Ο Νέμο πράγματι κάνει επικά ταξίδια. As babies, 'Nemo' clownfish embark on epic journeys

Τα ψάρια-κλόουν πραγματοποιούν επικά ταξίδια όπως το κινηματογραφικό τους alter ego. Researchers found that clownfish, such as Nemo, really do migrate huge distances, some up to 400km - but only when they are larvae.

Ένας από τους δημοφιλέστερους ήρωες κινουμένων σχεδίων τις τελευταίες δεκαετίες είναι ο «Νέμο», ένα ψάρι-κλόουν (όπως ονομάζονται αυτά τα πανέμορφα ψαράκια). Στην ταινία που τον έκανε διάσημο ο Νέμο ταξιδεύει περίπου δύο χιλιάδες χλμ για να εντοπίσει το παιδί του. Όπως διαπιστώνεται τώρα τα ψάρια-κλόουν πραγματοποιούν ταξίδια εκατοντάδων χλμ και μάλιστα αυτοί που ταξιδεύουν δεν είναι τα ενήλικα αλλά οι γόνοι!

Η γονιδιακή ανταλλαγή

In Disney/Pixars hilarious underwater adventure "Finding Nemo," Nemo's father (left), a clownfish, travels all the way from the Great Barrier Reef to Sydney to find his son after the two are separated.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Έξετερ στη Βρετανία μελέτησαν ένα είδος ψαριού-κλόουν (Amphiprion omanesis) που ζει αποκλειστικά στην Αραβική Θάλασσα στα ανοικτά του Ομάν. Υπάρχουν μόνο δύο πληθυσμοί του συγκεκριμένου είδους στην περιοχή που ζουν σε δύο αποικίες που τις χωρίζει απόσταση 400 χλμ.

Οι ερευνητές πραγματοποιώντας γενετικές αναλύσεις στους δύο πληθυσμούς διαπίστωσαν ότι υπάρχει πρόσμιξη των δύο πληθυσμών. Η ανακάλυψη είναι σημαντική επειδή αποδεικνύει ότι τα ψάρια-κλόουν μπορούν να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις ενώ μέχρι σήμερα πιστευόταν ότι δεν απομακρύνονται από τη βάση τους. Οι ερευνητές κρίνουν ότι η ανακάλυψη εξηγείται με εξελικτικούς όρους. Εκτιμούν ότι οι κλιματικές αλλαγές, η μόλυνση των υδάτων και άλλοι παράγοντες που καταστρέφουν το περιβάλλον που ζουν οι θαλάσσιοι οργανισμοί ωθούν πολλούς εξ αυτών να διευρύνουν τη γονιδιακή δεξαμενή τους ώστε να καταφέρουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Η διεύρυνση αυτή γίνεται με ανταλλαγή γονιδίων όπως στη προκειμένη περίπτωση.

Μάλιστα οι ερευνητές εντόπισαν ορισμένα «υβρίδια», δηλαδή ψάρια-κλόουν με καταγωγή και από τις δύο αποικίες κάτι που σημαίνει ότι οι «μετανάστες» πρόγονοι τους κατάφεραν να προσαρμοστούν με επιτυχία στο νέο τους σπίτι και περιβάλλον.

Οι γόνοι

The researchers hope the study will allow them to safeguard the fish in the wild.

Το εύρημα όμως που προκάλεσε έκπληξη στους ερευνητές είναι ότι το μεγάλο αυτό ταξίδι από τη μια αποικία στην άλλη δεν το κάνουν οι ενήλικοι Νέμο αλλά οι γόνοι. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές οι γόνοι μόλις μιας εβδομάδας κάνουν αυτό πραγματικά επικό για αυτούς ταξίδι. Οι ερευνητές σπεύδουν να σημειώσουν ότι οι γόνοι δεν κολυμπούν όλη αυτή την απόσταση αλλά μεταφέρονται από τη μια αποικία στην άλλη με κάποια ρεύματα. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PloS ONE».

Γιάννης Ψυχοπαίδης. Ο Βύρωνας στην Κεφαλονιά. Jannis Psychopedis. Byron in Kefalonia

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Byron III, 2014, ξυλογραφία 100Χ100 εκ. The reason behind this solo exhibition of Jannis Psychopedis’s work is the 190 year anniversary of the death of Lord Byron, along with a very specific, as well as happy coincidence.

Με την έκθεση του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη «Ο Βύρωνας στην Κεφαλονιά» το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε χθες τη νέα εκθεσιακή του χρονιά. Αφορμή για την έκθεση αποτελεί η συμπλήρωση 190 χρόνων από το θάνατο του λόρδου Βύρωνα, μαζί με μια πολύ συγκεκριμένη, όσο και ευτυχή συγκυρία. Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εδώ και 15 χρόνια τυχαίνει, κάθε Αύγουστο, να κατοικεί στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς, δίπλα από το σπίτι που ζούσε ο Βύρωνας από τον Αύγουστο του 1823 και για τέσσερις μήνες, όταν έφτασε στο νησί για να στηρίξει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2013. In August of 1823, Lord Byron arrived for the first time in Kefalonia in order to support the liberation movement and settled in the village of Metaxata for 4 months. Next to the house Byron inhabited and from which he conducted his fight offering selflessly to the Greek cause, Jannis Psychopedis -by pure chance- spent the month of August for the last 15 years.

Με το βλέμμα του αμετακίνητο προς το ίδιο τοπίο –που ανεπαίσθητα αλλοιωνόταν μέσα στα χρόνια– ο Γιάννης Ψυχοπαίδης γεννούσε κάθε Αύγουστο μια σειρά ζωγραφικές εικόνες εκ του φυσικού, απλές και άμεσες. Ο ζωγραφικός διάλογος με το ίδιο πάντα τοπίο έγινε μια εμμονή και μια συνήθεια, που επανερχόταν σταθερά τα τελευταία 15 χρόνια, μόνο τον Αύγουστο, μόνο εκεί και μόνο από το ίδιο πάντα σημείο.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2005. Gazing always over the same landscape –which altered imperceptibly through the years- the artist created each August a series of painted images, simple and direct, always in metaphorical, as well as literal, contact with Byron and his spiritual presence. The painted dialog with the same landscape became a habit and an obsession that kept coming back steadily over the last 15 years, occurring only in August.

Τα έργα που προέκυψαν όλα αυτά τα χρόνια είναι μια συστηματική αντίστιξη, τόσο θεματική όσο και τεχνική, στην υπόλοιπη δουλειά του Ψυχοπαίδη, ο οποίος, για ένα μόνο μήνα, ασκεί τη δουλειά ενός συνεπούς υπαιθριστή ζωγράφου. Με τον τρόπο αυτό, γεννήθηκε μια μεγάλη σειρά από ακουαρέλες  που απλώνεται συστηματικά από χρόνο σε χρόνο, πάντοτε σε μια μεταφορική αλλά και κυριολεκτική μεσοτοιχία με τον Βύρωνα και την πνευματική του παρουσία.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2011. The work produced all these years constitutes a systematic counterpoint to the rest of Psychopedis’ work, who for that single month each year is transformed to a landscape artist. The exhibition comprises of 50 aquarelles, three large wood engravings and a sculpture, all coming from the personal collection of the artist.

Η έκθεση με τις 45 ακουαρέλες, τρεις μεγάλες ξυλογραφίες και ένα γλυπτό πορτρέτο του λόρδου Βύρωνα (το μοναδικό γλυπτό που έχει φιλοτεχνήσει ο καλλιτέχνης), δημιουργούν ένα σύνολο χρωματιστό, ανάλαφρο, αποδίδοντας ένα τοπιογραφικό πανόραμα ήπιας, κι αλλού άγριας, ομορφιάς.

Ο τρόπος που ο καλλιτέχνης ζωγράφισε αυτές τις ακουαρέλες είναι άμεσος, απλός, εκ του φυσικού, ως υπαιθριστής ζωγράφος του 19ου αιώνα. «Ήμουν 11 μήνες στο εργαστήρι μου με κλειστά παράθυρα και ένα μήνα ζωγράφιζα ελεύθερα στην φύση», προσθέτει ο ίδιος, μιλώντας για την παραγωγή αυτών των έργων.

«Ο Βύρων στην Κεφαλονιά» είναι μια έκθεση «βάλσαμο στην ψυχή σε μια εποχή κατάμαυρη, ενεργοποιεί την διάθεση φυγής από τα όχι ευχάριστα που μας περιβάλουν», είπε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του μουσείο Μπενάκη, Άγγελος Δεληβοριάς.

Την έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 25 Οκτωβρίου 2014, συνοδεύει αναλυτικός κατάλογος με αναπαραγωγές όλων των παραπάνω έργων, καθώς και συνοδευτικά κείμενα του διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελου Δεληβορριά και του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης

Jannis Psychopedis was born in Athens in 1945. He studied printmaking at the School of Fine Arts from 1963 to 1968. He completed his studies on a DAAD scholarship from 1971 to 1975 at the Munich Academy of Fine Arts with a graduate degree in painting. He lived and worked in Munich until 1977. Then he moved to Berlin on a scholarship from the art programme of West Berlin. He lived in Germany until 1987 and then went to Brussels. In 1992 he returned to Greece. In 1994 he became Professor at the Athens School of Fine Arts. He has written articles in newspapers and magazines and has published his own books,some of which are illustrated.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στο εργαστήριο της χαρακτικής και στη συνέχεια στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Έζησε και εργάστηκε στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1992 και από το 1994 εξελέγη καθηγητής στην ΑΣΚΤ. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε πολλές σημαντικές, ατομικές και ομαδικές, εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Πού και πότε

Μουσείο Μπενάκη – Κεντρικό Κτήριο, Κουμπάρη 1, τηλ.: 210 3671000. Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη, Παρασκευή: 9.00-17.00, Πέμπτη, Σάββατο: 9.00-24.00, Κυριακή: 9.00-15.00, Δευτέρα, Τρίτη: Κλειστά.

«Φυλή φάντασμα» στο γενεαλογικό δέντρο των Ευρωπαίων. New Branch Added to European Family Tree

Οι ερευνητές εξέτασαν τo DNA αρχαίων οστών, όπως το κρανίο ενός αγρότη που έζησε στη Γερμανία πριν από 7.000 χρόνια. This skull of a 7,000-year-old German farmer was among the ancient human bones that revealed more about the genetic heritage of present-day Europeans. Previous work suggested that Europeans descended from two ancestral groups: indigenous hunter-gatherers and early European farmers. This new study shows that there was also a third ancestral group, the Ancient North Eurasians, who contributed genetic material to almost all present-day Europeans. The research also reveals an even older lineage, the Basal Eurasians. Credit: Joanna Drath/University of Tübingen

«Πριν από αυτή την έρευνα, το μοντέλο που είχαμε για την προέλευση των Ευρωπαίων αφορούσε την ανάμειξη δύο πληθυσμός. Εμείς δείξαμε ότι υπήρχε και μια τρίτη ομάδα» αναφέρει ο Ντέιβιντ Ράιχ της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, η οποία συνεργάστηκε στη μελέτη με το Πανεπιστήμιο του Τίμπιγκεν στη Γερμανία και άλλα ιδρύματα.

Τι πιστεύαμε

Αρχαιολογικές και γενετικές ενδείξεις που έχουν συγκεντρωθεί την τελευταία δεκαετία έχουν αποκαλύψει ότι η εφεύρεση της γεωργίας στην Εγγύς Ανατολή άλλαξε ριζικά το τοπίο στην Ευρώπη πριν από περίπου 7.500 χρόνια: Γεωργοί από τη Εγγύς Ανατολή, οι οποίοι είχαν πιθανώς ανοιχτόχρωμο δέρμα και καστανά μάτια, κατέφθασαν τότε στην ήπειρο και αναμείχθηκαν με κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, οι οποίοι ζούσαν ήδη στην Ευρώπη για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Πρέπει μάλιστα να είχαν ασυνήθιστη για τα σημερινά δεδομένα εμφάνιση, με γαλάζια μάτια αλλά μελαμψό δέρμα, λένε οι ερευνητές.

Η τρίτη ομάδα

Το DNA των σύγχρονων Ευρωπαίων φέρνει ίχνη μιας μυστηριώδους φυλής από τη Βόρεια Ευρασία. Modern Europeans are the descendants of at least three groups of ancient humans, not two as was previously thought, reveals a comparative analysis of DNA from more than 2,300 modern-day humans and nine ancient farmers and hunter-gatherers who lived in Germany, Luxembourg and Sweden, around 7,000 to 8,000 years ago. A Sami indigenous northern European family in Norway around 1900. The picture was probably taken in 1896 around the Kanstadfjord near Lødingen, Nordland. The adults on the left are Ingrid (born Sarri) and her husband Nils Andersen Inga. In front of the parents are Berit and Ole Nilsen. The lady on the right is Ellen, sister of Ingrid. In front of Ellen are the children Inger Anna and Tomas. The children of Inger Anna are reindeer herders still today. Detroit Publishing Co. print no. 7123.

Η νέα μελέτη δείχνει τώρα ότι υπήρξε και μια τρίτη ομάδα που συμμετέχει στο γενετικό προφίλ των σύγχρονων Ευρωπαίων: μια αρχαία βορειοευρασιατική φυλή από την περιοχή της Σιβηρίας, η οποία μάλιστα είχε συγγενική σχέση με τους πληθυσμούς που πέρασαν το Βερίγγειο Πορθμό πριν από 15.000 χρόνια και έγιναν οι πρώτοι κάτοικοι της Αμερικής.

Η ερευνητική ομάδα εξέτασε το DNA περισσότερων από 2.300 ατόμων από όλο τον κόσμο και το συνέκριναν με το γονιδίωμα εννέα αρχαίων σκελετών από τη Σουηδία, το Λουξεμβούργο και τη Γερμανία: οκτώ κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που έζησαν πριν από 8.000 χρόνια, πριν την άφιξη της γεωργίας, και ενός αγρότη που έζησε πριν από 7.000 χρόνια.

Τα ευρήματα

Researchers compared ancient hunter-gatherers and early farmers to present-day human genomes and found that Europeans today trace their ancestry to three ancient populations. The skull of Motala1, one of the seven approximately 8,000 year old Swedish hunter-gatherers sequenced in this study. Credit: Fredrik Hallgren

Η ανάλυση έδειξε ότι οι σημερινοί Ευρωπαίοι φέρουν γονίδια όχι μόνο από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες και τους αγρότες αλλά και από τη φυλή της Βόρειας Ευρασίας. Αντίθετα, οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και οι αγρότες δεν φέρουν τέτοια γονίδια, ένδειξη ότι η βορειοευρασιατική φυλή ήταν η τελευταία που έφτασε στην Ευρώπη μετά την άφιξη της γεωργίας.

Όταν ξεκίνησε η τελευταία μελέτη, η φυλή της Βόρειας Ευρασίας ήταν μια «φυλή φάντασμα», γνωστή μόνο από τη γενετική κληρονομιά της στους σύγχρονους πληθυσμούς. Αυτό άλλαξε το 2013, όταν ανακαλύφθηκε ο σκελετός ενός αγοριού που έζησε πριν από 24.000 χρόνια κοντά στη λίμνη Βαϊκάλη της Σιβηρίας.

Revised flow chart of European ancestry incorporating the new data about Ancient North Eurasians (ANE), West European hunter-gatherers (WHG), early European farmers (EEF) and Basal Eurasians. Image courtesy David Reich

Η συμβολή αυτής της φυλής στο γενετικό προφίλ των Ευρωπαίων είναι μικρότερη σε σχέση με τις δύο άλλες ομάδες και δεν ξεπερνά πουθενά το 20%, επισημαίνει ο Ιωσήφ Λαζαρίδης, ερευνητής του Χάρβαρντ και πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι κατάγονται και από τις τρεις προγονικές ομάδες. Οι διαφορές ανάμεσά τους οφείλονται στις σχετικές αναλογίες: Οι Βορειοευρωπαίοι κληρονόμησαν περισσότερα από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, έως και το 50% στη Λιθουανία, ενώ οι Νοτιοευρωπαίοι κατάγονται περισσότερο από τους αγρότες» αναφέρει.

Επόμενος στόχος των ερευνητών είναι να προσδιορίσουν το πότε έφτασαν στην Ευρώπη οι μετανάστες από τη Βόρεια Ευρασία. Όπως επισημαίνουν, το παζλ της καταγωγής των Ευρωπαίων πιθανότατα δεν έχει συμπληρωθεί, και περισσότερα στοιχεία μπορούν να προκύψουν μόνο από γενετικές αναλύσεις σε αρχαίους σκελετούς, οι οποίοι συνεχίζουν να έρχονται στο φως.

«Τερατώδης» μαύρη τρύπα σε μικροσκοπικό γαλαξία. Hubble Helps Find Smallest Known Galaxy Containing a Supermassive Black Hole

Καλλιτεχνική απεικόνιση της μαύρης τρύπας στην καρδιά του γαλαξία-νάνου M60-UCD1. Έχει μάζα πέντε φορές μεγαλύτερη από τη μελανή οπή που κρύβεται στην καρδιά του δικού μας γαλαξία. Artist's View of M60-UCD1 Black Hole. Astronomers using data from NASA’s Hubble Space Telescope and ground observation have found an unlikely object in an improbable place -- a monster black hole lurking inside one of the tiniest galaxies ever known. The black hole is five times the mass of the one at the center of our Milky Way galaxy. It is inside one of the densest galaxies known to date -- the M60-UCD1 dwarf galaxy that crams 140 million stars within a diameter of about 300 light-years, which is only 1/500th of our galaxy’s diameter. If you lived inside this dwarf galaxy, the night sky would dazzle with at least 1 million stars visible to the naked eye. Our nighttime sky as seen from Earth’s surface shows 4,000 stars. The finding implies there are many other compact galaxies in the universe that contain supermassive black holes. The observation also suggests dwarf galaxies may actually be the stripped remnants of larger galaxies that were torn apart during collisions with other galaxies rather than small islands of stars born in isolation. Image Credit: NASA, ESA, STScI-RCC14-41a

Μια μαύρη τρύπα με μάζα πέντε φορές μεγαλύτερη από τη μελανή οπή που κρύβεται στην καρδιά του δικού μας Γαλαξία ανακαλύφθηκε στο κέντρο ενός από τους μικρότερους γαλαξίες που γνωρίζουμε.

Εντυπωσιακό κοσμικό σύνολο

Hubble Space telescope image showing the gargantuan galaxy M60 in the center, and the ultracompact dwarf galaxy M60-UCD1 below it and to the right, and also enlarged as an inset. A new international study led by University of Utah astronomer Anil Seth and published in the journal Nature found that M60-UCD1 is the smallest known galaxy with a supermassive black hole at its center, suggesting the dwarf galaxy originally was much larger but was stripped of its outer layers by gravity from galaxy M60 over billions of years. M60's gravity also is pulling galaxy NGC4647, upper right, and the two eventually will collide. Credit: NASA/Space Telescope Science Institute/European Space Agency.

Η «τερατώδης» μαύρη τρύπα, όπως την αποκαλούν οι ερευνητές, βρέθηκε στην καρδιά του γαλαξία-νάνου M60-UCD1, ο οποίος συγκεντρώνει 140 εκατομμύρια άστρα σε έναν δίσκο με διάμετρο μόλις 300 έτη φωτός, 500 φορές μικρότερη από τη διάμετρο του Μίλκι Ουέι.

Ο γαλαξίας είναι ένας από τους μικρότερους και πυκνότερους που γνωρίζουν οι αστρονόμοι. Είναι τόσο πυκνός ώστε, αν κανείς ζούσε μέσα του, θα μπορούσε να διακρίνει ένα εκατομμύριο άστρα στο νυχτερινό ουρανό, ορατά με γυμνό μάτι. Ο δικός μας Γαλαξίας είναι πολύ μεγαλύτερος αλλά και πολύ πιο αραιός, και ο νυχτερινός ουρανός μας φιλοξενεί μόλις 4.000 ορατά άστρα.

Όλοι οι μεγάλοι γαλαξίες περιέχουν στο κέντρο τους μαύρες τρύπες εξαιρετικά μεγάλης μάζας. Ήταν όμως αναπάντεχη η ανακάλυψη μιας τόσο «βαριάς» μαύρης τρύπας σε έναν τόσο μικρό γαλαξία. Η πιθανότερη εξήγηση, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Nature», είναι ότι ο M60-UCD1 ξεκίνησε τη ζωή του ως μεγάλος γαλαξίας, ο οποίος όμως έχασε το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του όταν συγκρούστηκε με έναν γειτονικό γαλαξία, τον M60, πριν από περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Το μεγαλύτερο μέρος των άστρων πέρασε στην κατοχή του M60, και ο M60-UCD1 όπως τον βλέπουμε σήμερα είναι η σκιά του παλιού του εαυτού.

Η μελέτη

The Gemini North telescope on Hawaii's Mauna Kea aims a laser beam into the night sky to create an "artificial star" that astronomers use to adjust images made by the telescope to remove the blurring effects of Earth's atmosphere. The telescope was used in a new University of Utah-led study that discovered the smallest galaxy yet known to harbor a supermassive black hole. (More Gemini images at www.gemini.edu/images.)

Οι ερευνητές συμπέραναν την ύπαρξη της μαύρης τρύπας όταν διαπίστωσαν ότι τα άστρα που κινούνται γύρω από το κέντρο του γαλαξία τρέχουν πιο γρήγορα από ό,τι θα περίμενε κανείς, ένδειξη ότι επιταχύνονται από κάποιο αντικείμενο εξαιρετικά μεγάλης μάζας. Πρέπει να πρόκειται για μια μαύρη τρύπα με μάζα 21 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου, η οποία αντιστοιχεί στο 15% της συνολικής μάζας του λιλιπούτειου γαλαξία. Συγκριτικά, η μαύρη τρύπα στην καρδιά του Γαλαξία έχει μάζα 4 εκατ. φορές τη μάζα του Ήλιου και αντιστοιχεί σε μόλις 0,01% της συνολικής μάζας.

«Είναι εντυπωσιακό, δεδομένου ότι ο Μίλκι Ουέι είναι 500 φορές μεγαλύτερος και 1.000 φορές βαρύτερος από ό,τι ο γαλαξίας νάνος M60-UDC1» σχολίασε ο Άνιλ Σεθ του Πανεπιστημίου της Γιούτα, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευση. Η μελέτη βασίστηκε σε παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο Gemini North στο Μάουνα Κέα της Χαβάης και το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.

Γιατί κάθε πρόσωπο είναι μοναδικό. Human faces are so variable because we evolved to look unique

Rembrandt group portrait, The Syndics of the Clothmaker's Guild, 1662. Τα χαρακτηριστικά του διαφέρουν από άτομο σε άτομο επειδή οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί ώστε να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον με την όραση. Why are human faces so variable compared to other animals, from lizards and penguins to dogs and monkeys? Scientists analyzed human faces and the genes that code for facial features and found a high variability that could only be explained by selection for variable faces, probably because of the importance of social interactions in human relationships and the need for humans to be recognizable.

Τα πρόσωπα των ανθρώπων διαφέρουν μεταξύ τους περισσότερο από ό,τι διαφέρουν τα χέρια, τα πόδια ή άλλα ανατομικά χαρακτηριστικά μας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο με την όραση, και όχι από την οσμή όπως άλλα είδη, δείχνει μελέτη στις ΗΠΑ.

Ποικιλία με διαφορά

The amazing variety of human faces -- far greater than that of most other animals -- is the result of evolutionary pressure to make each of us unique and easily recognizable. Credit: UC Berkeley

Όπως αναφέρει η βρετανική εφημερίδα The Independent, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ εξέτασαν την ποικιλομορφία των ανθρώπινων προσώπων σε μια βάση δεδομένων του αμερικανικού στρατού, στην οποία έχουν καταχωρηθεί ανατομικές μετρήσεις του προσωπικού.

Η ερευνητική ομάδα εξέτασε συγκεκριμένα το εάν τα χαρακτηριστικά του προσώπου παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλία σε σχέση με τα χαρακτηριστικά του υπόλοιπου σώματος. Πράγματι, οι παράμετροι της γεωμετρίας του προσώπου, για παράδειγμα η απόσταση του πιγουνιού από το μέτωπο, η απόσταση μεταξύ των ματιών και το πλάτος της μύτης, διαπιστώθηκε ότι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλομορφία σε σχέση με χαρακτηριστικά όπως το μήκος του πήχυ ή το ύψος της μέσης.

Μάλιστα τα χαρακτηριστικά με τη μεγαλύτερη ποικιλία εντοπίζονται όλα στο τρίγωνο που σχηματίζουν τα μάτια με το στόμα.

Στο επόμενο βήμα, οι ερευνητές έπρεπε να ελέγξουν το εάν η ποικιλομορφία που βρήκαν στο ανθρώπινο πρόσωπο είναι τυχαίο φαινόμενο ή οφείλεται σε εξελικτική προσαρμογή. Για να το κάνουν αυτό εξέτασαν το πρόσωπο σε σχέση με άλλες αναλογίες: η ανάλυση έδειξε ότι οι άνθρωποι με μακριά πόδια τείνουν να έχουν και μακριά χέρια, ενώ οι άνθρωποι με πλατιά μύτη ή μεγάλη απόσταση στα μάτια δεν έχουν και μεγάλη μύτη.

Αυτό δείχνει ότι οι αναλογίες του προσώπου δεν είναι αντανάκλαση των αναλογιών του σώματος. Σε συνδυασμό με τα προηγούμενα ευρήματα, η διαπίστωση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ποικιλομορφία του ανθρώπινου προσώπου έχει ενισχυθεί από την εξέλιξη.

Γενετική επιβεβαίωση

H μελέτη έδειξε ότι οι αναλογίες του προσώπου παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλία από ό,τι τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος. Humans have much more individually distinctive faces than many animals. The amazing variety of human faces – far greater than that of most other animals – is the result of evolutionary pressure to make each of us unique and easily recognizable, according to a new study by University of California, Berkeley, scientists.

Ο Μάικλ Σίαν, μέλος της ομάδας που υπογράφει τη μελέτη στην επιθεώρηση Nature Communications, επισημαίνει ότι πολλά ζώα αναγνωρίζουν το ένα το άλλο από την οσμή ή τη φωνή, καθιστώντας έτσι λιγότερο σημαντικά τα χαρακτηριστικά του προσώπου, ειδικά αν πρόκειται για νυχτόβια είδη.

«Οι άνθρωποι είναι εντυπωσιακά καλοί στο να αναγνωρίζουν πρόσωπα. Υπάρχει μάλιστα μια περιοχή του εγκεφάλου που ειδικεύεται σε αυτή τη λειτουργία» λέει ο ερευνητής.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η φυσική επιλογή έκανε τους ανθρώπους μοναδικούς και εύκολα αναγνωρίσιμους. Είναι ξεκάθαρα ωφέλιμο για εμένα να αναγνωρίζω τους άλλους, είναι όμως επίσης ωφέλιμο να είμαι κι εγώ εύκολα αναγνωρίσιμος. Σε διαφορετική περίπτωση, όλοι θα είχαμε πιο παρόμοια εμφάνιση» εξηγεί.

Τα ευρήματα της μελέτης επιβεβαιώθηκαν με ανάλυση γενετικών δεδομένων από το «Πρόγραμμα των 1.000 γονιδιωμάτων», το οποίο έχει ολοκληρώσει τις αλληλουχίες περισσότερων από 1.000 ανθρώπων.

Η ανάλυση έδειξε ότι τα γονίδια που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά του προσώπου παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλότητα από τα γονίδια άλλων ανατομικών χαρακτηριστικών όπως το ύψος.

Μάλιστα το ίδιο διαπιστώθηκε ότι ισχύει και στο γονιδίωμα των Νεάντερταλ, ένδειξη ότι οι εξαφανισμένοι μας ξάδελφοι είχαν κι αυτοί μοναδικά πρόσωπα.

Πάνω από 200 εκατομμύρια άστρα στον πληρέστερο χάρτη του Γαλαξία. 219 million stars: a detailed catalogue of the visible Milky Way

Το φωτεινό ποτάμι που διακρίνεται στο νυχτερινό ουρανό, ακόμα και με γυμνό μάτι, αντιστοιχεί στο γαλαξιακό επίπεδο. An image of the Milky Way in the night sky above Paranal Observatory showing a guide-star laser aimed at the Galactic Center. A new catalogue of the visible part of the northern part of our home Galaxy, the Milky Way, includes no fewer than 219 million stars. Geert Barentsen of the University of Hertfordshire led a team who assembled the catalogue in a ten year programme using the Isaac Newton Telescope (INT) on La Palma in the Canary Islands. Their work appears today in the journal Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Credit: ESO

Δέκα χρόνια παρατηρήσεων χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί ο πληρέστερος χάρτης του Μίλκι Ουέι, ο οποίος συγκεντρώνει λεπτομερείς πληροφορίες για 219 εκατομμύρια άστρα στον κύριο δίσκο του γαλαξία μας.

Ο γαλαξίας και η μελέτη

Ο χάρτης πυκνότητας σε ένα μικρό τμήμα του Γαλαξία. Οι σκοτεινές περιοχές αντιστοιχούν σε σύννεφα γαλαξιακής σκόνης. Όσο πιο φωτεινή μια περιοχή, τόσο μεγαλύτερη η πυκνότητα των άστρων. A density map of part of the Milky Way disk, constructed from IPHAS data. The axes show galactic latitude and longitude, coordinates that relate to the position of the centre of the galaxy. The mapped data are the counts of stars detected in i, the longer (redder) wavelength broad band of the survey, down to a faint limit of 19th magnitude. Although this is just a small section of the full map, it portrays in exquisite detail the complex patterns of obscuration due to interstellar dust. Credit: Hywel Farnhill, University of Hertfordshire. Click for a full resolution image.

O Γαλαξίας, ένας σπειροειδής σχηματισμός με διάμετρο γύρω στα 100.000 έτη φωτός, εκτιμάται ότι περιέχει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια άστρα, ωστόσο τα περισσότερα από αυτά δεν είναι ορατά από τη Γη.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα άστρα του Γαλαξία, συμπεριλαμβανομένου του Ήλιου, διατάσσονται στο ίδιο επίπεδο, τον λεγόμενο γαλαξιακό δίσκο. Αυτό σημαίνει ότι οι παρατηρητές στη Γη κοιτάζουν τον Γαλαξία από το πλάι και βλέπουν μόνο το γαλαξιακό επίπεδο, ορατό στο νυχτερινό ουρανό σαν φωτεινή λωρίδα. Είναι σαν να κοιτάζει κανείς ένα πιάτο από πλάι και να βλέπει μόνο μια γραμμή αντί για ένα στρογγυλό αντικείμενο.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Montly Notices of the Royal Astronomical Society», χαρτογραφεί τα άστρα στο βόρειο τμήμα του γαλαξιακού δίσκου. Δημιουργήθηκε έπειτα από δέκα χρόνια παρατηρήσεων με το τηλεσκόπιο Isaac Newton στα Κανάρια Νησιά, το οποίο βλέπει άστρα ένα εκατομμύριο φορές πιο αμυδρά από αυτά που μπορεί να διακρίνει το ανθρώπινο μάτι (τα άστρα που μπορεί κανείς να δει στον ουρανό είναι περίπου 5.000).

Ο νέος κατάλογος, διαθέσιμος δωρεάν για ερευνητές σε όλο τον κόσμο, συγκεντρώνει 219 εκατομμύρια άστρα, καθένα από τα οποία περιγράφεται με 99 επιμέρους παραμέτρους. Προσφέρει επίσης έναν χάρτη της αστρικής πυκνότητας στο γαλαξιακό επίπεδο, ο οποίος θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτίωση των μαθηματικών μοντέλων για το σχηματισμό και την εξέλιξη του Μίλκι Ουέι. Από τον χάρτη απουσιάζουν πάντως μερικά μικρά τμήματα του ουρανού, τα οποία είτε καλύπτονται από πυκνά σύννεφα γαλαξιακής σκόνης, είτε δεν ήταν δυνατόν να μελετηθούν λόγω κακοκαιρίας.

Ο Σωκράτης στο... ψυχιατρείο. Socrates among the psychopaths

Ζακ-Λουί Νταβίντ, Ο Θάνατος του Σωκράτη, 1787. Πείραμα βασισμένο στη σωκρατική μέθοδο έδειξε ότι άτομα με σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές που έχουν διαπράξει εγκλήματα αντιλαμβάνονται την έννοια της ηθικής. Jacques-Louis David, The Death of Socrates, 1787. A professor of ethics at King's College, London, Jonathan Glover is accustomed to using the Socratic method to help his students refine their moral beliefs by answering tough philosophical questions. The technique, which originated in ancient Athens, is often used in colleges and law schools. One place you don't typically encounter it, though, is in a high-security psychiatric hospital.

Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές μπορούν να κατανοήσουν τελικώς την έννοια της ηθικής, σύμφωνα με το βιβλίο ενός καθηγητή του Κing's College του Λονδίνου, το οποίο βασίστηκε σε ένα πρωτοποριακό πείραμα που διεξήχθη σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο υψίστης ασφαλείας. «Βοηθός» του καθηγητή Τζόναθαν Γκλόβερ, περί ου ο λόγος, στην απόδειξη της ηθικής των θεωρούμενων «ανήθικων» ατόμων στάθηκε η σωκρατική (ή αλλιώς μαιευτική) μέθοδος.

Ο δρ Γκλόβερ, ως καθηγητής Ηθικής στο King's College, είναι συνηθισμένος στο να χρησιμοποιεί τη σωκρατική μέθοδο προκειμένου να βοηθά τους φοιτητές του να «εξυψώνουν» την ηθική τους μέσω της απάντησης σε δύσκολα φιλοσοφικά ερωτήματα.

Εκμαιεύοντας την αλήθεια

Bust of Socrates. Marble, Roman copy after a Greek original from the 4th century BC. From the Quintili Villa on the Via Appia.

Γιατί ονομάστηκε όμως η μέθοδος Σωκρατική; Διότι ο μεγάλος αθηναίος φιλόσοφος κατά τις συζητήσεις του, προσποιούμενος πλήρη άγνοια για το θέμα που συζητούσε κάθε φορά, προσπαθούσε μέσα από ερωτήσεις να εκμαιεύσει την αλήθεια από τον συνομιλητή του. Ο συνομιλητής λοιπόν απαντώντας σε αυτές τις ερωτήσεις έφθανε σε ένα συμπέρασμα - στην αλήθεια για τον Σωκράτη - από μόνος του. Η μέθοδος ονομάστηκε μαιευτική διότι όπως η μαία (επάγγελμα που έκανε και η Φαιναρέτη, μητέρα του Σωκράτη) φέρνει στον κόσμο το νεογνό, έτσι και ο Σωκράτης ή ο εκάστοτε συνομιλητής που παίρνει τον ρόλο της συνείδησης εξάγει από τον συνομιλητή του την αλήθεια. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, κυρίως σε σχολές Νομικής. Ωστόσο δεν θα περίμενε κάποιος να εφαρμόζεται σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο.

Ο Σωκράτης σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο της Αγγλίας

In the 1990s, Glover decided to take it to Broadmoor Hospital in the south of England. There he probed a common stereotype about psychopaths – that they lack a conscience – by discussing ethics with them. Those dialogues form the starting point for Alien Landscapes?, a wide-ranging philosophical investigation of psychology and a psychological examination of philosophy.

Και όμως αυτό συνέβη στο Νοσοκομείο Broadmoor στη Νότια Αγγλία από τη δεκαετία του 1990. Ο καθηγητής Γκλόβερ άρχισε να συζητεί με τους ασθενείς θέματα ηθικής προσπαθώντας να διερευνήσει ένα στερεότυπο που τους ακολουθεί και το οποίο λέει ότι δεν έχουν συνείδηση. Οι διάλογοι αυτοί αποτέλεσαν την εκκίνηση για τη συγγραφή του βιβλίου «Alien Landscapes?» από τον καθηγητή - ένα βιβλίο που αποτελεί μια φιλοσοφική μελέτη της Ψυχολογίας αλλά συγχρόνως μια ψυχολογική μελέτη της Φιλοσοφίας.

Ο δρ Γκλόβερ ενδιαφέρθηκε εξαρχής να «βουτήξει» στο μυαλό ασθενών με όλα τα είδη ψυχικών διαταραχών. Και ύστερα από αυτή τη... βουτιά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι φωνές των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με ψυχικές νόσους θα πρέπει να ακούγονται, και μάλιστα οφείλουμε να τις ακούμε με προσοχή».

Οι περισσότεροι από τους έγκλειστους άνδρες στο Νοσοκομείο Broadmoor προέρχονταν από διαλυμένες οικογένειες, ενώ όλοι τους είχαν διαπράξει ειδεχθή εγκλήματα και είχαν διαγνωσθεί με διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας. Το συμπέρασμα ήταν ότι τα άτομα αυτά εμφάνιζαν έλλειψη ηθικής και έτσι δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν τα εγκλήματα που είχαν διαπράξει. Ωστόσο, μετά τις συζητήσεις του με τους ασθενείς, ο καθηγητής παρατήρησε πως «ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία σε ό,τι αφορά τα άτομα στις ψυχιατρικές πτέρυγες είναι πως τα θέματα που συζητούν μοιάζουν πολύ με εκείνα που περιέχονται στα άρθρα των φιλοσοφικών επιθεωρήσεων». Ένα από τα βασικά κοινά μεταξύ ασθενών με ψυχικές διαταραχές και φιλοσοφικών επιστημονικών εντύπων είναι ότι «η ερμηνεία του κόσμου με βάση την κοινή λογική δεν είναι η μοναδική».

Ο καθηγητής Γκλόβερ αποφάσισε να θέσει στους άνδρες φαινομενικά απλά ερωτήματα, όπως το τι θα δίδασκαν σε ένα παιδί ώστε να μάθει να διαχωρίζει το σωστό από το λάθος. Πολλές από τις απαντήσεις ήταν προβλέψιμα ρηχές. Για παράδειγμα ένας ασθενής, ο CQ, ανέφερε ότι τα παιδιά δεν πρέπει να βρίζουν. Για τον ZC, ο οποίος σημείωσε ότι το να κλέβει κάποιος είναι κακό, η μόνη εξήγηση στο γιατί είναι κακό αφορούσε το προσωπικό συμφέρον. «Αν κλέψεις, θα σε κλείσουν μέσα στη φυλακή και θα υποφέρεις. Θα χάσεις την ελευθερία σου».

Το δαχτυλίδι του Πλάτωνα

Glover probed deeper, using a thought experiment formulated by Plato, Socrates's student, which allows us to commit a crime wearing an invisibility ring. Some patients (including ZC) saw no problem with stealing or killing if you couldn't be seen, but others had more complex views. "It would be wrong, yeah," said JF, "but if you could get away with it, you'd be one step above the law."

Ο επιστήμονας «καταδύθηκε» όμως ακόμη πιο βαθιά στο μυαλό των ασθενών χρησιμοποιώντας έναν μύθο του Πλάτωνα, μαθητή του Σωκράτη, ο οποίος αναφέρεται στο Β' Βιβλίο της «Πολιτείας» του. Σύμφωνα με τον μύθο αυτόν, ένας βοσκός του βασιλιά της Λυδίας βρίσκει ένα μαγικό δαχτυλίδι το οποίο επιτρέπει στον κάτοχό του να γίνεται αόρατος κατά βούληση. Ο δρ Γκλόβερ λοιπόν ανέφερε στους ασθενείς ότι θα μπορούσαν να διαπράξουν ένα έγκλημα χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Ορισμένοι από αυτούς (συμπεριλαμβανομένου του ZC) θεώρησαν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα να κλέψουν ή να σκοτώσουν αν μπορούν μέσω της αορατότητάς τους να ξεφύγουν, άλλοι όμως είχαν πιο πολύπλοκες απόψεις. «Θα ήταν λάθος» είπε ο JF «ωστόσο αν μπορούσε κάποιος να ξεφύγει θα βρισκόταν ένα βήμα μπροστά από τον νόμο».

Ένας κοινός ακροατής θα πίστευε ότι ο JF είναι εξίσου ανήθικος με τον ZC, όχι όμως και ο δρ Γκλόβερ. Οπως ανακάλυψε μέσω της μαιευτικής μεθόδου, πολλοί από τους άνδρες διέθεταν ένα λεξιλόγιο ηθικών εννοιών όπως η δικαιοσύνη και ο σεβασμός. Κατά τον καθηγητή, η ανακάλυψη αυτή ρίχνει μια γέφυρα που ενώνει τα άτομα με ψυχική νόσο με όλους τους υπόλοιπους, καθώς φαίνεται ότι οι ψυχικές διαταραχές έχουν πολλές διαστάσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων συμπίπτουν τελικώς με χαρακτηριστικά που θεωρούνται φυσιολογικά.

Η Ψυχιατρική πρέπει να... ανοίξει

Aware: the common-sense view of the world is not the only one (Image: John Firth/BIPS/Getty Images)

Ένα εμφανές συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι τα διαγνωστικά «κουτιά» που υπάρχουν σήμερα στην Ψυχιατρική δεν επαρκούν. Ένα όμως πιο... υπόγειο συμπέρασμα είναι ότι η σκέψη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές μπορεί να εμπλουτίσει τη φιλοσοφία. Σε κάθε περίπτωση το πείραμα και τελικώς το βιβλίο του δρος Γκλόβερ δείχνουν πως αν είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε, όπως εκείνος, το τι έχουν να μας πουν αυτοί που το μυαλό τους υποφέρει, η σωκρατική μέθοδος είναι απολύτως φυσιολογική, ακόμη και σε ένα νοσοκομείο όπως το Broadmoor.