Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τρίτη 26 Αυγούστου 2014

Ο κύκλος των χαμένων καθηγητών. Dead Teachers Society

Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς στον ρόλο του καθηγητή Τζον Κίτινγκ στον «Κύκλο των χαμένων ποιητών» του Πίτερ Γουίαρ.

Μπήκε στην αίθουσα, κουτσαίνοντας ελαφρώς από την αριστερή μεριά. Η μαύρη δερμάτινη τσάντα του, παραφουσκωμένη από τις σημειώσεις του, έχασκε σαν στόμα άγριου ζώου. Ήταν λίγο χλωμός, αλλά χαμογελαστός και καλοδιάθετος όπως πάντα. Βηματίζοντας αργόσυρτα προς την έδρα και σφυρίζοντας ένα – γνωστό σ’ εμάς πια - σκοπό, κοντοστάθηκε και χάζεψε τις πρωινές ανοιξιάτικες ηλιαχτίδες, που γλιστρούσαν λαθραία μέσα από το παράθυρο σαν αραχνοΰφαντες ελπίδες. Έκανε μεταβολή και κατευθύνθηκε προς την πόρτα. Ξέραμε τι έπρεπε να κάνουμε, τον είχαμε μάθει πια. Το μάθημα της λογοτεχνίας θα γινόταν έξω. Στην αρχή τον θεωρούσαμε αλλόκοτο έως και παλαβό. Κι ο ‘Τζον Κήτινγκ’, ο καθηγητής στον Κύκλο των χαμένων ποιητών, δεν είχε γεννηθεί ακόμα. Κι όμως. Είχαμε την τύχη να βιώσουμε στην πραγματικότητα όσα βίωσαν στην ταινία, οι μαθητές του ‘Κήτινγκ’.

Ποιητές και πεζογράφοι ανασταίνονταν στη σκιά του ευκάλυπτου, στο προαύλιο του σχολείου. Ο ντροπαλός μαθητής, απήγγελλε  δυνατά στίχους του Σκαρίμπα κι η ντροπαλοσύνη του γινόταν καράβι που βούλιαζε. Ο ψυχρός κι ο κυνικός ‘λύγιζαν’ στους στίχους της Πολυδούρη. Ο αδιάφορος, έριχνε μες στ’ άπατα του Ελύτη μιαν ηχώ και κατάφερνε επιτέλους να ακούσει τη φωνή του δυο και τρεις φορές. Ο ανασφαλής ή εσωστρεφής, στεκόταν στο κέντρο ενός ανθρώπινου κύκλου και με κλειστά μάτια άφηνε χαλαρό το σώμα του να πέσει, με τη σιγουριά ότι θα τον έπιαναν οι συμμαθητές του. «Ασκήσεις εμπιστοσύνης για να γίνετε όλοι μια ομάδα», μας έλεγε. Μας έβαζε να περπατάμε ελεύθερα, χωρίς να επηρεαζόμαστε από το βηματισμό των άλλων συμμαθητών δίπλα μας.

Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών (αγγλικά: Dead Poets Society) είναι αμερικανική δραματική ταινία, παραγωγής 1989, σε σκηνοθεσία Πίτερ Γουίαρ και σε σενάριο του Τομ Σούλμαν. Η ταινία διαδραματίζεται στην αριστοκρατική και συντηρητική Ακαδημία Γουέλτον στο Βερμόντ το 1959 και αφηγείται την ιστορία ενός καθηγητή που εμπνέει τους μαθητές του διδάσκοντάς τους.

«Να έχετε τη δική σας άποψη και όχι δανεική. Να παλεύετε για τα ‘πιστεύω’ σας», μας φώναζε, σχεδόν τραγουδιστά. Μας ανέβαζε πάνω στα θρανία για να βλέπουμε πόσο διαφορετικά φαίνονται τα πράγματα από ψηλά. «Να μη φοράτε παρωπίδες. Το οπτικό σας πεδίο δεν είναι μόνο ένα». Την ερώτηση του σχολικού βιβλίου: «Ποια, πιστεύετε, ότι ήταν τα συναισθήματα του ποιητή, που τον ώθησαν να γράψει αυτό το ποίημα», μας είχε ζητήσει να τη σβήσουμε. «Τι βλακώδης ερώτηση! Ποτέ δε θα το μάθετε αυτό. Κι αν το επιχειρήσετε, να ξέρετε πως θα σας χλευάσουν από εκεί που βρίσκονται. Το ερώτημα είναι, τι εισπράττετε εσείς, διαβάζοντας ένα ποίημα, τι αισθάνεστε; Ζωγραφίστε το, μελοποιήστε το, μοιραστείτε το

(Κι ο ‘Τζον Κήτινγκ’ δεν είχε γεννηθεί ακόμα…)

Στο τέλος κάθε υπαίθριου μαθήματος, έβγαζε από την τσάντα του φωτοτυπημένες σελίδες με ποιήματα και τις πέταγε έξω στο δρόμο σαν φέϊγ βολάν. «Τροφή για τους περαστικούς. Όλο και κάποιος πεινασμένος θα περνάει…», μας έλεγε χαμογελώντας.

Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό ήταν το τελευταίο του μάθημα. Έλειπε για ένα μήνα και κανείς δε μας έλεγε τίποτα. Ο αντικαταστάτης του στάθηκε άτυχος κι εμείς άδικοι μαζί του, αλλά το μέτρο σύγκρισης ήταν συντριπτικό. Μια μέρα μπήκε στην αίθουσα ο διευθυντής του σχολείου και μας διάβασε ένα σημείωμα.

«Δε θέλω στεφάνια. Τα στεφάνια είναι για τους ήρωες. Θα είμαι καλά. Άλλωστε, ‘στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί…’ κι έχει αρκετούς ‘πεινασμένους’».

Κι αναρωτιέμαι: «Υπάρχουν γύρω μας τέτοιοι δάσκαλοι; Τέτοιοι καθηγητές; Τέτοιοι άνθρωποι; Θέλω να πιστεύω ότι, ναι, υπάρχουν. Δε γίνεται αλλιώς. Λένε πως έχει μοναξιά στον Παράδεισο…»

«My Captain does not answer, his lips are pale and still…»*

* (Ο Καπετάνιος μου δεν απαντά, τα χείλη του χλωμά κι ασάλευτα…»

Walt Whitman (Oh Captain, my Captain...")

Ένα αναψυκτικό την ημέρα τη μνήμη των εφήβων κάνει πέρα. Sugary Beverages can Affect Learning Ability, Memory in Teens

Andy Warhol, Close Cover Before Striking, 1962. Collection Louisiana Museum of Modern Art. Μελέτη δείχνει ότι η κατανάλωση ζαχαρούχων αναψυκτικών προκαλεί προβλήματα μάθησης και μνήμης, καθώς και φλεγμονή στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου όταν γίνεται πριν από την ενηλικίωση. Daily consumption of beverages sweetened with high-fructose corn syrup or sucrose can impair the ability to learn and remember information, particularly when consumption occurs during adolescence, a study done in rats suggests.

Ακόμη και ένα ζαχαρούχο αναψυκτικό την ημέρα μπορεί να καταστρέψει τη μνήμη των εφήβων, σύμφωνα με νέα μελέτη. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας ανακάλυψαν ότι τα ανθρακούχα αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα μάθησης και μνήμης στις μικρές ηλικίες.

Προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει τα αναψυκτικά με την παχυσαρκία αλλά και με την επιθετικότητα στα νεαρά άτομα. Τώρα νέα πειράματα των ειδικών από την Καλιφόρνια με επικεφαλής τον δρα Σκοτ Κανόσκι έδειξαν πως τα αναψυκτικά επιδρούν αρνητικά στην εγκεφαλική λειτουργία και στην ικανότητα του εγκεφάλου να θυμάται πληροφορίες.

Προβλήματα στη μνήμη και στη μάθηση

Andy Warhol, Green Coca-Cola Bottles, 1962, 209.6 cm × 144.8 cm, Whitney Museum of American Art, New York. Με προβλήματα μάθησης και μνήμης φαίνεται να συνδέονται τα αναψυκτικά με ζάχαρη στις μικρές ηλικίες. Consuming sugar-sweetened drinks interferes with brain's ability to function normally and remember critical information, says a new study.

Σύμφωνα με τον δρα Κανόσκι «δεν είναι μυστικό ότι οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, κυρίως όταν καταναλώνονται μέσω των αναψυκτικών και άλλων ποτών, μπορούν να οδηγήσουν σε προβλήματα στον μεταβολισμό. Ωστόσο τα δικά μας ευρήματα δείχνουν πως η κατανάλωση ποτών με ζάχαρη παρεμβαίνει και στην ικανότητα του εγκεφάλου να λειτουργεί φυσιολογικά και να θυμάται σημαντικές πληροφορίες, τουλάχιστον όταν τα αναψυκτικά καταναλώνονται πριν από την ενηλικίωση».

Στο πλαίσιο της μελέτης, τόσο ενήλικοι όσο και έφηβοι αρουραίοι είχαν καθημερινή πρόσβαση σε ποτά με ποσότητες σιροπιού καλαμποκιού με μεγάλη περιεκτικότητα σε φρουκτόζη ή ζάχαρης αντίστοιχες με εκείνες που περιέχονται σε κοινά αναψυκτικά.

Όπως προέκυψε, έναν μήνα αργότερα, τα ενήλικα πειραματόζωα εμφάνιζαν φυσιολογικές επιδόσεις σε τεστ γνωστικών λειτουργιών. Ωστόσο δεν ίσχυε το ίδιο και για τους έφηβους αρουραίους. Εκείνοι παρουσίαζαν πολύ χαμηλές επιδόσεις σε τεστ μάθησης και μνήμης 30 ημέρες μετά την έναρξη της κατανάλωσης των ζαχαρούχων ποτών.

Φλεγμονή στον ιππόκαμπο

Scientists at the University of Southern California found sugary drinks interferes with the brain's ability to function normally, remember critical information, especially when consumed in excess before adulthood.

Εκτός από προβλήματα μνήμης, στα ζώα που βρίσκονται στην εφηβεία η κατανάλωση των ποτών με ζάχαρη φάνηκε να προκαλεί φλεγμονή στον ιππόκαμπο, την περιοχή εκείνη του εγκεφάλου που ελέγχει πολλές από τις λειτουργίες που αφορούν τη μάθηση και τη μνήμη.

Ο δρ Κανόσκι, ο οποίος παρουσίασε τα ευρήματα της ομάδας του στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρείας για τη Μελέτη της Διαδικασίας Απορρόφησης Στοιχείων από τον Οργανισμό, το οποίο ολοκληρώθηκε πριν από μερικές ημέρες στο Σιάτλ, τόνισε: «Ο ιππόκαμπος αποτελεί μια περιοχή-"κλειδί" σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της μνήμης. Η συγκεκριμένη περιοχή είναι άκρως ευαίσθητη απέναντι σε διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των τροφών που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λίπη και σε κατεργασμένη ζάχαρη».

Σημειώνεται ότι οι αρμόδιοι οργανισμοί δεν έχουν συστήσει συγκεκριμένο αριθμό αναψυκτικών ο οποίος θεωρείται ασφαλής για κατανάλωση από τα παιδιά. Πάντως οι ειδήμονες σημειώνουν ότι στο πλαίσιο μιας υγιεινής, ισορροπημένης διατροφής είναι σημαντικό στις μικρές ηλικίες η κατανάλωση αναψυκτικών να γίνεται με μέτρο, κυρίως μεταξύ γευμάτων.

Κύρια πηγή πρόσληψης ζάχαρης στα παιδιά

Just one fizzy drink a day can damage a teenager's ability to remember information, a study has found.

Σε κάθε περίπτωση είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βρετανία εθνική μελέτη σχετικά με τη διατροφή έδειξε πως τα αναψυκτικά αποτελούν την κύρια πηγή πρόσληψης ζάχαρης σε παιδιά τεσσάρων ως 18 ετών - συγκεκριμένα στις ηλικίες τεσσάρων ως 10 ετών το 16% της ημερήσιας πρόσληψης ζάχαρης προερχόταν από τα αναψυκτικά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό έφθανε το 29% για τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά.

Παράλληλα μελέτη στις ΗΠΑ αποκάλυψε πως τα παιδιά και οι έφηβοι πίνουν τρεις φορές περισσότερα αναψυκτικά από ό,τι έπιναν οι γονείς τους πριν από 20 χρόνια.

Σύννεφα βροχής πέραν του Ηλιακού Συστήματος. Water clouds tentatively detected just 7 light-years from Earth.

Σύννεφα νερού ή καλύτερα πάγου, φαίνεται να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του παγωμένου καφέ νάνου WISE J0855-0714. A brown dwarf near the sun may have water clouds, as shown in this artist's conception. ROB GIZIS, CUNY BMCC

Αμερικανοί αστρονόμοι από το Επιστημονικό Ίδρυμα Carnegie, στην Ουάσινγκτον, εντόπισαν για πρώτη φορά σύννεφα βροχής πέραν του ηλιακού μας συστήματος, σε απόσταση 7,3 ετών φωτός από τη Γη.

Η ανακάλυψη έγινε σε έναν καφέ νάνο, έναν «γίγαντα» αερίων που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο έναν αποτυχημένο αστέρα. Αυτό συμβαίνει γιατί εξαιτίας της πολύ μικρής του μάζας, η θερμοκρασία και η πίεση στον πυρήνα του δεν είναι αρκετά υψηλές ώστε να ξεκινήσουν ή να διατηρήσουν τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις. Σε αντίθεση με τους πλανήτες, ο καφέ νάνος ακτινοβολεί λίγο μέσω της δικής του θερμότητας. Ένας καφέ νάνος θα μπορούσε κάποια στιγμή να είχε ξεκινήσει αντιδράσεις θερμοπυρηνικής σύντηξης, αλλά να μην είχε φτάσει ποτέ σε μια σταθερή κατάσταση, με αποτέλεσμα τελικά να σβήσει.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αν οι παρατηρήσεις τους ευσταθούν, τότε θα μπορούσαν να βοηθήσουν μελλοντικά στην ανακάλυψη κατοικήσιμων πλανητών με συνθήκες παρόμοιες με εκείνες της Γης.

Συννεφιασμένος καφέ νάνος

Astronomers in Washington DC have found the first ever evidence for water clouds beyond the solar system. The discovery was made on a 'failed star' (artist's impression shown) 7.3 light-years from Earth. The object is a brown dwarf called WISE J0855-0714 that is up to 10 times the mass of Jupiter.

Βάσει των ευρημάτων των ειδικών, ο καφέ νάνος ονόματι WISE J0855-0714, είναι ο πιο παγωμένος που έχει βρεθεί ως τώρα, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται μεταξύ -48 και -13 βαθμών Κελσίου.

Μελετώντας την ακτινοβολία στο εγγύς υπέρυθρο συνολικά 151 λήψεων,  προερχόμενων από το τηλεσκόπιο Magellan Baade στη Χιλή, οι ερευνητές είδαν ότι το χρώμα των αερίων που περιέβαλλαν τον καφέ νάνο αντιστοιχούσε σε εκείνο ενός μοντέλου που προέβλεπε την ύπαρξη σύννεφων νερού (δηλαδή πάγου λόγω των υπερβολικά χαμηλών θερμοκρασιών του) στην ατμόσφαιρά του.

WISE J0855-0714 is one of the closest 'stars' to Earth at just 7.3 light-years away. The year when each system was determined is listed in brackets under each object. WISE J0855-0714 is also the coldest brown dwarf ever found, with a temperature between -48 and -13°C (-55 and 8°F).

Σύμφωνα με τους αστρονόμους, τα συγκεκριμένα ευρήματα θα μπορέσουν να επαληθευθούν με τη βοήθεια του υπερ-τηλεσκοπίου της NASA, James Webb Space Telescope (JWST), το οποίο αποτελεί τον «διάδοχο» του Hubble και πρόκειται να τεθεί σε τροχιά το 2018.

Γιατί πρέπει να υπάρχει σκοτεινή ύλη. Five Reasons We Think Dark Matter Exists

Κάθε άρθρο σχετικό με τα εναπομείναντα μυστήρια του σύμπαντος περιλαμβάνει, στις πρώτες θέσεις της λίστας των άλυτων προβλημάτων, την σκοτεινή ύλη. Τι είναι η σκοτεινή ύλη; Που βρίσκεται; Πως μπορούμε να την ανιχνεύσουμε; Αυτά τα ερωτήματα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή έρευνας της Κοσμολογίας. This image shows the distribution of dark matter, galaxies, and hot gas in the core of the merging galaxy cluster Abell 520. The result could present a challenge to basic theories of dark matter. Credit: NASA, ESA, CFHT, CXO, M.J. Jee (University of California, Davis), and A. Mahdavi (San Francisco State University)

Η σκοτεινή ύλη είναι που με την επίδραση της βαρύτητάς της επηρεάζει τις κινήσεις άστρων, γαλαξιών, ακόμη και την εξέλιξη του ίδιου του Σύμπαντος.

Κι όμως μέχρι σήμερα τα μεγάλα πειράματα (LUX, DAMA/Libra και CoGeNT και Super-CDMS) απέτυχαν να ανιχνεύσουν άμεσα την σκοτεινή ύλη και οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν καν τι είδους σωματίδια την απαρτίζουν.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι για τους οποίους οι περισσότεροι επιστήμονες είναι πεπεισμένοι πως η σκοτεινή ύλη υπάρχει;

Ιδού πέντε λόγοι για τους οποίους πρέπει να υπάρχει σκοτεινή ύλη:

1. Γαλαξιακά σμήνη

Image credit: Paul Tankersley’s astrophotography, of the Coma Cluster of galaxies 321 million light-years away, via http://ptank.blogspot.com/2010/05/abell-1656.html.

Το 1933 ο Ελβετός αστρονόμος Φριτζ Ζουίκι, μελετώντας το κοντινό γαλαξιακό σμήνος Κόμα, ήταν ο πρώτος που παρατήρησε πως κάτι δεν πήγαινε καλά στην κίνηση των γαλαξιών. Εκτελώντας μετρήσεις της ταχύτητάς τους ο Ζουίκι υπολόγισε τη μάζα τους μέσω της θεωρίας της βαρύτητας, ενώ παράλληλα μέσω της φωτεινότητάς τους, υπολόγισε τη μάζα των άστρων που τους αποτελούσαν.

Fritz Zwicky

Αν και αυτοί οι δύο υπολογισμοί θα έπρεπε λογικά να συμπίπτουν, ο Ζουίκι διαπίστωσε πως η μάζα που είχε υπολογίσει μέσω της φωτεινότητας των άστρων ήταν αρκετές φορές μικρότερη από τη μάζα που υπολόγισε μέσω βαρύτητας, ενώ σύμφωνα με την ανάλυσή του, η «φωτεινή μάζα» των γαλαξιών δε θα έφτανε για να τους συγκρατήσει σε μία δομή. Με άλλα λόγια, αν οι γαλαξίες αποτελούνταν μόνο από τα άστρα που παρατηρούμε, γρήγορα θα διαλύονταν καθώς τα άστρα θα ξέφευγαν στο κενό. Για το λόγο αυτό, ο Ζουίκι ήταν ο πρώτος που έκανε λόγο για ενός είδους «σκοτεινή ύλη», που δρα σα συγκολλητική ουσία στους γαλαξίες.

2. Οι καμπύλες περιστροφής των γαλαξιών

Observed velocities versus distance from the center of galaxy NGC 3198. The theoretical prediction before observations followed the trend labeled “disk”, but observations (black squares) showed constant, rather than decreasing velocity. Adding a contribution from a dark matter halo (center line) makes the theory match predictions. Images credit: Van Albada et al. (L), A. Carati, via arXiv:1111.5793 (R).

Παρατηρώντας την κίνηση των άστρων εντός ενός γαλαξία, θα εξάγει κανείς την ίδια ανάγκη ύπαρξης σκοτεινής ύλης. Σύμφωνα με τη Νευτώνεια δυναμική, που είναι μία πολύ καλή προσέγγιση της θεωρίας της βαρύτητας, τα άστρα με μεγαλύτερες τροχιές γύρω από το γαλαξιακό κέντρο θα έπρεπε να κινούνται πιο αργά σε σχέση με τα άστρα που βρίσκονται πιο κοντά στο κέντρο του Γαλαξία.

Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται πως δεν ισχύει, όπως έγινε αντιληπτό ήδη από τη δεκαετία του ’60 όταν οι αστρονόμοι μελέτησαν την κίνηση των άστρων στη γειτονική Ανδρομέδα, βρίσκοντας μία σχετικά σταθερή ταχύτητα για τα άστρα που βρίσκονταν μετά από μία συγκεκριμένη τροχιά. Το φαινόμενο αυτό, θα μπορούσε να εξηγηθεί εάν μία μεγάλη ποσότητα σκοτεινής ύλης κατοικούσε στη γαλαξιακή άλω, μία εκτεταμένη περιοχή πέρα από τα όρια της ορατής ύλης.

3. Η Μικροκυματική Ακτινοβολία Υποβάθρου

Image credit: CMB pattern for a universe with normal matter only compared do our own, which includes dark matter and dark energy. Generated by Amanda Yoho on the Planck CMB simulator at http://strudel.org.uk/planck/#.

Ακόμη και στην πρώτη «φωτογραφία» του Σύμπαντος, στον απόηχο της Μεγάλης Έκρηξης θα βρει κανείς ενδείξεις για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Κατά τις πρώτες στιγμές του Σύμπαντος, δύο αντίρροπες δυνάμεις μονομαχούσαν: από τη μία η πίεση των φωτονίων που ωθούσε το Σύμπαν στη διαστολή και από την άλλη η δύναμη της βαρύτητας που το συμπίεζε. Ο ανταγωνισμός αυτός προκάλεσε μία ταλάντωση των φωτονίων και της μάζας μεταξύ πυκνών και αραιών περιοχών. Η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης άφησε ένα πολύ χαρακτηριστικό ίχνος στην ακτινοβολία υποβάθρου και συνεισέφερε στη βαρυτική κατάρρευση ορισμένων περιοχών, καθώς δεν επηρεαζόταν από την πίεση των φωτονίων.

4. Δομές Μεγάλης Κλίμακας

Image credit: “Sloan Digital Sky Survey 1.25 Declination Slice 2013 Data” by M. Blanton and the Sloan Digital Sky Survey.

Το προηγούμενο συμπέρασμα σχετίζεται και με τη διαπίστωση πως στο Σύμπαν υπάρχουν ορισμένες δομές που είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που μπορούν να εξηγηθούν εάν λάβει κανείς υπόψη την ηλικία του. H παρουσία της σκοτεινής ύλης, όπως εξηγήσαμε, δημιούργησε εκτεταμένες περιοχές με υψηλή πυκνότητα που θα μπορούσαν να επιταχύνουν το φαινόμενο της συγκέντρωσης περισσότερης μάζας γύρω από αυτές και συνεπώς των Δομών Μεγάλης Κλίμακας που παρατηρούνται στο σημερινό Σύμπαν.

5. Βαρυτικοί φακοί

Image composite credit: X-ray: NASA / CXC / CfA / M.Markevitch et al.; Optical: NASA / STScI; Magellan / U.Arizona / D.Clowe et al.; Lensing Map: NASA / STScI; ESO WFI; Magellan / U.Arizona / D.Clowe et al.

Παρατηρήσεις του γαλαξιακού σμήνους της Σφαίρας από τα διαστημικά τηλεσκόπια Χαμπλ και Τσάντρα σε οπτικό μήκος κύματος και σε ακτίνες χ αντίστοιχα, αποτελούν μία ακόμη ένδειξη για τη σκοτεινή ύλη. Το συγκεκριμένο γαλαξιακό σμήνος αποτελείται στην ουσία από δύο σμήνη που συγκρούστηκαν μεταξύ τους, απελευθερώνοντας ένα εξαιρετικά θερμό κύμα αερίων, που αποτελεί το 90% περίπου της φωτεινής τους μάζας.

Βίντεο: Προσομοίωση της γιγαντιαίας σύγκρουσης στο σμήνος της σφαίρας.

Παρατηρήσεις της ίδιας περιοχής με το τηλεσκόπιο Χαμπλ, έδειξαν ένα έντονο φαινόμενο βαρυτικού φακού, το οποίο συμβαίνει όταν μία μεγάλη συγκέντρωση μάζας συγκεντρώνει γύρω της ακτίνες φωτός, όπως ένας μεγεθυντικός φακός συγκεντρώνει τις ακτίνες του Ήλιου. Η φωτεινή μάζα στο σμήνος της Σφαίρας, δεν επαρκεί για να εξηγήσει το βαρυτικό φακό που ανίχνευσε το Χαμπλ, διαφωνία που η ύπαρξη σκοτεινής ύλης παρακάμπτει.

Αυτά είναι πέντε από τα κυριότερα επιχειρήματα υπέρ της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης.

Μια εναλλακτική λύση

To γεγονός ότι η σκοτεινή ύλη δεν έχει ανιχνευθεί ακόμη δημιουργεί αυθόρμητα το ερώτημα: «μήπως τελικά δεν κατανοούμε σωστά την βαρύτητα; μήπως υπάρχει μια διαφορετική προσέγγιση της βαρύτητας που δεν θα είχε ανάγκη την έννοια της σκοτεινής ύλης;»

Υπάρχουν πολλές ερευνητικές ομάδες που διερευνούν τέτοιες προσεγγίσεις, όπως η θεωρία MOND (MOdified Newtonian Dynamics), η οποία έχει εμφανίσει κάποιες επιτυχίες στην ερμηνεία των κινήσεων γαλαξιών, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ακόμα ότι ερμηνεύει το όλο το σύμπαν.

Οι θεωρίες «τροποποιημένης βαρύτητας» αποτελούν ένα αναπτυσσόμενο πεδίο έρευνας σήμερα και κάποιες από αυτές εξακολουθούν να απαιτούν την ύπαρξη σκοτεινής ύλης.

Αλλά περιμένετε, υπάρχουν κι άλλοι λόγοι!

Images credit: NASA / WMAP science team, Gary Steigman (L), of Big Bang Nucleosynthesis and the baryon-to-photon ratio; Michael Murphy, Swinburne U.; HUDF: NASA, ESA, S. Beckwith (STScI) et al. (R), of the Lyman-alpha forest from intervening intergalactic clumps of non-luminous matter.

Οι πέντε λόγοι που αναπτύχθηκαν παραπάνω δεν είναι όλα τα παρατηρησιακά δεδομένα που υποδεικνύουν την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης.

Οι θεωρητικοί υπολογισμοί της σύνθεσης των πυρήνων που πραγματοποιήθηκε στα πρώτα λεπτά αμέσως μετά την Μεγάλη Έκρηξη, εξηγούν μεν τις περιεκτικότητες των ελαφρών πυρήνων όπως το Ήλιο που περιέχονται στο σύμπαν, αλλά μας λένε επίσης πως η αφθονία της βαρυονικής ύλης δεν αντιπροσωπεύει το συνολικό περιεχόμενο της μάζας του σύμπαντος που προκύπτει από τις αστρονομικές παρατηρήσεις.

Με λίγα λόγια, η σκοτεινή ύλη υπάρχει και δεν αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια.

Οι παρατηρήσεις απορρόφησης του φωτός γαλαξιών και κβάζαρς από μοριακά μεσοαστρικά νέφη – κυρίως από ουδέτερο αέριο υδρογόνου – μας δίνουν πληροφορίες σχετικά με τη θέση της σκοτεινής ύλης, ακόμη και την επιτρεπόμενη ενέργεια των σωματιδίων της.

Σχεδόν σε οποιοδήποτε σημείο και να κοιτάξουμε, το σύμπαν υπαινίσσεται την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης.

Η άμεση ανίχνευσή της είναι το επόμενο λογικό βήμα.

Πηγή: medium.com (Amanda Yoho)

Δευτέρα 25 Αυγούστου 2014

Ακραία ζωή κάτω από τους πάγους της Ανταρκτικής. Ecosystem found under Antarctic ice sheet raises hopes for alien life

Η ζωή επιβιώνει χωρίς το ηλιακό φως κάτω από τους πάγους της Ανταρκτικής όπως έδειξε η μελέτη των δειγμάτων νερού από τη λίμνη Γουίλανς. A team of researchers from the United States, Italy and the United Kingdom, has discovered a complex assemblage of bacteria and archaea in the waters and sediments of Lake Whillans, a lake that lies about 800 m beneath the surface of the West Antarctic ice sheet. This false-color scanning electron microscopy image shows a microbial cell (arrow) with coccoid morphology found in a sample from Lake Whillans. Scale bar – 2 μm. Image credit: Brent C. Christner et al.

Η ζωή όχι μόνο υπάρχει αλλά μπορεί και συντηρείται σε ενεργά οικοσυστήματα με πλούσια ποικιλότητα μέσα στο αφιλόξενο, ψυχρό και απολύτως σκοτεινό περιβάλλον των νερών που είναι κλεισμένα κάτω από τους πάγους της Ανταρκτικής. Αυτό αποδεικνύει η μελέτη των μικροοργανισμών στα δείγματα νερού από τη «σφραγισμένη» μέσα στον πάγο της Δυτικής Ανταρκτικής λίμνη Γουίλανς. Τα ευρήματα, τα οποία επιβεβαιώνουν για πρώτη φορά τις σχετικές θεωρίες των επιστημόνων, προσφέρουν νέα στοιχεία τόσο για τη μελέτη της ζωής στη Γη όσο και για τη διερεύνηση της ενδεχόμενης ύπαρξής της έξω από τον πλανήτη μας.

Τα μοναδικά αξιόπιστα δείγματα

A careful drilling process was necessary to avoid contamination with microbes from the surface. Image credit: Reed Scherer, Northern Illinois University

Τα δείγματα νερού που ανέσυρε από τη Γουίλανς η αμερικανική αποστολή WISSARD (Whillans Ice Stream Subglacial Access Research Drilling) τον Ιανουάριο του 2013 ήταν τα πρώτα που ελήφθησαν από κάποια από τις πολλές λίμνες που είναι «θαμμένες» κάτω από τους πάγους της Ανταρτικής και προσέλκυσαν αμέσως τα φώτα της δημοσιότητας καθώς είχε διαπιστωθεί ότι περιείχαν μικρόβια.

Λίγο αργότερα είχε ακολουθήσει μια ανάλογη δειγματοληψία – και μια ανακοίνωση για «νέα μορφή ζωής« – από τη ρωσική αποστολή στην επίσης «κλεισμένη» από τον πάγο λίμνη Βοστόκ, όπως όμως αποδείχθηκε τα ρωσικά δείγματα είχαν επιμολυνθεί κατά την ανάσυρσή τους. Τα δείγματα της Γουίλανς παρέμειναν λοιπόν τα μόνα «καθαρά» και αξιόπιστα, γι’ αυτό και τα αποτελέσματα των μελετών που γίνονται σε αυτά αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα.

Πλούσια οικοσυστήματα

The microorganisms that came out of Subglacial Lake Whillans were “incredibly diverse,” and the microbial cells came in a variety of shapes. The yellow arrow points to a rod-shaped cell as seen through a scanning electron microscope. Credit: Image courtesy of WISSARD

Η πρώτη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο τρέχον τεύχος της επιθεώρησης «Nature», δικαίωσε της προσδοκίες αφού δείχνει πώς η ζωή μπορεί να συντηρηθεί μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο δεν έχει «δει» το φως του ήλιου εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Τα νερά της λίμνης Γουίλανς είναι πλούσια σε μικροβιακή ζωή, η οποία μάλιστα εμφανίζει εντυπωσιακή για τις αντίξοες συνθήκες ποικιλότητα.

Οι ερευνητές «μέτρησαν» 130.000 κύτταρα μικροοργανισμών ανά χιλιοστό του λίτρου νερού – πυκνότητα μιρκοβιακής ζωής αντίστοιχη με αυτή που συναντάται σε μγάλο μέρος των νερών στα βάθη των ωκεανών της Γης – και σχεδόν 4.000 είδη βακτηρίων και αρχαιοβακτηρίων – οικοσυστήματα πολύ πιο σύνθετα από ό,τι θα ανέμενε κάποιος σε ένα τόσο ακραίο και απομονωμένο περιβάλλον. Σύμφωνα με τις αναλύσεις η ζωή που εντοπίσθηκε στα δείγματα έχει επιβιώσει στη θαμμένη στους πάγους λίμνη τα τελευταία 120.000 (ή πιθανώς και 1 εκατομμύριο) έτη χωρίς καθόλου ενέργεια από τον ήλιο, βασιζόμενη μόνο σε ανόργανες ενώσεις.

Η πρώτη χειροπιαστή απόδειξη

Tiny rock-eating lifeforms have been discovered living half a mile beneath pack ice in Antarctica, raising the prospect that life could exist in similarly hostile environments such as Mars. Electron microscope image showing a coccoid shaped microbial cell attached to a larger sediment particle from sub-glacial Lake Whillans. Photo: Trista Vick-Majors

Τα ευρήματα από τα δείγματα της λίμνης Γουίλανς προσφέρουν την πρώτη απόδειξη για την ύπαρξη ζωής μέσα στους πάγους της Ανταρκτικής. «Κατορθώσαμε να αποδείξουμε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η Ανταρκτική δεν είναι μια νεκρή ήπειρος» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Τζον Πρίσκου από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, επικεφαλής επιστήμονας της αποστολής WISSARD.

Από την πλευρά του ο Μπρεντ Κρίστνερ από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα, κύριος συγγραφέας της μελέτης, πρόσθεσε: «Είναι η πρώτη χειροπιαστή απόδειξη ότι όχι μόνο υπάρχει ζωή αλλά και ενεργά οικοσυστήματα κάτω από το παγοκάλυμμα της Ανταρκτικής, κάτι το οποίο υποπτευόμαστε εδώ και δεκαετίες. Με αυτή τη μελέτη χτυπάμε πλέον το χέρι στο τραπέζι και λέμε “Ναι, είχαμε δίκιο”».

Ζωή χωρίς το φως του ήλιου

Ενεργά οικοσυστήματα επιβιώνουν για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια χωρίς το φως του ήλιου. Ecosystems could be living in underground lakes and rivers throughout Antarctica. Photo: Sergey Kokinskiy / Rex Features

Η μεγάλη αξία της δουλειάς των αμερικανών επιστημόνων έγκειται ακριβώς σε αυτό το τελευταίο – όχι τόσο δηλαδή στο ότι επιβεβαίωσε την ύπαρξη ζωής σε αυτό το αφιλόξενο περιβάλλον αλλά κυρίως στο ότι έδειξε πώς οι μικροοργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν εκεί χωρίς ενέργεια από το ηλιακό φως εκμεταλλευόμενοι τη χημεία της λίμνης και τα σωματίδια πετρωμάτων και ιζημάτων που υπάρχουν στο νερό της.

«Για να υπάρξει ένα οικοσύστημα θα πρέπει να τροφοδοτείται με ενέργεια» εξήγησε ο κ. Κρίστνερ στο BBC. «Στη μελέτη αυτή δείχνουμε μια δομή κοινωνίας η οποία μπορεί να εκμεταλλευθεί τις ενεργειακές πηγές που είναι διαθέσιμες. Και αυτές είναι ανόργανες ενώσεις όπως αυτές του αμμωνίου, του φωσφόρου ή του θείου. Η κίνηση του παγοκαλύμματος κονιορτοποιεί το έδαφος και σωματίδια από ανόργανα υλικά περνούν στο νερό όπου προσφέρονται για χημικές και βιολογικές διεργασίες».

Εκτός από τους βιολόγους και τους ειδικούς που μελετούν τον πάγο και τα υδρολογικά δίκτυά του τα ευρήματα έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό και από τους αστροφυσικούς, καθώς αφήνουν να διαφανεί ένα ενδεχόμενο για την ύπαρξη ανάλογων μορφών ζωής σε παγωμένους κόσμους όπως η Ευρώπη ή ο Εγκέλαδος (δορυφόροι αντίστοιχα του Δία και του Κρόνου) οι οποίοι φαίνονται να κρύβουν υγρό νερό κάτω από το στρώμα των πάγων τους.

«Classicità ed Europa. Το κοινό πεπρωμένο Ελλάδας και Ιταλίας». "Classicità ed Europa. Il destino della Grecia e dell'Italia"

«Classicità ed Europa. Το κοινό πεπρωμένο Ελλάδας και Ιταλίας», των δύο χωρών που «διαμόρφωσαν το παρελθόν και το παρόν του δυτικού κόσμου», είναι το θέμα της νέας έκθεσης που ξεκινά στις 28 Αυγούστου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Il Palazzo del Quirinale accoglie dal 29 marzo al 15 luglio 2014 la mostra “Classicità ed Europa. Il destino della Grecia e dell’Italia” per celebrare il ruolo svolto dai due Paesi nel trasmettere il messaggio civilizzatore partito da Atene e da Roma nell’anno in cui la Grecia (dal 1° gennaio al 30 giugno) e l’Italia (dal 1° luglio al 31 dicembre) assumono le presidenze di turno del Consiglio dell’Unione Europea.

Η διαδοχική ανάληψη της Ευρωπαϊκής Προεδρίας από την Ελλάδα και την Ιταλία μέσα στο 2014, στάθηκε η αφορμή να συναντηθούν στο στάδιο του Πολιτισμού οι δύο χώρες, οι οποίες αναμφισβήτητα διαμόρφωσαν το παρελθόν και το παρόν του δυτικού κόσμου. Η περιοδική έκθεση «Classicità ed Europa. Το κοινό πεπρωμένο Ελλάδας και Ιταλίας» που παρουσιάζεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί καρπό αυτής της ευτυχούς συγκυρίας.

Rhyton (vaso per bere a protome animale) a forma di toro, dal Palazzo di Zakros. Le opere prestate dalla Grecia coprono oltre cinque millenni di storia del Paese, dalle testimonianze delle civiltà cicladica, minoica e micenea del III e II millennio a.C. fino ad arrivare al dipinto di El Greco del 1600-1607 e alle moderne tele di Moralis e Parthenis. La più antica opera esposta è la statua femminile cicladica proveniente dalla necropoli di Spedos nell’isola di Naxos (III millennio a.C.) proveniente dal Museo Archeologico Nazionale di Atene; in mostra – tra gli altri – una Kore arcaica (520-510 a.C.) e la stele dell’Atena pensosa (V secolo a.C.) provenienti dall’Acropoli, una statua bronzea di figura maschile risalente al periodo ellenistico e altri capolavori della Grecia bizantina.

Τα προσεκτικά επιλεγμένα αρχαία και νεότερα έργα τέχνης που παρουσιάζονται στην έκθεση δίνουν, άλλοτε καθαρά και άλλοτε υπαινικτικά, το στίγμα της κοινής πολιτιστικής πορείας των δύο χωρών, στίγμα που καθόρισε, διαμόρφωσε και χαρακτηρίζει αυτό που ονομάζουμε Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Το ευρωπαϊκό αυτό πεπρωμένο της Ελλάδας και της Ιταλίας, οι οποίες συμπορεύτηκαν με κοινό παρονομαστή τις πολιτιστικές τους αξίες, την ιστορία, τη θρησκεία και την τέχνη, φιλοδοξεί να διηγηθεί η παρούσα έκθεση, τιμώντας το ανήσυχο πνεύμα, τη δημιουργική δύναμη και τη συνεχή αλληλεπίδραση των δύο χωρών, αλλά και το πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης που οφείλει να διέπει τις σχέσεις των λαών της Ενωμένης Ευρώπης. Η έκθεση παρουσιάστηκε αρχικά στο Προεδρικό Μέγαρο του Κυρηναλίου στη Ρώμη και τώρα φιλοξενείται από τις 28 Αυγούστου έως τις 31 Οκτωβρίου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Νεκρή φύση με την Ακρόπολη στο βάθος. Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967). Λάδι σε καμβά, 1931.

Τα 23 έργα της έκθεσης καλύπτουν ένα διάστημα 4.500 χιλιάδων ετών, από τον κυκλαδικό πολιτισμό της 3ης χιλιετίας π.Χ. έως την Ελλάδα και την Ιταλία του 20ού αιώνα. Αντιπροσωπεύονται οι τρεις μεγάλοι προϊστορικοί πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο, ο κυκλαδικός, ο μινωικός και ο μυκηναϊκός.

Αττικός ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας του Ευφρονίου. Ρώμη, Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο της Villa Giulia. Ετρουρία, Τσερβέτερι (Caere). Γύρω στο 515 π.Χ.

Εμβληματικά έργα του τέλους του 6ου π.Χ. αιώνα, όπως η κόρη από την Ακρόπολη ή ο κρατήρας του Ευφρονίου παρακολουθούν την εξέλιξη της ελληνικής σκέψης και αισθητικής προς την κλασική τελειότητα.

Atena “Pensosa”, 460 a.C. circa Marmo pario. Provenienza: sud del Partenone, 1888. Atene, Museo dell’Acropoli.

Ανάμεσά τους, το ανάγλυφο της «Σκεπτόμενης Αθηνάς» με τη στοχαστική έκφραση γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας, καθώς παραπέμπει στο σκεπτικισμό με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται οι σύγχρονες, αμφίσημες, πολιτικές καταστάσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ το δόρυ της μας υπενθυμίζει ότι πρέπει να επαγρυπνούμε για τη διατήρηση όσων κατακτήθηκαν με τους αγώνες του παρελθόντος. Άλλα έργα αποτελούν εύγλωττες μαρτυρίες της άνθησης του εμπορίου αρχαιοτήτων και της συλλογής έργων τέχνης, τόσο στην αρχαιότητα όσο και στις μέρες μας. Στον ευαίσθητο αυτό τομέα, η Ελλάδα και η Ιταλία πρωτοστατούν και πρωτοπορούν για την πάταξη της αρχαιοκαπηλίας και το «νόστο» των κλεμμένων πολιτιστικών αγαθών στις πατρίδες τους. 

Μαρμάρινο Σύνταγμα των Τυραννοκτόνων. Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Πιθανόν από το Τίβολι, Villa Adriana. 2ος αι. μ.Χ.

Η κορυφαία αξία που ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός κληροδότησε στους αιώνες, η δημοκρατία, εκφράζεται στο «Σύνταγμα των Τυραννοκτόνων», το οποίο δίκαια κατέχει κομβική θέση στην έκθεση ως το απόλυτο σύμβολο του αγώνα κατά της τυραννίας, ενώ αποτελεί και το πρώτο μνημείο πολιτικού χαρακτήρα που στήνεται σε δημόσιο χώρο στην Ευρώπη.

Αμφιπρόσωπη εικόνα με την Παναγία Γλυκοφιλούσα και Σταυρό. Αθήνα, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Θεσσαλονίκη, 12ος αιώνας.

Στη σωτηριολογική διάσταση του χριστιανισμού, που μπόλιασε τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό πολιτισμό εισάγοντας τη νέα εποχή, μας οδηγεί η εικόνα της Γλυκοφιλούσας Παναγίας με την ανθρώπινη και τρυφερή της κίνηση, καθώς και το πανομοιότυπο του Ευαγγελίου του Rossano, του παλαιότερου εικονογραφημένου ευαγγελίου. 

Il tributo della moneta - Mattia Preti – 1640 circa, olio su tela, 103 × 143 cm.

Οι κατακτήσεις της Βυζαντινής τέχνης, η βενετσιάνικη Αναγέννηση και ο ρωμαϊκός μανιερισμός εκφράζονται. στους πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου ή Ελ Γκρέκο και του Mattia Preti, ενώ τα στοιχεία της κλασικής αρχαιότητας και του Βυζαντίου αφομοιώνονται στο προσωπικό ύφος και τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις δημιουργών του 20ού αιώνα, όπως του Giani και του Cadorin, του Μόραλη και του Παρθένη.

Η έκθεση διοργανώθηκε με τη συνεργασία της Προεδρίας της Ιταλικής και της Ελληνικής Δημοκρατίας αντίστοιχα και των Υπουργείων Εξωτερικών και Πολιτισμού των δύο χωρών. Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης υπογράφουν η Μαρία Αδρεαδάκη-Βλαζάκη, Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ο Louis Godart, Σύμβουλος για τη Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενώ το συντονισμό και την επιμέλεια έχει ο Γεώργιος Κακαβάς, Διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Τα αριστουργήματα που παρουσιάζονται προέρχονται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Ακρόπολης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, την Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, τα Μουσεία Καπιτωλίου – Centrale Montemartini, το Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο της Villa Giulia, το Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο – Palazzo Altemps, την Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης του Palazzo Corsini, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ρηγίου και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Τάραντα. Την έκθεση συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος στα ελληνικά και αγγλικά, έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.

Διάρκεια έκθεσης: 28 Αυγούστου έως 31 Οκτωβρίου 2014. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 08:00-20:00.