Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2015

Ευάγγελος Παπανούτσος, Ποιος πρέπει να είναι ο δάσκαλος;

Bettanier Der Schwarze,  "Fleck anagoria", 1887

Δάσκαλος δεν είναι εκείνος που μαθαίνει στα παιδιά μας τα σχολικά "γράμματα", καλούς τρόπους ή μουσική, κολύμπι, ξιφασκία και άλλα αθλητικά ή ψυχαγωγικά παιγνίδια. Αυτά τα "μαθήματα" είναι εξωτερικά, μένουν στην επιφάνεια, σαν τα ρούχα που φορούμε (και τ’ αλλάζουμε ή τα πετούμε).

Αλέξανδρος Χριστοφής, «Καυγάς στην Ταβέρνα», 1946.

Δεν εισχωρούν παραμέσα, στην ψυχή μας, δεν μας πλάθουν, δεν διαμορφώνουν αυτό που ονομάζουμε προσωπικότητά μας: το πνεύμα, το ήθος, το χαρακτήρα μας. (Πόσο εύκολα λέγονται άλλα δύσκολα εννοούνται αυτές οι κομψές λέξεις...).

Federico Zandomeneghi, “The singing lesson”, 1890.

Εκτός εάν εκείνοι που τα προσφέρουν δεν περιορίζονται στην απλή μετάδοση εξωτερικών, επιδερμικών γνώσεων, άλλα αποβλέπουν σ’ αυτό το σκοπό και μεταχειρίζονται τα μαθήματα που διδάσκουν ως μέσα για να τον επιτύχουν. Τότε πραγματικά ο φιλόλογος ή ο μαθηματικός, ο μουσικός ή ο γυμναστής είναι δάσκαλος και το έργο του αξίζει να λέγεται παιδευτικό. Διαφορετικά μοιάζουν με τους ανύποπτους «βοηθούς» που τους παίρνει μαζί του ο «τεχνίτης», για να του κουβαλούν τα υλικά, να του δίνουν στο χέρι τα εργαλεία, ή και να εκτελούν μικροδουλειές, χωρίς πρωτοβουλία και ευθύνη, αφού άλλωστε δεν έχουν σαφή και πλήρη γνώση ούτε του τελικού σκοπού ούτε της μεθόδου που οδηγεί στην πραγμάτωσή του.

Παράσταση εμπορικής συναλλαγής. Δύο νέοι ζυγίζουν σε μεγάλο ζυγό εμπορεύματα χρησιμοποιώντας όχι σταθμά αλλά ισοβαρή εμπορεύματα (6ος αι. π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης).

Τέτοια έργα, δευτερεύοντα και χωρίς βαθύτερη σημασία για την αγωγή των νέων ανθρώπων, οι αρχαίοι Αθηναίοι τα ανάθεταν σε δούλους — όπως και τα οικιακά, τα έργα του νοικοκυριού... Από το «δάσκαλο» περιμένουμε κάτι άλλο: ώριμος αυτός, γεμάτος από την πείρα της ζωής πού αποκτάται με κόπο και με πόνο, να σταθεί κοντά στον νέο, τον άπλερο άνθρωπο και να τον βοηθήσει να ωριμάσει, να ενηλικιωθεί πνευματικά, να γίνει ένας αυθύπαρκτος άνθρωπος.

Υπάρχει όμως και μια άλλη, πολύ σημαντική διαφορά που χωρίζει το Δάσκαλο από τους άλλους Επαγγελματίες, και τον πλησιάζει προς όσους ασκούν μέσα στην κοινωνία ευγενή, σοβαρά και για τούτο ευαίσθητα λειτουργήματα, όπως π.χ. είναι ο ιερέας, ο δικαστής, ο πολιτικός. "Όταν καλούμε ένα αρχιτέκτονα να μας σχεδιάσει το σπίτι που θα χτίσουμε, ή πηγαίνουμε σ’ ένα γιατρό να μας χειρουργήσει ή διαπραγματευόμαστε ένα ζωγραφικό πίνακα που μας αρέσει, δεν ρωτούμε (θα ήταν ανόητο να ρωτήσουμε) για το ήθος του αρχιτέκτονα, του γιατρού, του ζωγράφου, τι είδος άνθρωπος είναι, τι χαρακτήρα έχει, αν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στην ευσυνειδησία, στην ευγένεια των αισθημάτων, στην αρετή του. Όλα αυτά — πιστεύουμε — αφορούν την ιδιωτική ζωή, είναι άσχετα με το έργο πού του ζητούμε, και επομένως δεν μας ενδιαφέρουν. Κι ένας ακόλαστος αρχιτέκτων, κι ένας υποκριτής ή αναξιόπιστος χειρουργός, κι ένας άτακτος στη ζωή του καλλιτέχνης μπορεί να κάνει άριστα τη δουλειά του.
«Πόθεν ω Σώκρατες, φαίνει;» (Έκδοση του κειμένου με ελληνικές και λατινικές επεξηγήσεις, 1854). First page from Protagoras by Plato, printed 1854.

Στο δάσκαλο όμως που έχει αμφίβολο ήθος, εμπαθή και διαστρεμμένο χαρακτήρα, πως να παραδώσουμε το παιδί μας να το μορφώσει; Σ’ αυτόν (καθώς λέγει ό Πλάτων στο περίφημο προοίμιο του "Πρωταγόρα" με το στόμα του Σωκράτη) πάμε και δίνουμε όχι το σώμα, αλλά την ψυχή μας· είναι λοιπόν δυνατόν να αδιαφορήσουμε για τον ψυχικό του κόσμο, για το ποιόν της προσωπικότητάς του; —Μα είναι λαμπρός μαθηματικός, εξαίρετος φιλόλογος, θαυμάσιος γυμναστής... — Παρ’ όλες όμως αυτές τις ιδιότητες του μπορεί να μην είναι «άνθρωπος» στις ηθικές διαστάσεις του, οπότε κάνει για ερευνητής, για συγγραφέας, για συνδικαλιστής, άλλα δεν κάνει για δάσκαλος. Κάτι περισσότερο, κάτι πιο πέρα από τα προσόντα αυτά χρειάζεται ο δάσκαλος· μέταλλο ψυχής γνήσιο και υψηλής ποιότητας. (Ο αναγνώστης θα έχει, πιστεύω, καταλάβει άτι στη σειρά τούτων των σκέψεων η "αρετή" δεν εννοείται με στενή έννοια, ούτε προσδιορίζεται με τα κοινά μέτρα).

Ο Ευάγγελος Παπανούτσος γεννήθηκε το 1900 στον Πειραιά. Σπούδασε στα πανεπιστήμια Αθηνών, Βερολίνου, Τυβίγγης και Παρισίων. Διετέλεσε διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, του γερμανικού Πανεπιστημίου της Τυβίγγης. Και "τιμής ένεκεν" διδάκτωρ του Δικαίου, του σκωτικού Πανεπιστημίου του Αγίου Ανδρέου. Η συμβολή του στη λειτουργία και στην ανακαίνιση της Ελληνικής Παιδείας είναι πασίγνωστη. Υπηρέτησε την εκπαίδευση από το 1920, και ως εκπαιδευτικός πέρασε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, έως ότου (μετά την απελευθέρωση της χώρας) διορίστηκε γενικός διευθυντής και αργότερα (1950 και 1963) γενικός γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας. Δίδαξε επί 20 χρόνια φιλοσοφία, ψυχολογία και παιδαγωγικά στον μορφωτικό σύλλογο "Αθήναιον". Διετέλεσε αντιπρόεδρος του "Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου" και βουλευτής επικρατείας στην πρώτη Δημοκρατική Βουλή. Με τη διεύθυνσή του δημοσιεύτηκαν 15 τόμοι του Περιοδικού "Παιδεία" (1946-1961) και 100 τόμοι Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, έκδοση Ι. Ζαχαρόπουλου (1954-1958). Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει δεκάδες βιβλία, όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και στη γερμανική, την αγγλική και τη γαλλική. Πέθανε το 1982.

Ποια ακριβώς είναι, μέσα στον χαρακτηρολογικό πίνακα, η ιδιομορφία του δασκάλου; Πολλά γνωρίσματά της έχουν επισημάνει όσοι έχουν συστηματικά μελετήσει το θέμα. Θα περιοριστώ σε τρία, τα κατά τη γνώμη μου σπουδαιότερα.

Vladimir Makovsky, «Στο σχολείο του χωριού», “At the village school”, 1883.

Στόφα δασκάλου έχει εκείνος που παραμένοντας ενήλικος μπορεί να γίνεται παιδί — και κάθε χρόνο, με τα νέα παιδιά που έρχονται στα χέρια του, να γίνεται ένα νέο παιδί. Τούτο μπορούμε να το διατυπώσουμε και αλλιώς: o αληθινός δάσκαλος ενηλικιώνεται παραμένοντας παιδί στην ψυχή άνθρωπος δηλαδή αγνός, δροσερός, εύπλαστος.

Jan Steen, «Ο Δάσκαλος του σχολείου», “The school teacher”, 1668.

Αδύνατο να φαντασθεί κανείς πόσο δύσκολο, υπεράνθρωπο σχεδόν, είναι αυτό που του ζητούμε: να συνθλίψει μέσα του το χρόνο, να γερνάει φυσιολογικά και όμως να μένει νέος στην ψυχή, για να μπορεί να έχει εύκολη την πρόσβαση στα αισθήματα, στις σκέψεις, στις επιθυμίες του νέου ανθρώπου που θα διαπαιδαγωγήσει, να τον «καταλαβαίνει», να χαίρεται και να διασκεδάζει μαζί του, να σκέπτεται τις σκέψεις του, να επιθυμεί τις επιθυμίες του, να πονάει τον πόνο του. Να κατορθώνει δηλαδή εκείνο που δεν μπορούν να επιτύχουν οι γονιοί (πιο πολύ ο πατέρας παρά η μητέρα) όταν η ηλικία έχει υπέρμετρα μεγαλώσει την απόσταση που τους χωρίζει από τα παιδιά τους. «Μιλούν» παραπονούνται «μιαν άλλη γλώσσα, ακατανόητη για μας».

Ο δάσκαλος λοιπόν πρέπει ακριβώς να καταλαβαίνει, να μιλεί αυτή τη γλώσσα, για να συνεννοείται με τους νέους, για να μπορεί να έρχεται πολύ κοντά τους και να τους παραστέκεται στις δυσκολίες που θα βρουν πορευόμενοι την (ανώμαλη και επικίνδυνη) οδό της ζωής.

Όσοι βλέπουν με σκεπτικισμό τούτο το «πλησίασμα» και κάποτε ανησυχούν για τις συνέπειές του, θα αναθεωρήσουν τη στάση τους άμα σκεφτούν ότι, εάν δεν πάμε κοντά στο παιδί, δεν θα το φέρουμε ποτέ κοντά μας, και όσο μακριά του στεκόμαστε, τόσο κι εκείνο θα σταθεί ακόμα πιο μακριά από μας. Με αυτό το πρίσμα θεωρούμενο το έργο του δασκάλου είναι σήμερα πολύ πιο δύσκολο από όσο ήταν στις άλλες εποχές. Γιατί με τον ιλιγγιώδη ρυθμό που εξελίσσονται σήμερα οι κοινωνίες μας,  η απόσταση (όχι χρόνου, αλλά αντιλήψεων και διαθέσεων, «νοοτροπίας») που χωρίζει τη μια γενεά από την άλλη έχει γίνει εκπληκτικά μεγάλη. Ο κόσμος μας δεν είναι πια ο δικός τους και για να μετατεθεί κανείς στη δική τους «πραγματικότητα», όπως μόνο ο αληθινός δάσκαλος μπορεί να το κάνει, είναι σωστός άθλος. Ποτέ δεν ήταν το παιδευτικό λειτούργημα τόσο δύσκολο όσο σήμερα.

Jamie Wyeth, Monhegan's Schoolteacher”.

Το δεύτερο που ζητούμε από το δάσκαλο είναι: στις σχέσεις του με το μαθητή σ’ ένα στόχο να βλέπει πάντοτε σταθερά — πώς να αχρηστέψει τον εαυτό του. Ξέρετε άλλο επάγγελμα που αποκλειστική επιδίωξή του έχει να αχρηστεύει τις υπηρεσίες του; Ο νους μας πηγαίνει στο ‘ιατρικό' όταν μας θεραπεύσει, Ο γιατρός παύει να μας είναι χρήσιμος. "Αν όμως καλοεξετάσουμε τα πράγματα, δεν θα εξαιρέσουμε ούτε το γιατρό, γιατί και το σώμα πού υπερνίκησε μια νόσο, φθείρεται διαρκώς με την ηλικία και έχει πάντοτε την ανάγκη του γιατρού. Με το δάσκαλο συμβαίνει το αντίθετο. Επιτυχημένος είναι εκείνος ο δάσκαλος που έκανε με το έργο του τόσο ώριμο το μαθητή του, ώστε εκείνος να μη τον χρειάζεται πια. Αυτό είναι το μεγάλο κατόρθωμα, ο θρίαμβος του δασκάλου: να κάνει τον νέο άνθρωπο σε τέτοιο βαθμό αυθύπαρκτο και ανεξάρτητο — στον τρόπο που μεθοδεύει τις παρατηρήσεις και τις σκέψεις του, που κάνει τις εκτιμήσεις του, που καταρτίζει το πρόγραμμα της δράσης του, που βλέπει και σημασιολογεί τον κόσμο και τη ζωή — ώστε να μην έχει πλέον ανάγκη από τη χειραγώγηση κανενός άλλου, ούτε φυσικά του δασκάλου του.

Πώς γίνεται όμως αυτός ο διανοητικός και ηθικός απογαλακτισμός;

Sophia Stella Soseilos, “Different Ways Of Viewing Life”, 1990.

Πρώτα πρέπει να τον θελήσει και να τον επιδιώξει ο δάσκαλος, πράγμα πολύ σπάνιο, άμα συλλογιστεί κανείς πόσο εγωιστής και ματαιόδοξος, δεσποτικός και αδιάλλακτος γίνεται o άνθρωπος όταν συμπεριφέρεται προς τους άλλους από «θέσιν ισχύος».

Και έπειτα πρέπει να μπορεί να τον επιτύχει, γιατί πολύ λίγοι είναι ικανοί για ένα τέτοιο λεπτό και δύσκολο έργο.

«Ο φιλόσοφος Σωκράτης αναζητεί τον Αλκιβιάδη στο σπίτι της Ασπασίας». Έργο του Jean-Léon Gérôme (1861).

Κλασικό και απαράμιλλο υπόδειγμα δασκάλου απ’ αυτή την άποψη θα παραμείνει ο αρχαίος Σωκράτης (όπως μας τον παρουσιάζουν τα κείμενα των μαθητών του, του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα). Αυτός — έλεγε στους νέους που ζητούσαν τα φώτα του — δεν ξέρει τίποτα και όπως ή μητέρα του, η Φαιναρέτη η μαμή, ξεγεννούσε τις επίτοκες μητέρες, δεν γεννούσε τα παιδιά που έφερνε στον κόσμο, το μόνο που μπορούσε κι εκείνος να τους προσφέρει, είναι να τους παρασταθεί στον πνευματικό τοκετό, για να γεννήσουν υγιείς Ιδέες, όχι ανάπηρα πλάσματα. Η «μαιευτική» είναι λοιπόν η μέθοδος και η τέχνη του αληθινού δασκάλου· με αυτήν ότι μαθαίνει ο νέος είναι δική του κατάκτηση, όχι ξένη εισφορά. Κάτι περισσότερο: με αυτήν μαθαίνει το «πώς να μαθαίνει», μόνος και αυτοδύναμος. Το πώς επομένως θα πάψει να χρειάζεται το δάσκαλο.

Άφησα τελευταία την κύρια ιδιότητα (ορθότερα: την πρώτη αρετή) του δασκάλου: την Αγάπη του στο παιδί. Στο παιδί που δεν είναι δικό του, άλλα γίνεται δικό του όταν συνδεθεί μαζί του με την παιδευτική σχέση. Στο παιδί ως παιδί, ως ένα δηλαδή νέο και τρυφερό βλαστάρι, που δεν έχει ακόμα ξεδιπλώσει τα φύλλα του, άλλα κλείνει μέσα του τόσους θησαυρούς — νοημοσύνης, ευαισθησίας, δραστηριότητας — και περιμένει τη δική του στοργή και φροντίδα για ν’ ανθοβολήσει, ν’ αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί. Είναι απίστευτο με πόση αγάπη (ανιδιοτελή, θερμή, αφειδώλευτη) αφοσιώνεται ο αληθινός δάσκαλος στους μαθητές του. Το παιδί που του εμπιστεύτηκαν να διδάξει, γίνεται ό άξονας της ζωής του, αυτό της δίνει το περιεχόμενο και το νόημά της.

Johann Heinrich Pestalozzi. Ο Pestalozzi ήταν παιδαγωγός γεννημένος στη Ζυρίχη το 1746. Επηρεάστηκε από την φυσιοκρατία και ιδιαίτερα από τον «Αιμίλιο» του Ρουσσώ. Υποστήριξε ότι ο προορισμός του ανθρώπου είναι η δια της ανθρωπιστικής αγωγής και παιδείας ανάπτυξη της εσωτερικής του φύσης, ώστε να γίνει ηθική και θρησκευτική προσωπικότητα. Ήταν ο ιδρυτής του πρότυπου σχολείου στο οποίο δίδασκε ο ίδιος. Δίνει μεγάλη βαρύτητα στην οικογένεια που ανατρέφει και παιδαγωγεί το παιδί και θεωρεί τη σχολική αγωγή ως συμπλήρωμα της οικογενειακής και σαν μια προπαρασκευή για την αγωγή στη ζωή και με τη ζωή.

Έχουμε και στο κεφάλαιο τούτο της ψυχολογίας του δασκάλου ένα κλασικό και απαράμιλλο υπόδειγμα: την άγια μορφή του Pestalozzi. Σ’ ένα ατελείωτο έργο του («ο άρρωστος Pestalozzi προς το υγιές Κοινόν», 1812) εξομολογείται: «Όταν μέσα στη συναίσθηση της μεγάλης καταστροφής, μέσα στην πιο μεγάλη αγανάκτησή μου για όσα με περιτριγύριζαν, έβρισκα ένα παιδί στο δρόμο και τόβαζα κοντά στο στήθος μου και το μάτι του εσωτερικού του ουρανού μόλις έστω άγγιζε το σκληρό μου βλέμμα, τότε χαμογελούσε αμέσως το μάτι μου όπως το μάτι τού παιδιού και ξεχνούσα ουρανό και γη, ξεχνούσα ακόμη — θάλεγα — και του Θεού και των ανθρώπων τη δικαιοσύνη και ζούσα μέσα στη μακαριότητα της ανθρώπινης φύσης και της άγιας αθωότητας της, έτσι καθώς χανόμουν κυριολεκτικά, ή μάλλον ξανάβρισκα τον εαυτό μου μέσα στο παιδί πού κρατούσα πάνω στο στήθος μου, ξαναχαιρόμουν τότε πάλι με βαθιά συγκίνηση για την ύπαρξή μου με την άγια χαρά που έβαζε μέσα στην ερημωμένη μου ψυχή η ύπαρξη του παιδιού που καθόταν απάνω μου». Ας προσέξουμε σ’ αυτή τη θαυμάσια σελίδα τη φράση του μεγάλου Ελβετού: «Ξανάβρισκα τον εαυτό μου μέσα στο παιδί». Με την αγάπη που διεγείρει ανεξάντλητα την παιδαγωγική ακτινοβολία, o αληθινός δάσκαλος ξαναβρίσκει τον εαυτό του μέσα στο παιδί.

Ευαγ. Παπανούτσος, «Οι δρόμοι της ζωής». Κεντρικό θέμα των μελετών που περιέχει είναι: ο σύγχρονος άνθρωπος και τα προβλήματά του. Που φυσικά δεν εξετάζονται εξαντλητικά, γιατί ο τύπος του ολιγοσέλιδου δοκίμιου δεν επιτρέπει μεγάλην έκταση στην έρευνα. Ό,τι υπόσχομαι είναι μια σύντομη, κατατοπιστική περιήγηση στον προβληματικό χώρο και η επισήμανση των κυριότερων δυσκολιών του. Αλλά και έτσι πιστεύω ότι το βιβλίο τούτο θα είναι χρήσιμο. Θα βοηθήσει τον στοχαστικό αναγνώστη να προχωρήσει στη διερεύνηση των ζητημάτων με δική του πρωτοβουλία και να μορφώσει δική του γνώμη. Τόσο περισσότερο μάλιστα όσο κατά πάγια συνήθειά του ο συγγραφέας αποφεύγει τις δογματικές αποφάνσεις και αγαπά να διαλέγεται με τους αναγνώστες του: να τους δίνει το λόγο και να προσέχει τις αντιρρήσεις τους. Ο σκοπός του ενημερωτικός και διδακτικός - αλληλοδιδακτικός, θα έλεγα καλύτερα. Να ξεκαθαρίσει θέλει ο ίδιος μερικές κρίσεις και εκτιμήσεις του, και ταυτόχρονα να κάνει προσεκτικούς τους αναγνώστες του στις περιπλοκές που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος του καιρού μας (σε εθνική και σε διεθνική κλίμακα) με την τροπή που έδωσε στη σκέψη και στη δράση του... Ε. Π. Παπανούτσος.


Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2015

Ουαρσάν Σάιρ, «Πρόσφυγες»

«Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,
εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία.
τρέχεις προς τα σύνορα μόνο όταν βλέπεις ολόκληρη την πόλη

να τρέχει κι εκείνη.

οι γείτονές σου τρέχουν πιο γρήγορα από σένα
με την ανάσα ματωμένη στο λαιμό τους,
το αγόρι που ήταν συμμαθητής σου
που σε φιλούσε μεθυστικά πίσω από το παλιό εργοστάσιο τσίγκου κρατά
ένα όπλο μεγαλύτερο από το σώμα του .
αφήνεις την πατρίδα μόνο
όταν η πατρίδα δε σε αφήνει να μείνεις.

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά.
φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου ζεστό αίμα στην κοιλιά σου.
δεν είναι κάτι που
φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο
λαιμό σου και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο ανάμεσα στα
δόντια σου και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων
κλαίγοντας καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν
πρόκειται να γυρίσεις.

πρέπει να καταλάβεις ότι
κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα
εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά
κανένας δεν καίει τις παλάμες του κάτω από τρένα, ανάμεσα από βαγόνια
κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι ενός φορτηγού
τρώγοντας εφημερίδες εκτός αν τα χιλιόμετρα που  ταξιδεύει σημαίνουν κάτι
παραπάνω από ένα ταξίδι.

κανένας δε σέρνεται κάτω από φράχτες
κανένας δε θέλει να τον δέρνουν να τον λυπούνται
κανένας δε διαλέγει τα στρατόπεδα προσφύγων ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημεία
όπου το σώμα σου πονούσε ή τη φυλακή,
επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη από μια πόλη που φλέγεται και ένας δεσμοφύλακας το βράδι
είναι προτιμότερα από ένα φορτηγό γεμάτο άντρες που μοιάζουν
με τον πατέρα σου
κανένας δε θα το μπορούσε
κανένας δε θα το άντεχε
κανένα δέρμα δε θα ήταν αρκετά σκληρό για να ακούσει τα:
γυρίστε στην πατρίδα σας μαύροι πρόσφυγες βρομωμετανάστες
ζητιάνοι ασύλου που ρουφάτε τη χώρα μας
αράπηδες με τα χέρια απλωμένα μυρίζετε περίεργα
απολίτιστοι
κάνατε λίμπα τη χώρα σας και τώρα θέλετε να κάνετε και τη δική μας
πώς δε δίνουμε σημασία στα λόγια στα άγρια βλέμματα

ίσως επειδή τα χτυπήματα είναι πιο απαλά από το ξερίζωμα ενός χεριού ή ποδιού
ή τα λόγια είναι πιο τρυφερά από δεκατέσσερις άντρες ανάμεσα στα πόδια σου
ή οι προσβολές είναι πιο εύκολο να καταπιείς από τα χαλίκια από τα κόκαλα από το
κομματιασμένο κορμάκι του παιδιού σου.

θέλω να γυρίσω στην πατρίδα,
αλλά η πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
πατρίδα είναι η κάνη ενός όπλου και κανένας δε θα άφηνε την πατρίδα
εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγούσε μέχρι τις ακτές
εκτός αν η πατρίδα σού έλεγε να τρέξεις πιο γρήγορα να αφήσεις πίσω τα ρούχα σου
να συρθείς στην έρημο
να κολυμπήσεις ωκεανούς να πνιγείς να σωθείς να πεινάσεις να εκλιπαρήσεις
να ξεχάσεις την υπερηφάνεια η επιβίωσή σου είναι πιο σημαντική.

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα είναι μια ιδρωμένη
φωνή στο αυτί σου που λέει φύγε,
τρέξε μακριά μου
τώρα δεν ξέρω τι έχω γίνει
αλλά ξέρω ότι οπουδήποτε αλλού θα είσαι πιο ασφαλής από  ό, τι εδώ.»


Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Η Ουαρσάν Σάιρ γεννήθηκε στην Κένυα και μεγάλωσε στην Αγγλία. Η πρώτη πλήρης ποιητική συλλογή της αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2016, ωστόσο έχει ήδη τιμηθεί με διάφορα βραβεία, μεταξύ αυτών το Βραβείο Αφρικανικής Ποίησης από το Πανεπιστήμιο Brunel (2013).

Χιονοστιβάδα στον Άρη. Scientists spot a huge avalanche on Mars

Η κάμερα του δορυφόρου εντόπισε την χιονοστιβάδα στον Βόρειο Πόλο του Άρη. Dramatic avalanches such as this are common on the red planet, particularly in the northern hemisphere during the Martian spring. The avalanche above, which measures about 65 feet (20 meters) across, was seen on a scarp at the edge of Mars' North Polar layered deposits.

Η κάμερα HiRiSe του δορυφόρου MRO (οι εικόνες του οποίου συνέβαλαν στην ανακάλυψη του νερού) εντόπισε στο Βόρειο Πόλο του Άρη μια χιονοστιβάδα.

Μετά το νερό οι δορυφόροι κατέγραψαν ένα ακόμη ενδιαφέρον γεωλογικό φαινόμενο. This scarp at the edge of the North Polar layered deposits of Mars is the site of the most frequent frost avalanches seen by HiRISE. At this season, northern spring, frost avalanches are common and Hirise monitors the scarp to learn more about the timing and frequency of the avalanches, and their relationship to the evolution of frost on the flat ground above and below the scarp.

Οι χιονοστιβάδες είναι συχνό φαινόμενο στους πόλους του Άρη ειδικά την περίοδο της άνοιξης.

Nasa has confirmed it has found evidence of flowing water on Mars by studying marks lefts in gullies on the planet. The marks, or seasonal flows, were spotted in 2011 in Mars Reconnaissance Orbiter images and were later found to lengthen and darken on rocky slopes from late spring to early autumn (as seen in this animation) MY 29 and MY 30 stand for Mars year 29 and 30 and refer to 2008 until April 2011.

Mars has once again captured the world’s imagination with an incredible new image of an avalanche at the planet’s North Pole. 'Mars is not the dry arid planet that we thought of in the past and under certain circumstances we can say that liquid water has been found on Mars,’ said former astronaut, and Nasa administrator, John Grunsfeld.

Η διαφορά με τις χιονοστιβάδες στη Γη είναι ότι αυτές του ‘Αρη αποτελούνται ξηρό πάγο δηλαδή τη παγωμένη στερεή μορφή του διοξειδίου του άνθρακα που σχηματίζεται στον Άρη την χειμερινή περίοδο.


 

Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2015

Δημήτρης Δημητριάδης, «Το βδέλυγμα»

Ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης γράφει για έναν λαό που δεν μαθαίνει, δεν μπορεί να μάθει από τα λάθη του και από τα λάθη των άλλων. Έναν λαό που δεν αξίζει κανέναν οίκτο. 

Ανήκω σε έναν λαό τον οποίο βδελύσσομαι. Το βδέλυγμα είναι αυτός ο λαός. Ο ελληνικός λαός. Ο ελληνικός λαός είναι ένα βδέλυγμα. Ο λαός αυτός είναι πλέον ικανός και πανέτοιμος για το χειρότερο. Για το χείριστο. Δεν είναι ικανός και πανέτοιμος παρά μόνο γι' αυτό. Επειδή ο ίδιος ανήκει στο χειρότερο. Στο χείριστο. Ο ελληνικός λαός ανήκει οριστικά στο μη περαιτέρω τού χείριστου.

Βρίσκεται σε πλήρη διαθεσιμότητα για να γεννάει μόνο τέρατα. Η γονιμότητά του, η μοναδική την οποία διαθέτει, είναι πλέον προγραμματισμένη γενετικώς και καθηλωμένη αποκλειστικώς στην τερατογένεση. Ο ελληνικός λαός είναι ένα τέρας προορισμένο να γεννάει μόνο τέρατα.

Πρόκειται για γενίκευση η οποία, όπως κάθε γενίκευση, θα αδικήσει κατάφωρα κάποιους που πάντα εξαιρούνται ως ελάχιστη μειονότητα, την οποία όμως επιβάλλει η ιστορική στιγμή, η ιστορική κατάσταση, η ιστορική συγκυρία: και οι τρεις αυτές συνισταμένες έχουν υποδειγματικό και καταληκτικό χαρακτήρα. Η αποδεικτική τους δύναμη είναι πανίσχυρη, διαθέτει όλα τα αδιάσειστα πειστήρια μιας απόφανσης όπως η παραπάνω, η οποία δεν παραχωρεί κανένα ελαφρυντικό ώστε να μη θεωρηθεί αυταπόδεικτη.

Ο ελληνικός λαός είναι ένας λαός εσωτερικώς κατεστραμμένος, που όλη του η άλλοτε, χαμένη σ' ένα χαμένο παρελθόν δημιουργικότητα επιδίδεται πλέον αποκλειστικά και μόνο σε καταστροφές. Είναι ένας λαός καταστροφικός, ένας λαός καταστροφέας που, ως τέτοιος, αντιστρέφει διαστροφικά τον λόγο υπάρξεως κάθε λαού: την κατοχύρωση τής συνέχειάς του. Αυτός ο λαός όχι μόνο δεν κατοχυρώνει τη συνέχειά του αλλά προκαλεί ο ίδιος, με την αδίστακτη βαρβαρότητά του και την αυτάρεσκη ανεπάρκειά του, τη μη συνέχειά του, την οριστική διακοπή της συνέχειάς του, την ιστορική παύση του, τον ολοκληρωτικό τερματισμό του μέσα σε ένα τοπίο από ανθρώπινα ερείπια.

Έχει βγάλει ο ίδιος με τα ίδια του τα χέρια τα μάτια του. Ένας λαός αόμματος που αναπαράγει αόμματους. Λαός τυφλών όπου η τύφλωση δεν έχει αφήσει απρόσβλητη καμία γενιά, κανένα φύλο, καμία τάξη, καμιά ηλικία – διεφθαρμένη ελληνική νεολαία, απερίσκεπτη, κούφια, επιπόλαιη, το χείριστο τού χείριστου, ανακυκλώνει μόνο τα ζοφερά κουσούρια των σπορέων του, αναδεικνύει μόνο την εφιαλτική ψυχική στενότητα εκείνων, ανανεώνει με τον πιο πρωτόγονο, τον πιο κτηνώδη τρόπο –τον τρόπο μη-ανθρώπων των σπηλαίων– τα ενδημικά τους χάλια, την επιδεικτική χυδαιότητα και την πρώιμη διαφθορά τους: με το ένα χέρι κάνουν τον σταυρό τους και με το άλλο, την ίδια στιγμή, σε κλέβουν ή σε δέρνουν. 

Είναι καιρός, προ πολλού είναι καιρός, να εξοβελιστούν όλες οι εύφημες διακρίσεις που ανέκαθεν του αποδίδονται: αυτός ο λαός –μόνον λαϊκιστές, λαοπλάνοι, δημαγωγοί, κολπαδόροι και πολιτικά ψώνια - τον εκτιμούν γλείφοντάς τον στα δημόσια ουρητήρια– είναι ένας λαός αγενής –απρεπής και από κακό σόι–, επιδεκτικός μόνο για την ανάδειξη και την επιβράβευση του κάκιστου, του αίσχιστου, του αποκρουστικού: πώς τα καταφέρνει και καταθέτει ο ίδιος τα αδιάψευστα πειστήρια της αγένειάς του αναδεικνύοντας και επιβραβεύοντας το αποδεδειγμένα, εξόφθαλμα, κραυγαλέα κάκιστο, το ευτελέστερο δείγμα του ανθρώπινου είδους, όταν καλείται να εκλέξει τους ηγέτες του; Πρόκειται για πρωτοφανές επίτευγμα: να επικροτεί, να υποστηρίζει, ένας λαός το τερατώδες, να χαρίζει τον στέφανο της νίκης με τα λάφυρα της εξουσίας σ' εκείνους που, με τον δικό τους φενακιστικό αγοραίο τρόπο, τού απέδειξαν ότι, εκλέγοντάς τους, είναι όντως αγενής, όντως χυδαίος, «ένα ντουβάρι». Εδώ, επιβεβαιώνεται η τερατογένεση: οι αναδεικνυόμενοι και επιβραβευμένοι είναι τέρατα εκ τεράτων, βδελυροί ηγέτες βγαλμένοι μέσα από τα βδελυρά έγκατα των βδελυρών οπαδών τους. Η απόλυτη σύμπνοια των βδελυγμάτων, τα αλληλοκαθρεφτιζόμενα εμέσματα.

Ο λαός αυτός πρέπει να τιμωρηθεί γι' αυτό που είναι και για όσα διαπράττει. Η τιμωρία του πρέπει να είναι ισοδύναμη με τη βδελυρότητά του: συντριπτική. Δεν αξίζει κανέναν οίκτο, κανένα έλεος, καμία επιείκεια, καμία κατανόηση, ένας τέτοιος λαός· τού αξίζει το ακριβές αντίτιμο των επιπτώσεων που έχουν οι συνεχώς κλιμακούμενες προς την απόλυτη αηδία επιλογές τής εκτροχιασμένης και συσκοτισμένης νοοτροπίας του, και που η πιο εύγλωττη εικόνα της είναι το παρόν εφιαλτικό σύμπλεγμα ηγεσίας και λαού, σε συμπαγή ταύτιση, δύο πρόσωπα σε ένα, ο Λαοκόων σε σφικτό και φρικτό εναγκαλισμό με το Φίδι.

Πρέπει να επιβληθεί αναφανδόν αυτή η τιμωρία. Θα είναι πράξη αισχύλειας δικαιοσύνης γιατί ο λαός αυτός δεν μαθαίνει, δεν μπορεί να μάθει, από τα λάθη του και από τα λάθη των άλλων. Είναι ήδη γενεσιουργός αιτία μόνο συμφορών, διαφθοράς και ύβρεως, επείγει συνεπώς η αδήριτη ανάγκη να το πληρώσει αυτό, όχι ως χρέος σε δάνεια αλλά ως οφειλή στην ανθρωπότητα. Η σημερινή τραγωδία διαφέρει από την αρχαία ως προς το ότι τα τραγικά πρόσωπα σ' αυτήν, αντίθετα απ' ό,τι σ' εκείνην, δεν είναι οι πρωταγωνιστές αλλά ο χορός, δηλαδή ο δήμος: αυτός είναι σήμερα το υποκείμενο και συγχρόνως το αντικείμενο τού ολέθρου – από δήμος έγινε δήμιος τού εαυτού του και άλλων. Οι ηγέτες του έχουν δευτερεύουσα σημασία, πρώτον διότι προέρχονται από αυτόν και δεν υφίστανται χωρίς αυτόν, δεύτερον διότι αυτός ο ίδιος, κυρίως όταν τον εξαπατούν και τον εμπαίζουν με τα σκουπίδια των υποσχέσεών τους, εκχωρεί σ' αυτούς την εξουσία με την οποία εν συνεχεία τον χειραγωγούν, δείχνοντάς του αυτό που αισθάνονται γι' αυτόν: περιφρόνηση, προκειμένου να τον κρατούν παντοιοτρόπως αιχμάλωτο τής δικής τους αρχομανίας.

Ο ένοχος, πλέον πασιφανέστατα, δεν είναι άλλος από τον λαό, αυτόν τον πολυκέφαλο δράστη του οποίου τα ολέθρια λάθη –έτσι θριάμβευσε ο Χίτλερ– είναι ιστορική επιταγή να κριθούν και να καταδικαστούν, χωρίς καμία επιείκεια, με μοναδικό κριτήριο την ωμή αλήθεια – αφού ο ίδιος ο λαός μόνος του βρίσκεται σε παντελή ανικανότητα να το κάνει, τα καταφέρνει τέλεια μόνο στις κομπίνες και στη λαμογιά. Μία δημόσια Νυρεμβέργη με τις αλαλάζουσες μάζες των πλατειών στριμωγμένες τώρα στα εδώλια των σεσημασμένων.

Θα καούν, βέβαια, μαζί με τα ξερά, που είναι τα περισσότερα, και τα χλωρά, που είναι ασυγκρίτως λιγότερα, θα πάρουν τα σκάγια αδιακρίτως όλους, θα συμβεί το «μετά δικαίων και αδίκων», αλλά αυτό είναι το αναπόδραστο τίμημα που θα εξαναγκαστούν να πληρώσουν και όποιοι, εκόντες άκοντες, ανήκουν σ' αυτόν τον τόσο αφειδώς αλλά και τόσο λανθασμένα, τόσο παραπλανητικά, παινεμένο λαό.

Τώρα, αυτός ο λαός, απογυμνωμένος συλλήβδην από όλα τα χιλιόχρονα μαλάματα και τάματα με τα οποία τον έχουν φορτώσει και συγκαλύψει, ακάλυπτος από όλα τα ειδυλλιακά τερτίπια και τις ιδεοληπτικές μπαρούφες, από τα παραδοσιακά ψεύδη που υπήρξαν μέχρι τώρα η δήθεν αλήθεια του, αποκαλύπτει στα μάτια και εκείνων που τον γνώριζαν απ' την καλή και εκείνων που τώρα τον ανακαλύπτουν απ' την ανάποδη, το γνήσιον της ανορθόγραφης υπογραφής του.

Απεταξάμην! 

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Πηγή: www.lifo.gr





Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2015

Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος 2015. World Space Week 2015

World Space Week is an international celebration of science and technology, and their contribution to the betterment of the human condition. The United Nations General Assembly declared in 1999 that World Space Week will be held each year from October 4-10.

Η εβδομάδα 4-10 Οκτωβρίου έχει ανακηρυχθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος, ώστε είναι ένας παγκόσμιος εορτασμός της επιστήμης και της τεχνολογίας και της συμβολής τους στην βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης.

World Space Week 2015 highlights the great era of deep space discovery that we are in. We have never learnt as much of the universe we live in as in the last decade. Space telescopes, deep space probes and several interplanetary satellites and landers have shown us the magic, wonders and opportunities of new worlds. Exoplanets, galaxies far away and close by and landings on planets, moons, asteroids and comets teach us about where we humans have come from and where we will go in the future. Space is all about Discovery! We are certain that this exciting new theme will be a source of inspiration for your World Space Week event in 2015! And if the theme doesn’t provide enough inspiration, we hope that our brand new poster will!

Κατά την Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο, σε ένα κοινό χρονοδιάγραμμα, εκπαιδευτικές και ενημερωτικές εκδηλώσεις για το διάστημα, από σχολεία, πλανητάρια, μουσεία, λέσχες αστρονομίας, οργανισμούς διαστήματος και αεροδιαστημικές εταιρείες. Φέτος το θέμα της εβδομάδας είναι η «Ανακάλυψη».

Όλες οι ερασιτεχνικές ομάδες και οποιοσδήποτε είναι λάτρης του Διαστήματος μπορεί να συμμετέχει με το δικό του τρόπο στη Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος και να ανακαλύψει περισσότερα για το Διάστημα, την Αστρονομία αλλά και πως το διάστημα βοηθά την καθημερινή μας ζωή στη Γη.

Συγκεκριμένα κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να οργανώσει μια εκδήλωση επίσημη, όπως π.χ. μια διάλεξη, ή ανεπίσημη, όπως π.χ. την προβολή μιας ταινίας με θέμα σχετικό με το διάστημα (π.χ Apollo 13, Interstellar).

Ακόμα, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε αυτή την ευκαιρία για να θυμηθείτε μερικές από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες του διαστήματος από το Hubble που συμπλήρωσε 25 χρόνια λειτουργίας, να κατασκευάσετε ένα διαστημόπλοιο, να επισκεφθείτε ένα πλανητάριο με την παρέα σας, να διαβάσετε ένα κλασικό διαστημικό βιβλίο, να αφιερώσετε λίγα λεπτά να παρακολουθήσετε ένα διαστημικό βίντεο ή να διοργανώσετε ένα πάρτι με διαστημικό θέμα.

Show me the way to go home ... Matt Damon in The Martian. Photograph: Allstar/20th Century Fox

Η Κυριακή 4 Οκτώβρη είναι μια καλή ευκαιρία να διοργανώσετε μια υπαίθρια εκδήλωση στην Ελλάδα καθότι η νύχτα δεν θα έχει φεγγάρι κι άρα θα είναι δυνατή και η αστροπαρατήρηση με τηλεσκόπια. Εάν πάλι θέλετε να μείνετε μέσα, το «The Martian» (ελληνικός τίτλος: «Η διάσωση») είναι μια καλή πρόταση για τον κινηματογράφο.

Μερικές ιδέες και υλικό της ESA που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στη δική σας γιορτή-εκδήλωση είναι οι εξής:

Εικόνες από το Hubble


Κατασκευές

Aeolus with laser beam pointing at the Earth's atmosphere. Credits: ESA/AOES Medialab

Κατασκευάστε το δικό σας Aelous.

Κατασκευάστε τη Ροζέτα και το Φίλαι.

Κατασκευάστε τις τελευταίες επιστημονικές αποστολές της ESAεδώ.

Δράσεις για την τάξη

Comets are considered to be time capsules containing information about the conditions of the early Solar System. In order to understand what they are, where they come from, and their influence on the evolution of Earth, it is necessary to find out what material they contain. This demonstration and practical activity, along with the resulting discussion, gives an insight into the chemical constituents of comets. An additional activity (extension), which looks at the impact processes on Earth as well as calculations of the kinetic energy involved, is included.

Μαγειρέψτε έναν κομήτη με απλά, καθημερινά υλικά, εδώ.

Η ιστορία του Σύμπαντος (8-12 χρονών), εδώ.

Η γεωμετρία πίσω από την επιστήμη και τις φωτογραφίες, εδώ.

Η ζωή των αστροναυτών στο διάστημα αλλά και η θέα της Γης από εκεί ψηλά, εδώ.

Προβολές διαστημικών βίντεο

Γιατί είναι σημαντική η παρατήρηση της Γης από το διάστημα?, δείτε ένα παράδειγμα σε αυτό το βίντεο.

Εντυπωσιακά βίντεο της Γης από το Διάστημα από τον αστροναύτη της ESA, Αλεξάντερ Γκερστ:



Παρακολουθείστε έναν διαστημικό περίπατο με θέα το Σύμπαν, εδώ.

Δείτε που κοιμούνται οι αστροναύτες στον Διαστημικό Σταθμό με την αστροναύτη της ESA, Σαμάνθα Κριστοφορέτι, εδώ.

Μαγειρεύοντας στον Σταθμό με τη Σαμάνθα Κριστοφορέτι, εδώ.

Κάντε μια εικονική επίσκεψη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, εδώ.

Ambition — the title of which is fitting on multiple levels — is directed by the Oscar-nominated filmmaker Tomek Bagiński, who shot the film on location in Iceland. It debuted this week, on October 24th at the British Film Institute’s Sci-Fi: Days of Fear and Wonder festival in London. Author Alastair Reynolds nails it when he says, “As a science fiction writer, it’s hard to think of a more stirring theme than the origin and ultimate destiny of life in the universe.” 

Δείτε την ταινία Ambition.

Παρακολουθείστε ένα βίντεο της επιλογής σας από το κανάλι της ESA στο youtube  πηγή: www.esa.int.

Στην Αθήνα, ο τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνει στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου τη δική του εκδήλωση την Κυριακή, 4 Οκτωβρίου, από τις 4:30 μ.μ., στην οποία μπορεί κανείς να συμμετέχει ελεύθερα. Θα γίνει παρατήρηση του Ήλιου, καθώς και νυχτερινή παρατήρηση του ουρανού με τηλεσκόπια, ομιλίες για παιδιά και μεγάλους, προβολή βίντεο, κουίζ, χειροτεχνίες.