος «Χοντρός» -που απέχει 9,7 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη- έχει μάζα 3 εκατομμύρια δισεκατομμυρίων φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Το μικρότερο μέρος αυτής της μάζας αφορά τους εκατοντάδες γαλαξίες που απαρτίζουν το σμήνος, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της μάζας βρίσκεται «κλειδωμένη» στα καυτά αέρια που «παραγεμίζουν» τους χώρους ανάμεσα στους γαλαξίες.

Έχουν βρεθεί και άλλα σμήνη γαλαξιών με σχεδόν εξίσου μεγάλη μάζα (όπως το Σμήνος της Σφαίρας), όμως κανένα δεν είναι τόσο αρχαίο όπως ο «Χοντρός». Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα τεράστια γαλαξιακά σμήνη ήταν πολύ σπάνια στην αρχική φάση του σύμπαντος, το οποίο έχει ηλικία 13,8 δισεκατομμυρίων ετών.

Το τεράστιο μέγεθος του «Χοντρού» έγινε για πρώτη φορά αντιληπτό τον Ιανουάριο του 2012, χάρη σε παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Chandra της NASA και του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή. Οι νέες παρατηρήσεις από το «Hubble» δίνουν μια ακριβέστερη και ακόμη πιο εντυπωσιακή εκτίμηση για το τεράστιο μέγεθός του. Το επόμενο βήμα θα είναι το «Hubble» να καταφέρει να φωτογραφήσει όλο το σμήνος.

Ιωάννης Συκουτρής: Ο ηρωϊκός φιλόλογος, Ioannis Sykoutris: The heroic philologist

Johannes Sykutris (1901 - 1937) war ein griechischer klassischer Philologe. Sykutris wurde in Smyrna geboren, als die Stadt noch mehrheitlich griechisch bevölkert war. Er besuchte die dortige Evangelische Schule und konnte dank seiner überdurchschnittlichen Leistungen mit der Unterstützung des Erzepiskopats von Smyrna 1919 ein Studium an der Universität Athen aufnehmen. Nach der Eroberung Smyrnas im Griechisch-Türkischen Krieg unterbrach Sykutris sein Studium und ging als Hilfslehrer nach Zypern. Nach Kriegsende schloss er von 1924 bis 1925 seine Studien in Athen ab und begab sich auf eine mehrjährige Reise nach Deutschland, wo er seine Studien vertiefte: Zunächst ein Jahr in Leipzig, dann drei Jahre in Berlin, das letzte Jahr unterstützt durch ein Stipendium der Alexander-von-Humboldt-Stiftung. In Berlin kam er Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, Wilhelm Schubart und Paul Maas nahe. Nach seiner Rückkehr nach Griechenland unterrichtete Sykutris ein Jahr lang am Arsakeion in Athen und arbeitete als Bibliothekar der Akademie von Athen, ehe ihn die Universität zum Dozenten ernannte. Einem Ruf der Deutschen Universität Prag (1933) konnte er nicht folgen. In den darauffolgenden Jahren erfuhr er viel Kritik wegen seiner Veröffentlichungen über das platonische Symposion und die antike griechische Päderastie. Im Jahr 1937 nahm er sich vor Semesterbeginn in Korinth das Leben. In Griechenland ist Sykutris besonders als Übersetzer der Poetik des Aristoteles und des Symposion von Platon bekannt. In Deutschland begründet sich seine Bedeutung auf seinen zahlreichen Veröffentlichungen der späten 20er und frühen 30er Jahre. Er befasste sich mit der Deutung und Emendation antiker Briefliteratur; besonders seine Forschungen über das Alter und die Autorenschaft der Sokratikerbriefe waren bahnbrechend. Die Akademie von Athen hat die Ioannis-Sykoutris-Bibliothek nach ihm benannt.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1937 έκανε μια εθελούσια πτήση από τον βράχο του Ακροκόρινθου ο Ιωάννης Συκουτρής, ένας νεότατος και ιδιοφυής κλασικός φιλόλογος, θύμα του φθόνου, της μιζέριας και της υποκριτικής κοινωνίας της Ελλάδας, την εποχή που ο σπιθαμιαίος δικτάτορας παιάνιζε τον τρίτο ελληνικό πολιτισμό, τρομάρα του. Θα μου πείτε πώς το θυμήθηκα αυτό το αποτρόπαιο για την πνευματική ζωή του τόπου γεγονός, σήμερα. Αλίμονο, σήμερα πιο επίκαιρο ηχεί αυτό που ο καθηγητής και ακαδημαϊκός τότε Σωκράτης Κουγέας είχε εκφράσει αλληλέγγυος εν ζωή με τον Συκουτρή, στον επικήδειο λόγο του. «Μικρό κανόνι εκρέπαρε και ξαρματώθη κάστρο», στίχο από ένα μανιάτικο μοιρολόγι, ένα από κείνα που ο Κουγέας είχε συλλέξει σε μια σπουδαία του συλλογή. Πράγματι οι μικρόψυχοι της εποχής, συνάδελφοι εν πανεπιστημίω, δημοσιογράφοι και άλλοι επιστρατευμένοι συκοφάντες από όλα τα κοινωνικά στρώματα ήταν ένα άθλιο κανονάκι της φωτιάς, που όμως σώριασε έναν γίγαντα της επιστήμης.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη από γονείς με χιώτικη καταγωγή, βιοπαλαιστές, κι αν μπόρεσε να μορφωθεί και να σπουδάσει, ήταν γιατί εξαρχής, κιόλας στο Δημοτικό, οι επιδόσεις του ήταν τόσο εξαιρετικές, ώστε να μην μπορεί κανείς να τις παραβλέψει. Τον ....στήριξαν ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος και η Ευαγγελική Σχολή, που τον δέχτηκε υπότροφο για όλα τα μαθητικά του χρόνια. Αποφοίτησε το 1918, αλλά το «άριστα» του πτυχίου του δεν καλύπτει ούτε τις ατέλειωτες ώρες που πέρασε ξεκοκαλίζοντας την πλούσια βιβλιοθήκη της Σχολής, ούτε τη ρητορική του δεινότητα, ούτε την ικανότητά του να συγγράφει στα αρχαία ελληνικά, ούτε τη συνεργασία του στο περιοδικό Αμάλθεια, όπου μαθητής ακόμα δημοσίευε φιλολογικές μελέτες με το ψευδώνυμο Αντιφών.

Τελειόφοιτος ίδρυσε το φιλολογικό σύλλογο Επιστημονική Σμυρναίων Σύμβασις και ένα χρόνο αργότερα (1918/19), υπηρετώντας δάσκαλος στο τουρκόφωνο χωριό Γκιαούρκιοϊ της Μαγνησίας, οργάνωσε τον Εθνικόν Όμιλον, που τα μέλη του ορκίστηκαν να μη μιλούν παρά μόνο Ελληνικά.

Antiphon of Rhamnus. A third century AD papyrus attributed to the first book of On Truth (P.Oxy. XI 1364 fr. 1, cols. v-vii).

Η τάση του να ιδρύει άτυπους «συνδέσμους» επαληθεύτηκε και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου φοίτησε από το 1919 ως το 1922. Γρήγορα συγκέντρωσε γύρω του μια ομάδα από Σμυρνιούς, αλλά όχι μόνο Σμυρνιούς, φιλολόγους, αλλά όχι μόνο φιλολόγους συμφοιτητές, και τους έπεισε να πάρουν καθένας τους ένα αρχαιοελληνικό όνομα: Πύθων ήταν ο Κ.Θ. Δημαράς, Ευφορίων ο Β. Τατάκης, Ιοφών ο Α. Καλογεράς, Μάγνης ο Ι. Τσικνόπουλος κ.λπ. Αυτή η ομάδα, που αυτονομάστηκε Αθάνατη παρέα, συνήθιζε να κάνει μακρινές πεζοπορικές εξορμήσεις στους αρχαιολογικούς τόπους, που τότε ήταν οι περισσότεροι άγνωστοι και δεν τους επισκέπτονταν παρά «εγγλέζοι» περιηγητές. Στην τοπογραφική, αρχαιολογική και γενικότερα αρχαιογνωστική ενημέρωση ο Συκουτρής πρωταγωνιστούσε, όπως αναμφισβήτητα πρωταγωνιστούσε και στις πολλές σοβαρές συζητήσεις της παρέας. Δεν ήταν μόνο οι απέραντες γνώσεις του, αλλά και η ευστροφία και η επιχειρηματολογική του δεινότητα που τον καθιστούσαν ακαταμάχητο, διαλεκτικά αντάξιο του σοφιστή Αντιφώντα του Ραμνούσιου, που ο Συκουτρής συνέχιζε να χρησιμοποιεί το όνομά του ­ και βέβαια η «παρέα» δεν παράλειψε στις εξορμήσεις της να επισκεφτεί (με τα πόδια!) τον Ραμνούντα.

Κυπριακά Χρονικά (1923-1937). Αρχικά εκδιδόταν από ομάδα και για πολλά χρόνια κατόπιν από τον γιατρό Νεοκλή Γ. Κυριαζή. Ήταν το πρώτο και ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά περιοδικά της Κύπρου.

Μεσολαβεί η Καταστροφή, κι ο Συκουτρής, όσο κι αν ήθελε να συνεχίσει ανώτερες σπουδές, έπρεπε μετά το θάνατο του πατέρα του να συντηρήσει την οικογένειά του. Διορίστηκε στην Κύπρο, στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο της Λάρνακας, όπου υπηρέτησε ως το 1924. Απίστευτο το τι κατόρθωσε μέσα σε είκοσι μήνες. Παράλληλα με τη διδασκαλία, που τον απασχολούσε τριάντα μία ώρες την εβδομάδα και που η επιτυχία της του χάρισε την εκτίμηση και τη φιλία του Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημου, ο νεοδιόριστος φιλόλογος ιδρύει (τι άλλο;) ένα Όμιλο νέων στη Λάρνακα, δίνει διαλέξεις, συμμετέχει ενεργά στην ιδρυτική κίνηση του Συνδέσμου Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως, εκδίδει την Επιστημονική Επετηρίδα των καθηγητών κι ένα περιοδικό δικό του, τα Κυπριακά Χρονικά, όπου δημοσιεύει πλήθος λαογραφικές, αρχαιολογικές, παλαιογραφικές, ιστορικές κ.λπ. μελέτες σε κυπριακά θέματα. Το υλικό τους το συγκεντρώνει πεζοπορώντας εβδομάδες ολόκληρες στα χωριά και τις πολιτείες του νησιού.

Ο στόχος του, όσο ήταν στην Κύπρο, έχει διατυπωθεί από τον ίδιο: σκέπτομαι, ή μάλλον ελπίζω να μη μείνω και άλλον χρόνον, αλλ' ακριβώς δι' αυτό θέλω ν' αφήσω καλήν ανάμνησιν και προσέτι, το σπουδαιότερον, ακριβώς δι' αυτό δεν θέλω να φειδωλευθώ τας δυνάμεις μου εις το να δώσω μίαν ώθησιν εις την Σχολήν και τον τόπο. (...) Πρέπει να δώσω από τα Κυπριακά Χρονικά κατεύθυνσιν εις τους εδώ λογίους, να εξακολουθήσουν ό,τι προσεπάθησα να αρχίσω (...). Η εργασία μου εδώ και η προσπάθειά μου είναι μάλλον να δημιουργήσω επιστημονικήν ζωήν παρά να εργασθώ επιστημονικώς, και πιστεύω πως κάτι κατόρθωσα. Αν θα εξακολουθήσει, άλλος λόγος. Είναι μια αρχή, και είναι η πρώτη απόπειρα.

Το 1924 επιστρέφει στην Αθήνα, όπου διορίζεται Βοηθός στο Φιλοσοφικό Σπουδαστήριο. Το 1925 παντρεύεται τη Χαρά Πετυχάκη (που δικαίωνε και τα δυο της ονόματα) και ξεκινά, με πανεπιστημιακή υποτροφία, να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γερμανία. Αρχικά φοίτησε στη Λειψία, αργότερα στο Βερολίνο, όπου μαθήτεψε στους δυο μεγαλύτερους γερμανούς φιλολόγους του αιώνα, τον U. v. Wilamowitz-Μoellendorff και τον W. Jaeger. Η μαθητεία του εξελίσσεται γρήγορα σε επιστημονικό θρίαμβο. Οι εργασίες του για το Δημοσθένη, το Σπεύσιππο, τους Σωκρατικούς, την αρχαία ελληνική και βυζαντινή Επιστολογραφία κ.λπ. εντυπωσιάζουν με την πρωτοτυπία και την ευστοχία τους. Οι σοφοί της Δύσης συναγωνίζονται σε επαίνους για τον νεαρό έλληνα φιλόλογο, που τους βάζει τα γυαλιά, και τα πιο έγκριτα περιοδικά προσφέρουν τις σελίδες τους για να δημοσιευτούν άρθρα και κριτικές του. Ξεχωριστή τιμή: ο διάσημος εκδοτικός οίκος Τeubner του εμπιστεύεται να συνεχίσει την έκδοση του Δημοσθένη, που είχε διακοπεί με το θάνατο του Fuhr. Όταν το 1930, μετά την επιστροφή του, η Φιλοσοφική Σχολή τον ψηφίζει ομόφωνα Υφηγητή, ο μόλις τριαντάχρονος Συκουτρής έχει ήδη να επιδείξει μιαν επιστημονική προσφορά, που άλλοι θα ήταν περήφανοι να την παρουσιάσουν ως έργο ζωής και συνεχίζει.

Συμμετέχει ολόψυχα στην ακαδημαϊκή και πνευματική ζωή της Αθήνας. Οι πανεπιστημιακές αίθουσες πλημμυρίζουν όταν διδάσκει από φοιτητές, που στο πρόσωπό του βρήκαν τον αληθινό δάσκαλο. Με τα λόγια του Π. Κανελλόπουλου, «ο Συκουτρής αγάπησε αληθινά και με μια βαθιά ιστορική ευθύνη τη γενιά που τάχθηκε να διαπαιδαγωγήσει, δηλαδή τους νέους της εποχής του, αλλά και τη νεότητα ως μορφή ζωής πέρ' από κάθε παροδικό σταθμό του χρόνου, αγάπησε βαθιά το έργο του, αγάπησε τη μοίρα της γης του και την πορεία του έθνους του». Αμέσως σχηματίζεται γύρω του ένας Κύκλος από αφοσιωμένους μαθητές. Στις διαλέξεις του, αληθινές μυσταγωγίες, δεν περιορίζεται στην Αρχαιότητα, αλλά προχωρεί να ερμηνέψει, πάντα με τη διεισδυτικότητα, την ευαισθησία και την εκφραστική άνεση που τον διακρίνουν, αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και νεοέλληνες ποιητές. Η δράση του συνταιριάζει απόλυτα με τον προβληματισμό και τα πορίσματα της εναρκτήριας ομιλίας του, που είχε τον τίτλο Φιλολογία και ζωή (1931). Πόσον είναι εύμορφον να την ζη κανείς και να μελετά ταυτοχρόνως την ζωήν είχε γράψει ήδη το 1924.

Την ίδια εποχή, σε ιδιωτικό του γράμμα, είχε ξεκαθαρίσει και τις απόψεις του στο γλωσσικό. Με αφορμή μιαν έμμεση επαφή του με τον Εκπαιδευτικό όμιλο, γράφει:... τώρα, αν είναι οπισθοδρομικότης το να είναι κανείς καθαρευουσιάνος ή όχι, άλλο ζήτημα, που δεν ημπορώ να σου αποδείξω. Άλλωστε την καθαρεύουσαν δεν χρησιμοποιώ παρά μόνον εις την επιστήμην, και δεν θέλω να έχω την ψευδή παράστασιν ότι είμαι νεωτεριστής, κόπτων τα -ν και τα αρχικά φωνήεντα «για να με καταλαβαίνει ο λαός». Καθαρευουσιάνος ή όχι, ο Συκουτρής ήταν βαθύτατα προοδευτικός, φανατικός βενιζελικός, και είχε κιόλας το 1923 στην Κύπρο φροντίσει να ενημερωθεί για το σοσιαλιστικό κίνημα, που αναπτυσσόταν. Παραγγέλλει να του στείλουν από την Αθήνα πλήθος φιλολογικά βιβλία, αλλά και το Κεφάλαιο του Μαρξ, το Σοσιαλισμός του Richard, το Η γυνή και ο κοινωνισμός του Bebel και άλλα ανάλογα:... εμπρός να σε ιδώ να μου στείλεις ολόκληρον βιβλιοθήκην σοσιαλιστού.

Παράλληλα με τη διδακτική και κοινωνική του δράση, ακούραστος ο Υφηγητής Συκουτρής οργανώνει την Ελληνική Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών, όπου με υποδειγματικό τρόπο εκδίδει το πλατωνικό Συμπόσιο (1934) και προετοιμάζει την έκδοση της αριστοτελικής Ποιητικής, που τελικά δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του (1937). Τον ίδιο χρόνο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τeubner μια σειρά από έργα του Δημοσθένη, όσα είχε προλάβει να επεξεργαστεί. 

Ο Συκουτρής, φιλόλογος ολκής, που σε ηλικία που άλλοι σπάνε μόλις το αυγό και ξεμυτίζουν στον επιστημονικό χώρο, είχε διαπρέψει στη Γερμανία. Είχε εκλεγεί καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, θέση που δεν δέχτηκε γιατί ήθελε να προσφέρει τις γνώσεις του και τα παιδαγωγικά του οράματα στην πατρίδα, διορίστηκε υφηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών αλλά δεν ψηφίστηκε ως καθηγητής γιατί έπεσαν οι ψύλλοι να τον φάνε. Σήμερα που το πανεπιστήμιο, όπως όλοι οι θεμελιώδεις θεσμοί της κοινωνίας μας, περνάει κρίση και τα οργανωμένα συντεχνιακά συμφέροντα πετροβολούν, όπως οι γνωστοί άγνωστοι κουκουλοφόροι, κάθε προσπάθεια για προσαρμογή του τουλάχιστον στα προ πεντηκονταετίας ισχύοντα στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, είναι πρόσφορο και αναγκαίο απαιτητικά να ανατρέξουμε στον διωγμό που υπέστη ο Συκουτρής, συμβολικό παράδειγμα, όσων άλλων δασκάλων, συγγραφέων, καλλιτεχνών που τράβηξαν του λιναριού τα πάθη, υπερασπιζόμενοι αξίες, ιδέες, πρωτοπόρες γνώσεις.

 Εμμανουήλ Ροΐδης. Emmanuel Rhoides, 1866.

Να θυμηθούμε τον Ροΐδη και τους διωγμούς για την «Πάπισσα Ιωάννα», τον αφορισμό του Λασκαράτου, τους προπηλακισμούς του Ψυχάρη, τον απηνή διωγμό και την αυτοκτονία του Καρυωτάκη, τους χυδαίους υπαινιγμούς εναντίον του Καβάφη, τις δίκες και τους διωγμούς του Δελμούζου, του Δ. Γληνού, του Παπανούτσου, τον αφορισμό και την πολεμική λυσσαλέα του Καζαντζάκη, τις απολύσεις από δημόσιες θέσεις του Βάρναλη, του Βάρβογλη, του Παρθένη, τις εξορίες του Κατράκη, του Ρίτσου, του Δεσποτόπουλου, τις καταδίκες σε θάνατο του Αναγνωστάκη, την υποχρεωτική προσφυγιά της Αξιώτη, του Δ. Χατζή, του Μακρή, του Σεβαστίκογλου, του σκηνοθέτη Γιαννίδη, του Λουντέμη. Και να ήταν μόνο το κράτος της Δεξιάς, δικτατορικό ή αστικό, που γινόταν αστυφύλακας ιδεών και βασανιστής ιδεολόγων. Η δογματική Αριστερά και τα σταλινικά πρότυπα και μιμήματα κυνήγησαν και απομόνωσαν, συχνά εξόντωσαν, αριστερούς διανοουμένους. Ο Κατσαρός, ο Πατρίκιος, ο Αναγνωστάκης, ο Αλεξάνδρου, ο Τσίρκας αντιμετώπισαν άτυπα κομματικά δικαστήρια. Ακόμη και τον Ρίτσο μετά τη Μεταπολίτευση, νεολαίοι μιας ζντανοφικής νοοτροπίας εξαιτίας της δημοσίευσης του εξομολογητικού αυτοβιογραφικού έργου του, τον χαρακτήριζαν σε κομματικά περιοδικά «παρακμιακά μικροαστό»! 

Symposium scene: banqueters playing the kottabos game while a girl plays the aulos. A wreath hanging on the wall. Laurel wreaths on the heads. Attic red-figure bell-krater. Nikias Painter, circa 420 BC.

Ο Συκουτρής τόλμησε να ταράξει τα νερά της πανεπιστημιακής ραστώνης. Και την εποχή που στη Ρωσία του Στάλιν και στη Γερμανία του Χίτλερ γίνονταν τα πογκρόμ και τα ολοκαυτώματα εναντίον των αντιφρονούντων, των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των ομοφυλοφίλων, ο Συκουτρής με νηφαλιότητα, επιστημονική τεκμηρίωση, ποιητική ερμηνευτική φαντασία, αναλύει ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας φιλοσοφίας αλλά και λογοτεχνίας. Αφού αναλύει τον αρχαίο έρωτα, τολμά, στο τελευταίο κεφάλαιο της εισαγωγής του να τιτλοφορεί το περιεχόμενο: «Πλατωνικός έρως και χριστιανική αγάπη».

Banquet scene, sculpted architrave from the temple of Athena in Assos. Trachyte, third quarter of the 6th century BC. Scène de banquet, architrave sculptée du temple d'Athéna à Assos. Trachyte, troisième quart du VIe siècle av. J.-C. Μίλησε για τις γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα και αναφέρθηκε ειδικότερα στον παιδικό και ομοφυλοφιλικό έρωτα στην αρχαία Ελλάδα, το 1934. Το 1936 με την άνοδο του μεταξικού καθεστώτος στην Ελλάδα, άρχισε να δέχεται επιθέσεις για αυτό του εγχείρημα. Ο φιλόλογος ακαδημαϊκός καθηγητής, κατηγορήθηκε ως άθεος το 1937. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο Ιωάννης Συκουτρής αυτοκτόνησε. «Το θέμα είναι βέβαια πολύ λεπτό», έγραφε στην εισαγωγή της μετάφρασής του στο Συμπόσιο του Πλάτωνα. «Αναφέρεται σε κάτι απολύτως ξένο προς τις συνήθειες και τις ηθικές αντιλήψεις της σημερινής κοινωνίας. Αλλά αυτό δεν μας απαλλάσσει από την υποχρέωση να το αντικρίσουμε με ψυχραιμία και αγνότητα, την καθιστά ακόμα μεγαλύτερη.»

Επιστρατεύτηκαν τα γνωστά γραΐδια, τα λάβαρα και τα εξαπτέρυγα της υποκρισίας, η φαλλοκρατική πατριδοκαπηλική μαφία αλλά και τα χαμαντράκια της εκπαίδευσης και της πανεπιστημιακής κόζα νόστρα. Πώς ν’ αντέξει ένας ευαίσθητος δάσκαλος όταν ο κίτρινος Τύπος δημοσίευε καθημερινά τα τηλεγραφήματα των εκδορέων Πατρών, του συλλόγου γονέων, της εφορίας και της εκπαιδευτικής περιφέρειας τάδε και δείνα που καταδίκαζαν τον αναίσχυντο, τον υπερασπιστή των κιναίδων, τον διαφθορέα της νεολαίας, τον άθεο Συκουτρή. Η Ελλάδα έχασε στα 36 χρόνια του μια μεγάλη φερέλπιδα διεθνή επιστημονική προσωπικότητα.  Οι ίδιοι άνθρωποι που καταδίωξαν στο Αθήνησι τον Συκουτρή, αργότερα με τη «Δίκη των τόνων» κυνήγησαν τον Ιωάννη Κακριδή και φρόντισαν στα χρόνια που σπούδασα να εξωθήσουν στην επιστημονική εξορία τον σπουδαίο φιλόλογο και λατινιστή Κολακλίδη. Ευτυχώς εκείνος φτάνοντας στις ΗΠΑ γνώρισε στον μεγάλο Γιάκομπσον τον Καβάφη και έκτοτε ο Αλεξανδρινός έγινε ποιητής του 20ού αιώνα».

Η θέα από τον Ακροκόρινθο σήμερα.

Στις 18 Σεπτεμβρίου 1937 ο Συκουτρής ταξίδεψε με τρένο για την Κόρινθο, όπου και έμεινε σε ξενοδοχείο και συναντήθηκε επανειλημμένα με τον φίλο του φιλόλογο Ιωάννη Γιαμπουράνη. Την Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου ο Συκουτρής αποφάσισε να ανέβει στον Ακροκόρινθο για να θαυμάσει -για τελευταία φορά όπως αποδείχθηκε - τη Ελληνική φύση. Ζήτησε από κάποιο ημιονηγό να τον βοηθήσει να ανέβει και στη άρνηση του απάντησε: "θα κάνω μόνος μου και αυτό τον τελευταίο δρόμο". Εκεί στον Ακροκόρινθο ο Συκουτρής θα γράψει ένα δυσανάγνωστο βιαστικό σημείωμα προς τον καθηγητή του πολυτεχνείου Άγγελο Καλαμαρά στο οποίο κληροδοτούσε τα βιβλία του στην Ακαδημία, άφηνε ένα χρηματικό πόσο στην γυναίκα του και ζητούσε να δημοσιευτεί το τμήμα της εισαγωγής στην "ποιητική" του Αριστοτέλη που είχε ολοκληρώσει χωρίς κανείς να προσπαθήσει να το συμπληρώσει. Το βράδυ της ίδια ημέρας ο Συκουτρής επέστρεψε στο ξενοδοχείο κατάκοπος. Την επόμενη ημέρα βρέθηκε στο δωμάτιο του νεκρός από συγκοπή της καρδιάς. Οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν την συγκοπή ως αιτία του θανάτου, αλλά λίγους μήνες μετά μαθεύτηκε πως ο Συκουτρής είχε αυτοκτονήσει με ισχυρή δόση veronal. Ο θάνατος του έκανε μεγάλη εντύπωση στον πνευματικό κόσμο της εποχής του, ο οποίος παρέστη στην κηδεία του στις 24 Σεπτεμβρίου 1937 στο Α΄ νεκροταφείο. Για πολλά χρόνια υπήρχε η αμφιβολία αν αυτοκτόνησε ή πέθανε λόγω προβλήματος που είχε στην καρδιά, σήμερα όμως δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία.

Παραθέτουμε τους στίχους του Άγγελου Σικελιανού, που δίνουν φωνή σ' εκείνους που ορφάνεψαν με τον θάνατό του, που ένιωσαν το μέγεθος της απώλειας, και τον θρήνησαν.

«Στο μυστικόν ανήφορο, τον ύστερο που επήρες,

ψηλά στον Ακροκόρινθο, να ξάστραψαν μπροστά Σου,

ως την κορφή της Άσκησης, σα νάταν μια, οι τρεις

Μοίρες;

Α, πώς εχτύπαε δυνατά, την ώρ' αυτή, η καρδιά Σου!

Κάτου στον κάμπο, ταπεινές φωνές, πικρές και στείρες,

στη χλαλοή τους έσμιγαν, ανόσια, τ' όνομά Σου.

Απάνω εκεί, σα ν' άνοιγαν οι αιώνιες του Πηγάσου

φτερούγες, του άνεμου γλυκά πώς έπαιζαν οι λύρες!

Κι α, πώς θα νάταν δυνατό, σα γύριζες και πάλι

στον όχλο, για την άνιση που Σε καρτέραε πάλη,

όλο Σου το αίμα μονομιά ξοπίσω να μη φύγει,

με την ιερή που σ' τόθρεψε πλατωνική μανία,

βαθιά, προς την απόκρυφη του Ηράκλειτου Αρμονία

που, απάνω κι απ' το θάνατο, την αφουκρώνται οι Λίγοι;»

Πηγές: 

• Βικιπαίδεια
• Άρθρο στα Νέα του Κώστα Γεωργουσόπουλου (17-18/9/2011). 
• Ιωάννης Συκουτρής, γράμματα από την Κύπρο (επιμελητής Φάνης Κακριδής), εκδόσεις ΜΙΕΤ
• Ιωάννης Συκουτρής (1901-1937): Ο αδικοχαμένος φιλόλογος. Άρθρο του Φάνη Ι. Κακριδή.
• Θέματα Ελληνικής Ιστορίας

Ο πληρέστερος χάρτης εγκεφαλικών συνάψεων θηλαστικού. Most comprehensive wiring diagram of the mammalian brain to date

Ο τρισδιάστατος χάρτης των συνάψεων του εγκεφάλου ποντικού αναμένεται να δείξει πολλά και για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Researchers have published the first comprehensive, large-scale data set on how the brain of a mammal is wired, providing a groundbreaking data resource and fresh insights into how the nervous system processes information. Their landmark paper describes the publicly available Allen Mouse Brain Connectivity Atlas and demonstrates the exciting knowledge that can be gleaned from this valuable resource. The Allen Mouse Brain Connectivity Atlas is available to everyone online at www.brain-map.org. Credit: Image courtesy of Allen Institute for Brain Science

Αμερικανοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν τον πληρέστερο μέχρι σήμερα τρισδιάστατο χάρτη των νευρωνικών συνάψεων στο εσωτερικό του εγκεφάλου ενός θηλαστικού, συγκεκριμένα ενός ποντικού, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση Nature.

«Κλειδί» για την κατανόηση των νευροεκφυλιστικών νόσων του ανθρώπου

This movie displays 21 mapping experiments from the Allen Mouse Brain Connectivity Atlas: a tool to investigate how different regions of the brain are connected. The density of axons at each voxel (dot) are displayed as overlapping circles color-coded by the area of the brain from which the axons are projecting. This animation shows how projections from different regions of the cortex divide the thalamus and striatum into distinct domains.

Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προόδου στην προσπάθεια κατανόησης του τρόπου λειτουργίας του εγκεφάλου του ανθρώπου και των νευροεκφυλιστικών νόσων του. Πάντως, οι ερευνητές παρά το επίτευγμά τους, επισημαίνουν ότι για να δημιουργηθεί ανάλογος χάρτης του ανθρώπινου εγκεφάλου θα χρειαστούν ακόμη αρκετά χρόνια επιστημονικής έρευνας.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον Χονγκούι Ζενγκ του Ινστιτούτου Άλεν για την Επιστήμη του Εγκεφάλου στο Σιάτλ, χαρακτήρισαν «ορόσημο» το επίτευγμα δημιουργίας του Allen Mouse Brain Connectivity Atlas με όλες τις συνάψεις, που σχηματίζουν τα διάφορα λειτουργικά κυκλώματα του εγκεφάλου.

Σύμφωνα με τον δρα Ντέιβιντ βαν Έσεν του Πανεπιστημίου Ουάσινγκτον στο Σεντ Λιούις, «πρόκειται για την πιο λεπτομερή ανάλυση της εγκεφαλικής 'συνδεσμολογίας' που διαθέτουμε σήμερα για οποιονδήποτε εγκέφαλο θηλαστικού».

Η αναλυτικότερη αποτύπωση της «συνδεσμολογίας» του εγκεφάλου

This video shows a composite of 80 injection sites of a viral tracer in the cortex (round spheres) and their major projections into the thalamus. We can clearly see that the spatial pattern of the injections is conserved in the thalamus. This kind of information was only previously available in piecemeal form, but with the comprehensive, standardized data in the Allen Mouse Brain Connectivity Atlas, we can reproducibly measure and visualize this topography.  Interestingly, projections pass through fiber tracts in the striatum, narrowing through the globus pallidus before fanning out throughout the thalamus, maintaining a high degree of spatial preservation from its cortical location.

Ο χάρτης δείχνει με ποιόν τρόπο τα εκατομμύρια νευρώνες συνδέονται και επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω των προεκτάσεών τους, των νευραξόνων, για να παράγουν τις μνήμες, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα. Τα ανατομικά και λειτουργικά προβλήματα αυτών των κυκλωμάτων προκαλούν τις εγκεφαλικές παθήσεις.

Πριν από αυτόν τον χάρτη εγκεφάλου του ποντικού, οι επιστήμονες είχαν στη διάθεσή τους μόνο την πλήρη -αλλά πολύ πιο απλή- νευρωνική συνδεσμολογία του σκουληκιού C.elegans, το οποίο έχει μόλις 302 νευρώνες. Συγκριτικά, ο εγκέφαλος του ποντικού περιέχει 75 εκατομμύρια νευρώνες και ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει γύρω στα 85 δισεκατομμύρια νευρώνες, καθένας από τους οποίους δημιουργεί έως 10.000 συνάψεις με άλλους νευρώνες.

Με τη βοήθεια ιών

Η χαρτογράφηση του εγκεφάλου του ποντικού επιτεύχθηκε με τη βοήθεια ιών, μέσω των οποίων εισήχθη μια φθορίζουσα πρωτεΐνη στον εγκέφαλο του πειραματόζωου, φωτίζοντας με πράσινο χρώμα τα νευρωνικά κυκλώματα. Στην συνέχεια τεμαχίστηκε σε 500.000 τμήματα - κύβους, που ο καθένας είχε πλευρά 100 μικρομέτρων.

Μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι οι νευρωνικές συνδέσεις που περιορίζονται μόνο στο ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου, είναι πάντα ισχυρότερες από εκείνες που απλώνονται και στα δύο ημισφαίρια.

Ο χάρτης έχει μεγάλα περιθώρια βελτίωσης από πλευράς ανάλυσης, καθώς «ιχνηλατεί» τις διασυνδέσεις μεταξύ μικροσκοπικών περιοχών εγκεφαλικού ιστού (που η κάθε μία περιέχει 100 έως 500 νευρώνες), αλλά δεν περιλαμβάνει τις ακριβείς συνάψεις όλων των επιμέρους νευρώνων μεταξύ τους.

Τελικός στόχος των επιστημόνων είναι η δημιουργία ενός αντίστοιχου εξονυχιστικού χάρτη και του ανθρώπινου εγκεφάλου. Θεωρείται πάντως δεδομένο ότι, πέρα από τις πολλές ομοιότητες, ένας τέτοιος χάρτης θα είναι μοναδικός για κάθε ξεχωριστό άνθρωπο, με τον ίδιο τρόπο που ο καθένας μας αποτελεί μια μοναδική προσωπικότητα.

Ο γονιδιακός άτλαντας του ανθρώπινου εμβρυικού εγκεφάλου

Co-expression of genes in the brain’s prefrontal cortex when a human fetus is 10 to 19 weeks old in the womb, with high-confidence autism genes (“seed genes”) shown as black circles, probable autism genes as gray circles, and other highly co-expressed genes as white circles. Red lines show positive co-expression correla-tions; blue lines show negative correlations. Credit Jeremy Willsey/UCSF.

Εξάλλου, σε μια δεύτερη μελέτη, επιστήμονες επίσης από το Ινστιτούτο Άλεν έδωσαν στη δημοσιότητα τις πρώτες λεπτομερείς τρισδιάστατες εικόνες των σταδιακών φάσεων ανάπτυξης του εγκεφάλου του εμβρύου μέσα στη μήτρα.

Η έρευνα, που εντάσσεται στο πρόγραμμα BrainSpan Atlas, αναμένεται να βοηθήσει στην κατανόηση των διαταραχών που πυροδοτούνται πριν από τη γέννηση, όπως η σχιζιφρένεια και ο αυτισμός.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Εντ Λάιν, ανέλυσαν τους εγκεφάλους τεσσάρων ανθρώπινων εμβρύων, που βρίσκονταν μεταξύ 15ης και 21ης εβδομάδας κύησης, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο άτλαντα των διαδοχικών γονιδιακών αλλαγών στον υπό ανάπτυξη εγκέφαλο - ο άτλας αυτός δείχνει δηλαδή ποιά γονίδια ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται διαδοχικά όσο αναπτύσσεται ο εγκέφαλος.

«Αυτό ήταν απλώς η αρχή. Θέλουμε να καταλάβουμε το σχέδιο με βάση το οποίο 'χτίζουμε' έναν εγκέφαλο και αυτό ήταν το πρώτο βήμα προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, καθώς αρχίσαμε να δημιουργούμε έναν χάρτη του τρόπου που τα γονίδια καθοδηγούν την όλη διαδικασία», εξηγεί ο δρ Λάιν. «Το να γνωρίζουμε πού και πότε ένα γονίδιο εκφράζεται στον εγκέφαλο, μπορεί να μας παρέχει σημαντικές ενδείξεις για τον ρόλο του», συμπληρώνει.

Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι στο μέλλον θα μπορέσουν να συγκρίνουν τον εγκέφαλο του ανθρώπου με άλλων θηλαστικών, όπως των πιθήκων και των ποντικών, για να καταλάβουν πού έγκειται η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα. Απώτερος στόχος είναι η ανακάλυψη της νευροβιολογικής βάσης του μεγαλύτερου από όλα τα μυστήρια: της ανθρώπινης συνείδησης.

Οι Ευρωπαίοι «πιο Νεάντερταλ από τους Ασιάτες και τους Αφρικανούς». Europeans have three times more Neanderthal genes for lipid catabolism than Asians or Africans

Τα γονίδια που δανειστήκαμε από τα ξαδέλφια μας δεν αποκλείεται να επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και την κατανομή του λίπους στο σώμα. Contemporary Europeans have as many as three times more Neanderthal variants in genes involved in lipid catabolism than Asians and Africans. Although Neanderthals are extinct, fragments of their genomes persist in modern humans. These shared regions are unevenly distributed across the genome and some regions are particularly enriched with Neanderthal variants. Artist's impression by S. Plailly/E. Daynes/SPL

Ο σύγχρονος άνθρωπος θεωρείται πλέον βέβαιο ότι διασταυρώθηκε με τους Νεάντερταλ στο μακρινό παρελθόν, φαίνεται όμως ότι αυτή η επιμειξία δεν είχε ομοιόμορφα αποτελέσματα. Νέα γενετική μελέτη δείχνει ότι οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι φέρουν περισσότερα γονίδια Νεάντερταλ από τους Ασιάτες, ενώ οι Αφρικανοί δεν κληρονόμησαν κανένα. Και τα γονίδια που δανειστήκαμε από τα ξαδέλφια μας δεν αποκλείεται να επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και την κατανομή του λίπους στο σώμα.

Τα γονίδια

Contemporary Europeans have as many as three times more Neanderthal variants in genes involved in lipid catabolism than Asians and Africans. Credit: Skeleton of a neanderthal (left) and a modern human (right). © Ian Tattersall

Ερευνητές στη Γερμανία και την Κίνα αναζήτησαν γονίδια των Νεάντερταλ (το γονιδίωμα του Homo neanderthalensis είναι πια γνωστό) στο γονιδίωμα 11 σύγχρονων πληθυσμών ασιατικής, ευρωπαϊκής ή αφρικανικής καταγωγής.

Όπως ήταν αναμενόμενο, κανένα γονίδιο Νεάντερταλ δεν εντοπίστηκε στους Αφρικανούς. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ο Homo Sapiens διασταυρώθηκε με τον Homo neanderthalensis τουλάχιστον μία φορά τα τελευταία 60.000 χρόνια, πιθανότατα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications», αποκαλύπτει ότι, σε σχέση με τους Ασιάτες, οι Ευρωπαίοι κληρονόμησαν τρεις φορές περισσότερα γονίδια Νεάντερταλ που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των λιπών.

Ο μεταβολισμός

Αν και παραμένει ασαφές σε τι εξυπηρετούν αυτά τα γονίδια και γιατί ευνοήθηκαν από τη φυσική επιλογή τα τελευταίες δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι ερευνητές υποψιάζονται ότι πρόκειται για ποικιλομορφίες που επιταχύνουν το μεταβολισμό των λιπών και βοήθησαν στους Νεάντερταλ να ζουν στην παγωμένη Ευρώπη στη διάρκεια της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων.

Είναι επομένως πιθανό ότι ο σύγχρονος άνθρωπος «έκοψε δρόμο» από εξελικτική άποψη και κληρονόμησε από τους Νεάντερταλ τα γονίδια που χρειαζόταν για να επιβιώσει πέρα από το ζεστό λίκνο της Αφρικής.

Αυτό θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί μόνο με περαιτέρω μελέτες. Οι συγγραφείς της τελευταίας μελέτης προχώρησαν πάντως στην εξέταση διατηρημένων εγκεφάλων από Ασιάτες, Αφρικανούς και Ευρωπαίους καθώς και από χιμπατζήδες -ο εγκέφαλος αποτελείται κατά τα τρίτα τέταρτα από λίπος και θα ήταν επομένως να επηρεάστηκε από τα γονίδια των Νεάντερταλ.

Πράγματι, στους εγκεφάλους των Ευρωπαίων ανιχνεύθηκαν λιπαρά οξέα που απουσίασαν από τους Ασιάτες και τους χιμπατζήδες, ένδειξη ότι εμφανίστηκαν πρόσφατα στην εξέλιξη και μπορεί να προέρχονται από τους Νεάντερταλ. Η επίδρασή τους στη λειτουργία του εγκεφάλου παραμένει εντελώς άγνωστη, εκτιμάται όμως ότι πρέπει να είναι σημαντική.