"Σχεδόν ολόκληρη η ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό". "Almost the entire Greek mythology is imprinted in the sky"

Ο αστερισμός του Κύκνου. (Λατινικά: Cygnus, συντομογραφία: Cyg). Jamieson, Alexander, 1822. United States Naval Observatory Library. Σύμφωνα με μια παράδοση μητέρα των Τυνδαρίδων (Ελένη, Κλυταιμνήστρα, Κάστορας, Πολυδεύκης) δεν ήταν η Λήδα αλλά η Νέμεση, κόρη της νύχτας. Την αγάπησε ο Δίας, κι εκείνη, θέλοντας να αποφύγει τις περιπτύξεις του θεού και να διατηρήσει την παρθενιά της, πήρε διάφορες μορφές και στο τέλος μεταμορφώθηκε σε χήνα. Όμως ο Δίας, παίρνοντας μορφή κύκνου, ενώθηκε μαζί της. Η Νέμεση γέννησε ένα αυγό που το μάζεψαν βοσκοί και το παρέδωσαν στη Λήδα. Ο Ερατοσθένης λέει ότι ο Δίας τοποθέτησε στον ουρανό τον κύκνο, στη μορφή του οποίου είχε πάρει για να ενωθεί με τη Νέμεση (1.25). Το γρήγορο πουλί (αἰόλος) φαίνεται στον ουρανό, όταν η νύχτα είναι καθαρή -η αἰόλα νὺξ είναι η αστραφερή, η γυαλιστερή, η γεμάτη αστέρια νύχτα. Πηγή: ΚΥΚΝΟΣ ή ΟΡΝΙΣ

"Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα", αναφέρει μεταξύ άλλων ο καθηγητής κ. Στράτος Θεοδοσίου.

Mε αφορμή την εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, με θέμα «Η Φιλοσοφία στη ζωή», που πραγματοποιείται σήμερα, 19 Νοεμβρίου στον Ιανό, ο κ. Θεοδοσίου μίλησε στο metrogreece.gr για την -άγνωστη στους περισσότερους από εμάς- ελληνική αστρονομική μυθολογία και την σχέση της με την φιλοσοφία...

Tί είναι η ελληνική αστρονομική μυθολογία;

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος ή Ίππαρχος ο Νικαεύς (περ.190 π.Χ. - 120 π.Χ.) ήταν Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». Άλλοι τίτλοι που του έχουν αποδοθεί είναι του μεγαλύτερου αστρονομικού παρατηρητή «πρίγκιπα της παρατήρησης», «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών». Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν σε δρόμους που σήμερα, αναλογικά με τα δεδομένα της εποχής του, σίγουρα εντυπωσιάζουν. A portrait of Hipparchus of Nicaea from "The School of Athens" by Raphael.

«Αστρονομία, από τις ελληνικές λέξεις: άστρο + νόμος, είναι η επιστήμη, που ως κύριο αντικείμενό της έχει τον προσδιορισμό των θέσεων, των διαστάσεων και των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων. Δηλαδή τους νόμους που διέπουν την κίνηση των άστρων. Σκοπός της είναι επίσης και η συλλογή πληροφοριών για πρακτικούς σκοπούς της ζωής μας, όπως για τον προσανατολισμό μας τη μέρα και τη νύχτα, για τη ναυσιπλοΐα, για τη γεωργία και για τον υπολογισμό του χρόνου και των εποχών. Αυτό επιτεύχθηκε από τον Ίππαρχο, τον 2ο π.Χ. αιώνα, ο οποίος, με αφορμή την ανάλαμψη ενός υπερκαινοφανούς, το 134 π.Χ., μας έδωσε τον πρώτο κατάλογο των άστρων και των αστερισμών αποτυπώνοντας την αθάνατη ελληνική μυθολογία στον ουρανό. Έκτοτε ήταν ένα απλό παιχνίδισμα μνήμης ο προσανατολισμός στην ξηρά για τους οδοιπόρους και τους πολεμιστές και ιδιαίτερα στη θάλασσα για τους αρχαίους θαλασσοπόρους.»

Πώς συνδέεται με τη φιλοσοφία;

Ο αστερισμός του Ωρίωνα. (Λατινικά: Orion, συντομογραφία: Ori). Jamieson, Alexander, 1822 United States Naval Observatory Library. The constellation takes its name from the Greek stories about Orion, a legendary hunter. The stories about Orion are only loosely connected and exist in several variants. Some are thought to be derived from earlier stories from more ancient cultures. One myth says that Orion was banished to the sky for boasting about how many animals he would kill (to impress Eos). He and his hunting dogs, Canis Major and Minor, chase the constellations representing animals, but can never catch them. There are two legends about Orion's birth, both relating him to water. In one, he is the son of Poseidon and Eurayle, one of the three daughters of Ceto and Phorcys. In the other, he is the son of the widowed bee-keeper Hyrieus, conceived from a sacrifice to the gods that may be related to an ancient African rain-making charm. In this story he was named Urion, "maker of water". His birth legends may be connected to the seasonal rains that come near the rising and setting of the constellation. Δείτε περισσότερα: ΩΡΙΩΝ ή ΟΡΙΩΝ ή ΟΑΡΙΩΝ ή ΟΥΡΙΩΝ ή ΩΑΡΙΩΝ 

«Μη μπορώντας η ανθρώπινη νόηση να δώσει λογικά ικανοποιητικές εξηγήσεις, όσον αφορά την ύπαρξη και τα φαινόμενα του μαγικού κόσμου των άστρων, τα συνέδεσε, μέσα από πολύπλοκους και θαυμαστούς μύθους, με φιλικά και αγαπημένα πρόσωπα ή ισχυρούς θεούς και ήρωες, που η παράδοση τους ήθελε αθάνατους και κραταιούς να ελέγχουν και να κατευθύνουν τις τύχες των ανθρώπων από ψηλά. Έτσι, γεννήθηκε η υπέροχη ελληνική αστρονομική μυθολογία, αυτό το θαυμαστό παραμύθι των άστρων, Πράγματι, αυτά τα ευδιάκριτα συμπλέγματα των άστρων ονομάστηκαν αστερισμοί και η πλούσια φαντασία των αρχαίων Ελλήνων τα συνέδεσε με την ύπαρξη θεών και ηρώων. Στον Τίμαιο του Πλάτωνος, ένα έργο που θεωρείται η καταστατική πρόταση της επιστήμης, η διερεύνηση της φύσης του Σύμπαντος χαρακτηρίζεται πηγή προέλευσης της Φιλοσοφίας.»

Πέρα από την αστρονομική τους ερμηνεία, τι σημαίνουν οι μύθοι και τα σύμβολα που «χαράζονται» στον ουρανό;

«Πτολεμαϊκός χάρτης». Johannes Schnitzer, 1482. A printed map from the 15th century depicting Ptolemy's description of the Ecumene, (1482, Johannes Schnitzer, engraver).

«Στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων έχουμε μια συστηματική προσπάθεια να βρεθεί η μαθηματική αντιστοιχία ανάμεσα στον μακρόκοσμο (Σύμπαν) και τον μικρόκοσμο (άνθρωπος). Εκεί ο άνθρωπος προσπαθούσε να δαμάσει τον θάνατο μέσω του ελέγχου της ροής του χρόνου, που προσδιορίζει τις λειτουργίες της βιολογικής φθοράς όλων των ζωντανών οργανισμών πάνω στη Γη. Τα άστρα, οι αστερισμοί, οι αστρικές εποχές και οι εφαρμογές της Αστρονομίας αποτυπώθηκαν σε ναούς, σε ανάκτορα, στη ζωγραφική, στη γλυπτική και εν γένει στην τέχνη. Οι πυραμίδες ήταν τεράστια μεσημβρινά αστρονομικά όργανα και οι οβελίσκοι τεράστιοι γνώμονες.» 

Πώς επηρεάζουν την πορεία της χώρας μας στη φιλοσοφία της Ευρώπης;

Ο σεληνιακός κρατήρας «Ίππαρχος» με διάμετρο 150 χλμ. και βάθος 3,3 χλμ. The lunar crater Hipparchus lies in the middle of this image. NASA photo.

«Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα. Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν. Εξάλλου, οι μύθοι και οι θρύλοι του κόσμου των άστρων θα μένουν για πάντα οι πιο τρυφεροί μάρτυρες της ελληνικής ρίζας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Σε εμάς λοιπόν έγκειται να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια και να αναδείξουμε στην Ευρώπη και διεθνώς το μεγαλείο του έναστρου ουρανού και τη φιλοσοφία που ευδοκιμεί από τα πανάρχαια χρόνια στη χώρα μας. Τίποτα δεν έρχεται από μόνο του και τίποτα πλέον δεν χαρίζεται, εάν δεν το διεκδικήσεις και εάν δεν δείξεις ότι είσαι ικανός να το προαγάγεις.»

«Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν». Ποιες ήταν οι προσπάθειες αντικατάστασης και γιατί δεν ευδοκίμησαν;

Ο αστερισμός του Δελφίνα. (Λατινικά: Delphinus, συντομογραφία: Del). Illustrations de Prodomus astronomiae, Heweliusz, Jan., 1690 Bibliothèque nationale de France. Η Νηρηίδα Αμφιτρίτη, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας, ηγείται του χορού των αδελφών της. Μια μέρα που χόρευε στη Νάξο την είδε ο Ποσειδώνας και την άρπαξε. Έτσι, η Αμφιτρίτη έγινε βασίλισσα του Ωκεανού, της θάλασσας που περιβάλλει τον κόσμο. Ο Ερατοσθένης δίνει μια άλλη εκδοχή της ερωτικής αρπαγής. Ο Ποσειδώνας αγαπούσε την Αμφιτρίτη αλλά η κόρη από αιδώ θέλησε να κρατήσει την παρθενία της και κρύφτηκε στον Ωκεανό πέρα από τις Ηράκλειες στήλες, εκεί που ζούσε ο Άτλαντας. Ο Ποσειδώνας έστειλε πολλούς να την αναζητήσουν, μεταξύ των οποίων και ένα συγκεκριμένο δελφίνι· άλλοι μιλούν για πολλά δελφίνια και ότι σε πομπή οδήγησαν την Αμφιτρίτη στον Ποσειδώνα. Η Αμφιτρίτη και ο Ποσειδώνας αποτελούν το ένα από τα τρία βασικά θεϊκά ζευγάρια, δίπλα στον Δία και την Ήρα, τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη. Όσο για το ένα δελφίνι που βρήκε την Αμφιτρίτη, αυτό το τίμησε ο Ποσειδώνας τοποθετώντας το στον ουρανό μεταξύ των αστερισμών. Και όσοι κάνουν αγάλματα για τον Ποσειδώνα συνηθίζουν να τοποθετούν κάτω από το πόδι του ή στο χέρι του ένα δελφίνι -ἐν τῇ χειρὶ ποιοῦσιν ἔχοντα τὸν δελφῖνα τῆς εὐεργεσίας μεγίστην δόξαν αὐτῷ ἀπονέμοντες (Ερατ., Κατ. 1.31). Αντίστοιχα, η Αμφιτρίτη παριστάνεται με συνοδεία δελφινιών. Ο αστερισμός του Δελφίνος θεωρείται από άλλους ότι είναι το δελφίνι που έσωσε τον Αρίονα και το οποίο τιμήθηκε με καταστερισμό ή οι πειρατές που θέλησαν να αιχμαλωτίσουν τον Διόνυσο και μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια. Πηγή: ΔΕΛΦΙΝΙ, Ποσειδώνα και Αμφιτρίτης

«Ευρωπαίοι χριστιανοί συγγραφείς του 16ου αιώνα θεώρησαν ότι οι δώδεκα ζωδιακοί αστερισμοί σχετίζονται με τις 12 φυλές του Ισραήλ. Στην Αγγλία, ήδη από τον 8ο αιώνα, ο Βέδας ο Αιδέσιμος (Venerable Bede, 673-735 μ.Χ.) είχε τοποθετήσει στον ζωδιακό κύκλο τους δώδεκα Αποστόλους, ενώ στη θέση του Ιούδα του Ισκαριώτη έβαλε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή. Αργότερα τον 17ο αιώνα ο Sir William Drummond αντιστοίχισε τους δώδεκα ζωδιακούς αστερισμούς σε ισάριθμους Πατριάρχες από την Παλαιά Διαθήκη. Ο Γερμανός Ιούλιος Σίλλερ (Julius Schillerius, 1627) δημιούργησε έναν αστρικό κατάλογο με τίτλο «Χριστιανικός αστερόεις ουρανός», όπου εισήγαγε την καινοτομία όλοι οι αστερισμοί να ονομάζονται με χριστιανικά ονόματα από την Αγία Γραφή. Όλα αυτά βέβαια ήταν αστεία πράγματα, αφού τα άστρα και οι μύθοι των αστερισμών απευθύνονται σε όλη την υφήλιο και όχι μόνο στους χριστιανούς. Για τον λόγο αυτό, τούτες οι ονομασίες δεν έγιναν ποτέ γενικά αποδεκτές και σήμερα εκλείπουν εντελώς.»

Dr. Stratos Theodosiou. Associate Professor History and Philosophy of Astronomy and Physical Sciences. School of Physics-University of Athens.

O αστροφυσικός Στράτος Θεοδοσίου είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, ενώ είναι και προσκεκλημένος ομιλητής στην εκδήλωση στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24, Αθήνα), σήμερα, Τετάρτη 19 Νοεμβρίου, στις 9 μ.μ., η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής UNESCO.

Η βαρύτητα έσωσε το Σύμπαν από «βρεφικό θάνατο». Gravity Saved the Universe from Collapse after Big Bang

Η βαρύτητα είναι πιθανώς η αιτία που κράτησε στη ζωή το νεογέννητο Σύμπαν και του επέτρεψε να μεγαλώσει και να εξελιχθεί. Gravity could be the reason why the universe did not collapse within moments after the Big Bang says a new study. Credit: NASA/CXC/Univ. of Wisconsin/Y.Bai. et al.

Μια νέα θεωρία για την γέννηση του Σύμπαντος προσπαθεί να απαντήσει σε ένα κοσμολογικό γρίφο για την εξέλιξη του αφού σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες το Σύμπαν λίγο μετά τη γέννηση του θα έπρεπε να είχε... πεθάνει.

Το μυστήριο και η (πιθανή) απάντηση

Νέα μελέτη εξηγεί τι συνέβη λίγο μετά τη γέννηση του Κόσμου και πώς αυτός μεγάλωσε. New research by a team of European physicists could explain why the universe did not collapse immediately after the Big Bang. Studies of the Higgs particle - discovered at CERN in 2012 and responsible for giving mass to all particles - have suggested that the production of Higgs particles during the accelerating expansion of the very early universe (inflation) should have led to instability and collapse. Time Line of the Universe. Credit: NASA/WMAP Science Team

Οι μελέτες στο λεγόμενο σωματίδιο του Θεού, το μποζόνιο Χιγκς που εντοπίστηκε το 2012 στο CERN, έφεραν στο προσκήνιο ένα νέο κοσμολογικό μυστήριο. Οι μελέτες αυτές ανέφεραν ότι η παραγωγή των σωματιδίων Χιγκς κατά τη διαδικασία διαστολής του Σύμπαντος που ξεκίνησε αμέσως μετά τη γέννηση του θα έπρεπε να έχει οδηγήσει σε αστάθεια το όλο «οικοδόμημα» και τελικά στην κατάρρευση του.

 Center of the Milky Way galaxy. Credit: © DR / Fotolia

Οι επιστήμονες που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στο γιατί δεν συνέβη αυτή η κατάρρευση, γιατί δηλαδή δεν πέθανε το Σύμπαν λίγο μετά τη γέννηση του, δεν έχουν καταφέρει να βρουν κάποιο στοιχείο και έχουν οδηγηθεί στην εκτίμηση ότι πρέπει να βρούμε μια «νέα Φυσική» που να εξηγούν τις διεργασίες γέννησης και εξέλιξης του Σύμπαντος. Ομάδα φυσικών από τη Βρετανία, τη Δανία και τη Φιλανδία υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια πιο απλή εξήγηση η οποία δεν είναι άλλη από την… βαρύτητα.

Σύμφωνα με τη διεθνή ομάδα των επιστημόνων η βαρύτητα παρείχε την ευστάθεια που χρειαζόταν το νεογέννητο Σύμπαν καθώς επεκτεινόταν ώστε να μην καταρρεύσει. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα τους μελετώντας τις αλληλεπιδράσεις του μποζονίου Χιγκς με τη βαρύτητα και την ενέργεια. Στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Physical Review Letters» οι ερευνητές εξηγούν πώς αυτές οι αλληλεπιδράσεις δημιούργησαν ένα σταθερό περιβάλλον για να μπορέσει να αναπτυχθεί το Σύμπαν.

Source: Imperial College London

Λίγες θερμίδες για πιο... νέο εγκέφαλο. Calorie-restricting diets slow aging, study finds

Otto Dix, Portrait de mes parents, 1921. Μελέτη έδειξε για πρώτη φορά ότι η ολιγοθερμιδική διατροφή καθυστερεί τη γήρανση και την άνοια. The adage 'you are what you eat' has been around for years. Now, important new research provides another reason to be careful with your calories. Neuroscientists at NYU Langone Medical Center have shown that calorie-reduced diets stop the normal rise and fall in activity levels of close to 900 different genes linked to aging and memory formation in the brain.

Λέμε επί έτη πως «είμαστε ό,τι τρώμε». Τώρα, σημαντική νέα μελέτη μάς παρέχει περαιτέρω λόγους ώστε να προσέχουμε πολύ τι τρώμε προκειμένου να… είμαστε για περισσότερο χρόνο με «σώας τας φρένας» σε αυτόν τον κόσμο.

Επίδραση σε 900 γονίδια της γήρανσης και της μνήμης

H «φτωχή» σε θερμίδες διατροφή φαίνεται ότι μπορεί να σώσει τον εγκέφαλο από τη γήρανση. Low carb, calorie-reduced diets affect 900 different genes linked to ageing and memory formation in the brain.

Νευροεπιστήμονες από το Ιατρικό Κέντρο Langone του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης ανακάλυψαν ότι η διατροφή περιορισμένων θερμίδων παρεμβαίνει στην αύξηση και μείωση των επιπέδων δραστηριότητας σχεδόν 900 διαφορετικών γονιδίων που συνδέονται με τη γήρανση και τον σχηματισμό της μνήμης στον εγκέφαλο.

Οι ερευνητές ανέφεραν κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της Εταιρείας Νευροεπιστήμης που λαμβάνει χώρα στην Ουάσινγκτον από τις 15 ως τις 19 Νοεμβρίου, ότι τα πρώτα αυτά πειραματικά τους αποτελέσματα που αφορούσαν θηλυκά ποντίκια μαρτυρούν πώς μια διατροφή «φτωχή» σε θερμίδες μπορεί να εμποδίσει ορισμένες πτυχές της γήρανσης και των χρόνιων νόσων στα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.

«Η μελέτη μας δείχνει πώς ο περιορισμός των θερμίδων μπορεί πρακτικά να σταματήσει την έκφραση γονιδίων που συνδέονται με τη γήρανση» ανέφερε ο κύριος ερευνητής στη νέα μελέτη, νευροεπιστήμονας από το Ιατρικό Κέντρο Langone Στίβεν Γκίνσμπεργκ. Ο δρ Γκίνσμπεργκ τόνισε πως τα ευρήματα της ομάδας του δεν πρέπει να μεταφράζονται στο ότι ο περιορισμός θερμίδων είναι η «πηγή της νεότητας». «Ωστόσο προσφέρει επιπλέον στοιχεία σχετικά με τον ρόλο της διατροφής σε ό,τι αφορά την επιβράδυνση των επιπτώσεων της γήρανσης αλλά και των νόσων που σχετίζονται με αυτήν».

Παρότι τα ολιγοθερμιδικά διατροφικά μοτίβα είναι γνωστό επί δεκαετίες ότι επιμηκύνουν τη ζωή τρωκτικών και άλλων θηλαστικών, η επίδρασή τους στον άνθρωπο δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή. Μελέτες έχουν μέχρι στιγμής δείξει ότι αυτού του είδους η διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας, υπέρτασης και εγκεφαλικού. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο δρ Γκίνσμπεργκ, η γενετική επίδραση της ολιγοθερμιδικής διατροφής στις περιοχές της μνήμης και της μάθησης του εγκεφάλου δεν είχε αποδειχθεί μέχρι σήμερα. Προηγούμενες ερευνητικές εργασίες επικεντρώνονταν στην επίδραση της διατροφής μόνο σε ένα ή δύο γονίδια τη φορά. Στη νέα ανάλυση όμως «σαρώθηκαν» περισσότερα από 10.000 γονίδια.

Πιο νέος ιππόκαμπος

Edvard Munch, La danse de la vie, 1899-1900. Diets such as these have been linked with a delayed onset of ageing and diseases such as heart disease, high blood pressure and stroke.

Στο πλαίσιο του πειράματος, ορισμένα θηλυκά ποντίκια (όπως συμβαίνει και με τους ανθρώπους τα θηλυκά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο άνοιας σε σύγκριση με τα αρσενικά) κατανάλωναν τροφή με 30% λιγότερες θερμίδες σε σύγκριση με εκείνη που κατανάλωναν τα υπόλοιπα θηλυκά. Ιστολογικές αναλύσεις της περιοχής του ιππόκαμπου, η οποία επηρεάζεται νωρίτερα από τις υπόλοιπες περιοχές του εγκεφάλου στη νόσο Αλτσχάιμερ, διεξήχθησαν στα ποντίκια όταν εκείνα ήταν μεσήλικα ή όταν γέρασαν προκειμένου να εξεταστούν οι όποιες διαφορές στη γονιδιακή έκφραση με την πάροδο του χρόνου. Όπως προέκυψε, ο ιππόκαμπος των θηλυκών ποντικών που είχαν ακολουθήσει αυστηρή διατροφή παρέμενε πιο… νέος.

Καταλήγοντας ο δρ Γκίνσμπεργκ σημείωσε ότι η νέα αυτή μελέτη «ανοίγει ακόμη περισσότερο την πόρτα σε ό,τι αφορά την περαιτέρω ανάλυση σχετικά με τον περιορισμό θερμίδων και τη γενετική της αντιγήρανσης».

Οργανικά μόρια εντόπισε το Philae. Organic molecules detected by Philae

Το Philae ανίχνευσε οργανικά μόρια στην επιφάνεια του κομήτη 67P σύμφωνα με ανακοίνωση των επιτελών της αποστολής της ESA. The Philae lander has detected organic molecules on the surface of its comet, scientists have confirmed.

Μετά την πρώτη ανακοίνωση για τα ευρήματα του Philae που αφορούσαν την «υφή» του κομήτη και το ότι ο 67P είναι πιο σκληρός από όσο ανέμεναν οι επιστήμονες οι επιτελείς της αποστολής ανακοίνωσαν ότι η διαστημοσυσκευή εντόπισε οργανικά μόρια στην επιφάνεια του κομήτη.

Philae worked for more than 60 hours on the comet, which is more than 500m miles from Earth, before hibernating. Photograph: ESA/Rosetta/NavCam/PA

Πρόκειται εξαιρετικά σημαντική ανακάλυψη αφού τα οργανικά μόρια (λόγω της παρουσίας του άνθρακα σε αυτά) αποτελούν ένα από τα δομικά υλικά της ζωής στη Γη.

Ενισχύεται έτσι η θεωρία ότι η ζωή δεν είναι προϊόν του πλανήτη μας αλλά τα βασικά της συστατικά έφθασαν εδώ από το Διάστημα μέσω κομητών και αστεροειδών.

Rosetta’s Philae lander includes a carefully selected set of instruments to analyze a comet’s surface. Credit: ESA, Composite – T.Reyes

Ένα όργανο που σχεδιάστηκε για να «μυρίσει» την ατμόσφαιρα του κομήτη 67P είναι αυτό που εντόπισε τα οργανικά μόρια στα οποία αναφέρονται οι επιτελείς του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Η ESA δεν ανακοίνωσε επίσης αν κάποια από τα οργανικά μόρια που εντόπισε το Philae είναι τόσο σύνθετα ώστε να έχουν και δυνατότητα παραγωγής πρωτεΐνών.

Philae’s MUPUS probe took temperature measurements and hammered into the surface at the landing site to discover  a layer of very hard water ice. Credit: ESA

Ένα δεύτερο στοιχείο που έκανε γνωστό η ESA είναι ότι η επιφάνεια του κομήτη αποτελείται σε μεγάλο εύρος της από πάγο νερού πάνω στο οποίο υπάρχει ένα λεπτό στρώμα σκόνης πάχους 10-20 εκ.

Ρόδος: Ένα ελληνικό νησί στο κατώφλι της Ανατολής. 'Rhodes: A Greek Island and Gateway to the East' at the Louvre

Πινάκιο, στο εσωτερικό του οποίου απεικονίζεται μονομαχία Μενελάου και Έκτορα, 610-590 π.Χ. Αποδίδεται σε αγγειογράφο της Ομάδας του Ευφόρβου. Βρέθηκε στην Κάμειρο της Ρόδου. Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο. An important periodical exhibition entitled " Rhodes: a Greek island and gateway to the East. From the Late Bronze Age to the Archaic Period" will include findings from excavations on the island from the 19th century which have been legally or illegally transferred to the British Museum, the Louvre, the National Museum of Denmark and the National Museum of Berlin. Exhibits from the Museum of Art in Bern and Cabinet des Médailles to the National Art Gallery in Paris will also be presented, as well as 108 works of art from the Archaeological Museum of Rhodes.

«Ρόδος: Ένα ελληνικό νησί στις πόρτες της Ανατολής», είναι ο τίτλος της νέας μεγάλης έκθεσης του Μουσείου του Λούβρου που ανοίγει την Παρασκευή τις πύλες της για το κοινό και θα διαρκέσει έως τις 9 Φεβρουαρίου του 2015.

Σε μπλε φόντο, η μεγάλων διαστάσεων αφίσα στην πρόσοψη του μουσείου, με το απείρου κάλλους μυκηναϊκό ρυτό, κωνικό αγγείο για χοές, προσκαλεί τους Παριζιάνους για μια πρωτόγνωρη εμπειρία.

World famous for the now-gone Colossus—one of the Seven Wonders of the Ancient World—and the Knights of Saint John in the Middle Ages, Rhodes was a pivotal trading hub between the Aegean and the East since ancient times. The artworks brought to this exhibition essentially from the museums of Rhodes and Copenhagen, as well as the Louvre and the British Museum, recall the exceptional richness of Rhodian archeology between the 14th and 6th centuries BC (from the Bronze Age to the Archaic period). It portrays the early and uninterrupted history of excavations by French, English, Danish, Italian and Greek archaeologists. The exhibition highlights the cultural mix of Rhodes, a land of trade in the Eastern Mediterranean. It also provides an opportunity to rediscover the Orientalist nature of Rhodian art through some of its most spectacular productions, particularly its gold and silver works, unique to Greece, and its faience with ties to Egypt and the Levant. The exhibition opens November 14, 2014 and will run until February 10, 2015 

«Θελήσαμε να προσελκύσουμε το κοινό μας να ανακαλύψει μια άγνωστη για τους πολλούς αρχαιολογική περιπέτεια, που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα», εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Γαλλίδα έφορος του Λούβρου, ειδικευμένη στην ελληνική κεραμική και υπεύθυνη για την έκθεση, Αν Κουλιέ.

Pendentif pendeloques et femme nue.

«Θελήσαμε να δώσουμε στο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη Ρόδο, σταυροδρόμι των πολιτισμών και γη των συναλλαγών, ένα νησί στο οποίο έφταναν τα πάντα, απ’ όλες τις γωνιές του κόσμου. Να δείξουμε, επίσης, τις επιδράσεις που δέχθηκε ο ροδιακός πολιτισμός», πρόσθεσε η κα Κουλιέ.

Ο κατάλογος της έκθεσης.

«Η ιδιαίτερη σημασία που έχει δοθεί στην έκθεση οφείλεται στο ότι για πρώτη φορά διοργανώνεται παγκοσμίως μια έκθεση αποκλειστικά για τη Ρόδο, για την υλοποίηση της οποίας συνεργάστηκαν τέσσερα ευρωπαϊκά μουσεία», εξηγεί η Ελληνίδα επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων του Μουσείου της Ρόδου Μελίνα Φιλήμονος. Πρόκειται για το Βρετανικό Μουσείο που συμμετέχει στην έκθεση με 80 αρχαιολογικά ευρήματα, το Μουσείο της Κοπεγχάγης με 30 ευρήματα, το Λούβρο με 120, και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου με 150 ευρήματα.

O χώρος της αρχαίας Καμείρου. Fountain square at the ancient site of Kameiros.

Ο χρονολογικός ορίζοντας της έκθεσης καλύπτει μια χιλιετία, από τον 15ο έως τον 5ο αιώνα π.Χ. «Πρόκειται, δηλαδή» εξηγεί η κα Φιλήμονος, «για τη Μυκηναϊκή περίοδο, την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, τη Γεωμετρική και την Αρχαϊκή περίοδο. Στις τελευταίες αυτές περιόδους, η Ρόδος ήταν χωρισμένη σε τρεις πόλεις-κράτη: Τη Λίνδο, την Ιαλυσό και την Κάμειρο. Με την έκθεση δίνεται η ιστορία των ευρημάτων των ανασκαφών πριν από την ίδρυση της σημερινής πόλης της Ρόδου».

Plaquette maîtresse des animaux.

Η έκθεση παρουσιάζεται στην πτέρυγα «Ρισελιέ» του Λούβρου, στη δε παρουσίαση των ευρημάτων η έφορος Αν Κουλιέ έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία σε αυτά που μαρτυρούν τις επιδράσεις της Ανατολής και δείχνουν τη Ρόδο ως σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ελλάδα και Ανατολή.

Sept plaquettes doubles avec pendeloque.

«Η άποψη αυτή είναι πολύ σημαντική για μας», εξήγησε η κα Κουλιέ. «Γι’ αυτό και σκηνογραφικά αποφάσισα να τοποθετήσω στο κέντρο της αίθουσας μια μεγάλη βιτρίνα-εκθετήριο, ορατή από την είσοδο. Τα ευρήματα που εκτίθενται στη βιτρίνα αυτή προέρχονται από την Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη, από την αρμενική πόλη Ουραρτού, από το βασίλειο των Αχαιμενιδών στην Περσία, το σημερινό Ιράν, από την Ερυθρά θάλασσα». Ανάμεσά τους και κοσμήματα εξαιρετικής ομορφιάς, από κράμα χρυσού και αργύρου. Παράλληλα, ένα σύστημα βίντεο δείχνει τον τρόπο με τον οποίο δούλευαν τα μέταλλα αυτά οι τεχνίτες της εποχής.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες

Cratère à décor d'oiseau - The British Museum. The first section of the exhibition, entitled "History of the excavations in Rhodes, a European history" refers to excavations carried out by foreign and Greek archaeologists on the island of Rhodes from the 19th century to today. Findings which adorn the museum of Copenhagen today and which come from the Danish excavations in the early 20th century of the sanctuary of Athena at Lindos, the archaic settlement in Vroulia in southern Rhodes, and the geometric / archaic cemetery in Eksohi will be of special interest.

Η ενότητα  «Ιστορία των ανασκαφών στη Ρόδο, μια Ευρωπαϊκή Ιστορία» περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κοσμήματα και κεραμική από πρόσφατες ελληνικές ανασκαφές μυκηναϊκών τάφων στην Πυλώνα, ευρήματα από τις ανασκαφές Δανών αρχαιολόγων στο ιερό της Αθηνάς στη Λίνδο, αμφορείς από τις ιταλικές ανασκαφές στην Ιαλυσό, κ.ά.

Cuillère à fard. The second section, entitled "Rhodes, a place of exchange in the Eastern Mediterranean", refers to the key role played by Rhodes due to its geographical position, the dissemination and utilization of elements of the great civilizations of the Middle East which have influenced the Greek culture.

Στη δεύτερη ενότητα, με τίτλο «Η Ρόδος τόπος ανταλλαγών στην Ανατολική Μεσόγειο», εξετάζεται ο κομβικός ρόλος του νησιού λόγω της γεωγραφικής θέσης του στη διάδοση στοιχείων από τους μεγάλους πολιτισμούς της Εγγύς Ανατολής. Παρουσιάζονται αιγυπτιακά ειδώλια από τα ιερά της Λίνδου, της Ιαλυσού και της Καμείρου.

Alabastre, décor de filets et zigzags. Finally, the third section is dedicated to the production of local workshops for ceramics and miniatures and mainly of famous archaic styles of pottery which in the past were thought to have been created on Rhodes, but most of them are actually products of major Greek cities in Asia Minor.

Η τρίτη και τελευταία ενότητα εστιάζει στα ροδιακά εργαστήρια κεραμικής και μικροτεχνίας με πληθώρα αντικειμένων, όπως ειδώλια από φαγεντιανή με αιγυπτιακές επιρροές, γυάλινους μεγεθυντικούς φακούς, κ.ά.

Coquillage à motifs gravés.

Για τους αρχαιολόγους, η έκθεση του Λούβρου θεωρείται πολύ σημαντική επιστημονικά, «γιατί δόθηκε η ευκαιρία σε Βρετανούς, Γάλλους και Δανούς να μελετήσουν τα αρχεία της Ρόδου», σημειώνει η κα Φιλήμονος. Σημειώνεται ότι οι Βρετανοί προκήρυξαν υποτροφία για τη μελέτη των αρχείων και των ημερολογίων του 19ου αιώνα.

Statuette du joueur de lyre.

Για τη Ρόδο, εξαιρετικά σημαντικό είναι το γεγονός ότι θα εκδοθεί ο επιστημονικός κατάλογος με όλα τα ευρήματα που εκτίθενται, πράγμα σημαντικό, γιατί πολλά από αυτά ήταν έως τώρα αδημοσίευτα.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Ολυμπία Τσίπηρα).

Περπατώντας ανάμεσα στα ερείπια των πρώτων ελληνικών διδασκαλείων στην Αλβανία. Walking among the ruins of the first Greek academies in Albania

Τα «Ζωγράφεια Διδασκαλεία» Κεστορατίου Αργυροκάστρου (1881). The Zographeion college facilities (1881), in Qestorati (modern south Albania). In the late 19th century, the wealthy banker Christakis Zografos founded the Zographeion College in his hometown of Qestorat, in the region of Lunxhëri. Many of the educated men that supported Greek culture and education in the region, then the culture of the Orthodox Patriarchate, were Vlachs by origin. In 1905, Greek education was flourishing in the region, as the entire Orthodox population, including Orthodox Albanians, was educated in Greek schools.

Το Κεστοράτι Αργυροκάστρου είναι η γενέτειρα του Ηπειρώτη ευεργέτη Χριστάκη Ζωγράφου. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης του Αργυροκάστρου, στο αλβανικό τμήμα της Ηπείρου. Εκεί, σώζονται ακόμα τα χτίσματα του συγκροτήματος των Ζωγράφειων Διδασκαλείων. Πρόκειται για ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο με συνολικά 35 παράθυρα και τρεις εισόδους.

Τα χτίσματα του συγκροτήματος των Ζωγράφειων Διδασκαλείων.

Τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία ήταν τα πρώτα εκπαιδευτήρια συστηματικής μόρφωσης Ελλήνων δασκάλων. Ιδρύθηκαν το 1874 από τον Ηπειρώτη ευεργέτη κι εκεί φοιτούσαν και τα δύο φύλα. Σήμερα, η Λέσχη Θηλέων, τα αρχοντικά του ευεργέτη, ο περικαλλής ναός και άλλα κτίρια που χτίστηκαν από τον Χριστάκη Ζωγράφο έχουν κατεδαφιστεί, ενώ κατεστραμμένοι είναι και οι δρόμοι με τα γνωστά καλντερίμια.

Για να κατανοηθεί η σημασία των Ζωγράφειων Διδασκαλείων θα πρέπει να τονιστεί ότι παρόμοιο διδασκαλείο της Αθήνας ιδρύθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1878. Δύο χρόνια μετά, το 1880, ιδρύθηκαν τα διδασκαλεία της Τρίπολης, της Κέρκυρας και της Λάρισας. Το ιεροδιδασκαλείο Βελλάς ιδρύθηκε το 1911 και εκείνο των Ιωαννίνων το 1913.

Τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία ήταν τα πρώτα εκπαιδευτήρια συστηματικής μόρφωσης Ελλήνων δασκάλων. Ιδρύθηκαν το 1874, στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου, από τον Ηπειρώτη ευεργέτη Χριστάκη Ζωγράφο.

Η λειτουργία των διδασκαλείων στο Κεστοράτι συμπίπτει χρονικά με τις προκλήσεις για την ολοκλήρωση του ελληνικού έθνους-κράτους και τους κινδύνους ενσωμάτωσης σε αυτό που διατρέχει η Ήπειρος. Η πλούσια εμπειρία των Ηπειρωτών, όσον αφορά τη συνεισφορά των Γραμμάτων στη Νεοελληνική Ιδεολογία και την απελευθερωτική Επανάσταση, υπαγόρευε στους Ηπειρώτες την ευρύτατη επέκταση και την ποιοτική άνοδο του σχολείου. Μοναδικός στόχος παρέμενε η ενίσχυση και προβολή του Ελληνισμού, ως βασικό όπλο για να εμποδιστεί ο ακρωτηριασμός της ενιαίας Ηπείρου.

Σημειώνεται ότι, το 1878, έτος του Συνεδρίου του Βερολίνου, στην Ήπειρο λειτουργούσαν 530 ελληνικά σχολεία με 20.000 μαθητές και περισσότερους από 800 δασκάλους. Δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτά το σαντζάκι της Κορυτσάς, στο οποίο υπήρχαν 70 ελληνικά σχολεία με 2.000 μαθητές (Βακαλόπουλος Κ., «Η ιστορία της Ηπείρου», Θεσσαλονίκη, 2003).

Για την άνθηση της Παιδείας στο βόρειο τμήμα της Ηπείρου, καθοριστική υπήρξε η αμέριστη συνεισφορά των μεγάλων Ηπειρωτών εθνικών ευεργετών Ζωγράφου, Σίνα, Αρσάκη, Ζάππα, Μπάγκα, Δούκα και άλλων.

Η ευεργετική παρουσία του Χριστάκη Ζωγράφου

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος. Portrait of Christakis Zografos.

Ο Χριστάκης Ζωγράφος αποφοίτησε από τη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Εργαζόταν στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι ως τραπεζίτης. Στήριξε ιδιαίτερα την ελληνική Παιδεία με τη χρηματοδότηση και ίδρυση σχολείων (Ζωγράφεια Διδασκαλεία). Οι γενναίες δωρεές που προσέφερε σε κάθε τομέα των Γραμμάτων και των Επιστημών συνέβαλαν αποφασιστικά στη μόρφωση των –υπό οθωμανικό ζυγό– ελληνικών πληθυσμών. Το Ζωγράφειο Λύκειο στην Κωνσταντινούπολη πήρε το όνομά του από αυτόν, λόγω του αστρονομικού ποσού που πρόσφερε για την ανέγερσή του. Από κοινού με τον άλλο συμπατριώτη του ευεργέτη, τον Κ. Ζάππα, ενίσχυσαν τον «Ηπειρωτικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως» (1872), ο οποίος τελούσε χρέη «αφανούς» Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδας για την εκπαίδευση στην Ήπειρο.

Το νεοκλασικό συγκρότημα των Ζωγράφειων Διδασκαλείων στο Κεστοράτι καταστράφηκε από τους Αλβανούς εθνικιστές, συνεργάτες των Γερμανών ναζιστών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κομμουνιστικό καθεστώς επισκεύασε τη στέγη και διαρρύθμισε τους εσωτερικούς χώρους για να στεγάσει πλέον το γνωστό αλβανικό γυμνάσιο και λύκειο της περιοχής.

Η προτομή του Κότο Χότζη, συγγενή των Ζωγράφων.

Σε ένα «κομμάτι», στο βορειοανατολικό τμήμα των Διδασκαλείων, εκεί που ήταν η κοινή αυλή με την εκκλησία, το κομμουνιστικό καθεστώς, αφού φρόντισε πρώτα για την κατεδάφιση του ναού, έστησε την προτομή ενός συγγενούς των Ζωγράφων, του Κότο Χότζη. Το αλβανικό κομμουνιστικό καθεστώς αναγνώρισε στο πρόσωπό του έναν από τους στυλοβάτες της Παιδείας στην αλβανική γλώσσα και του απένειμε τον υψηλό τίτλο του «Δασκάλου του Λαού».

Εκτιμάται, ωστόσο, πως η προβολή του έγινε για να επισκιαστεί των έργο των Ζωγράφων, με δεδομένο, μάλιστα, ότι ο γιος του Χριστάκη Ζωγράφου, ο Γεώργιος, το 1914 τέλεσε και Πρόεδρος της Αυτόνομης Κυβέρνησης της Βορείου Ηπείρου, ιστορικό γεγονός το οποίο η επίσημη αλβανική ιστοριογραφία και πολιτική το ανέδειξε ως σύμβολο του ελληνικού επεκτατισμού σε βάρος των αλβανικών εδαφών.

Ο απόγονος και «άγρυπνος φρουρός» των Ζωγράφειων Διδασκαλείων

Ο 93χρονος Νικόλαος Ζωγράφος, ο μόνος απόγονος της οικογένειας των ευεργετών Ζωγράφων.

Ο μόνος άμεσος απόγονος των φημισμένων Ζωγράφων είναι ο 93χρονος Νικόλαος Ζωγράφος. Το επώνυμό του έχει αλλάξει σε Ζωγκράφη, με μοναδικό στόχο να μην θυμίζει, έστω και ηχητικά, το επώνυμο της γνωστής οικογένειας.

Ο μπαρμπα-Νίκος ζει μόνος σε ένα κονάκι του αρχοντικού. Έχει τα κλειδιά του ερειπωμένου κτιρίου των Διδασκαλείων και στη μνήμη του έχει «εσωκλείσει» όλο το μεγαλείο του συγκροτήματος.

Παρά την προχωρημένη ηλικία του, μας ξεναγεί και στα δύο μέρη του κτιρίου. Στην είσοδο των Διδασκαλείων, στον τοίχο κάτω από τις σκάλες που σε οδηγούν στο δεύτερο όροφο, μας δείχνει το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο δεν κατάφεραν να σβήσουν οι σοβάδες και μπογιές του κομμουνιστικού καθεστώτος. Σε κάθε αψίδα των παράθυρων, αν και δεν φαίνεται τίποτε, διαβάζει τα γνωμικά των αρχαίων Ελλήνων.

Στη συνέχεια, μας οδηγεί στα κατεδαφισμένα αρχοντικά του ευεργέτη. Μας δείχνει νοερά την υψηλή αψίδα στη μαρμάρινη είσοδο του τριώροφου κτιρίου. Μας δείχνει, επίσης, τον τόπο όπου υπήρχε το άλλο σπουδαίο κτίριο του συγκροτήματος, η στέγη των θηλέων. Ακριβώς πάνω στα ερείπια, κάποιος νέος κάτοικος στο Κεστοράτι έχει χτίσει, με πέτρες, ένα διώροφο σπίτι…

Ο μπάρμπα-Νίκος δεν αναφέρει το όνομά του. Τον αποκαλεί «αυτός» προκειμένου να καταδείξει ότι έχει διαπράξει «ιεροσυλία». Μας επισημαίνει, δε, ότι «αυτός» έχει κλείσει το νεόκτιστο σπίτι του κι έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα.

Στην απέναντι γειτονιά είναι ακόμα ένας συνομήλικος του απόγονου του Ζωγράφου, ο μπαρμπα-Θωμάς. Με μια κίνηση θέλησε να μας δείξει τη νοσταλγία του για εκείνα τα χρόνια, κατεβάζοντας από τον τοίχο μια κορνίζα με αναπαράσταση του συγκροτήματος των Ζωγράφειων Διδασκαλείων στην ακμή τους, το πρωτότυπο της οποίας βρίσκεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθήνας…

Πηγή: Π. Μπάρκας (ΑΠΕ-ΜΠΕ).