Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2015

Σούπερ φαράγγι στον Χάροντα. New Horizons Reveals Charon's Gigantic Canyon And A Battered, Complex Surface

Μια από τις εντυπωσιακές νέες εικόνες του Χάροντα στην οποία διακρίνεται το γιγάντιο φαράγγι που διατρέχει απ΄άκρη σε άκρη τον δορυφόρο. Charon in Enhanced Color NASA's New Horizons captured this high-resolution enhanced color view of Charon just before closest approach on July 14, 2015. The image combines blue, red and infrared images taken by the spacecraft’s Ralph/Multispectral Visual Imaging Camera (MVIC); the colors are processed to best highlight the variation of surface properties across Charon. Charon’s color palette is not as diverse as Pluto’s; most striking is the reddish north (top) polar region, informally named Mordor Macula. Charon is 754 miles (1,214 kilometers) across; this image resolves details as small as 1.8 miles (2.9 kilometers). Image Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Στο εβδομαδιαίο ραντεβού της NASA με τα ευρήματα της αποστολής New Horizons από το σύστημα του Πλούτωνα αυτή τη φορά έχουμε την αποκάλυψη ενός εκ των δορυφόρων του, του Χάροντα.

This composite of enhanced color images of Pluto (lower right) and Charon (upper left), was taken by NASA’s New Horizons spacecraft as it passed through the Pluto system on July 14, 2015. This image highlights the striking differences between Pluto and Charon. The color and brightness of both Pluto and Charon have been processed identically to allow direct comparison of their surface properties, and to highlight the similarity between Charon’s polar red terrain and Pluto’s equatorial red terrain. Pluto and Charon are shown with approximately correct relative sizes, but their true separation is not to scale. The image combines blue, red and infrared images taken by the spacecraft’s Ralph/Multispectral Visual Imaging Camera (MVIC). Image Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Για ακόμη μια φορά ο κόσμος του Πλούτωνα προκαλεί θαυμασμό εκπλήσσοντας τους επιστήμονες αλλά και τους φίλους του Διαστήματος. Οι περισσότεροι ανέμεναν ότι ο Χάροντας θα ήταν ένας… αδιάφορος μεγάλος σκοτεινός παγωμένος βράχος. Δεν είναι όμως έτσι. Οι εικόνες του New Horizons αποκαλύπτουν ένα εντυπωσιακό γεωλογικά κόσμο.

Εντυπωσιακός

Είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Γκραντ Κάνιον. The rugged uplands at the top are broken by a series of canyons, and replaced on the bottom by smoother, rolling plains. Charon's cratered uplands at the top are broken by series of canyons, and replaced on the bottom by the rolling plains of the informally named Vulcan Planum. The scene covers Charon’s width of 754 miles (1,214 kilometers) and resolves details as small as 0.5 miles (0.8 kilometers).  Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Ο Χάροντας διαθέτει όρη, μικρότερα και μεγαλύτερα φαράγγια, κρατήρες, κοιλάδες. Η πιο εντυπωσιακή γεωλογική δομή είναι ένα γιγάντιο φαράγγι που διατρέχει σε όλο το μήκος  του τον Χάροντα. Το φαράγγι αυτό έχει μήκος 1.600 χλμ είναι δηλαδή τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Γκραν Κάνιον. Οι επιστήμονες κάνουν κάποιες πρώτες εικασίες για την γεωλογία του Χάροντα. Θεωρούν ότι κεντρικό ρόλο έχει παίξει η λεγόμενη κρυοηφαιστειακή δραστηριότητα.

Images from NASA's New Horizons spacecraft were used to create this flyover video of Pluto's largest moon, Charon. The “flight” starts with the informally named Mordor (dark) region near Charon’s north pole. The camera then moves south to a vast chasm, descending from 1,100 miles (1,800 kilometers) to just 40 miles (60 kilometers) above the surface to fly through the canyon system. From there it’s a turn to the south to view the plains and "moat mountain," informally named Kubrick Mons, a prominent peak surrounded by a topographic depression.  New Horizons Long-Range Reconnaissance Imager (LORRI) photographs showing details at up to 400 meters per pixel were used to create the basemap for this animation. Those images, along with pictures taken from a slightly different vantage point by the spacecraft’s Ralph/ Multispectral Visible Imaging Camera (MVIC), were used to create a preliminary digital terrain (elevation) model. The images and model were combined and super-sampled to create this animation. Credit: NASA/JHUAPL/SwRI/Stuart Robbins

Εικάζουν ότι υπήρχε ένας υπόγειος ωκεανός στον Χάροντα το νερό του οποίου κάποια στιγμή πάγωσαν με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα γεωλογικό ντόμινο που οδήγησε στην διάνοιξη ρωγμών στην επιφάνεια του δορυφόρου μέσα από τις οποίες άρχισε να ρέει υδάτινη λάβα η οποία και έκανε ένα είδος… λίφτινγκ στην επιφάνεια του Χάροντα. Για αυτό και κάποιες περιοχές του δορυφόρου είναι απρόσμενα λείες και μοιάζουν πολύ νέες.

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

Ο Έλληνας που άνοιξε τον δρόμο προς τον Άρη. The Greek who opened the way to Mars

Ο Σταμάτης Κριμιζής είναι πρωτεργάτης των αποστολών στον Άρη. Έχει εξερευνήσει όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Για την προσφορά του η Παγκόσμια Αστρονομική Ένωση έδωσε το όνομά του σε έναν αστεροειδή.

Η εξερεύνηση του Άρη δεν ήταν στόχος ζωής. Προέκυψε όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής.

Ο Τζέιμς Βαν Άλεν (James Alfred Van Allen· Mount Pleasant, Αϊόβα, 7 Σεπτεμβρίου 1914 - Αϊόβα 9 Αυγούστου 2006) ήταν Αμερικανός φυσικός που δίδαξε φυσική στο πανεπιστήμιο της Αϊόβας από το 1951 μέχρι το 1985. Το 1958, ανακάλυψε, βασισμένος σε μετρήσεις που έκανε ο πρώτος αμερικανικός δορυφόρος, Explorer 1 και, αργότερα, ο Explorer 3, τις ζώνες που πήραν το όνομά του. Πρόκειται για περιοχές με συγκέντρωση πλάσματος γύρω από τη Γη.

Ο δρόμος τον έβγαλε στον πατέρα της επιστήμης του διαστήματος, τον Τζέιμς Βαν Άλλεν. Με τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο ανακάλυψε ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη γη, που έκτοτε πήραν και το όνομά του, τις ζώνες Βαν Άλλεν, όπως μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά του γυμνασίου στο μάθημα τη Φυσικής.

«Νόμιζαν ότι υπήρχαν Αρειανοί»

Oι καθ. Βαν Άλεν και Κριμιζής το 1965.

«Μια ωραία πρωία» θυμάται σήμερα ο Κριμιζής, «με καλεί στο γραφείο του και μου λέει, θα ήθελες να κατασκευάσεις ένα όργανο για την πρώτη αποστολή στον Άρη; Και του είπα, τι είδους όργανο; Ένα που να διακρίνει τα πρωτόνια από τα ηλεκτρόνια, μου απαντά. Δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω να το κάνω, του λέω. Εντάξει, μου λέει, θα μάθεις. Και έτσι έγινα συνερευνητής του Βαν ΄Αλεν για την πρώτη παγκόσμια αποστολή στο διάστημα και στον ερυθρό πλανήτη. Με αυτόν τον τρόπο δεν επέλεξα να πάω εγώ στον Άρη. Έτυχε να βρίσκομαι στο σωστό τόπο, κοντά στον σωστό άνθρωπο, στη σωστή στιγμή».

Mariner IV, Mars as viewed from Earth, and the strip of images the spacecraft captured as it flew past the planet on 15 July 1965. The Mariner IV spacecraft was identical to its ill-starred predecessor, Mariner III. Solar sail vanes, colored blue, are visible at the ends of the four solar panels. Image: NASA JPL/Corby Waste

Ο αντικειμενικός σκοπός της πρώτης διαστημικής αποστολής το 1965 ήταν να διερευνηθεί ο Άρης από κοντά. Έχει ατμόσφαιρα; Έχει μαγνητικό πεδίο. Έχει ζώνες ακτινοβολίες; Πάνω στο διαστημόπλοιο Mariner 4 τοποθετήθηκαν όργανα της ερευνητικής ομάδας υπό τον Ban Allen, τον Κριμιζή κι άλλους επιστήμονες, για πειράματα. Μέχρι τότε όλοι νόμιζαν ότι ο Άρης όχι μόνο είχε ατμόσφαιρα, αλλά και Αρειανούς, νοήμονα όντα. 

After an eight-month voyage to Mars, Mariner 4 makes the first flyby of the red planet, becoming the first spacecraft to take close-up photographs of another planet. The images show lunar-type impact craters, some of them touched with frost in the chill Martian evening. A television camera onboard takes 22 pictures, covering about 1% of the planet. Initially stored on a 4-track tape recorder, these pictures take four days to transmit back to Earth. On July 15, 1965, Mariner 4 transmitted this image of the Martian surface from 7,829 miles away. The photograph shows a 94-mile diameter crater. Although originally not expected to survive much past the Mars flyby encounter, Mariner 4 lasts about three years in solar orbit, continuing long-term studies of the solar wind environment and making coordinated measurements with Mariner 5, a sister ship launched to Venus in 1967. Image Credit: NASA/JPL

«Σε αυτό το κλίμα έγινε τότε η αποστολή που απομυθοποίησε τον Άρη. Στις πρώτες φωτογραφίες ο Άρης εμφανίστηκε σαν ένας απηρχαιωμένος πλανήτης, όπως το φεγγάρι, με επιφάνεια χωρίς κανάλια, τις λεγόμενες ραβδώσεις».

«΄Ηταν όνειρο θερινής νυκτός, αλλά έγινε»

Ενθουσιασμός από την επιβεβαίωση στις 27.9.2006 που ελήφθη από το δορυφόρο Μars Reconnaissance Orbiter, ευρισκόμενος σε τροχιά γύρω από τον Άρη ότι το κάλυμα του φακού (protective lens cover) στο CRISM (φασματογράφος σε υπέρυθρα μήκη κύματος) εκτοξεύθηκε επιτυχώς. Δεύτερος από αριστερά ο καθ. Κριμιζής.

Από προχθές γνωρίζουμε ότι ο κόκκινος πλανήτης έχει και νερό στην επιφάνειά του σε θερμοκρασίες πολύ κάτω του μηδενός. Είναι το επιστέγασμα προσπαθειών που ξεκίνησαν και από έναν Έλληνα επιστήμονα, τον Σταμάτη Κριμιζή, και που συνεχίστηκαν με συνολικά 15 διαστημικές αποστολές. Με την ανακάλυψη που έκανε το γύρω του κόσμου η NASA συμπληρώνει 50 χρόνια εξερεύνησης του συγκεκριμένου πλανήτη. Πώς νοιώθει σήμερα ο Κριμιζής ως διακεκριμένος αστροφυσικός και σύμβουλος της NASA, με συμμετοχή σε πολλά διαστημικά προγράμματα σε άλλους πλανήτες; Περίμενε αυτές τις ανακαλύψεις;

«Ξέρετε, όταν αρχίζεις αυτού του είδους τα προγράμματα, είσαι πολύ αισιόδοξος», μας λέει. Όταν εγώ άρχισα αυτό το διαστημικό πρόγραμμα, ήμασταν στην αρχή της διαστημικής εποχής. Ήμασταν σίγουροι ότι θα ανακαλύπταμε πάρα πολλά πράγματα. Και έγινε αυτό επανειλημμένα, αλλά δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε τις διαστάσεις που θα ελάμβαναν οι ανακαλύψεις με τα διάφορα όργανα που προετοιμάζαμε. Μη ξεχνάμε ότι τότε εξερευνούσαμε 8 πλανήτες ή μάλλον 9 πλανήτες, γιατί ο Πλούτωνας θεωρείται μικροπλανήτης σήμερα. Και για να επισκεφθεί κανείς κάθε πλανήτη είναι τρομερά πολύπλοκο και οι αποστολές δεν επρόκειτο να γίνουν πολύ γρήγορα. Εγώ, ως μεταπτυχιακός φοιτητής, να σκεφτώ ότι θα λάβω μέρος σε προγράμματα, τα οποία θα έφερναν τα πειράματά μου σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, θα ήταν παράλογο, κάτι που μόνο σε όνειρα βλέπει κανείς, όνειρα θερινής νυκτός. Δεν θα ήταν λογικό. Αλλά έτυχε να βρεθώ στο σωστό τόπο».

37 χρόνια στο διάστημα το Voyager

This artist's concept depicts NASA's Voyager 1 spacecraft entering interstellar space, or the space between stars. Interstellar space is dominated by the plasma, or ionized gas, that was ejected by the death of nearby giant stars millions of years ago. The environment inside our solar bubble is dominated by the plasma exhausted by our sun, known as the solar wind. The interstellar plasma is shown with an orange glow similar to the color seen in visible-light images from NASA's Hubble Space Telescope that show stars in the Orion nebula traveling through interstellar space. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

Η εξερεύνηση του διαστήματος δεν σταμάτησε στον Άρη για τον Σταμάτη Κριμιζή. Ακολούθησε η αποστολή στην Αφροδίτη το 1967 πάλι με την καθηγητή Βαλ Άλεν. Και μετά το πανεπιστήμιο της Άιβα κλήθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης. Ανάμεσα σε πολλά ερευνητικά προγράμματα που συμμετείχε είναι κι αυτό του Voyager 1 και 2. Τα διαστημόπλοια εκτοξεύτηκαν το 1977 στο διάστημα. «Το ένα το κατευθύναμε στο Δία και στον Κρόνο και το δεύτερο στο Δία, στον Κρόνο, στον Ουρανό και στον Ποσειδώνα», μας λέει ο Έλληνας αστροφυσικός.

This artist's concept shows the general locations of NASA's two Voyager spacecraft. Voyager 1 (top) has sailed beyond our solar bubble into interstellar space, the space between stars. Its environment still feels the solar influence. Voyager 2 (bottom) is still exploring the outer layer of the solar bubble. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

«Στη συνέχεια κατευθύναμε τα Voyager σε μια τροχιά που κάποτε θα τα έβγαζε στα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος. Τότε κανείς δεν ήξερε ούτε τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος, ούτε πόσα χρόνια θα πάρει, ούτε που θα βρεθούν, ούτε τι θα δούμε. Και τελικώς βγήκαμε από τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος το 2012, τον Αύγουστο, σε μια απόσταση 18,2 δισ. χιλιομέτρων από τη γη. Σήμερα, το Voyager βρίσκεται περίπου 20 δις χλμ από τη γη. Για να φανταστείτε την απόσταση, το σήμα από το Voyager ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός και χρειάζεται 18,5 ώρες για να φτάσει στη γη. Ξέρετε, το φως από τον ήλιο θέλει επτάμισι λεπτά για να φτάσει στη γη. Δηλαδή, το Voyager είναι σήμερα 131 φορές πιο μακριά από τη γη από ότι είναι ο ήλιος!».

«Χρωστάμε την καθημερινή τεχνολογία»

Κριμιζής: «Κάθε ευρώ στη διαστημική έρευνα αποφέρει 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία».

Απίστευτοι αριθμοί που είναι αδύνατο να συλλάβει ανθρώπου νους. Αποκαλύπτεται το μεγαλείο του διαστήματος, αλλά και το μεγαλείο της αστείρευτης επιστημονικής έρευνας του Έλληνα επιστήμονα για να χαρτογράψει το Διάστημα. Αλλά τι επιδιώκει; Σε τι μας χρειάζεται μια τόσο δαπανηρή έρευνα;

«Ξέρετε από πού προέρχεται το κινητό σας;», με ρωτάει. «Τα τσιπάκια κι ο ραδιοπομπός του κινητού σας; Από το Voyager. Ξέρετε τι παραγωγή έχει γίνει στην ιατρική, στις μεταφορές, στους υπολογιστές; Ολόκληρη η τεχνολογία στην οποία βασίζεται η καθημερινή μας ζωή σήμερα άρχισε με τα προγράμματα της δεκαετίας του ΄60 και ΄70, τα oποία χρηματοδοτήθηκαν για να προωθηθεί η διαστημική τεχνολογία. Έχουν γίνει μελέτες που απέδειξαν ότι για κάθε ευρώ που ξοδεύεται για διαστημική τεχνολογία φέρνει μια οικονομική δραστηριότητα γύρω στα 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία. Είναι μια κλασσική ερώτηση, γιατί χρειάζεται η βασική έρευνα».

Πηγή: www.dw.com

Νέες εικόνες από τη «σούπερ-μαμά» του Σύμπαντος. Phoenix Cluster: A Fresh Perspective on an Extraordinary Cluster of Galaxies

Μια από τις νέες εικόνες του Φοίνικα στην οποία διακρίνονται τα γιγάντια νήματα κοσμικής ύλης. New observations of the galaxy cluster SPT-CLJ2344-4243 (or Phoenix Cluster) at X-ray, ultraviolet, and optical wavelengths are helping astronomers better understand this extraordinary system. Chandra data reveal large cavities in the X-rays, which are shown with optical data from Hubble. Astronomers think these X-ray cavities were carved out of the surrounding gas by powerful jets of high-energy particles emanating from near a supermassive black hole in the central galaxy of the cluster. Massive filaments of gas and dust, which extend for 160,000 to 330,000 lights years, surround the X-ray cavities. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra κατέγραψε νέες εικόνες από ένα γιγάντιο γαλαξιακό σμήνος που είναι και το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος.

Μοναδικό

Artist's impression of the galaxy at the center of the Phoenix Cluster, which is forming about 740 new stars per year. Image released August 15, 2012.  Credit: NASA/CXC/M.Weiss

Πριν από τρία χρόνια ομάδα ερευνητών του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian ανακάλυψε ένα γιγάντιο σμήνος γαλαξιών σε απόσταση 5.7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη το οποίο ονόμασαν «Φοίνικα». Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες δομές, αν όχι η μεγαλύτερη, που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Εντυπωσιακές φωτογραφίες από το γιγάντιο σμήνος του Φοίνικα που παράγει συνεχώς νέα άστρα.

Το σμήνος που έχει την κωδική ονομασία SPT-CLJ2344-4243 αποτελεί το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και την πιο λαμπρή πηγή ακτίνων Χ που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Γεννοβολάει άστρα!

Radio & Optical Image of Phoenix Cluster. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Στο κέντρο του Φοίνικα υπάρχει ένας γαλαξίας ο οποίος σύμφωνα με τους ερευνητές παράγει ετησίως περίπου 740 άστρα. Ο γαλαξίας μας παράγει ετησίως ένα άστρο. Οι ειδικοί έδωσαν στον εν λόγω γαλαξία τον χαρακτηρισμό «σούπερ-μαμά». Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η ετήσια παραγωγή άστρων του «Φοίνικα» είναι 20 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Σμήνους του Περσέα, ενός σμήνους στο οποίο βρίσκονται περισσότεροι από δυο χιλιάδες γαλαξίες.

 Tour of Phoenix Cluster.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.

Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2015

Μετά την υπερπανσέληνο, η υπερπαλίρροια. Supermoon lunar eclipse triggers supertide flood warning

Περιοχές της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας περιμένουν τις υψηλότερες παλίρροιες εδώ και χρόνια. Motorists and cyclists make their way through a high tide on a road linking Mersea Island, Essex. Photo: Stephen Huntley

Λίγες μέρες μετά την ολική έκλειψη Σελήνης που συνέπεσε με τη λεγόμενη «υπερπανσέληνο», πολλές τοποθεσίες στη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία ετοιμάζονται για τις υψηλότερες παλίρροιες εδώ και χρόνια ή ολόκληρες δεκαετίες. Είναι μια «τέλεια» παλίρροια, η οποία οφείλεται σε έναν σπάνιο συνδυασμό αστρονομικών παραγόντων.

Το φαινόμενο

..and high tides. Paul J Martin / Shutterstock.com

Όπως αναφέρουν ο Άιβαν Χέιγκ του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον και ο Κέβιν Χόρσμπεργκ του Εθνικού Ωκεανογραφικού Κέντρου της Βρετανίας, οι παράκτιοι δρόμοι έχουν ήδη κλείσει στο Μαϊάμι λόγω του κινδύνου πλημμυρών, ενώ η πόλη του Πλίμουθ στη νότια ακτή της Βρετανίας περιμένει πλημμυρίδες ύψους έξι μέτρων στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου.

Είναι μια «τέλεια» παλίρροια, η οποία οφείλεται σε έναν σπάνιο συνδυασμό αστρονομικών παραγόντων. en.wikipedia.org/wiki/Tide

Η παλίρροια οφείλεται στη βαρυτική έλξη της Σελήνης και σε μικρότερο βαθμό του Ήλιου. Δύο φορές το μήνα, τις ημέρες της πανσελήνου και της νέας Σελήνης, ο Ήλιος και η Σελήνη ευθυγραμμίζονται με τη Γη, οπότε οι βαρυτικές επιδράσεις τους αθροίζονται και φέρνουν τις λεγόμενες εαρινές παλίρροιες, οι οποίες είναι περίπου 20% πιο ψηλές από το συνηθισμένο (παρά το όνομά τους, δεν έχουν καμία σχέση με την άνοιξη).

The supermoon above BrightonPhoto: REUTERS/Toby Melville

Η πανσέληνος του Σαββατοκύριακου έφερε μια τέτοια εαρινή παλίρροια, η οποία όμως έτυχε να συμπέσει με την άφιξη της Σελήνης στο περίγειο, την ελάχιστη απόστασή της από τη Γη (η τροχιά του φεγγαριού δεν είναι κυκλική αλλά ελλειπτική και η απόσταση από τη Γη διαρκώς αυξομειώνεται). 

High water levels on the River Tees as a 'supertide' affects the North East Coast.  Photo: Evening Gazette/Ian Cooper

Επιπλέον, η παλίρροια έρχεται λίγες μέρες μετά τη φθινοπωρινή ισημερία, όταν ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό και μεγιστοποιεί έτσι την επίδρασή του.

Οι παράγοντες

Elliptical orbits of: (A) the moon around the Earth; and (B) the Earth around the sun. Author provided

Όμως και η Σελήνη έτυχε να βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό, στο πλαίσιο του λεγόμενου δρακωνικού κύκλου: η τροχιά της Σελήνης σχηματίζει γωνία 5 μοιρών σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς της Γης, γνωστό ως επίπεδο της εκλειπτικής, και η Σελήνη διέρχεται από αυτό το επίπεδο δύο φορές στη διάρκεια του δρακωνικού κύκλου των 27,2 ημερών.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέπεσαν στην πρόσφατη υπερπανσέληνο. Συνέπεσαν όμως και με παράγοντες που αφορούν περιόδους μεγαλύτερους από ένα έτος και φέρνουν τη Σελήνη ακόμα πιο κοντά στην κατακόρυφη θέση πάνω από τον ισημερινό. Ο πρώτος τέτοιος παράγοντας είναι ο κύκλος του σεληνιακού περίγειου: η ελλειπτική τροχιά της Σελήνης γύρω από τη Γη μετακινείται σε σχέση με τον Ήλιο και συμπληρώνει έναν κύκλο κάθε 8,8 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι περίπου κάθε 4,4 χρόνια, είτε στην εαρινή είτε στη φθινοπωρινή ισημερία, η Σελήνη βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή της από τη Γη και επιπλέον βρίσκεται πάνω από τον ισημερινό.

Ένας άλλος παράγοντας μεγάλης περιόδου είναι η περιστροφή της τροχιάς Σελήνης κάθε 18,6 χρόνια, έτσι ώστε να τέμνει διαφορετικά σημεία της εκλειπτικής. Αυτό επηρεάζει το πόσο πάνω ή κάτω από τον ισημερινό μπορεί να φτάσει η Σελήνη καθώς περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη.

The normal perigee full moon, or supermoon (L), and appearing red during a total lunar eclipse (R) over Wiesbaden, Germany.  Photo: EPA/Fredrik Von Erichsen

Φέτος, η Σελήνη βρίσκεται στην ελάχιστη απόκλισή της από τον ισημερινό, και αυτό συνέπεσε με το κατάλληλο σημείο του σεληνιακού περίγειου και όλους τους άλλους παραπάνω παράγοντες. Αποτέλεσμα είναι οι ψηλότερες εαρινές παλίρροιες εδώ και δεκαετίες, καταλήγουν στο άρθρο τους οι Χέιγκ και Χόρσμπεργκ. Μένει να δούμε αν στο επόμενο διήμερο θα καταγραφούν πλημμύρες.

Τρίτη 29 Σεπτεμβρίου 2015

Τι συμβαίνει όταν συγχωνεύονται μαύρες τρύπες; If our eyes could see gravitational waves

Η συγχώνευση μελανών οπών είναι εντυπωσιακή αλλά και μυστηριώδης για τους επιστήμονες. This is what a collision between two black holes would look like if we could see gravitational waves. These elusive waves are ripples in the fabric of space-time which could reveal how the universe was created nearly 14 billion years ago. The graphic was created from a computer model by Esa. Copyright: NASA/C. Henze

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά όσο και μυστηριώδη κοσμικά φαινόμενα είναι η συγχώνευση μελανών οπών. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πραγματοποίησε προσομοιώσεις και το αποτέλεσμα τους συμπυκνώθηκε σε ένα πολύ ενδιαφέρον animation. Δείτε το animation:

Σε αυτό παρουσιάζεται το αποτέλεσμα που παράγει η συγχώνευση δύο μαύρων τρυπών που είναι τα βαρυτικά κύματα, διαταράξεις της καμπυλότητας του χωροχρονικού συνεχούς τις οποίες προβλέπει η Γενική θεωρία της Σχετικότητας.

Astronomers have spent 11 years searching for gravitational waves but found nothing. The waves are ripples in the fabric of space-time that are believed to be created when black holes collide (illustrated) and galaxies merge. The theory was proposed by Albert Einstein in 2016, but they have so far remained elusive.

Οι επιστήμονες αποκαλούν τα βαρυτικά κύματα «ρυτίδες στο ύφασμα του χωροχρόνου» και μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί εφικτός ο εντοπισμός τους. Το animation παρουσιάζει μια πιθανή εκδοχή αυτών των κοσμικών... ρυτίδων.

To look for the waves, the researchers used the high-precision Parkes telescope (pictured) to monitor a set of 'millisecond pulsars'. These small stars produce highly regular trains of radio pulses and act like clocks in space. The scientists recorded the arrival times of the pulsar signals to an accuracy of ten billionths.

Σύμφωνα με τους ειδικούς ο εντοπισμός των βαρυτικών κυμάτων εκτός των άλλων θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για τη γέννηση του Σύμπαντος. 

NASA: Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη υγρού νερού στον Άρη. Nasa scientists find evidence of flowing water on Mars

Η ανακάλυψη νερού που ρέει στην επιφάνεια του Άρη δημιουργεί νέα δεδομένα στην εξερεύνηση του Κόκκινου Πλανήτη και την παρουσία του ανθρώπου εκεί. Scientists say these dark, narrow, downhill streaks are evidence of flowing water on Mars. Photograph: Jet Propulsion Laboratory/University of Arizona, via NASA

Σε μια πολυαναμενόμενη συνέντευξη Τύπου το απόγευμα της Δευτέρας, η NASA παρουσίασε τις ισχυρότερες μέχρι σήμερα ενδείξεις για την εποχική ροή υγρού νερού στον Άρη - μια ανακάλυψη που αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής.

Μακρόστενοι σκούροι σχηματισμοί που διακρίνονται περιστασιακά σε αρειανές πλαγιές σχηματίζονται όντως από τη ροή αλμυρού νερού, αναφέρουν ερευνητές της NASA στην επιθεώρηση «Nature Geosciences».

Επικεφαλής της μελέτης είναι ο Δρ. Λουχέντρα Όγια, ο οποίος είχε παρουσιάσει ανάλογες ενδείξεις στο κορυφαίο περιοδικό «Science» το 2011.

Η NASA ανακοινώνει τώρα την επιβεβαίωση της ανακάλυψης λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της ταινίας «Η Διάσωση» (The Martians), με θέμα την περιπέτεια ενός αστροναύτη που καλείται να επιβιώσει μόνος στον Άρη.

Μέχρι σήμερα, νερό είχε ανακαλυφθεί στον Άρη μόνο υπό μορφή πάγου στο υπέδαφος και στους πόλους.

Ταπείνωση του σημείου τήξης

H ανακάλυψη αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής. This animation simulates a fly-around look at one of the places on Mars where dark streaks advance down slopes during warm seasons, possibly involving liquid water. This site is within Hale Crater. The streaks are roughly the length of a football field.

Πώς γίνεται όμως να υπάρχει υγρό νερό στον Άρη, δεδομένου ότι η ατμόσφαιρα είναι τόσο αραιή η θερμοκρασία βρίσκεται συνήθως δεκάδες βαθμούς κάτω από το μηδέν;

Σε αυτές τις συνθήκες, το νερό είτε μετατρέπεται ακαριαία σε πάγο είτε εξαχνώνεται -μετατρέπεται απευθείας από υγρό σε αέριο. Η απάντηση βρίσκεται στις πλούσιες αποθέσεις αλάτων που διέκρινε ο MRO, ένας δορυφόρος της NASA που λειτουργεί σε τροχιά γύρω από τον Άρη από το 2006.

Dark narrow streaks, up to a few hundred yards long, are seen along many slopes on Mars including Garni Crater. The identification of waterlogged salts in these streaks fits with the idea that they are formed by the underground flow of briny water that wets the surface. Photograph: Nasa/AFP/Getty Images

Τα άλατα, εξηγούν οι ερευνητές, μειώνουν το σημείο τήξης του νερού έως και κατά 80 βαθμούς Κελσίου, επιτρέποντάς του έτσι να παραμένει στην υγρή φάση. Παραμένει βέβαια ασαφές από πού πηγάζει αυτό το νερό -τα υγροσκοπικά άλατα δεν αποκλείεται να «τραβούν» την υγρασία από μεγάλο βάθος στο υπέδαφος.

Ρυάκια ζωής

Αυλάκια πλάτους από ένα έως δέκα μέτρα σε μια κεκλιμένη περιοχή της αρειανής κοιλάδας «Ελλάδα». These channels, which are between 1 metre and 10 metres wide, are on a scarp in the Hellas impact basin. Photograph: Nasa/Reuters

Οι νέες «ισχυρές ενδείξεις» για εποχικά ρυάκια νερού έχουν σημασία για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές, οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τους υδάτινους πόρους του πλανήτη για ύδρευση και παραγωγή καύσιμου υδρογόνου. Ταυτόχρονα, η ανακάλυψη αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής στον γειτονικό πλανήτη -κάτι που, όπως επισήμαναν οι ερευνητές, θα πρέπει να διερευνηθεί με μελλοντικές αποστολές.

Σήμερα, ολόκληρος ο Άρης είναι μια παγωμένη, άνυδρη έρημος, εκτεθειμένη στην φονική ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία. Ωστόσο οι τελευταίες ρομποτικές αποστολές της NASA έχουν επιβεβαιώσει ότι, πριν από περίπου  τρία δισεκατομμύρια χρόνια, ο Άρης διέθετε λίμνες και ωκεανούς. Πιθανότατα όμως η ζωή στη Γη είχε ήδη εμφανιστεί όταν ο Άρης ερημοποιήθηκε. Και αυτό σημαίνει ότι παρόμοιες μικροβιακές μορφές ζωής μπορεί να είχαν προλάβει να εξελιχθούν στον γειτονικό κόσμο.


Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2015

Η θρυλική σφαίρα του Αρχιμήδη μπορεί και να επιστρέφει. Archimedes' legendary sphere brought to life

Ήταν ένας μηχανισμός που έδειχνε τους πλανήτες να περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο. Domenico Fetti, The "Archimedes" Portrait. Τhe ancient Greek mathematician Archimedes, famous for his ideas regarding fluid mechanics and buoyancy.

Ένας πρώην επιμελητής του Μουσείου Επιστήμης του Λονδίνου δημιούργησε το πρώτο αντίγραφο της περίφημης σφαίρας του Αρχιμήδη, ενός μηχανισμού που έδειχνε τους πλανήτες να περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο. Κανείς όμως δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το σχέδιο της θρυλικής μηχανής, ούτε καν για το εάν κατασκευάστηκε όντως από τον μεγάλο μαθηματικό της αρχαιότητας.

Το μοντέλο

In his West London workshop, Michael Wright builds ancient mechanisms. In this Nature Video, we see his latest contraption, the Sphere of Archimedes. Based on little more than ancient Greek texts, Wright has built this speculative machine to models the movements of the planets.

Το μηχανικό μοντέλο της σφαίρας, το οποίο δημιούργησε στο Λονδίνο ο μηχανολόγος και ιστορικός της επιστήμης Μάικλ Ράιτ, εκτίθεται από τις 27 Σεπτεμβρίου σε μουσείο της Βασιλείας στην Ελβετία. Παρόλο που το σχέδιο βασίστηκε σε πολλές υποθέσεις, ο Αρχιμήδης σίγουρα είχε τις ικανότητες να δημιουργήσει μια τέτοια μηχανή, υποστηρίζει ο Ράιτ στο δικτυακό τόπο του Nature, το οποίο παρουσιάζει και το παραπάνω βίντεο.

Wright shows the inner workings of his device, which contains 24 gearwheels. Nature Video/Adam Levy

Αναφορές για διάφορα μηχανικά μοντέλα του ουρανού εμφανίζονται στα γραπτά αρκετών αρχαίων συγγραφέων και ποιητών, και συνήθως αποδίδονται στον Αρχιμήδη, ενός από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών, ο οποίος έζησε στη Σικελία από το 287 έως το 212 π.Χ.  Για πολύ καιρό, αυτές οι αναφορές για περίπλοκες μηχανές που αναπαρήγαγαν την κίνηση των ουράνιων σωμάτων φαίνονταν υπερβολικές. Αυτό όμως άλλαξε με τη μελέτη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ενός κουτιού με γρανάζια που λειτουργούσε ως ουράνιο ημερολόγιο και προέβλεπε ακόμα και τις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις -είναι αναμφισβήτητα η πιο προηγμένη γνωστή μηχανή της αρχαιότητας.

Το κύριο θραύσμα του μηχανισμού. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται λίγο μεταγενέστερος του Αρχιμήδη, σίγουρα όμως η τεχνολογία στην οποία βασίστηκε δεν μπορεί να ξεπήδησε σε μια μέρα.

Οι αναφορές 

Ο μηχανολόγος και ιστορικός της επιστήμης Μάικλ Ράιτ επιδεικνύει την υποθετική σφαίρα του Αρχιμήδη. Michael Wright reconstructed a fabled machine that Archimedes invented to model the heavens. The model will be displayed at the Basel Museum of Ancient Art and Ludwig Collection in Switzerland as part of an exhibition of artefacts from the Antikythera wreck.

Η αρχαιότερη και πιο περιγραφική αναφορά για ένα μηχανικό μοντέλο του ουρανού προέρχεται από κείμενο του Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνα τον πρώτο αιώνα π.Χ. Ένας από τους χαρακτήρες του Κικέρωνα, ο Φίλους, περιγράφει πώς ο στρατηγός Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος κατέλαβε το 2012 την πόλη των Συρακουσών και έκλεψε τη σφαίρα του Αρχιμήδη. Ο ίδιος ο Αρχιμήδης σκοτώθηκε στην επίθεση παρά τις διαταγές που είχαν οι στρατιώτες να τον συλλάβουν ζωντανό προκειμένου να αποκαλύψει τα μυστικά των εφευρέσεών του.

Ο Φίλους αναφέρει πως παρακολούθησε μια επίδειξη της μηχανής και θαύμασε την ιδιοφυΐα του Αρχιμήδη. Σε αντίθεση με άλλες σφαίρες εκείνης της εποχής, που έδειχναν μόνο τις θέσεις των αστερισμών, η σφαίρα του Αρχιμήδη περιλάμβανε τον Ήλιο στο κέντρο της και αναπαρήγαγε τις κινήσεις της Σελήνης και των πέντε γνωστών πλανητών.

Σύμφωνα με τον Κικέρωνα, όταν η σφαίρα περιστρεφόταν με το χέρι, «η Σελήνη ήταν πάντα τόσες περιφορές πίσω από τον Ήλιο πάνω στον μπρούτζινο μηχανισμό όσες θα συμφωνούσαν με τον αριθμό των ημερών που βρισκόταν πίσω του στον ουρανό». Η φράση αυτή, λέει ο Μαρκ Ράιτ, υποδηλώνει ότι το μηχανικό μοντέλο ήταν πράγματι μια σφαίρα που κινούνταν χειροκίνητα κατά μία περιφορά την ημέρα.

Ο Ράιτ τοποθέτησε τη σφαίρα πάνω σε  ένα ξύλινο πλαίσιο, το οποίο κρύβει το κομμάτι του ουρανού που παραμένει ανά πάσα στιγμή κρυμμένο κάτω από τον ορίζοντα. Μέσα στη σφαίρα των 20 εκατοστών, 24 γρανάζια κινούν δείκτες που σημειώνουν τις θέσεις των ουράνιων σωμάτων. Ο Ήλιος και η Σελήνη κινούνται με σταθερή ταχύτητα, ενώ οι πλανήτες αλλάζουν περιστασιακά κατεύθυνση κίνησης όπως πράγματι συμβαίνει στον ουρανό. Πιθανότατα είναι και θα παραμείνει αδύνατο να αποδείξει κανείς ότι ο Αρχιμήδης είχε δημιουργήσει έναν τέτοιο μηχανισμό. Ο Ράιτ έχει πάντως εμπειρία με την αναδημιουργία αρχαίων μηχανών και έχει στο ενεργητικό του δύο λειτουργικά μοντέλα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Για όσους θέλουν να πάρουν μια ιδέα για μια θρυλική εφεύρεση που μπορεί και να υπήρξε στην πραγματικότητα, η σφαίρα του Ράιτ παρουσιάζεται στο Μουσείο Αρχαίας Τέχνης και Συλλογή Λούντβιγκ στη Βασιλεία της Ελβετίας, στο πλαίσιο έκθεσης για το ναυάγιο των Αντικυθήρων.