Διονύσιος Σολωμός, «Ο Κρητικός». Dionysios Solomos, “The Cretan”

1 [18]

Έκοίταα, κι ήτανε μακριά ακόμη τα’ ακρογιάλι·

«Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι!»

Τρία αστροπελέκια επέσανε, ένα ξοπισω στ’ άλλο,

Πολύ κοντά στην κορασιά με βρόντημα μεγάλο·

Τα πέλαγα στην αστραπή κι ό ουρανός αντήχαν,

Οι ακρογιαλιές και τα βουνά μ’ όσες φωνές κι αν είχαν.

2 [19]

ΑΝΩΓΕΙΑ, NELLY'S, 1927.

Πιστέψετε π’  ό,τι θα πω είν’ ακριβή αλήθεια,

Μα τές πολλές λαβωματιές πού μόφαγαν τα στήθια,

Μα τους συντρόφους πόπεσαν στην Κρήτη πολεμώντας,

Μα την ψυχή πού μ' έκαψε τον κόσμο άπαρατώντας.

(Λάλησε, Σάλπιγγα! κι' εγώ το σάβανο τινάζω,

Και σχίζω δρόμο και τς αχνούς αναστημένους κράζω:

«Μην είδετε την ομορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει;

Πέστε, να ιδήτε το καλό εσείς κι ο, τι σας μοιάζει.

Καπνός δε μένει από τη γή' νιος ουρανός εγίνη'

Σαν πρώτα εγώ την αγαπώ και θα κριθώ μ’ αυτήνη.

—Ψηλά την είδαμε πρωί· της τρέμαν τα λουλούδια

Στη θύρα της Παράδεισος που εβγήκε με τραγούδια

Έψαλλε την Ανάσταση χαροποιά η φωνή της,

Κι έδειχνεν ανυπομονιά για να ‘μπει στο κορμί της·

Ο Ουρανός ολόκληρος αγρίκαε σαστισμένος,

Το κάψιμο αργοπορούνε ο κόσμος ο αναμμένος"

Και τώρα ομπρός την είδαμε· ογλήγορα σαλεύει·

Όμως κοιτάζει εδώ κι εκεί και κάποιονε γυρεύει»).

3. [20]

William Turner, Clair de lune, étude à Millbank, 1797.

Ακόμη εβάστουνε ή βροντή ... ... ...

Κι ή θάλασσα, πού σκίρτησε σαν το χοχλό πού βράζει,

Ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα,

Σαν περιβόλι ευώδησε κι εδέχτηκε όλα τα’ αστρα·

Κάτι κρυφό μυστήριο εστένεψε τη φύση

Κάθε ομορφιά να στολιστή και το θυμό ν’ αφήση.

Δεν ειν’ πνοή στον ουρανό, στη θάλασσα, φυσώντας

Ούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώντας,

Όμως κοντά στην κορασιά, πού μ’ έσφιξε κι εχάρη,

Εσειότουν τ’ ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρι·

Και ξετυλίξει ογλήγορα κάτι που εκείθε βγαίνει,

Κι ομπρός μου ιδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.

Έτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της,

Στα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της.

4. [21]

Αντόνιο Κανόβα, Psyché ranimée par le baiser de l'Amour, «η Ψυχή αναβιώνει με το φιλί του Έρωτα», 1793.

Εκοίταξε τα’ αστέρια, κι εκείνα αναγάλλιασαν,

Και την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν·

Κι από το πέλαο, που πατεί χωρίς να το σουφρώνει,

Κυπαρισσένιο ανάερα τα’ ανάστημα σηκώνει,

Κι ανεί τς αγκάλες μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη,

Κι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη.

Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,

Κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.

Τέλος σ’ εμέ πού βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,

Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,

Όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει·

Την κοίταζα ό βαριόμοιρος, μ’ έκοίταζε κι εκείνη.

Έλεγα πώς την είχα ιδεί πολύν καιρόν οπίσω,

Καν σε ναό ζωγραφιστή με θαυμασμό περίσσο,

Κάνε την είχε ερωτικά ποιήσει ο λογισμός μου,

Καν τα’ όνειρο, όταν μ’ έθρεφε το γάλα της μητρός μου·

Ήτανε μνήμη παλαιή, γλυκιά κι αστοχισμένη,

Που ομπρός μου τώρα μ’ όλη της τη δύναμη προβαίνει·

Σαν το νερό που το θωρεί το μάτι ν’ αναβρύζη

Ξάφνου οχ τα βάθη του βουνού, κι ο ήλιος το στολίζει.

Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα,

Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλή ώρα,

Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,

Που ετρέμαν και δε μ’ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου·

Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου

Βλέπουνε μες στην άβυσσο και στην καρδιά τα’ ανθρώπου,

Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου

Πάρεξ αν ήθελε της πω με θλίψη του χειλιού μου:

«Κοίτα με μες στα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι

………………….

………………….

Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου·

Τ’ αδέλφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μού τα’ αδράξαν,

Την αδελφή μου ατίμησαν κι αμέσως την έσφαξαν,

Τον γέροντα τον κύρη μου εκάψανε το βράδυ,

 Και την αυγή μου ρίξανε τη μάνα στο πηγάδι.

 Στην Κρήτη ............               

Μακριά ‘πο κειθ’ εγιόμισα τες φούχτες μου και εβγήκα.

Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ‘χω·

Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο».

5. [22]

Anne-Louis Girodet, Malvine, Dying in the Arms of Fingal.

Εχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου,

Κι εδάκρυσαν τα μάτια της, κι έμοιαζαν της καλής μου.

Εχάθη, αλιά μου! αλλ’ άκουσα του δακρύου της ραντίδα

Στο χέρι, πού ‘χα σηκωτό μόλις εγώ την είδα.

— Εγώ από κείνη τη στιγμή δεν έχω πλια το χέρι,

Π’ αγνάντευεν Αγαρηνό κι εγύρευε μαχαίρι·

Χαρά δεν του ‘ναι ο πόλεμος· τα’ απλώνω του διαβάτη

Ψωμοζητώντας, κι έρχεται με δακρυσμένο μάτι·

Κι όταν χορτάτα δυστυχιά τα μάτια μου ζαλεύουν

Αργά, κι ονείρατα σκληρά την ξαναζωντανεύουν,

Και μέσα στ’ άγριο πέλαγο τ' αστροπελέκι σκάει,

Κι η θάλασσα να καταπιή την κόρη αναζητάει,

Ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει,

Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει. -    

Τα κύματα έσχιζα μ’ αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα,

Με δύναμη πού δεν είχα μήτε στα πρώτα νιάτα,

Μήτε όταν εκροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια,

Μάχη στενή με τους πολλούς ολίγα παλληκάρια,

Μήτε όταν τον μπομπο - Ίσούφ και τς άλλους δύο βαρούσα.

Σύρριζα στη Λαβύρινθο π’ αλαίμαργα πατούσα.

Στο πλέξιμο το δυνατό ο χτύπος της καρδιάς μου

(Κι αυτό μου τ’ αυξαιν’) έκρουζε στην πλεύρα της κυράς μου.

…………..

…………..

Αλλά το πλέξιμ’ άργουνε και μου τ’ αποκοιμούσε

Ηχός, γλυκύτατος ηχός, οπού με προβοδούσε.

Δεν είναι κορασιάς φωνή στα δάση που φουντώνουν,

Και βγαίνει τ’ άστρο του βραδιού και τα νερά θολώνουν,

Και τον κρυφό της έρωτα της φύσης τραγουδάει,

Του δέντρου και του λουλουδιού πού ανοίγει και λυγάει·

Δεν είν’ αηδόνι κρητικό, που παίρνει τη λαλιά του

Σε ψηλούς βράχους κι άγριους όπ’ έχει τη φωλιά του,

Κι αντιβουίζει ολονυχτίς από πολλή γλυκάδα

Η θάλασσα πολύ μακριά, πολύ μακριά η πεδιάδα,

Ώστε που πρόβαλε η αυγή και έλιωσαν τ’ αστέρια,

Κι ακούει κι αυτή και πέφτουν της τα ρόδα από τα χέρια

Δεν είν’ φιαμπόλι το γλυκό, οπού τα’ αγρίκαα μόνος

Στον Ψηλορείτη όπου συχνά μ’ ετράβουνεν ο πόνος

Κι έβλεπα τ’ άστρο τ’ ουρανού μεσουρανίς να λάμπει

Και του γελούσαν τα βουνά, τα πέλαγα κι οι κάμποι·

Κι ετάραζε τα σπλάχνα μου ελευθερίας ελπίδα

Κι' έφώναζα: «ώ θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα!»

Κι άπλωνα κλαίοντας κατ’ αυτή τα χέρια με καμάρι·

Καλή ‘ν’ η μαύρη πέτρα της και το ξερό χορτάρι.

Λαλούμενο, πουλί, φωνή, δεν είναι να ταιριάζει,

Ίσως δε σώζεται στη γη ήχος που να του μοιάζει

Δεν είναι λόγια· ήχος λεπτός ... ...

Δεν ήθελε τον ξαναπεί ο αντίλαλος κοντά του.

Αν είν’ δεν ήξερα κοντά, αν έρχονται από πέρα·

Σαν του Μαϊού τες ευωδιές γιόμιζαν τον αέρα,

Γλυκύτατοι, ανεκδιήγητοι ... ...

Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.

Μ’ άδραχνεν όλη την ψυχή, και να ‘μπει δεν ημπόρει

Ο ουρανός, κι η θάλασσα, κι η ακρογιαλιά, κι η κόρη

Με άδραχνε, και μ’ έκανε συχνά ν’ αναζητήσω

Τη σάρκα μου να χωρισθώ για να τον ακλουθήσω.

Έπαψε τέλος, κι άδειασεν η φύσις κι η ψυχή μου·

Πού εστέναξε κι εγιόμισεν ευθύς οχ την καλή μου·

Και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη,

Την απιθώνω με χαρά, κι ήτανε πεθαμένη.

Ο Διονύσιος Σολωμός, φιλοτεχνημένος από τον Γιώργη Βαρλάμο. Dionysios Solomos was born on April 8, 1798 in Zakynthos, as the illegitimate child of a wealthy count, Nikolaos Solomos and his housekeeper, Angeliki Nikli. He is a famous Greek poet, best known for writing the Hymn to Liberty, of which the first two stanzas became the Greek National Anthem in 1865. Dionysios Solomos is the main figure of the so-called Hepatanese School of poetry. He is considered as Greece’s national poet not only because he wrote the Greek National Anthem, but also because he contributed to the preservation of the earlier poetic tradition and highlighted its usefulness to the modern literature. In addition, he was the first to use the demotic Greek. “The Cretan” describes the story of a Cretan who left from Crete after the revolution was lost in 1826, the shipwreck and his efforts to save his beloved from the tempest. A central point in the work is the apparition of an oracle, the Feggarontymeni (meaning the one dressed by the moon).

Ο «Κρητικός» του Δ. Σολωμού με το βλέμμα του Δημήτρη Λιαντίνη

Άγαλμα του Διονύσιου Σολωμού στην πόλη της Ζακύνθου. Statue of Greek poet Dionysios Solomos at Dionysios Solomos Square (Platia Dionysiou Solomou), Zakynthos (city), Greece. The sculpture is copy of a work by Georgios Vroutos (1843 – 1909).

Στα 1833, στην κορυφή της ζωής του, ο Σολωμός έχει τελειώσει με όλες τις μεγάλες συλλήψεις, που έμειναν ατελείωτα έργα. Εκείνη τη χρονιά της ισορροπίας των άνω και των κάτω μας έδωκε τον Παρθενώνα του Βράχου του, τον Κρητικό.

Ο Σολωμός στον Κρητικό χάραξε την εικόνα της ζωής, του πνεύματος, και της τέχνης, ιστορώντας τη συγκεκριμένη στιγμή, το στίγμα του στερεοποιημένου χρόνου, που το δημιουργεί η αγωνία  του θνητού και η γαλήνη του αθάνατου. Τον ήχο του  παρελθόντος τον θερίζει το βλέμμα του μέλλοντος:

Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου

Που ετρέμαν και δεν μ΄άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου

William Blake, Eve Tempted by the Serpent, ca. 1799-1800.

Η φεγγαροντυμένη είναι το πλάσμα  του φωτός της νύχτας, που γεννιέται και πατάει στην κόψη των κυμάτων. Η ποίηση γίνεται Θεά της αλήθειας και Σώτειρα του χρόνου:

Ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει,

                        Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει.

ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ, NELLY'S,  1939.

Εκεί που ο άνθρωπος πάει να καταποντιστεί στην άβυσσο της υπαρκτικής αγωνίας του, τον παραπαίρνει ξαφνικά ρεύμα ανέλπιστης γαλήνης κι αντί τρελός γίνεται αλαφροΐσκιωτος.

Μήτε όταν εκροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια, Μάχη στενή με τους πολλούς ολίγα παλληκάρια.  Μήτε όταν τον Μπόμπο- Ισούφ και τα άλλους δυό βαρούσα σύρριζα στη Λαβύρινθο, π΄αλαίμαργα πατούσα.

Σκέψεις συναρτημένες με τα «δασικά μονοπάτια» του Heidegger (Holzwege). Στην κυριολεκτική του σημασία δηλώνει δρόμους που διανοίγονται στο δάσος για την ξύλευση, ενώ στην κοινή, μεταφορική του χρήση σημαίνει την έλλειψη διόδου και προοπτικής, την απατηλή οδό, το αδιέξοδο. 

Σε σημείωμά του στην αρχή του τόμου, ο Χάιντεγκερ λαμβάνει αποστάσεις από αυτήν τη μεταφορική σημασία και επεξηγεί τη δική του χρήση, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Στο δάσος [Holz] υπάρχουν δρόμοι που συνήθως χάνονται στη βλάστηση, καταλήγοντας απότομα σε αδιέξοδα. Ονομάζονται Holzwege. Ο καθένας τους οδεύει χωριστά, αλλά μέσα στο ίδιο δάσος. Συχνά δίνεται η εντύπωση ότι ο ένας μοιάζει με τον άλλο. Πρόκειται όμως για απλή εντύπωση. Υλοτόμοι και δασοφύλακες γνωρίζουν τους δρόμους. Γνωρίζουν τι σημαίνει να βρίσκεται κανείς πάνω σε έναν Holzweg».

Ο Δαίδαλος, η Πασιφάη και ξύλινη αγελάδα. Τοιχογραφία στην Πομπηία, 1ος αιώνας μ.Χ. Daedalus, Pasiphae and wooden cow. Roman fresco from the northern wall of the triclinium in the Casa dei Vettii (VI 15,1) in Pompeii.

Στενωποί, και αδιέξοδα μας παραπέμπουν στον μυθικό Δαίδαλο∙ στο χρέος του ανθρώπου να πολεμάει τη «στενή μάχη», τη σκοτεινή Λαβύρινθο, για να βγει στο φως, στην έξοδο, στην ηθική και πνευματική ολοκλήρωση.

Ancient Greek theatre in Delos, Greece. Ancien théâtre grec de Délos en Grèce.

Ο Σολωμός, αν και είδε το χάσμα της φύσης, που πάντα θα υπάρχει θαυμαστό, και το χάος της ιστορίας, που τώρα πλησιάζει τερατώδες, έμεινε ο ποιητής της αισιοδοξίας όσο κανένας έλληνας και λίγοι ευρωπαίοι. Αμέτε και κυττάξτε ένα πρωινό του Ιουλίου τη μαρμαρόσπαρτη Δήλο, πώς δηλοί. Αστράφτει στον ήλιο σαν τα αξόνια και τα μάτια του Απόλλωνα. Και μυρίζει στη θάλασσα σαν τα δάση και τα μαλλιά της Αρτέμιδας. Δύναμη που κρύβεται στο μουσικό όργανο του Σολωμού:

                        Τα κύματα έσχιζα μ’αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα.

Ο Σολωμός έζησε ισχυρός και ερημίτης σε μια ώρα αρχής και ανυδρίας. Εν τούτοις αυτή η φυλετική ώρα ήταν μεγάλη. Γιατί μέσα από τον καύσωνα και τη λιγονεριά ο λαός του εξέρχοταν βλοσυρός «εκ γης δουλείας». Σ’αυτή την έρημο ήταν ταγμένος να τον οδηγήσει και να τον νομοθετήσει, έστω και χωρίς να το ξέρει συνειδητά.(...)

Και πιο κάτω:

Statue of Eros (or Thanatos) of the Centocelle type. Roman copy of the Antonine era from a Late Classical original. 2nd century AD.

Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.

Sigmund Freud claimed each human had a death instinct, called Thanatos, the Greek word for "death." This Greek relief sculpture shows Thanatos positioned between Aphrodite and Persephone, who are thought to be competing for the soul of Adonis.

Με τον έρωτα και το θάνατο ιστοριέται η ιδέα της πανεπίσκοπης εξουσίας, που ενσαρκώνεται στην απέραντη λειτουργία της ύλης. Η ισοδυναμία των αντιπάλων οδηγεί σε μια σύρραξη, στην οποία νικητής αναδείχνεται ο ηττημένος, κατά τον τρόπο που στην τακτική του πολέμου η υποχώρηση ημπορεί να κυκλώνει και η επίθεση να εγκλωβίζεται. Η πορεία του λουλουδιού προς την άνθιση είναι σύγκαιρα κίνηση προς το μαρασμό. Το τέλος της ακμής συμπίπτει με την αρχή της παρακμής. Το νόημα της μεταβολής αναπαύεται σ’ ένα ελάχιστο «μόλις», που αποτελεί το κλειδί του απείρου, το δείκτη δηλαδή της αύξησης και της μείωσης στην ενιαία κίνηση του όντος. 

Ο Ηράκλειτος σε λεπτομέρεια της Σχολής των Αθηνών του Ραφαήλ. «Héraclite l'Obscur», détail de L'École d'Athènes de Raphaël, 1509.

Αυτό το «μόλις», που δεν είναι άλλο από το «ωυτό»* της ηρακλείτειας οδού,  που γυροφέρνει μόνιμα στη μουσική σκέψη του ποιητή και εκφράζεται σταθερά στο στίχο του Κρητικού. Στην Ηθική οι έννοιες του Είναι και του Μηδενός συμβολίζονται στις παραστάσεις του αγαθού και του κακού, τα οποία καθαυτά και μονωμένα έχουν τη σημασία μιας πέτρας στο βυθό του Ειρηνικού, που κανείς δεν είδε και ποτέ δεν θα ιδεί. Το νόημα αυτών των δύο δυνάμεων ευρίσκεται μόνο στην ασίγαστη αμάχη, που ανοίγει την άπειρη διάσταση της ηθικής απάνου στο ελάχιστο «μόλις» της απόφασης. Το όσιο και το ανόσιο είναι μπλεγμένα καθώς το νερό και το χώμα στο κορμί του δέντρου. Αυτή την αποτρόπαιη βούληση του όντος ο Σολωμός την παρασταίνει πολύ σημαδιακά.

Ο Λάμπρος θα δώσει λόγο για τις ανομίες του τη Λαμπρή:

Χείλη με χείλη τότε εκολληθήκαν

Όσα εδώσαν φιλιά, τόσα μαχαίρια

Στού δυστυχή τα φυλλοκάρδια εμπήκαν.

Η κράση δηλαδή του Μηδενός και του Είναι στην απερινόητη διάσταση του οντολογικού στίγματος, ερμηνεύεται με τη Στιγμή, στην οποία δίνει μορφή το φως της αστραπής.

Ο Διονύσιος Σολωμός σε νεανική ηλικία, συλλογή Μουσείου Δ.Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων. Dionysios Solomos young.

Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του.

Ημπορεί ο άνθρωπος να εντάξει τη ζωή του στα όρια αυτής της στιγμής;

Να ανοίξει τη στιγμή σε διάσταση ή να πυκνώσει τη διάσταση σε στιγμή;

Να στίξει τη ζωή του ή να χρονώσει τη στιγμή του; 

 

Ο τάφος του Διονύσιου Σολωμού στη Ζάκυνθο. Tomb of Greek poet Dionysios Solomos. Located in the Museum of Dionysios Solomos and other famous Zakynthians, Zakynthos (city), Greece.

Κι έζησε ζωή ατέλειωτη σε μια στιγμή.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*«Άδης καί Διόνυσος έν’ καί ωυτό» (Ο Άδης, ο θάνατος, και ο Διόνυσος, ο έρωτας, είναι το ίδιο πράγμα.). Ο Εμπεδοκλής είπε ακριβώς το ίδιο με τη φιλότητα και το νείκος, η φιλότης, ο έρωτας, το νείκος, φιλονικία, έρις, διάλυση, καταστροφή, απάνω σ’ αυτές τις δύο δυνάμεις, συντελείται όλο το δράμα του σύμπαντος.

Από το εξαιρετικό βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη «Χάσμα σεισμού, ο φιλοσοφικός Σολωμός».

«Μετανάστης» ο Ερμής; Is Mercury an alien planet? Volcanic past suggests closest world to the sun first formed OUTSIDE the solar system

Νέα μελέτη αναφέρει ότι δημιουργήθηκε έξω από το Ηλιακό Σύστημα. 2011 data from Nasa's Messenger probe revealed that Mercury had a violent, volcanic past. Pictured is a topographic map of Mercury constructed from data taken by the Messenger probe. The colours indicate elevation, with purple indicating low-lying regions and red meaning higher elevations.

Ο Ερμής κρύβει πολλά μυστήρια τα οποία οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να απαντήσουν. Η γεωλογία του είναι τόσο πολυεπίπεδη και σύνθετη δυσκολεύοντας τους ειδικούς να κατανοήσουν την δημιουργία και εξέλιξη του. Μια νέα μελέτη ρίχνει στο τραπέζι μια νέα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όσο και εντυπωσιακή θεωρία.

Ο Ερμής μπορεί να είναι ένας πλανήτης-μετανάστης. Lava-flooded craters and large expanses of smooth volcanic plains are shown here on Mercury's surface. While the planet appears geologically dead today, astronomers believe it had a violent volcanic history.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου Brown στις ΗΠΑ μελέτησαν εικόνες υψηλής ανάλυσης που έχει στείλει το διαστημικό σκάφος Messenger που εξερευνά τον Ερμή. Επικέντρωσαν την προσοχή τους σε γεωλογικούς σχηματισμούς που δεν είναι προϊόν προσκρούσεων αστεροειδών ή άλλων διαστημικών σωμάτων στην επιφάνεια του Ερμή.

The latest theory contradicts the view that a large impact early in Mercury's history may have destroyed most of its outer layers.

Τα ευρήματα από τις παρατηρήσεις που έκαναν τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Ερμής σχηματίστηκε έξω από το ηλιακό μας σύστημα και κάποια στιγμή εισήλθε σε αυτό και τελικά κατέληξε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα.

BepiColombo, a joint mission between Europe and Japan, is due to launch in 2016 and reach Mercury in 2024. Pictured here is the BepiColombo Mercury Planetary Orbiter being constructed.

Περισσότερο φως για τα μυστήρια του Ερμή αναμένεται να ρίξει η αποστολή BepiColombo που αποτελεί συνεργασία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Υπηρεσίας Αεροδιαστημικής Εξερεύνησης (JAXA). Η αποστολή είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει το 2024.

Ο Χριστός ήταν παντρεμένος σύμφωνα με πάπυρο που ανακάλυψε καθηγήτρια της Θεολογικής Σχολής του Χάρβαρντ. Suggestion of a married Jesus

Περιέχει διάλογο στον οποίο ο Ιησούς αναφέρεται στη σύζυγό του Μαρία και περιλαμβάνει τη φράση «ο Ιησούς τους είπε, η γυναίκα μου...», αλλά και άλλες, όπως: «θα μπορεί να είναι μαθήτριά μου», «η Μαρία το αξίζει αυτό» και «όσο για μένα, θα σταθώ πλάι της προκειμένου να...». The discovery of a scrap of papyrus that claimed Jesus had a wife caused a holy row of words in the Vatican over its authenticity - but U.S scientists say it is ancient.

Ο πάπυρος στα αρχαία κοπτικά που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη φράση «ο Ιησούς τους είπε, η γυναίκα μου...», φαίνεται να είναι πραγματικός και όχι πλαστός, όπως ανακοίνωσε το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Harvard Professor Karen King with the previously unknown papyrus fragment that, when translated, contains “Jesus said to them, my wife.” “This new gospel doesn’t prove that Jesus was married, but it tells us that the whole question only came up as part of vociferous debates about sexuality and marriage," said King. Rose Lincoln/Harvard Staff Photographer

Ο πάπυρος αυτός που χρονολογείται από τον τέταρτο αιώνα, έχει μέγεθος όχι μεγαλύτερο από αυτό μιας πιστωτικής κάρτας και αποκαλύφθηκε από την καθηγήτρια ιστορίας του Χάρβαρντ Κάρεν Κίνγκ τον Σεπτέμβριο του 2012, με διακεκριμένους ακαδημαϊκούς και το Βατικανό γρήγορα να θεωρούν ότι είναι πλαστός και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, Ωστόσο, η ανακοίνωση της Πέμπτης, που έρχεται λίγο πριν το Πάσχα, πυροδοτεί νέες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία.

Controversy: Karen King announced the finding at an international congress on Coptic studies in Rome in 2012 and the Vatican as well as others reacted furiously to some interpretations of the ancient fragment, which is written in Ancient Coptic.

Αξιωματούχοι του Χάρβαρντ δήλωσαν ότι επιστήμονες, τόσο εντός όσο και εκτός του πανεπιστημίου, εξέτασαν ενδελεχώς το κομμάτι αυτού του αρχαίου πάπυρου,  που ονομάστηκε «Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού».

Το κείμενο του παπύρου έχει γραφτεί στα αρχαία κοπτικά, στη γλώσσα των Αιγύπτιων Χριστιανών της εποχής και αποτελείται από οκτώ ως επί το πλείστον ευανάγνωστες σκοτεινές γραμμές στο μπροστινό μέρος και έξι δυσανάγνωστες ξεθωριασμένες γραμμές στο πίσω μέρος.

Πρόκειται για ένα τμήμα από πάπυρο, μεγέθους 3,8 επί 7,6 εκατοστών, στον οποίο αναγράφεται, στην κοπτική γλώσσα: "Ο Ιησούς τους είπε, η σύζυγός μου" και "αυτή μπορεί να γίνει μαθήτριά μου". Η φράση αυτή προκάλεσε μάλιστα έντονες συζητήσεις στους κόλπους ορισμένων εκκλησιών όσον αφορά την αγαμία των ιερέων και το αν οι γυναίκες θα μπορούσαν να κατέχουν ιερατικό αξίωμα.

Κανένα Ευαγγέλιο δεν αναφέρει ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος ή ότι είχε μαθήτριες.

Le Caravage, Marthe et Marie Madeleine, Marthe and Marie Madeleine, 1595. Huile sur Toile, 100x134,5 cm.

Παρά την επιμονή της Καθολικής Εκκλησίας ότι ο Ιησούς δεν είχε παντρευτεί ποτέ, το θέμα αυτό αποτελεί συχνό θέμα εντάσεων. Το 2003 ο συγγραφέας Νταν Μπράουν στο βιβλίο του «Ο Κώδικας Ντα Βίντσι» αναφέρει ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Μαγδαληνή, εξοργίζοντας τους Χριστιανούς.

Η Κάρεν Κινγκ επισήμανε πως το τμήμα παπύρου, η ύπαρξη του οποίου αποκαλύφθηκε στο 10ο Διεθνές Συνέδριο Κοπτικών Σπουδών, είναι η πρώτη απόδειξη ότι ορισμένοι Χριστιανοί στα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού πίστευαν ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος.

Ο Ρότζερ Μπάγκναλ, διευθυντής του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου, εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο πάπυρος, τον οποίο η Κινγκ ονομάζει «Το Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού», είναι αυθεντικός.

Ancient: The back side, or verso, of the papyrus is so badly damaged that only a few key words - 'my mother' and 'three' - are decipherable.

Οι επιστημονικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο πάπυρος, το μελάνι που χρησιμοποιήθηκε, το συντακτικό και η μορφή των γραμμάτων είναι πράγματι αρχαία, όχι όμως από την εποχή του Ιησού. Οι ειδικοί χρονολόγησαν τον πάπυρο μεταξύ του 6ου και του 9ου μ.Χ. αιώνα. "Όλες οι αναλύσεις και το ιστορικό πλαίσιο υποδεικνύουν ότι ο πάπυρος αυτός γράφτηκε πιθανότατα από χριστιανούς της εποχής εκείνης και δεν είναι ένα σύγχρονο πλαστό έγγραφο", καταλήγει η έρευνα που δημοσιεύεται στη Θεολογική Επιθεώρηση του Χάρβαρντ.

Christ Appearing to the Magdalen by Titian: The ancient papyrus arguably suggests the Messiah and Mary Magdalene, pictured, were man and wife but Professor King is keen to stress that this is not proven.

Η Κάρεν Κινγκ υποστηρίζει ότι ο πάπυρος δεν αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είχε σύζυγο. "Υπογραμμίζει μόνο ότι οι γυναίκες, οι μητέρες και οι σύζυγοι, θα μπορούσαν επίσης να ήταν μαθήτριες του Ιησού", τόνισε.

Για την ανάλυση του παπύρου χρησιμοποιήθηκαν πολλές διαφορετικές τεχνικές από επιστήμονες των Πανεπιστημίων Κολούμπια και Χάρβαρντ καθώς και του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης. "Οι ειδικοί συμπέραναν ότι η χημική σύσταση του παπύρου και η οξείδωσή του αντιστοιχούν σε εκείνες των αρχαίων παπύρων, όπως αυτή του Ευαγγελίου του Ευαγγελιστή Ιωάννη", σημειώνεται στη μελέτη.

Τα συμπεράσματα αυτά πάντως δεν έχουν πείσει όλους τους ιστορικούς. Ο Λίο Ντιπάιτ, αιγυπτιολόγος στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, είπε ότι οι αναλύσεις που έχουν γίνει δεν αποδεικνύουν την αυθεντικότητα του παπύρου. Όπως εξήγησε, είναι σχετικά εύκολο να βρει κανείς στην αγορά αρχαίους πάπυρους, ενώ επιπροσθέτως η ανάλυση της μελάνης δεν αποδεικνύει πότε γράφτηκε το κείμενο αλλά μόνο ότι η σύνθεσή της είναι παρόμοια με τα μελάνια που χρησιμοποιούνταν κατά την αρχαιότητα. Υποστήριξε μάλιστα ότι δεν είναι δύσκολο να φτιάξει κανείς τέτοια μελάνη, χρησιμοποιώντας λάδι και καπνιά από κερί.

Τέλος "τα χοντρά γραμματικά λάθη" στο κείμενο και το γεγονός ότι ο τρόπος γραφής των λέξεων —εκτός από τη φράση "η γυναίκα του Ιησού"— είναι ταυτόσημος με εκείνον του Ευαγγελίου του Θωμά, ενός αρχαίου κειμένου που ανακαλύφθηκε το 1945 "δεν αποτελούν σύμπτωση", πρόσθεσε ο αιγυπτιολόγος κρίνοντας επίσης "ύποπτο" το γεγονός ότι ο ιδιοκτήτης του παπύρου παραμένει μέχρι και σήμερα ανώνυμος.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Οι μύγες κινούνται όπως τα μαχητικά αεροσκάφη, Can't swat a fly? Blame it on their jet manoeuvres: When under threat the insects roll and bomb like a fighter plane

Scientists have shown that when a threat comes into view, fruit flies (left) make split-second turns similar to the manoeuvres performed by fighter jets (right).

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει διάφορες έρευνες στις οποίες γίνεται προσπάθεια να αποκρυπτογραφηθούν οι μηχανισμοί που τους επιτρέπουν να αποφεύγουν τους κινδύνους και ειδικά την εξόντωση τους από κάποιο ανθρώπινο χτύπημα.

Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι μύγες έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να κάνουν μανούβρες στον αέρα 50 φορές ταχύτερα από το χρόνο που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ανοιγοκλείσει τα μάτια του.

Μαχητικά τζετ

University of Washington researcher Michael Dickinson said: ‘Although they have been described as swimming through the air, tiny flies actually roll their bodies just like aircraft in a banked turn to manoeuvre away from impending threats.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ χρησιμοποίησαν κάμερες υψηλής ταχύτητας και ειδικότερα κάμερες που καταγράφουν 7.5 χιλιάδες καρέ/δευτ. Διαπίστωσαν ότι μέσα σε διάστημα λίγων χιλιοστών του δευτερολέπτου οι μύγες μπορούν να αλλάζουν πολλές φορές κατεύθυνση αποφεύγονται έτσι μια επιθετική εναντίον τους κίνηση.

Οι μύγες πραγματοποιούν μια μανούβρα σε σχήμα U σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Flies can change direction by rolling their bodies with a slight flick of their wings within five milliseconds.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μέσα σε αυτό το στιγμιαίο χρονικό διάστημα οι μύγες καταφέρνουν να πραγματοποιούν μια κίνηση U η οποία τους επιτρέπει να αποφεύγουν τις επιθέσεις.

«Αν και η κρατούσα άποψη ήθελε τις μύγες να κινούνται στον αέρα όπως οι κολυμβητές στο νερό όπως φαίνεται οι μύγες στην πραγματικότητα ‘κουλουριάζονται΄ και κινούνται όπως τα αεροσκάφη όταν κάνουν μανούβρες» αναφέρει ο Μάικλ Ντίκινσον, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Οι συχνοί εφιάλτες «καμπανάκι» για προβλήματα υγείας, Infections. Heart problems. Even the menopause: What your nightmares reveal about your health

Johan-Heinrich Füssli, Le Cauchemar, 1781. Πίσω από τα άσχημα όνειρα μπορεί να κρύβεται πλήθος νόσων, από ψυχικές διαταραχές στα παιδιά έως καρδιολογικά προβλήματα κ.ά. Bad dreams may cause us to wake in a cold sweat in the night, but it's not something you would bother mentioning to your doctor. Or should you? Scientists believe that recurring nightmares could provide vital clues about health and even warning signs about impending illness - sometimes years before symptoms appear.

Τα άσχημα όνειρα μας κάνουν να πεταγόμαστε ιδρωμένοι από το κρεβάτι μέσα στη νύχτα, αλλά δεν είναι κάτι τόσο σημαντικό ώστε να χρειάζεται να το αναφέρουμε στον γιατρό μας. 'Η μήπως όχι;

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι συχνοί εφιάλτες μπορεί να αποτελούν σημαντική ένδειξη σχετικά με την ύπαρξη προβλημάτων υγείας - ακόμη και χρόνια πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων τους -, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail».

Σύνδεση με ψυχικές διαταραχές στα παιδιά

Last month, researchers found regular nightmares in childhood could be an early warning sign of psychotic disorders later in life. The study, published in the journal Sleep, tracked 6,800 children and found those having frequent nightmares (two to three times a week) between the ages of two and seven were three-and-a-half times more likely to have a psychotic experience, such as hallucinations or hearing voices, as a teenager.

Πρόσφατα ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι τακτικοί εφιάλτες στην παιδική ηλικία ίσως είναι ένα πρώιμο σημάδι ψυχικών διαταραχών αργότερα στη ζωή. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο επιστημονικό έντυπο «Sleep» και βασίστηκε σε παρακολούθηση 6.800 παιδιών, όσα εξ αυτών είχαν συχνά εφιάλτες (δύο-τρεις φορές την εβδομάδα) στις ηλικίες δύο ως επτά ετών αντιμετώπιζαν 3,5 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν κάποιο ψυχωσικό επεισόδιο, όπως το να έχουν παραισθήσεις ή να ακούνε φωνές, κατά την εφηβεία. Οι επιστήμονες σημείωσαν ότι οι συχνοί εφιάλτες στα παιδιά μπορεί να μαρτυρούν ένα συναισθηματικό τραύμα. Πιθανόν, δηλαδή, το παιδί κατά την... ξυπνητή ζωή του να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού (bullying) ή βίας στο σπίτι του. Προσέθεσαν επίσης ότι η ενασχόληση με βίαια βιντεοπαιχνίδια πριν από την ώρα του ύπνου μπορεί επίσης να μεταφραστεί σε... όνειρα κακά για τα παιδιά.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον Πάτρικ Μακ Ναμάρα, αναπληρωτή καθηγητή Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, οι εφιάλτες μπορεί να μαρτυρούν ένα (ακόμη και πολύ σοβαρό) πρόβλημα σωματικής υγείας και στους ενηλίκους.

Many medical problems mean you're more likely to wake during REM sleep and remember a nightmare.

Ονειρευόμαστε μόνο σε ένα πολύ ελαφρύ στάδιο του ύπνου που ονομάζεται REM (Rapid Eye Movement) - βιώνουμε αυτό το στάδιο περί τις τέσσερις ως πέντε φορές κάθε νύχτα (ο REM εμφανίζεται για πρώτη φορά γύρω στα 90 λεπτά από την ώρα που πρωτοκοιμόμαστε).

Πολλά και διαφορετικά προβλήματα υγείας μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο μας, γεγονός που σημαίνει ότι είναι πιθανότερο να ξυπνήσει κάποιος κατά τη φάση REM του ύπνου και να θυμάται ότι είδε εφιάλτη, σημειώνει από την πλευρά του ο δρ Νίκολας Όσκροφτ, ερευνητής στο πεδίο του ύπνου και καρδιολόγος στο Νοσοκομείο Παπγουόρθ στο Κέιμπριτζ.

Σημάδι υπνικής άπνοιας

Recurring nightmares could provide vital clues about health and warning signs about impending illness. 'Regular nightmares, could, for example, be a sign of sleep apnoea - this causes breathing to stop temporarily as the airways become obstructed'.

 Οι συχνοί εφιάλτες θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να αποτελούν σημάδι υπνικής άπνοιας - κατάσταση στην οποία η αναπνοή σταματά παροδικά αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του ύπνου καθώς μπλοκάρονται οι αεραγωγοί. Ασθενείς με υπνική άπνοια αναφέρουν ότι έχουν τακτικά εφιάλτες.

Μελέτη του Πανεπιστημίου Σουόνσι που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Clinical Sleep Medicine» το 2011 και περιελάμβανε 47 άνδρες με υπνική άπνοια έδειξε ότι οι εθελοντές που εμφάνιζαν τα πιο σοβαρά συμπτώματα άπνοιας κατά τον ύπνο δήλωναν πως είχαν και τα πιο αρνητικώς φορτισμένα συναισθηματικά και δυσάρεστα όνειρα.

Από άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2012 στο επιστημονικό έντυπο «Sleep Medicine» προέκυψε ότι, όταν ασθενείς έλαβαν θεραπεία για την υπνική άπνοια (μέσω της χρήσης μάσκας κατά τον ύπνο η οποία έστελνε περισσότερο αέρα στους αεραγωγούς), το 91% εξ αυτών σταμάτησε να έχει εφιάλτες.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της μελέτης καθηγητή Αχμέντ ΜπαΧαμάμ, ειδικό στο πεδίο του ύπνου στο Πανεπιστήμιο King Saud της Σαουδικής Αραβίας, η μείωση της ροής οξυγόνου προς τον εγκέφαλο στα άτομα με υπνική άπνοια μπορεί να «γεννήσει»... εφιαλτικές βραδιές.

Σχέση με καρδιολογικά προβλήματα

Επιπλέον τα άσχημα όνειρα μπορεί να συνδέονται με καρδιολογικά προβλήματα, λέει ο δρ Όσκροφτ. Άτομα με συχνούς εφιάλτες είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιακές αρρυθμίες, σύμφωνα με μελέτη περισσότερων από 6.000 ενηλίκων που δημοσιεύθηκε στο «Netherlands Journal of Medicine» πριν από μία δεκαετία. Συγχρόνως επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν πόνους στο στέρνο είχαν τα άτομα που έβλεπαν τακτικά εφιάλτες. Μια θεωρία, όπως εξηγεί ο δρ Οσκροφτ, είναι ότι τα άτομα με καρδιολογικά προβλήματα - κυρίως όσα πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια - παρουσιάζουν αναπνευστικά προβλήματα τη νύχτα. Η καρδιακή ανεπάρκεια οδηγεί σε συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες, γεγονός που δυσχεραίνει την αναπνοή, ιδίως κατά τη φάση REM του ύπνου. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότεροι μύες μας παραλύουν στη φάση REM έτσι ώστε να μη βιώνουμε στην πραγματικότητα μέσω κινήσεων τα όνειρά μας. Ωστόσο αυτό μπορεί να έχει επίδραση στους μυς της αναπνοής και να κάνει το άτομο να ξυπνήσει στη φάση REM, με αποτέλεσμα να είναι πιθανότερο να θυμάται τα άσχημα όνειρα που είδε.

Και με φλεγμονές

Περισσότερες πιθανότητες να δουν εφιάλτες έχουν και τα άτομα με οποιουδήποτε είδους μόλυνση ή φλεγμονή, από σοβαρή γρίπη ως φλεγμονή των νεφρών, κατά τον δρα Μακ Ναμάρα.

Εκτός από τη φάση REM υπάρχει και η φάση non-REM του ύπνου. Η τελευταία χαρακτηρίζεται από τον ύπνο βραδέων κυμάτων κατά τη διάρκεια του οποίου το ανοσοποιητικό μας σύστημα «αυτοεπιδιορθώνεται» και ενισχύεται. «Όταν έχουμε μια λοίμωξη, ακόμη και αν δεν εμφανίζουμε πυρετό, το σώμα χρειάζεται περισσότερο ύπνο βραδέων κυμάτων ώστε να καταφέρει το ανοσοποιητικό σύστημα να πολεμήσει τον ανεπιθύμητο "εισβολέα". Ωστόσο η διαδικασία αυτή "πλήττει" τον ύπνο REM καθυστερώντας τη στιγμή που εισερχόμαστε στον ύπνο των ονείρων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έντονα, "ζωντανά" όνειρα ή σε εφιάλτες» λέει ο δρ Μακ Ναμάρα και συμπληρώνει πως καθώς κατά τον ύπνο REM επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματά μας είναι πιθανόν να συσσωρευθούν αρνητικά συναισθήματα τα οποία θα εκδηλωθούν ως εφιάλτες.

Προειδοποίηση για τη νόσο Πάρκινσον

Οι συχνοί βίαιοι εφιάλτες μπορεί να αποτελούν και πρώιμο σημάδι της νόσου του Πάρκινσον - αρκετές φορές προηγούνται των συμπτωμάτων ως και κατά μία δεκαετία -, σημειώνει o δρ Ρόμπερτ Μπρένερ, νευρολόγος από το Νοσοκομείο Spire Bushey στο Γουότφορντ της Βρετανίας. Ο ειδικός αναφέρει ότι το μοτίβο των εφιαλτών σε πολλούς από τους ασθενείς με Πάρκινσον είναι το ίδιο. «Κάποιος τους κυνηγά ή τους επιτίθεται και συχνά, ενώ βλέπουν τον εφιάλτη, τον "ζουν" ρίχνοντας γροθιές ή κλωτσώντας». Αυτό συμβαίνει επειδή το 15% των ατόμων που αργότερα στη ζωή τους εμφανίζουν Πάρκινσον παρουσιάζουν διαταραχή κατά τον ύπνο REM - οι μύες τους δεν παραλύουν σε αυτή τη φάση του ύπνου όπως θα έπρεπε και έτσι κινούνται όσο διαρκεί ο εφιάλτης.

Μελέτη που είχε δημοσιευθεί στο επιστημονικό έντυπο «Neurology» είχε δείξει ότι το 38% των ατόμων με συχνούς εφιάλτες εξαιτίας διαταραχής στον ύπνο REM ανέπτυξε Πάρκινσον μέσα σε διάστημα 12,7 ετών κατά μέσον όρο.

Ημικρανίες, εμμηνόπαυση

Migraines are often preceded by unpleasant dreams, involving themes of anger, aggression and misfortune.

Αλλά και των ημικρανιών προηγούνται σε κάποιες περιπτώσεις δυσάρεστα όνειρα στα οποία κυριαρχούν ο θυμός και η επιθετικότητα, σύμφωνα με μελέτη που είχε δημοσιευθεί στο επιστημονικό έντυπο «Psychotherapy and Psychosomatics». Ενας στους τέσσερις πάσχοντες από ημικρανία εμφανίζει ημικρανία με αύρα - βλέπει φώτα που αναβοσβήνουν ή κάνουν ζιγκ ζαγκ. Ο καθηγητής Μακ Ναμάρα εξηγεί ότι κάποιες φορές η αύρα εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM λαμβάνοντας τη μορφή εφιάλτη ή πολύ έντονου ονείρου στο οποίο ένα φως τυφλώνει το άτομο.

Παράλληλα πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι έχουν εφιάλτες στην εμμηνόπαυση. Και αυτό διότι, όπως λέει ο δρ Τόνι Μπόρετ, γυναικολόγος από το Νοσοκομείο Spire Bushey, ως και μία δεκαετία πριν από την εμμηνόπαυση τα επίπεδα των οιστρογόνων πέφτουν σημαντικά, γεγονός που επηρεάζει και τα επίπεδα της σεροτονίνης, του χημικού του εγκεφάλου που συνδέεται με εξάψεις, μεταβολές της διάθεσης, νυχτερινές εφιδρώσεις αλλά και με διαταραχές του ύπνου στο 15% των γυναικών.

Προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι και το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο μπορεί να οδηγήσει σε εφιάλτες. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2008 από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αγγλίας έδειξε ότι οι εφιάλτες πιθανώς συνδέονται με τις αλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος που εμφανίζονται σε ορισμένες φάσεις του κύκλου των γυναικών. Η αύξηση της ορμόνης προγεστερόνης που καταγράφεται πριν από την περίοδο της γυναίκας ανεβάζει τη θερμοκρασία του σώματος, κάτι που έχει συνδεθεί με αϋπνίες, νυχτερινή εφίδρωση, εξάψεις και έντονα όνειρα αλλά και εφιάλτες.

Έλλειψη ύπνου

Η έλλειψη ύπνου μπορεί να αποτελεί άλλη μια αιτία για εφιάλτες. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Μακ Ναμάρα, ακόμη και μία-δύο λιγότερες ώρες ύπνου τη νύχτα είναι πιθανόν να μεταφραστούν σε εφιάλτες όταν το άτομο τελικώς κοιμηθεί αρκετά. Και αυτό διότι όταν δεν κοιμόμαστε επαρκώς συνήθως χάνουμε τον ύπνο REM, τον οποίον όμως ο εγκέφαλος χρειάζεται απαραίτητα ώστε να επεξεργαστεί τις πληροφορίες, τις αναμνήσεις και τις γνώσεις της ημέρας. Έτσι όταν τελικώς κοιμηθούμε κανονικά ο εγκέφαλος αποζητεί περισσότερο REM ύπνο έχοντας συσσωρεύσει ανεπεξέργαστα συναισθήματα. Και αυτό μπορεί να γεννήσει εφιάλτες.

Καμιά φορά οι εφιάλτες μας αντικατοπτρίζουν προβλήματα υγείας που εμφανίζουμε στη ζωή μας. Άτομα με αναπνευστικά προβλήματα αναφέρουν συχνά ότι βλέπουν όνειρα στα οποία πνίγονται.

«Κατά τον ύπνο REM ο εγκέφαλος προσπαθεί να επεξεργαστεί έντονα συναισθήματα, πράγματα που μας απασχολούν ή ό,τι δεν μπορούμε να εκφράσουμε με λόγια. Αυτό το κάνει μέσω των εικόνων που βλέπουμε στα όνειρά μας» καταλήγει ο καθηγητής Μακ Ναμάρα.

Ο LHCb επιβεβαιώνει την ύπαρξη εξωτικού σωματιδίου. LHCb confirms existence of exotic hadrons

Μια άποψη της εγκατάστασης του πειράματος LHCb. A view of the LHCb experiment at underground Point 8 on the Large Hadron Collider (LHC). The prominent tube is the LHC beam pipe, in which protons circulate at close to the speed of light. Image: Anna Pantelia/CERN.

Tην επιβεβαίωση για την ύπαρξη ενός νέου, εξωτικού σωματιδίου ανακοίνωσαν χθες φυσικοί του πειράματος LHCb (Large Hadron Collider beauty) που λαμβάνει χώρα στο CERN της Ελβετίας.

"The Large Hadron Collider beauty (LHCb) collaboration today announced results that confirm the existence of exotic hadrons – a type of matter that cannot be classified within the traditional quark model. LHCb reports a more detailed measurement of the Z(4430) that confirms that it is unambiguously a particle, and a long-sought exotic hadron at that. They analysed more than 25,000 decays of B mesons selected from data from 180 trillion (180 ×10^12) proton-proton collisions in the Large Hadron Collider." Read more at:http://home.web.cern.ch/about/updates/2014/04/lhcb-confirms-existence-exotic-hadrons & http://lhcb-public.web.cern.ch/lhcb-public/. Image credit: Zoe Matthews / IOP / http://physicsworld.com/.

Πρόκειται για το Ζ(4430), ένα σωματίδιο που αποτελείται από τέσσερα κουάρκ (tetraquark). Τα κουάρκ είναι τα στοιχειώδη σωματίδια που μαζί με τα ηλεκτρόνια συνθέτουν τη συνήθη ύλη και το παραδοσιακό μοντέλο για την περιγραφή τους επιτρέπει την ύπαρξη ζευγών κουάρκ και τριών κουάρκ. Ο τελευταίος μάλιστα είναι και ο συνδυασμός που ευθύνεται για την ύπαρξη των πρωτονίων και των νετρονίων στους πυρήνες των ατόμων.

Οποιαδήποτε σύζευξη περισσότερων από τριών κουάρκ σε ένα σωματίδιο ανήκει στην κατηγορία των εξωτικών αδρονίων, κάτι που δεν προβλέπεται από τα απλούστερα θεωρητικά μοντέλα για τα κουάρκ.

Results from the BELLE collaboration at the KEK particle accelerator in Japan hint at a tetraquark (Image: KEK).

Η πρώτη ένδειξη για το Ζ(4430) είχε έρθει το 2008 από το πείραμα Belle Collaboration στην Ιαπωνία και  στη συνέχεια ανακοινώθηκε με τη μορφή ανακάλυψης, αφού οι φυσικοί του πειράματος μέτρησαν την κατανομή μάζας τους με ακρίβεια 5.2 σίγμα (σιγουριά της τάξεως του 99.9999%).

The squared mass distribution for the 25,200 B meson decays to ψ’ π- found by LHCb in their entire data set. The black points represent the data, the red curve the result of the simulation when including the presence of the Z(4430)- state. The dashed light brown curve below shows that the simulation fails to reproduce the data if no contribution from Z(4430)- is included, establishing the clear presence of this particle with 13.9 sigma. Image credit: Large Hadron Collider beauty collaboration.

Η ανάλυση από τα δεδομένα του πειράματος LHCb ήταν αρκετά πιο λεπτομερής. Σε 180 τρισεκατομμύρια συγκρούσεις πρωτονίων στον επιταχυντή LHC, το πείραμα κατέγραψε 25.000 διασπάσεις μεσονίων, οι οποίες επέτρεψαν στους φυσικούς να συνοδεύσουν την ανακάλυψή τους με τη συντριπτική ακρίβεια των 13.9 σίγμα, κάτι που μεταφράζεται σε απόκλιση από το 100% της τάξεως του 10-44.

The Large Hadron Collider, the world’s largest and most powerful particle accelerator. Image credit: CERN.

Το LHCb επίσης προχώρησε και ένα βήμα παραπέρα σε σχέση με το πείραμα Belle, καταγράφοντας το σπιν και την ισοτιμία του σωματιδίου, δύο από τις κβαντικές του ιδιότητες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το Ζ(4430) είναι το πρώτο τετρακουάρκ που παρατηρείται και αποτελείται πιθανότατα από ένα γοητευτικό, ένα αντί-γοητευτικό, ένα κάτω και ένα αντι-άνω κουάρκ.

LHCb spokesperson Pierluigi Campana and LHCb physicist Richard Jacobsson discuss the unambiguous observation of an exotic particle which cannot be classified within the traditional quark model (Video: CERN).

Γνωρίζοντας πλέον πως υπάρχει τουλάχιστον ένα εξωτικό αδρόνιο, οι επιστήμονες έχουν κάθε λόγο να πιστεύουν πως υπάρχουν και άλλες αχαρτογράφητες περιοχές του υποατομικού κόσμου, με το δρόμο να μένει ανοικτός και για την ύπαρξη πιο σύνθετων συνδυασμών, όπως πεντακουάρκ κτλ.

Enrico Fermi at the blackboard.

Ίσως τελικά να είχε δίκιο ο Ιταλός φυσικός Ενρίκο Φέρμι, ο οποίος όταν τον είχε ρωτήσει o φοιτητής του Λέον Λέντερμαν για το όνομα ενός σωματιδίου τη δεκαετία του ’50, είχε δώσει την απάντηση «Νεαρέ, εάν μπορούσα να θυμηθώ τα ονόματα όλων αυτών των σωματιδίων, θα είχα γίνει βοτανολόγος».