Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015

Άστρο «Χάνιμπαλ» τρώει το «Μοχθηρό» άστρο του Σύμπαντος. Strange 'Nasty' Star May Be Spawned by Cosmic Cannibalism

Σπάνιο φαινόμενο κοσμικού κανιβαλισμού σε απόσταση τριών χιλιάδων ετών φωτός. Καλλιτεχνική απεικόνιση του εντυπωσιακού φαινομένου με το ένα άστρο να απορροφά την ύλη ενός γειτονικού του με την όλη διαδικασία να παράγει ένα εντυπωσιακό νέφος ύλης. This illustration reveals a vast disk of gas surrounding the Wolf-Rayet star Nasty 1, shown at center. A close companion star is pulling gas from the star, shown by the bridge of bright material connecting the two stars. This act of celestial cannibalism exposes the massive star’s hot, helium core. Some of the material, however, is escaping into space, forming the huge disk. This disk structure has never been seen before around a Wolf-Rayet star. Image credit: NASA / ESA / G. Bacon, STScI.

Ομάδα ερευνητών εντόπισε ένα εντυπωσιακό αλλά και πολύ ενδιαφέρον κοσμικό φαινόμενο. Ένα άστρο που ανήκει σε μια πολύ σπάνια κατηγορία είναι θύμα κανιβαλισμού από ένα γειτονικό του άστρο.

Το Μοχθηρό

A pancake-shaped disk of gas circles around an extremely bright star nicknamed "Nasty 1," in our Milky Way galaxy. Credit: NASA, ESA, and J. Mauerhan (University of California, Berkeley)

Το 1963 δύο αστρονόμοι ανακάλυψαν σε απόσταση τριών χιλιάδων ετών φωτός από εμάς ένα άστρο το οποίο ονομάστηκε NaSt1 από τα αρχικά των επιθέτων των δύο ερευνητών (Νασάου και Στίβενσον). Όμως στην αστρονομική κοινότητα το άστρο αυτό απέκτησε το…παρατσούκλι «Μοχθηρό» επειδή η αντίστοιχη αγγλική λέξη (nasty) έμοιαζε πολύ με το όνομα του. Πρόκειται για ένα άστρο που ανήκει σε ένα σπάνιο είδος γιγάντιων άστρων που οι επιστήμονες ονομάζουν Wolf-Rayet. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί μόλις 300 τέτοια άστρα στο Σύμπαν.

Τα άστρα Wolf-Rayet έχουν μάζα 20 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Πρόκειται για ιδιαίτερα φωτεινά άστρα που διοχετεύουν συνεχώς ύλη στο διάστημα με τη μορφή του αστρικού ανέμου με αποτέλεσμα να σχηματίζονται φυσαλίδες στο διαστρικό μέσο. Η σπανιότητα των Wolf-Rayet δεν έχει επιτρέψει στους επιστήμονες να αποκτήσουν πολλές γνώσεις για αυτά. Δεν υπάρχουν πολλά διαθέσιμα στοιχεία για το πώς δημιουργούνται, πώς εξελίσσονται και πόση είναι η διάρκεια της ζωής τους. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τα Wolf-Rayet μετατρέπονται σε υπερκαινοφανείς αστέρες.

O κανίβαλος

Astronomers using the Wide Field Camera 3 on NASA’s Hubble Space Telescope have discovered a pancake-shaped disk of gas around an extremely bright star in the Milky Way Galaxy. The star is nicknamed ‘Nasty 1,’ derived from its catalog name of NaSt1. Compass and scale image of the Wolf-Rayet star Nasty 1. Image credit: NASA / ESA / Z. Levay, STScI / J. Mauerhan, University of California, Berkeley.

Ερευνητές με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Μπέρκλι στις ΗΠΑ έστρεψαν τα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και Chandra στο Nast1 και διαπίστωσαν ότι γύρω από το άστρο έχει σχηματιστεί ένα κολοσσιαίο νέφος πυκνής κοσμικής ύλης. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών το νέφος αυτό έχει διάμετρο περίπου 3 τρισεκατομμύρια χλμ! Σύμφωνα με τους ερευνητές το νέφος αυτό κρύβει στο εσωτερικό του ένα άλλο άστρο το οποίο ρουφάει την ύλη του Nast1. Όμως το άστρο κανίβαλος δεν μπορεί να απορροφήσει ολόκληρη την ύλη του Nast1 με αποτέλεσμα ότι περισσεύει να σχηματίζει το πυκνό νέφος. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το άστρο-κανίβαλος κάποια στιγμή στο μέλλον θα καταστραφεί σε μια έκρηξη σουπερνόβα. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (arXiv.org preprint)».

Θωρακισμένη σαύρα ήταν ο παππούς των σημερινών χελωνών. 'Armored lizard' was ancestor of today's turtles

Pappochelys: η σαύρα που αποφάσισε να γίνει χελώνα. A team of paleontologists has discovered a new species of turtle-like reptile that lived in what is now Germany during the Middle Triassic period, approximately 240 million years ago. According to the team, this extinct creature, named Pappochelys, is a missing link in the evolutionary history of turtles. An artist’s reconstruction of Pappochelys. Image credit: Rainer Schoch / Stuttgart Natural History Museum / Sci-News.com.

Δέκα εκατομμύρια χρόνια πριν από την εμφάνιση των πρώτων δεινόσαυρων, μια κοντόχοντρη σαύρα άρχισε να εφευρίσκει νέες αμυντικές τακτικές. Ονομάστηκε Pappochelys, δηλαδή παππούς των σημερινών χελωνών.

Η ανακάλυψη

Ζούσε δέκα εκατομμύρια χρόνια πριν από την εμφάνιση των πρώτων δεινόσαυρων. Fossil specimen of Pappochelys. Image credit: Rainer Schoch / Stuttgart Natural History Museum.

Απολιθώματα αυτού του μεταβατικού πλάσματος ανακαλύφθηκαν μέσα στα ιζήματα μιας αρχαίας λίμνης στην περιοχή της σημερινής Γερμανίας. Χρονολογούνται στην τριαδική περίοδο, πριν από 240 εκατομμύρια χρόνια, και είναι τουλάχιστον 20 εκατομμύρια χρόνια παλαιότερα από την πρώτη πραγματική χελώνα.

«Τα μεταβατικά πλάσματα είναι η σημαντικότερη συνεισφορά της παλαιοντολογίας στη μελέτη της εξέλιξης» επισημαίνει ο Ράινερ Σοκ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Στουτγάρδης, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Δείχνουν πώς οι περίπλοκες δομές όπως το κρανίο ή το καβούκι σχηματίστηκαν βήμα-βήμα» εξηγεί.

Pappochelys did not have the full shell seen in modern turtles but did have a bony plate, shown in red above, on its underside that scientists believe was the early stages of evolution of a shell. They say it may have helped provide protection and acted as a bouyancy aid for the creature in the watery environment where it lived.

Το Pappochelys rosinae είχε μήκος 20 εκατοστά, από τα οποία το μισό αντιστοιχούσε στην ουρά. Το ενδιαφέρον με αυτό το ερπετό είναι ο σκελετός του, ο οποίος δείχνει να βρίσκεται στα αρχικά στάδια της μεταμόρφωσης σε καβούκι: τα πλευρά στον ογκώδη θώρακα ήταν πλατιά και πυκνά και είχαν αρχίσει να σχηματίζουν συμφύσεις. Στις μεταγενέστερες χελώνες, τα οστά αυτά ενώνονται πλήρως και συνδυάζονται με οστά του ώμου για να σχηματίσουν το καβούκι στη ράχη του ζώου. Στην πλευρά της κοιλιάς, το Pappochelys έφερε γαστράλια, ελεύθερα οστά που μοιάζουν με πλευρά και στα μεταγενέστερα είδη σχηματίζουν το πλάστρο, ή το κάτω μέρος της θωράκισης των χελωνών.

Στην κορυφή του δέντρου

Researchers say the new fossil can help fill a 40 million year gap in the evolution of turtles and suggests their shells evolved in an aquatic environment before the creatures moved to the oceans, like the green turtle above.

Το Pappochelys μπορεί να ήταν πρόγονος όλων των σημερινών χελωνών ή απλός συγγενής. Παρόλα αυτά, η ανακάλυψή του, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature», είναι σημαντική καθώς αποκαλύπτει τα στάδια μιας μεταμόρφωσης που διήρκεσε δεκάδες εκατομμύρια χρόνια.

The primitive turtle also had thick ribs that are typical of other animals that live in aquatic or semi aquatic environments, as can be seen in the diagram above, which were separate from the bony plate shown in red.

Τι ήταν όμως αυτό που πυροδότησε αυτή τη μεταμόρφωση; Όλα τα απολιθώματα του Pappochelys βρέθηκαν μέσα σε ιζήματα, ένδειξη ότι το πλάσμα κολυμπούσε ή τουλάχιστον ζούσε στις ακτές. Μια εξήγηση είναι ότι τα στιβαρά, διογκωμένα οστά λειτουργούσαν σαν βαρίδια και επέτρεπαν στο ζώο να καταδύεται μέχρι το βυθό. Τα δόντια, εξάλλου, δείχνουν κατάλληλα για τη σύλληψη σκουληκιών και άλλων μαλακών πλασμάτων που μπορεί να ζουν στη λίμνη.

Μια δεύτερη πιθανότητα, η οποία μπορεί να συνδυάστηκε με την πρώτη, είναι ότι ο στιβαρός σκελετός προστάτευε τη σαύρα από θηρευτές, ειδικά όταν καταδυόταν στο νερό και κινδύνευε από επιθέσεις από οποιαδήποτε γωνία.

Και ο κίνδυνος ήταν σίγουρα υπαρκτός: ο μεγαλύτερος κυνηγός της λίμνης ήταν το Mastodonsaurus, ένα αμφίβιο μήκους πέντε μέτρων, ενώ στη στεριά καραδοκούσε ο Batrachotomus, ένας συγγενής των κροκόδειλων με μήκος έξι μέτρα.

Βρέθηκε το κέντρο της… παπαγαλίας. Why parrots are great vocal imitators

Georges Guyot, Perroquet, Parrot. Οι επιστήμονες κατάφεραν να βρουν από που πηγάζει η ανθρώπινη φωνή των παπαγάλων. Regions of bird's brain likely duplicated at least 29 million years ago. Scientists have uncovered key structural differences in parrot brains that may help explain why this group of bird species can mimic speech and songs so well. These brain structures went unrecognized in studies published in the past 34 years. The results may lend insight into the neural mechanisms of human speech.

Η ικανότητα του παπαγάλου να μιμείται πιστά τους ήχους που ακούει στο περιβάλλον του, μεταξύ των οποίων τις ανθρώπινες φωνές, φαίνεται πως κρύβεται στην μοναδική δομή μιας περιοχής του εγκεφάλου του, που μόλις ανακάλυψαν οι επιστήμονες, ρίχνοντας έτσι φως στο νευρωνικό μυστικό του... παπαγαλισμού.

Η ανακάλυψη

Εντοπίσθηκε η δομή του εγκεφάλου που επιτρέπει στο πτηνό να μιμείται την ανθρώπινη φωνή. The parrot's brain has a nested 'core and shell' structure for vocal learning. Neurons in the shell surrounding the established vocal centers of the parrot brain play a part in vocal learning and other complex motor behaviors, resolving controversies over the size of brain areas involved in song and speech imitation. Credit: Courtesy of Jonathan E. Lee, Duke University

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή νευροβιολογίας Έριχ Τζάρβις του Πανεπιστημίου Ντιουκ της Β.Καρολίνας, ανακάλυψαν ότι ορισμένα «κυκλώματα» του εγκεφάλου του παπαγάλου έγιναν διπλά εδώ και τουλάχιστον 29 εκατομμύρια χρόνια.

Η εξελικτική αυτή ιδιορρυθμία φαίνεται πως επέτρεψε στον παπαγάλο να γίνει εξπέρ στις μιμήσεις των ήχων γύρω του, καθώς η ύπαρξη δύο πανομοιότυπων περιοχών στον εγκέφαλό του, τού δίνει τη δυνατότητα να αντιγράφει τους ήχους που ακούει και να τους επεξεργάζεται στα νευρωνικά κέντρα του. Ελάχιστα ζώα στη φύση -κυρίως πουλιά- μπορούν να μιμηθούν ήχους και φωνές όπως ο παπαγάλος. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η ανάλογη μιμητική δυνατότητα στον άνθρωπο προέκυψε μέσα από μια παρεμφερή αντιγραφή ορισμένων εγκεφαλικών κυκλωμάτων, αν και παραμένει άγνωστο πώς και γιατί αυτό συνέβη. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PLoS ONE».

Πηγή: Mukta Chakraborty, Solveig Walløe, Signe Nedergaard, Emma E. Fridel, Torben Dabelsteen, Bente Pakkenberg, Mads F. Bertelsen, Gerry M. Dorrestein, Steven E. Brauth, Sarah E. Durand, Erich D. Jarvis. Core and shell song systems unique to the parrot brainPlos One, June 2015 DOI: 10.1371/journal.pone.0118496

Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015

Κ.Π. Καβάφης, «Che fece... il gran rifiuto». Constantine P. Cavafy, “Che fece...il gran rifiuto”

Francis Bacon, Head VI, 1949. © The Estate of Francis Bacon.

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει
έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα

πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Aν ρωτιούνταν πάλι,
όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο τ’ όχι — το σωστό —  εις όλην την ζωή του.

Giulio Cessare Bedeschin, πάπας Σελεστίνος Ε’. Celestinus quintus. Το “Che fece …il gran rifusso” (αυτός που έκαμε τη μεγίστη άρνηση) αναφέρεται στον πάπα Σελεστίνο Ε’, ή Πέτρο Μορόνε που αποποιήθηκε τον παπικό θρόνο λόγω της σαπίλας που είδε (1294, 77 ετών). Ο Δάντης στο Γ’ της Κόλασης περιγράφει έναν προθάλαμο της Κόλασης, πριν μπει στους εννιά της κύκλους, όπου βρίσκονται και βασανίζονται εκείνοι που «δίχως ατιμιά και δόξα εζήσαν» (στη μετάφραση του Καζαντζάκη), όσοι θα λέγαμε παρέμειναν αναποφάσιστοι ανάμεσα στο κακό και στο καλό. Ο ποιητής μιλάει με απόλυτη περιφρόνηση για τις θλιβερές αυτές ψυχές και τους επιφυλάσσει μαρτύρια («ολόγυμνοι γυρνούν και τους δαγκάνουν αλύπητα χοντρόμυγες και σφήκες»). Και, στο σημείο που μας ενδιαφέρει, γράφει:

Poscia ch’io v’ebbi alcun riconosciuto,
vidi e conobbi l’ombra di colui
che fece per viltade il gran rifiuto.

ή

Σε μερικούς ξεχώρισα στο ασκέρι
είδα κι απείκασα τον ίσκιο εκείνου
που από αναντριά το μέγα φώναξε Όχι! (πάντα από τον Καζαντζάκη)

Αν και είναι παλιά ιταλικά, τον τρίτο στίχο της δαντικής τερτσίνας θα τον έχουν αναγνωρίσει όχι μόνο οι δαντιστές, αλλά οι καβαφιστές, αφού είναι ο τίτλος ενός πασίγνωστου καβαφικού ποιήματος, μόνο που ο Καβάφης απάλειψε τις μεσαίες λέξεις επίτηδες αλλάζοντας το νόημα. Ο τρίτος στίχος, κατά λέξη λέει «που είπε από δειλία το μεγάλο Όχι», ενώ ο Καβάφης απάλειψε τις λέξεις «από δειλία». Σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές, αυτός που «από αναντριά το μέγα φώναξε Όχι» δεν είναι άλλος από τον Σελεστίνο Ε’, τον Πάπα που παραιτήθηκε το 1294. Πρώτος που έκανε αυτή την ταύτιση ήταν ο γιος του Δάντη, και οι μελετητές που ακολούθησαν την ίδια γνώμη είχαν, αν και η νεότερη έρευνα θεωρεί πιθανό να εννοείται ο Πόντιος Πιλάτος ή κάποιο άλλο ιστορικό πρόσωπο. Πάντως, όταν το έγραφε ο Καβάφης το ποίημα, η γνώμη των δαντιστών ήταν ότι το μεγάλο Όχι το είπε από δειλία ο Σελεστίνος.

Constantine P. Cavafy, “Che fece...il gran rifiuto”

Francis Bacon, Study for Portrait II, 1953. © The Estate of Francis Bacon.

For some people the day comes
when they have to declare the great Yes
or the great No. It’s clear at once who has the Yes
ready within him; and saying it,

he goes from honor to honor, strong in his conviction.
He who refuses does not repent. Asked again,
he’d still say no. Yet that no—the right no—
drags him down all his life.

C.P. Cavafy, Collected Poems. Translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Edited by George Savidis. Revised Edition. Princeton University Press, 1992.

Εκπληκτικά «ψυχεδελικά» κοράλλια. Rainbow of glowing corals discovered in depths of the Red Sea.

Εντοπίσθηκαν στην Ερυθρά Θάλασσα και είναι πολύχρωμα και φωσφορίζοντα. Fluorescence of corals commonly found in mesophotic reefs of the Red Sea. Credit: Jörg Wiedenmann

Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη έκαναν ερευνητές από το Ισραήλ και τη Βρετανία στην Ερυθρά Θάλασσα. Σε βάθος 50 μέτρων εντόπισαν μια εντυπωσιακή αποικία κοραλλιών που είναι πολύχρωμα αλλά και φωσφορίζοντα!

Glowing corals that display a surprising array of colors have been discovered in the deep water reefs of the Red Sea. Photographs show the appearance of representative specimens under daylight (left column) or imaged under blue light through a yellow long-pass filter (Nightsea) (middle column). Fluorescence spectra (right column) were recorded after excitation with 450 nm light. Peak positions are indicated by arrows. (a) Oxypora egyptensis, (b)Alveopora ocellata, (c) Goniopora minor, (d) Pleuractis granulosa and (e) Echinophyllia aspera. doi:10.1371/journal.pone.0128697.g003

Πρόκειται για άγνωστο είδος κοραλλιών η ανακάλυψη των οποίων είναι σημαντική για πολλούς λόγους. Τα κοράλλια φωσφορίζουν σε μια παλέτα χρωμάτων, πράσινο, κόκκινο, κίτρινο κ.α. 

(a) Green fluorescence of Euphyllia paradivisia and (b) Orange-red fluorescence of Dipsastraea favus photographed under excitation by the blue-dominated natural light at depths of ~60 m. (c) Fluorescence imaging system photography showing the orange-red fluorescence emission of Echinophyllia aspera and the green fluorescence ofAlveopora ocellata at ~53 m prior to collection for laboratory analyses. doi:10.1371/journal.pone.0128697.g002

Το πιο σημαντικό όμως σύμφωνα με τους ερευνητές όμως είναι το γεγονός ότι οι φωσφορίζουσες ουσίες είναι πρωτεΐνες οι οποίες αν οι επιστήμονες καταφέρουν να τις εντοπίσουν και να τις απομονώσουν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην ιατρική έρευνα.

Δείτε ένα βίντεο με τα εντυπωσιακά κοράλλια. Corals that switch from green to deep red when exposed to ultraviolet light could provide a new toolkit for biomedical imaging.

Μια πρώτη ιδέα που ρίχνουν οι ερευνητές στο τραπέζι είναι να χρησιμοποιηθούν αυτές οι πρωτεΐνες σε απεικονιστικές διαγνωστικές μεθόδους όπως για παράδειγμα, στον εντοπισμό καρκινικών κυττάρων. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PLoS ONE».

Πηγή: Eyal G, Wiedenmann J, Grinblat M, D'Angelo C, Kramarsky-Winter E, Treibitz T, et al. Spectral Diversity and Regulation of Coral Fluorescence in a Mesophotic Reef Habitat in the Red SeaPLOS ONE, 2015 DOI: 10.1371/journal.pone.0128697

Ναι, στη Γη ζούσαν… «Alien». Ancient mystery worm found to have surprise eyes and teeth

Το Hallucigenia είχε πραγματικά ξεχωριστή όψη. Το τρομακτικό σε όψη πλάσμα κατοικούσε στον πλανήτη πριν από 508 εκ. έτη. Hallucigenia sparsa, one of most common creatures 500m years ago, had previously baffled scientists as an anatomical misfit without distinguishable head or rear. Colour reconstruction of Hallucigenia sparsa. Photograph: Danielle Dufault/ Nature

Ομάδα παλαιοντολόγων από τον Καναδά και τη Βρετανία μελέτησαν εκ νέου και με προηγμένα τεχνικά μέσα τα απολιθώματα ενός θαλάσσιου σκουληκιού που είχε εντοπιστεί παλαιότερα στα Βραχώδη Όρη του Καναδά. Το σκουλήκι αυτό ζούσε πριν από 508 εκ. έτη και ανήκει στο γένος των ονυχοφόρων σκουληκιών μέλη της οποίας υπάρχουν και σήμερα. 

The remains of an ancient worm species called ‘Hallucigenia' were so bizarre looking that scientists originally reconstructed it upside down and back to front. Now Martin Smith reveals the most complete picture so far of this peculiar marine worm.

Όμως όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές το σκουλήκι αυτό είχε μια όψη παρόμοια με την οποία δεν συναντάμε όχι μόνο σε σκουλήκια αλλά σε κανένα άλλο σημερινό ή αρχαίο ζώο. Θυμίζει έντονα εξωγήινα τέρατα που βλέπουμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας και ειδικά το τρομακτικό κινηματογραφικό «Alien». 

Hallucigenia sparsa fossil from the Burgess Shale. Photograph: Martin R Smith

Το ον αυτό είχε επτά ζευγάρια μεγάλων αγκαθιών που προεξείχαν από το πάνω μέρος του σώματος του ενώ κάτω από κάθε ζεύγος αγκαθιών διέθετε ένα ζεύγος ποδιών με γαμψά νύχια. Υπήρχαν τρία ζευγάρια πλοκαμιών κοντά στο κεφάλι του που οι ερευνητές εκτιμούν πώς χρησιμοποιούνταν είτε για την επεξεργασία της τροφής του είτε ως κάποιου είδους κεραίες. Επειδή το πλάσμα αυτό μοιάζει βγαλμένο από κάποια... ψευδαίσθηση οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τον αγγλικό όρο για την ψευδαίσθηση (hallunication) και του έδωσαν την ονομασία Hallucigenia sparsa. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Ο πρώτος πλανητοκομήτης! Bizarre Cometlike Alien Planet Is First of Its Kind

Καλλιτεχνική απεικόνιση του πρώτου πλανήτη που μοιάζει με κομήτη. Διαθέτει μια τεράστια ουρά που δημιουργείται από τη σταδιακή απώλεια της ατμόσφαιράς του. This artist's impression shows exoplanet GJ 436b, which is surrounded by a massive gas cloud that streams behind the planet like a comet's tail for millions of miles. Credit: Mark Garlick/University of Warwic

Διεθνής ερευνητική ομάδα με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble εντόπισε ένα ακόμη εξωπλανήτη. Όμως πρόκειται για ένα ιδιαίτερο πλανήτη αφού διαθέτει μια τεράστια ουρά παρόμοια με εκείνη των κομητών. Η ουρά αυτή δημιουργείται από τη σταδιακή απώλεια της ατμόσφαιράς του. Είναι ο πρώτος πλανήτης που εντοπίζεται με αυτό το χαρακτηριστικό.

Ο πλανήτης

Artist's impression showing the warm, Neptune-size exoplanet GJ 436b at the beginning of its transit across the surface of its parent star, a red dwarf that is half the diameter of the sun. The planet is 33x closer to its parent star than the Earth is to the sun, heating the atmosphere to the point where it expands and escapes the planet attraction. The star is, however, 40x fainter than the sun, allowing the evaporating atmosphere to form a giant cloud surrounding and trailing the planet, much like a comet. Credit: D. Ehrenreich / V. Bourrier (Université de Genève) / A. Gracia Berná (Universität Bern)

Ευρωπαίοι και αμερικανοί αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Έρενράιχ του Αστεροσκοπείου του Πανεπιστημίου της Γενεύης έστρεψαν το Hubble σε απόσταση περίπου 33 ετών φωτός από τη Γη  όπου βρίσκεται ο Gliese 436, ένα άστρο που ανήκει στην κατηγορία των ερυθρών νάνων. Οι ερευνητές εντόπισαν την παρουσία ενός πλανήτη σε πολύ κοντινή απόσταση από το άστρο. Ο GJ 436b όπως ονομάστηκε ο εξωπλανήτης βρίσκεται 33 φορές πιο κοντά στο άστρο του από ό,τι η Γη και 13 φορές πιο κοντά από ό,τι ο Ερμής. Πρόκειται για ένα μεγάλο σε μέγεθος πλανήτη, παρόμοιο με τον Ποσειδώνα, και φυσικά λόγω της απόστασης του από το άστρο του οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε αυτόν είναι πολύ μεγάλες και δεν είναι βέβαια φιλικός στη ζωή.

Η ουρά

Possible interior structure of Gliese 436b, via Wikipedia.

Εκείνο όμως που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι ο GJ 436b δεχόμενος την καυτή ανάσα και πολύ κοντινή ακτινοβολία του μητρικού του άστρου χάνει συνεχώς μόρια υδρογόνου από την ατμόσφαιρά του. Με αυτό τον τρόπο, δημιουργείται μια τεράστια και… θεαματική ουρά, που εκτείνεται εκατοντάδες χιλιόμετρα πίσω από τον πλανήτη. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η ατμόσφαιρα του GJ 436b ήδη έχει μειωθεί κατά 10% σε σχέση με το αρχικό μέγεθός της, καθώς περίπου 1.000 τόνοι αερίων εκτοξεύονται στο διάστημα ανά δευτερόλεπτο. Η σφαιρική «κεφαλή» του νέφους αερίων (κυρίως υδρογόνου) έχει διάμετρο περίπου 3 εκατ. χλμ., ενώ το μήκος της ουράς μπορεί να φθάνει τα 15 εκατ. χλμ.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι θα βρουν χιλιάδες ακόμη πλανήτες -κομήτες τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα δεν αποκλείουν ότι κάποτε η ίδια η Γη μπορεί να είχε και εκείνη ουρά κομήτη, όσο έχανε ένα μέρος από την πλούσια σε υδρογόνο ατμόσφαιρά της. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».