Θα αργήσουν οι εξωγήινοι να μας ακούσουν. It may take 1,500 years before extraterrestrials make contact, say astronomers

Η επαφή μας με τους εξωγήινους φαίνεται ότι θα καθυστερήσει αφού τα ραδιοσήματά μας θέλουν πολύ χρόνο για να καλύψουν μεγάλες περιοχές του γαλαξία μας. We could expect to start hearing from alien civilisations once their signals had spread across half the Milky Way - which could take another 1,500 years. Getty

Επιστήμονες του αμερικανικού πανεπιστημίου Cornell πραγματοποίησαν μια ενδιαφέρουσα μελέτη για τα ραδιοσήματα που στέλνει ο άνθρωπος τις τελευταίες δεκαετίες στο Διάστημα. 

In the film Contact, starring Jodie Foster (pictured) scientists detect a signal from extraterrestrial beings. The new research, however, suggests the prospect of this happening in our life time is incredibly small. 

Όπως αναφέρουν αν υπάρχουν προηγμένοι εξωγήινοι στον γαλαξία μας θα χρειαστεί αρκετός χρόνος ακόμη για να φτάσουν σε αυτούς τα σήματα μας και να μάθουν την ύπαρξη μας.

Οι υπολογισμοί

Σύμφωνα με νέα μελέτη τα ραδιοσήματα μας έχουν ταξιδέψει μόλις στο 1% του Γαλαξία. Astronomers have been listening intently for radio signals (Parks radio telescope pictured) from deep space that might indicate a message from an intelligent alien civilisation, but new research suggests it could take up to 1,500 years before we get this first contact due to the time it takes signals to cross the vastness of space.

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι τα ραδιοσήματα που έχουμε στείλει έχουν ταξιδέψει περίπου 80 έτη φωτός μακριά από τη Γη και έχουν φτάσει σε περίπου 8.5 χιλιάδες άστρα 3.5 χιλιάδες πλανήτες με μέγεθος παρόμοιο με αυτό της Γης. Με απλά λόγια τα σήματα μας έχουν ταξιδέψει μόλις στο 1% του γαλαξία μας. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι για να υπάρχουν πιθανότητες τα σήματα μας να εντοπισθούν από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό θα πρέπει να ταξιδέψουν τουλάχιστον στο 50% του Γαλαξία.

While alien contact is a popular theme in science fiction, we may be waiting a long time before we hear from any intelligent beings from beyond our own world. This may be a relief to some who believe it will give our technology the chance to advance sufficiently to counter any threat they may pose.

Οι ερευνητές υπολόγισαν τον χρόνο που χρειάζεται αυτό το ταξίδι αλλά και τον χρόνο που θα χρειαστεί να κάνει ένα σήμα που θα στείλουν σε εμάς κάποιοι εξωγήινοι για να μας πουν ότι μας άκουσαν.

Despite the diminished odds of detecting alien life, scientists insist we should still keep looking for signals from beyond our own planet. Organisations like SETI are leading the hunt for intelligent alien life.

Όπως υποστηρίζουν θα χρειαστούν περίπου 1.500 χρόνια ακόμη για να έρθουμε σε επαφή με τον… Ε.Τ. Η μελέτη αυτή από τη μια πλευρά απογοητεύει όσους θα ήθελαν να μάθουμε αν υπάρχουν εξωγήινοι και γιατί όχι να τους γνωρίσουμε αλλά από την άλλη ανακουφίζει όσους φοβίζει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Μόριο με ιδιότητες ζωής εντοπίστηκε στα βάθη του Γαλαξία. Life's first handshake: Chiral molecule detected in interstellar space

Ενισχύεται η πιθανότητα τα δομικά υλικά της ζωής να έφτασε στη Γη από το Διάστημα. Scientists applaud the first detection of a "handed" molecule, (propylene oxide) in interstellar space. It was detected, primarily with the NSF's Green Bank Telescope, near the center of our Galaxy in Sagittarius (Sgr) B2, a massive star-forming region. Propylene oxide is one of a class of so-called "chiral" molecules -- molecules that have an identical chemical composition, but right- and left-handed versions. Chiral molecules are essential for life and their discovery in deep space may help scientists understand why life on Earth relies on a certain handedness to perform key biological functions. Sgr A* in this image indicates the supermassive black hole at the center of our Galaxy. The white features in the composite image are the bright radio sources in the center of our Galaxy as seen with the VLA. The background image is from the Sloan Digital Sky Survey. The two "handed" versions of propylene oxide are illustrated. The "R" and "S" designations are for the Latin terms rectus (right) and sinister (left). Credit: B. Saxton, NRAO/AUI/NSF from data provided by N.E. Kassim, Naval Research Laboratory, Sloan Digital Sky Survey

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά στο βαθύ διάστημα, πολύ πέραν του ηλιακού μας συστήματος, ένα μόριο που διαθέτει μια βασική ιδιότητα της ζωής: είναι χειρόμορφο. Το πολύπλοκο οργανικό μόριο ανιχνεύθηκε σε ένα μακρινό διαστρικό νέφος, που βρίσκεται κοντά στο κέντρο του γαλαξία μας. Τα νέα ευρήματα ενισχύουν την πιθανότητα οι θεμελιώδεις (και χειρόμορφοι) χημικοί λίθοι της ζωής να έφθασαν στη Γη κάποτε από μετεωρίτες και κομήτες.

Ο άξονας περιστροφής

The S (Latin for sinister, left) and R (Latin for rectus, right) versions of the chiral molecule propylene oxide, which was discovered in a massive star-forming region near the center of our Galaxy. This is the first detection of a chiral molecule in interstellar space. Credit: B. Saxton (NRAO/AUI/NSF)

Χειρόμορφα λέγονται τα μόρια που ο άξονας περιστροφής τους δεν είναι και άξονας συμμετρίας τους. Οι δύο διαφορετικές μορφές ενός τέτοιου μορίου, η δεξιόστροφη και η αριστερόστροφη, λέγονται εναντιομερή. Τυπικό παράδειγμα τέτοιας ασυμμετρίας είναι τα δύο ανθρώπινα χέρια (εξ ου και το όνομα της χειρομορφίας).

Τα χειρόμορφα μόρια παίζουν καθοριστικό ρόλο στη βιολογία και στην ανάπτυξη ζωής. Για άγνωστους λόγους, οι ζώντες οργανισμοί είναι επιλεκτικοί στο ποιό από τα δύο εναντιομερή θα χρησιμοποιήσουν, άλλοτε τη δεξιόστροφη και άλλοτε την αριστερόστροφη μορφή ενός μορίου. Έτσι, τα αμινοξέα που δημιουργούν τις πρωτεΐνες, υπάρχουν μόνο σε αριστερόστροφη μορφή, ενώ τα σάκχαρα (ριβόζη) στο μόριο του DNA μόνο σε δεξιόστροφη.

Η επιλογή

Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλάβει γιατί σε όλη τη βιόσφαιρα η ζωή, στην εξελικτική πορεία της, διάλεξε την μία ή την άλλη μορφή μορίου και κατά πόσο αυτό έγινε τυχαία ή για κάποιο λόγο. Τα δύο εναντιομερή έχουν ίδιες φυσικές ιδιότητες (π.χ. σημείο βρασμού, ψύξης και τήξης), αλλά διαφορετικές χημικές αντιδράσεις, με συνέπεια πολλά φαρμακευτικά μόρια να είναι αποτελεσματικά όταν είναι δεξιόστροφα και τοξικά όταν είναι αριστερόστροφα - ή το αντίστροφο.

Έως σήμερα χειρόμορφα μόρια είχαν ανιχνευθεί σε μετεωρίτες που έχουν πέσει στη Γη, καθώς και σε κομήτες στο ηλιακό μας σύστημα. Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή κοσμοχημείας Τζιόφρι Μπλέικ του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech), χρησιμοποιώντας ευαίσθητα ραδιοτηλεσκόπια (το διαμέτρου 100 μέτρων Green Bank στη Δ. Βιρτζίνια και το Parkes στην Αυστραλία), ανακάλυψαν το πρώτο χειρόμορφο οργανικό μόριο στον διαστρικό χώρο.

Το μόριο

Στο γιγάντιο νέφος σκόνης και αερίων Sgr B2 εντοπίστηκε το οξείδιο του προπυλενίου η ανακάλυψη του οποίου ρίχνει φως στην ύπαρξη της ζωής. A team of scientists using highly sensitive radio telescopes has discovered the first complex organic chiral molecule in interstellar space. The molecule, propylene oxide (CH3CHOCH2), was found near the center of our Galaxy in an enormous star-forming cloud of dust and gas known as Sagittarius B2. Image credit: MPIfR / A. Weiß / University of Cologne / M. Koerber / A. Belloche

Πρόκειται για το οξείδιο του προπυλενίου, το οποίο ανιχνεύθηκε στο τεράστιο νέφος σκόνης και αερίων «Τοξότης Β2» (Sgr B2), που γεννά νέα άστρα. Είναι μικρότερο σε μέγεθος από τα αμινοξέα και δεν χρησιμοποιείται από τους ζωντανούς οργανισμούς, αλλά χρησιμοποιείται συχνά στην κατασκευή πλαστικών.

«Είναι το πρώτο μόριο που ανιχνεύεται στο διαστρικό χώρο, το οποίο έχει την ιδιότητα της χειρομορφίας, πράγμα που αποτελεί πρωτοποριακό άλμα στην κατανόηση του πώς τα πρόδρομα της ζωής μόρια δημιουργούνται στο σύμπαν και ποιές συνέπειες έχουν για την προέλευση της ζωής», δήλωσε ο χημικός Μπρετ ΜακΓκουάιρ του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ραδιοαστρονομίας (NRAO) των ΗΠΑ.

Το οξείδιο του προπυλενίου είναι ανάμεσα στα πιο πολύπλοκα μόρια, από τα περίπου 180 που έχουν ανακαλυφθεί συνολικά μέχρι σήμερα στο διάστημα. Ένα από τα βασικά ερωτήματα είναι αν η ζωή στο σύμπαν, εφόσον υπάρχει και αλλού, χρησιμοποιεί τα ίδια χειρόμορφα μόρια. Το καθένα μόριο, καθώς δονείται, έχει τη δική του διακριτή «υπογραφή» στο ραδιοφάσμα. Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι αν το μόριο που ανακάλυψαν κοντά στο κέντρο του γαλαξία, είναι περισσότερο αριστερόστροφο ή δεξιόστροφο.

Οι ερευνητές έκαναν σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Science» και ανακοίνωση στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Καλιφόρνια. Όπως είπαν, η ανακάλυψη θα βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν γιατί εμφανίσθηκε η χειρομορφία στο σύμπαν και γιατί η μία μορφή (το ένα εναντιομερές) ενός μορίου μπορεί να είναι πιο άφθονο σε σχέση με την άλλη μορφή.

Πηγή: B. McGuire & P.B. Carroll et al. Discovery of the interstellar chiral molecule propyleneoxide (CH3CHCH2O). Science, 2016 DOI:10.1126/science.aae0328

Ο λαμπρότερος «τοκετός» στο Σύμπαν! Gluttonous Star May Hold Clues to Planet Formation

To FU Orionis απορροφά την ύλη του δίσκου που βρίσκεται γύρω του και αυξάνει την λάμπρότητα του δημιουργώντας ταυτόχρονα το περιβάλλον για την γέννηση πλανητών. The brightness of outbursting star FU Orionis has been slowly fading since its initial flare-up in 1936. Researchers found that it has dimmed by about 13 percent in short infrared wavelengths from 2004 (left) to 2016 (right). Credit: NASA/JPL-Caltech

Αμερικανοί αστρονόμοι έκαναν νέες παρατηρήσεις σε ένα υπό διαμόρφωση ηλιακό σύστημα σε απόσταση περίπου 1.500 ετών φωτός από εμάς. Το νεαρό άστρο του συστήματος έχει μέγεθος παρόμοιο με αυτό του Ήλιου και γύρω του έχει σχηματιστεί ένας δίσκος ύλης την οποία το άστρο καταβροχθίζει δημιουργώντας τις συνθήκες για να ξεκινήσει ο σχηματισμός πλανητών και να δημιουργηθεί ένα νέο ηλιακό σύστημα. Η αλληλεπίδραση του άστρου με τον δίσκο ύλης έχει αυξήσει υπέρμετρα τη φωτεινότητα του. Σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι το λαμπρότερο φαινόμενο του είδους που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Το άστρο

FU Orionis and its associated nebula. Image cedit: ESO

Το 1936 οι αστρονόμοι εντόπισαν σε απόσταση 1.500 ετών από τη Γη στον αστερισμό του Ωρίωνα ένα άστρο με ηλικία μόλις μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ετών, ένα άστρο πραγματικό βρέφος δηλαδή. Το άστρο έλαβε την ονομασία FU Orionis και οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι γύρω από αυτό είχε σχηματιστεί ένας δίσκος ύλης η οποία τροφοδοτούσε το άστρο. Μέσα σε διάστημα τριών μηνών και καθώς η ύλη που απορροφούσε το άστρο μετατρεπόταν σε ενέργεια το FU Orionis έγινε 100 φορές πιο φωτεινό!

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να θερμαίνεται ο δίσκος της ύλης και οι θερμοκρασίες σε αυτόν να αγγίξουν τους 6.5 χιλιάδες βαθμούς Κελσίου. Η αύξηση της θερμοκρασίας στον δίσκο προκαλεί χημικές και άλλες μεταβολές στην ύλη που υπάρχει εκεί. Σύμφωνα με τους ειδικούς το μετασχηματισμένο πλέον υλικό του δίσκου είναι αυτό από το οποίο σχηματίζονται πλανήτες και εικάζουν ότι αυτό θα συμβεί στο κοντινό ή απώτερο μέλλον εκεί.

Ο Ήλιος

Brightness in 2016. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer επιστήμονες του Space Telescope Science Institute στη Βαλτιμόρη πραγματοποίησαν νέες παρατηρήσεις στο FU Orionis. Μελετώντας τα νέα δεδομένα και συγκρίνοντας τα με στοιχεία από παλαιότερες παρατηρήσεις στο FU Orionis οι ερευνητές κατέληξαν σε μια σειρά από συμπεράσματα για το πώς συμπεριφέρεται το άστρο και το πώς εξελίσσονται εκεί οι κοσμικές διεργασίες. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές τα τελευταία 80 χρόνια το FU Orionis έχει καταβροχθίσει ύλη ίση με αυτή 18 πλανητών σαν τον Δία. Διαπίστωσαν επίσης ότι από το 2004 ως το 2016 η λαμπρότητα του έχει μειωθεί κατά 13% σε σχέση με εκείνη που είχε καταγραφεί το 1936.

«Παρατηρώντας το FU Orionis βλέπουμε ένα ηλιακό σύστημα σε βρεφική ηλικία. Είναι πιθανό και το δικό μας μητρικό άστρο, ο Ήλιος, να πέρασε από μια ανάλογη φάση αυξημένης λαμπρότητας γεγονός που είναι πιθανό να αποτέλεσε ένα κρίσιμο στάδιο για τον σχηματισμό της Γης και των άλλων πλανητών» αναφέρει ο Τζόελ Γκριν, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Οι ερευνητές εικάζουν ότι και ο Ήλιος πέρασε μια ανάλογη φάση με βάση τις διαφορές στην σύσταση των πλανητών που βρίσκονται πιο κοντά στο άστρο μας και σε εκείνη που βρίσκονται πιο μακριά. Οι μεταβολές που υπήρξαν από την πιθανή υπερθέρμανση του δίσκου ύλης γύρω από τον Ήλιο μπορούν να εξηγήσουν για παράδειγμα τις σημαντικές διαφορές στα δομικά υλικά του Άρη με αυτά της Γης. Επειδή ο Άρης σχηματίστηκε πιο μακριά από τον Ήλιο τα υλικά από τα οποία… οικοδομήθηκε δεν είχαν θερμανθεί τόσο όσο εκείνα της Γης που βρίσκεται πιο κοντά στο άστρο μας.

Πόσο πρέπει να κοιμούνται παιδιά και έφηβοι; Recharge with sleep: Pediatric sleep recommendations promoting optimal health

Francis Chantrey, The Sleeping Children, 1817. Οι νέες οδηγίες λαμβάνουν υπόψη τους τις επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών. For the first time, the American Academy of Sleep Medicine has released official consensus recommendations for the amount of sleep needed to promote optimal health in children and teenagers to avoid the health risks of insufficient sleep.

Η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου έδωσε στη δημοσιότητα τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες για το πόσο πρέπει να κοιμάται ένα παιδί, ανάλογα με την ηλικία του.  Οι νέες οδηγίες, που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Journal of Clinical Sleep Medicine», λαμβάνουν υπόψη τους τις επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών.

Τα ωράρια

William Rinehart, Sleeping Children, 1869. Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται αρκετό ύπνο και πρέπει οι γονείς να φροντίζουν αυτό να συμβαίνει.

Το βασικό συμπέρασμα παραμένει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται αρκετό ύπνο. Επισημαίνεται ότι τουλάχιστον ένας στους τέσσερις 12χρονους κοιμάται κάτω από εννέα ώρες το βράδυ, ενώ και ένα στα τρία παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν κοιμάται όσο πρέπει.

Αναλυτικότερα οι συστάσεις ανά ηλικιακή ομάδα έχουν ως εξής:

• Νήπια τεσσάρων μηνών έως ενός έτους: 12-16 ώρες (σε 24ωρη βάση μαζί με τoυς ενδιάμεσους υπνάκους μέσα στη μέρα)
• Παιδιά ενός έως δύο ετών: 11-14 ώρες (μαζί με τους ενδιάμεσους υπνάκους)
• Παιδιά τριών έως πέντε ετών: 10-13 ώρες (σε 24ωρη βάση)
• Παιδιά έξι έως 12 ετών: εννέα έως 12 ώρες
• Έφηβοι 13-18 ετών: οκτώ έως δέκα ώρες.

Η έλλειψη ύπνου, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου, σχετίζεται με χειρότερες σχολικές επιδόσεις, ψυχικά προβλήματα και συμπεριφοράς, καρδιολογικά, μεταβολικά και άλλα προβλήματα υγείας.  Για περισσότερο και καλύτερο ύπνο των παιδιών και εφήβων, οι ειδικοί συστήνουν όχι τηλεόραση, κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές-ταμπλέτες και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές στην κρεβατοκάμαρα την ώρα του ύπνου, οργανωμένο πρόγραμμα καθημερινότητας που περιλαμβάνει σωματική άσκηση, περιορισμένη δραστηριότητα λίγο πριν τον ύπνο κ.α.

Πηγή: www.aasmnet.org/articles.aspx?id=6326

Ο μεγαλύτερος εξωπλανήτης με δύο ήλιους. New Planet Is Largest Discovered That Orbits Two Suns

Έχει μέγεθος ανάλογο του Δία και ηλικία παρόμοια με της Γης. Καλλιτεχνική απεικόνιση του Kepler-1647 b (η μαύρη κουκκίδα) που βρίσκεται σε δυαδικό αστρικό σύστημα. Artist's impression of the simultaneous stellar eclipse and planetary transit events on Kepler-1647. Credits: Lynette Cook

Αστρονόμοι στις ΗΠΑ ανακάλυψαν τον μεγαλύτερο μέχρι τώρα εξωπλανήτη, ο οποίος έχει δύο ήλιους στον ουρανό του.

Comparison of the relative sizes of several Kepler circumbinary planets. Kepler-1647 b is substantially larger than any of the previously known circumbinary planets. Credits: Lynette Cook 

Έχει μέγεθος ανάλογο του Δία, βρίσκεται σε απόσταση 3.700 ετών φωτός στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου και έχει ηλικία περίπου 4,4 δισεκατομμυρίων ετών, δηλαδή σχεδόν όσο και η Γη. Τα δύο άστρα γύρω από τα οποία περιφέρεται, μοιάζουν με τον Ήλιο, με το ένα να είναι λίγο μεγαλύτερο και το άλλο λίγο μικρότερο.

Φιλικός;

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Kepler-1647 b. A standalone version of the artistic impression of the planet Kepler-1647 b. Given that the planet is nearly identical to Jupiter in both size and mass, the planet is expected to be roughly similar in appearance. But it is much warmer -- Kepler-1647 b is in the habitable zone. Credits: Lynette Cook

Ο εξωπλανήτης, που εντοπίσθηκε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, χρειάζεται 1.107 μέρες για να διαγράψει μια πλήρη περιφορά γύρω από τους ήλιους του. Θεωρείται ότι, με βάση την απόστασή από τα άστρα του, βρίσκεται στη δυνητικά φιλόξενη για ζωή ζώνη.

A bird's eye view comparison of the orbits of the Kepler circumbinary planets. Kepler-1647 b's orbit, shown in red, is much larger than the other planets (shown in gray). For comparison, the Earth's orbit is shown in blue. Credits: B. Quarles

Οι επιστήμονες του Διαστημικού Κέντρου Goddard της NASA και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον Βεσέλιν Κόστοφ, έκαναν τη σχετική ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, ενώ σχετική δημοσίευση θα γίνει στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal».

Πηγή: Kepler-1647b: the largest and longest-period Kepler transiting circumbinary planet, arXiv:1512.00189 [astro-ph.EP] arxiv.org/abs/1512.00189v2

Γεράσιμος Σκλάβος - Στο φως της μεγάλης τέχνης. Gerasimos Sklavos - In light of the great art

Μεταφυσική ιδιοσυγκρασία, απόλυτα χαρισματική, πολυδιάστατη, σηματοδοτεί την πορεία της τέχνης στην πιο ακραιφνή μορφή της. Ανατρεπτικός και εφευρετικός, συνδύασε τις παραδοσιακές αξίες με τους εντελώς σύγχρονους τρόπους δημιουργίας και έκφρασης και αυτό τον κατέστησε μορφή στο διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα. Τον θεωρούσαν τον σημαντικότερο γλύπτη, μετά τον θάνατο του Τζιακομέτι. Λες και μάντευε το σύντομο πέρασμα του από τη ζωή, γι' αυτό ίσως, στην προσπάθεια του να προλάβει, δούλευε πυρετωδώς. Ο Γεράσιμος Σκλάβος πρόλαβε στη σύντομη ζωή του να ενσαρκώσει κι όχι απλώς να πλάσει ή να σχεδιάσει ένα πολυδιάστατο, μνημειακό, συμπαγές με πνοή έργο. Άφησε πίσω του περί τα εκατόν είκοσι μικρά- μεγάλα γλυπτά, πολλά σχέδια και πίνακες ζωγραφικής. Ο Γεράσιμος Σκλάβος στο ατελιέ του δίπλα στην «Τελευταία Ενόραση» (1967) το οποίο ολοκλήρωσε τη μέρα που χτυπήθηκε θανάσιμα από γλυπτό του.

«Η δική μου κηλίδα φωτός αντάμωσε τον ήλιο» έγραψε ο Γεράσιμος Σκλάβος. Και πράγματι ένα καθάριο-αυτούσιο φως θαρρείς ότι ξεχύνεται από τα γλυπτά του. Εμφανίζεται και εξαφανίζεται ανάλογα με τη χρονική στιγμή, τη θέση, τη σχέση που έχουμε μαζί τους. Το φως και ο χώρος, η ύλη και η μορφή βρίσκονται σε έναν επίπονο διάλογο δυναμικής έντασης στο έργο του. Παθιασμένα και σκληρά ο γλύπτης δούλεψε με τον πορφυρίτη, τον γρανίτη, τον χαλαζίτη, το μάρμαρο και το σίδερο για να εκφράσει τον οραματικό του κόσμο.

Εμπνευσμένα και διεισδυτικά αξιοποίησε το οξυγόνο και την ασετυλίνη χρησιμοποιώντας τη φλόγα σε υψηλή θερμοκρασία (περίπου 3.000 βαθμοί Κελσίου) για να κάμψει τη σκληρότητα της πέτρας φθάνοντας σε σημεία που η σμίλη αδυνατούσε να προσεγγίσει. Τεχνική που του έδινε τη δυνατότητα να κερδίσει μια ενδογενή κίνηση χωρίς να θρυμματίζει τη σκληρή ύλη.

Στην επιφάνεια των συμπαγών όγκων συχνά δημιουργούσε κενά, σαν κυψέλες, για να αναπτύξει τη μορφή σε βάθος. Η ανόργανη ύλη έτσι αποκτούσε μια άλλη διάσταση με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην απορροφά το φως αλλά να το εκπέμπει μπερδεύοντάς μας ως προς το σημείο της εκκίνησής του.

Σκλάβος Γεράσιμος, «Αστραπή», 1965. Μάρμαρο, 60 x 39 x 25 εκ.

Μετά από μια σύντομη περίοδο θητείας στην παραστατική απεικόνιση, στη διάρκεια της οποίας ενδιαφέρθηκε για την ψυχογραφική, αλλά συγχρόνως αφαιρετική απόδοση της ανθρώπινης μορφής, ο Γεράσιμος Σκλάβος πέρασε το 1959 στην αφαίρεση. Δουλεύοντας κυρίως με σκληρά υλικά - γρανίτη, χαλαζίτη, μάρμαρο, πορφυρίτη - και σπανιότερα με σίδερο ή ξύλο, τα οποία λάξευε απευθείας, δημιούργησε συνθέσεις περίοπτες στο πλαίσιο κυρίως της γεωμετρικής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, της οργανικής αφαίρεσης. Το 1960 εφηύρε την "Τηλεγλυπτική", μια τεχνική που του επέτρεπε να σκαλίζει ευκολότερα τα υλικά του χρησιμοποιώντας φλόγα οξυγόνου και ασετιλίνης, για την οποία τιμήθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Πρωταρχικό ρόλο στην ανάδειξη των έργων του παίζει το φως, καθώς αποκαλύπτει τις εσοχές και τα ανοίγματα και προβάλλει τους όγκους, τις επιφάνειες, τη φύση και το χρώμα του υλικού. 

Εκτός από τη γλυπτική ασχολήθηκε επίσης με το σχέδιο και τη ζωγραφική, δημιουργώντας έργα που ακολουθούν το ύφος των γλυπτικών του συνθέσεων, από την αναπαράσταση ως την αφαίρεση.

Σκλάβος Γεράσιμος, «Ίκαρος», πριν το 1957. Μπρούντζος, 89 x 18 x 20 εκ.

Η γλυπτική του Σκλάβου διακρίνεται από τη μορφική πολυπλοκότητα, την αίσθηση της κίνησης, την εκφραστική λιτότητα, το αφαιρετικό πνεύμα, τα γεωμετρικά και μετακονστρουκτιβιστικά στοιχεία. Κύρια όμως χαρακτηρίζεται από τη βαθιά της πνευματικότητα. Ο Κριστιάν Ζερβός, φίλος και ένθερμος υποστηρικτής του, γράφει ότι το έργο του «είναι πραγματοποιημένο σε διάστημα μικρότερο από οκτώ χρόνια. Χάρη στην εκμετάλλευση του αχρησιμοποίητου ως τότε μορφικού πλούτου και την επανερμηνεία, με νέο και πρωτότυπο βλέμμα, των γερασμένων από τις χιλιετίες κανόνων, μπόρεσε να συνδυάσει τις ζωντανές δυνάμεις του ενστίκτου και τις επεμβάσεις του πνευματικού φωτός. Θα ήταν ευχή το έργο του να χρησιμεύσει σαν παράδειγμα για τις άλλες γενιές. Έργο της λεπτότητας του πνεύματος και της ποιητικής ευαισθησίας, διαυγεί μέσα στη γενική σύγχυση των σύγχρονων καλλιτεχνικών αξιών ειδικά σε μια εποχή που οι νόμοι της τέχνης ποδοπατούνται και απορρίπτονται».

Σκλάβος Γεράσιμος, «Αυτοπροσωπογραφία», 1956. Λάδι σε ξύλο, 33 x 23 εκ.

Ο Σκλάβος γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Κεφαλλονιάς, τα Ντομάτα, το 1927. Ήταν το τέταρτο από τα οκτώ παιδιά μιας αγροτικής οικογένειας. Εκεί έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Αργότερα προσπάθησε να εισαχθεί στη Σχολή Ικάρων αλλά απέτυχε. Πέρασε δύσκολες στιγμές και συνειδητά ζήτησε από τον συμπατριώτη του καθηγητή Α. Αλιβιζάτο να τον βοηθήσει να παρακολουθήσει το εργαστήριο γλυπτικής στην ΑΣΚΤ. Ως απόδειξη του ταλέντου του έδειξε μόνο δύο φωτογραφίες με έργα φτιαγμένα από χιόνι, όταν υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία στη Μακεδονία. Φοίτησε στην ΑΣΚΤ με δάσκαλο τον Μιχαήλ Τόμπρο και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Ecole des Beaux Arts με καθηγητές τους Adam, Gimond, Vencesse και παράλληλα στην Ακαδημία Grande Chaumiere με τον Zadkine. Το 1961 κέρδισε το Α´ Βραβείο Γλυπτικής και το Βραβείο Καλλιτεχνών στη Β´ Μπιενάλε Νέων του Παρισιού. Την ίδια χρονιά ο Κριστιάν και η Υβόννη Ζερβού του οργάνωσαν ατομική έκθεση στη γνωστή γκαλερί του Παρισιού Cahiers d' Art. Δύο χρόνια αργότερα εξέθεσε στη Λωζάννη, στην γκαλερί Panorama, και εγκαταστάθηκε στο ατελιέ που του παραχώρησε η βαρόνη Α. de Rothschild στο προάστιο του Παρισιού Levallois-Perret. 

«Το Δελφικό Φως» του Γεράσιμου Σκλάβου, μάρμαρο (1965 -1966). "The Light of Delphi" by Gerasimos Sklavos, marble (1965 - 1966).

Στον χώρο αυτό, μετά από σημαντικές εκθέσεις, θριαμβευτικές κριτικές και την εγκατάσταση των μνημειακών γλυπτών «Αδελφές αρετές», «Τα μάτια του ουρανού» και του περίφημου «Δελφικού φωτός» αντίστοιχα στο Μόντρεαλ, στη Νέα Υόρκη και τους Δελφούς, θα βρει τον τραγικό θάνατο. Ήταν μόλις 40 ετών, στις 28 Ιανουαρίου του 1967, όταν το περίφημο γλυπτό του «Η Φίλη που δεν έμενε» μοιραία τον καταπλάκωσε... Και ενώ ο Σκλάβος δεν άφηνε ποτέ το έργο του στο παιχνίδι της τύχης και της παραδοξότητας, η ζωή του επεφύλαξε το πιο απροσδόκητο τέλος.

Περιφρονημένο το «Δελφικό Φως» του

«Δελφικό Φως», σε πεντελικό κάτασπρο μάρμαρο (1965 - 66), σχετικά με το οποίο ο καλλιτέχνης έγραψε: «Στους Δελφούς λαμπάδιασε η ψυχή μου./ Τα σκήπτρα κατέχει το φως/. Τα σκήπτρα κατέχει το φως./ Πρέπει να τρέξεις/ γιατί το φως είναι λίγο/ και θα τελειώσει./ Τρέξε τρέξε/ μοιράζουν το φως/ κι είσαι μόνος».

Το «Δελφικό Φως» στάθηκε ο μεγαλύτερος οίστρος του και το αριστούργημά του, ν' ανεμίζει σα φλόγα με θαλασσινό αγέρα. Να 'ρχεται από την Ιτιά στο δελφικό αρχαϊκό ιερό τοπίο, γεμάτο μυστικισμό, συναρπαστικό, από τις Φαιδριάδες Πέτρες. Να σιγοτραγουδά η Κασταλία Πηγή, καθώς γαργαρίζει από τον Παρνασσό ως τον κάμπο κάτω στην Άμφισσα, με τις ασημόφυλλες ελιές και τη γαλάζια θάλασσα ως το Γαλαξίδι. Εκεί, με τους ήχους από τα κουδούνια των γιδοπροβάτων που βόσκουνε στον Παρνασσό, εμπνεύστηκε, συγκινήθηκε και δούλεψε για έντεκα μήνες, με ήλιο, καμίνι, βροχή, κρύο, χιόνι ο Σκλάβος.

Αυτό το θαυμαστό, με τη «διάσταση της ύλης της πέτρας» περίοπτο γλυπτό, έχει την περιπέτειά του. Ο Σκλάβος άρχισε να το δουλεύει στους Δελφούς από το 1965 και το τέλειωσε το 1966. Το προόριζε για το «καλλιτεχνικό» χωράφι στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο. Κι όμως βρίσκεται μαντρωμένο σε κήπο, σε ξενοδοχείο των Δελφών, πράγμα που δεν ήθελε ο γλύπτης. Όπως αποκάλυψε η αδερφή του Ελένη, στο κέντρο του σκάλισε μια τρύπα, όπου έριξε χώμα από τον πατρικό τους τάφο στην Κεφαλλονιά.

Μετά το θάνατό του, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, τ' αδέρφια του δωρίσανε το «Δελφικό Φως» στο ελληνικό Δημόσιο, όπως ήθελε ο καλλιτέχνης (η δωρεά δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως»), με σκοπό να στηθεί στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο, στους Δελφούς. Το δημόσιο δε φρόντισε να πάρει το έργο, που βρίσκεται ακόμα μαντρωμένο. Όπως είπε ο αδερφός του Νίκος, το δημόσιο ζητά τ' αδέρφια του να αναλάβουν να πάρουν το γλυπτό από το ξενοδοχείο, ώστε να το δώσουν στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο (!!!), πράγμα που απαιτεί πολύχρονη και πολυέξοδη διαδικασία.

Σκλάβος Γεράσιμος, «Η Φίλη που δεν Έμεινε», 1966. Γκρίζος γρανίτης, 233x35x23 εκ. Πρόκειται για το «μοιραίο» για τη ζωή του γλυπτό, που βρισκόταν στο εργαστήρι του στην περιοχή Λεβαλουά Περρέ, του Παρισιού, από το οποίο, στα 40 του χρόνια, καταπλακώθηκε, νύχτα, στις 28 Γενάρη 1967, και το οποίο βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, στο Κέντρο Ζορζ Πομπιντού.

Για το θανάσιμο χτύπημα από το γλυπτό «Η φίλη που δεν έμενε», το Γενάρη 1967, στο εργαστήρι του, ρώτησαν τον αδερφό του Νίκο «πώς έγινε το κακό;» και απάντησε μονολεκτικά: «Μυστήριο»! Η αδερφή του Ελένη έμαθε για την «κακή στιγμή», που το γλυπτό του 'σπασε το θώρακα και τον αυχένα. Νύχτα, 28 Γενάρη 1967, πήγε στο εργαστήρι του. Δεν υπήρχε φως. Ανεβαίνοντας, με σκοτάδι, προς το υπνοδωμάτιό του, σκόνταψε πάνω στο γλυπτό, που καθώς μετακινήθηκε τον καταπλάκωσε.

Σκλάβος Γεράσιμος, «Η τελευταία ενόραση», 1967. Μάρμαρο, 106 x 21 x 16 εκ. Με προαίσθηση, ίσως, έγραψε για το έργο: «Κι αν μείνει μες στο σκοτάδι/ γράψε με τα μάτια της ψυχής». (Το χειρόγραφο έχει στο αρχείο του το ζεύγος Θάνος και η Ελένη Κωνσταντινίδη).

Ήταν της ίδιας μέρας που ολοκλήρωσε, με κάποιο προαίσθημα, το μνημειακό γλυπτό «Η τελευταία ενόραση» (βρίσκεται στην Εθνική Γλυπτοθήκη).

Βίντεο με τα γλυπτά του Γεράσιμου Σκλάβου:

Βίντεο με τους πίνακες ζωγραφικής:
          

Βίντεο με τα σχέδια έργων του:

Πηγές: www.rizospastis.gr/story.do?id=4360413, Το Βήμα Online, Γεράσιμος Σκλάβος

Τι συνέβη την τελευταία μέρα των δεινοσαύρων. Here’s What Happened the Day the Dinosaurs Died

O κρατήρας του Τσιξουλούμπ, διαμέτρου 185 χιλιομέτρων, έχει διαβρωθεί και σήμερα δεν διακρίνεται από την επιφάνεια. Sixty-six million years ago, an asteroid struck eastern Mexico and wiped out the dinosaurs. Now scientists have a better idea of what that looked like. PHOTOGRAPH BY TIM PEAKE, ESA, NASA

Συνέβη μια ωραία πρωία του Μεσοζωικού αιώνα, πριν από περίπου 66 εκατομμύρια χρόνια. Όλα ήταν ήσυχα στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η χερσόνησος Γιουκατάν του Μεξικού, με δεινόσαυρους και υπερμεγέθη έντομα να περιφέρονται στα κωνοφόρα δάση και τους βαλτότοπους του Τσιξουλούμπ. Μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, όλα είχαν καταστραφεί.

Ένας βράχος από το Διάστημα, μεγάλος σαν βουνό, πέφτει προς στη Γη με ταχύτητα 64.000 χιλιομέτρων την ώρα, και για μια στιγμή φαίνεται μεγαλύτερος και λαμπρότερος από τον Ήλιο καθώς σχίζει τον ουρανό. Μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου αργότερα, συντρίβεται και απελευθερώνει ενέργεια που εκτιμάται στα 100 τρισεκατομμύρια τόνους TNT, ή ένα δισεκατομμύριο βόμβες σαν της Χιροσίμα.

Η πρόσκρουση σκάβει τον γήινο φλοιό σε βάθος 30 χιλιομέτρων και δημιουργεί κρατήρα διαμέτρου 185 χιλιομέτρων. Εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα πετρωμάτων εξαερώνονται και αρχίζουν ένα ντόμινο καταστροφής που εξαφανίζει το 75% των ζωντανών οργανισμών στη Γη, ανάμεσά τους και οι περισσότεροι δεινόσαυροι.

Η θεωρία της πρόσκρουσης διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1980, ωστόσο η ανακάλυψη του κρατήρα του Τσιξουλούμπ στο Μεξικό τη δεκαετία του 1990 έδωσε για πρώτη φορά στους επιστήμονες μια εικόνα για το πού και το πότε, υπενθυμίζει το National Geographic.

Ο υπολογιστής πρόσκρουσης πιάνει δουλειά

This is a piece of the asteroid that made the Chicxulub Crater. PHOTOGRAPH BY FAITH TUCKER, NASA

Οι άμεσες επιπτώσεις του κομβικού βομβαρδισμού μπορούν να εκτιμηθούν με τον «υπολογιστή πρόσκρουσης» που αναπτύχθηκε από γεωεπιστήμονες του Πανεπιστημίου Πέρντιου της Ιντιάνα και του Imperial College του Λονδίνου. Ο χρήστης εισάγει τις βασικές παραμέτρους, όπως το μέγεθος, η ταχύτητα και η γωνία πρόσκρουσης εισερχόμενου αντικειμένου, και το πρόγραμμα αναλαμβάνει να δώσει μια εικόνα των άμεσων συνεπειών.

«Μπορείς να εισάγεις διαφορετικές αποστάσεις από το σημείο πρόσκρουσης και να δεις πώς τα αποτελέσματα αλλάζουν ανάλογα με την απόσταση» εξηγεί στο National Geographic η Τζοάνα Μόργκαν, μέλος της βρετανικής ερευνητικής ομάδας που ανοίγει την πρώτη γεώτρηση στον κρατήρα του Τσιξουλούμπ.

«Αν βρισκόσουν κοντά, ας πούμε σε ακτίνα 1.000 χιλιομέτρων από την πρόσκρουση, θα σκοτωνόσουν ακαριαία ή μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα» αναφέρει η ερευνήτρια.

Πράγματι, ο θάνατος θα ήταν βέβαιος για οποιονδήποτε βρισκόταν αρκετά κοντά για να δει την πύρινη σφαίρα, συμφωνεί ο Γκάρεθ Κόλινς, μέλος της ερευνητικής ομάδας που ανέπτυξε τον υπολογιστή πρόσκρουσης στο Imperial College.

Εννέα δευτερόλεπτα μετά την ώρα μηδέν, η θερμική ακτινοβολία της πρόσκρουσης τσιγαρίζει τον υποθετικό παρατηρητή μας. Οτιδήποτε μπορεί να καεί -θάμνοι, δέντρα και ολόκληρα δάση- φτάνει στο σημείο ανάφλεξης και πιάνει αυθόρμητα φωτιά από την ακτινοβολία.

Και μετά τη πυρκαγιά, έρχεται η ώρα, της πλημμύρας: ανάλογα με το ανάγλυφο της περιοχής, η πρόσκρουση πιστεύεται ότι σήκωνε τσουνάμι με ύψος μέχρι 305 μέτρα.

Σείστηκε η γη

These rocks were brought up by scientists from the Chicxulub Crater. PHOTOGRAPH BY DAVE SMITH, INTERNATIONAL OCEAN DISCOVERY PROGRAM

Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το τράνταγμα του κοσμικού χτυπήματος θα ξεπερνούσε τους 10,1 βαθμούς στην κλίμακα Ρίχτερ. «Ένα σεισμικό συμβάν αυτού του μεγέθους θα αντιστοιχούσε με το να εκδηλωθούν ταυτόχρονα όλοι οι σεισμοί του κόσμου τα τελευταία 160 χρόνια» λέει ο Ρικ Άστερ, καθηγητής Σεισμολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και πρώην πρόεδρος της Σεισμολογικής Εταιρείας Αμερικής.

Περίπου 8 λεπτά μετά την ώρα μηδέν, συντρίμμια της πρόσκρουσης αρχίζουν να πέφτουν προς τη Γη, πνίγοντας τα πάντα σε ένα κάλυμμα από πυρωμένες πέτρες και στάχτη.

Περίπου 45 λεπτά αργότερα, ένας αφύσικος άνεμος χτυπά τον παρατηρητή με ταχύτητα 960 χιλιομέτρων την ώρα, ισοπεδώνοντας ό,τι είχε καταφέρει να μείνει όρθιο. Μαζί με τη ριπή φτάνει ο κρότος της πρόσκρουσης, ένα βιβλικό βουητό των 105 decibel, εκκωφαντικό σαν αεριωθούμενο που πετά σε χαμηλό ύψος.

Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε περιοχές που παρέμειναν ασφαλείς από τις άμεσες επιπτώσεις, ο ουρανός πρώτα μαυρίζει από τον κουρνιαχτό και μετά φωτίζεται από συντρίμμια που εκτινάχθηκαν στο Διάστημα και μετά έπεσαν στην ατμόσφαιρα σαν πεφταστέρια.

«Δεν θα έμοιαζαν με κανονικούς διάττοντες αστέρες ή μετέωρα» εκτιμά ο Γκάρεθ Κόλινς του Imperial College. «Τα μετέωρα κινούνται με μεγαλύτερες ταχύτητες και καίγονται σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Τα συντρίμμια θα εισέρχονταν στην ατμόσφαιρα σε μικρότερο ύψος και με μικρότερη ταχύτητα, εκπέμποντας κυρίως υπέρυθρη ακτινοβολία. Δεν είμαι σίγουρος με τι θα έμοιαζαν. Θα είχαν κάτι σαν κοκκινωπή λάμψη φαντάζομαι».

Σίγουρα θα πέρασε καιρός μέχρι να καθαρίσει η ατμόσφαιρα από την σκόνη. «Τις πρώτες ώρες το σκοτάδι θα ήταν σχεδόν απόλυτο» συνεχίζει ο Κόλινς. Για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, ο πλανήτης έμεινε βυθισμένος στο ημίφως.

Η απόκοσμη λάμψη του τέλους

People gaze at Tristan the Tyrannosaurus rex in Berlin, Germany. Tristan was found in Montana and is one of the best preserved large dinosaur skeletons ever discovered. PHOTOGRAPH BY AXEL SCHMIDT, GETTY IMAGES

Κι όμως, μια απόκοσμη λάμψη διακρίνεται στον ορίζοντα. Πυρακτωμένα συντρίμμια που έπεσαν στο έδαφος προκαλούν πρωτοφανείς πυρκαγιές που τυλίγουν τη Γη και αφήνουν πίσω τους ένα στρώμα στάχτης, το οποίο παραμένει στα ιζήματα μέχρι και σήμερα ως μάρτυρας του μεγέθους της καταστροφής.

Όμως ο σημαντικότερος παράγοντας στη μαζική εξαφάνιση ειδών ήταν πιθανότατα το παγκόσμιο σκοτάδι, το οποίο μείωσε τη φωτοσύνθεση των φυτών σε δραματικά χαμηλά επίπεδα, και στέρησε έτσι από τη βασική πηγή τροφής τους τα περισσότερα μεγαλόσωμα ζώα.

Το φαινόμενο εκτιμάται ότι επιδεινώθηκε από τα θειούχα πετρώματα του Τσιξουλούμπ. Το θείο του υπεδάφους εκτινάχθηκε στην ατμόσφαιρα, αντέδρασε με υδρατμούς και σχημάτισε θειικό οξύ, το οποίο έπεσε στη Γη ως διαβρωτική βροχή από βιτριόλι.

Εκτός από θείο, όμως, τα ασβεστολιθικά πετρώματα του Τσιξουλούμπ πρέπει να απελευθέρωσαν κατά την πρόσκρουση γιγάντιες ποσότητες άνθρακα: δέκα δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, εκατό δισεκατομμύρια τόνους μονοξειδίου και ακόμα 100 δισεκατομμύρια τόνους μεθανίου, εκτιμά ο Ντέιβιντ Κρινγκ, γεωλόγος του Lunar and Planetary Institute.

Όταν ο ουρανός καθάρισε, τα αέρια αυτά πιστεύεται ότι προκάλεσαν ένα ακραίο φαινόμενο θερμοκηπίου, ανεβάζοντας δραματικά τη θερμοκρασία για δεκαετίες ή αιώνες. Κοντολογίς, αιτία της μαζικής εξαφάνισης ήταν το διπλό χτύπημα ενός πυρηνικού χειμώνα, τον οποίο ακολούθησε ένα επεισόδιο ακραίας παγκόσμιας θέρμανσης.

Υπάρχουν ωστόσο και εναλλακτικές θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες η εξαφάνιση των δεινόσαυρων προκλήθηκε από την πρόσκρουση του Τσιξουλούμπ σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις.

Ό,τι κι αν συνέβη, το αρχείο των απολιθωμάτων μαρτυρά ότι τουλάχιστον επτά στα δέκα είδη του πλανήτη εξαφανίστηκαν, συμπεριλαμβανομένων όλων των τετράποδων ζώων με βάρος άνω των 25 κιλών.

Υπήρχαν όμως και αυτοί που επέζησαν της παγκόσμιας καταστροφής. Ανάμεσά τους μια ομάδα δεινόσαυρων που είχαν μάθει να πετούν, και ήταν οι πρόγονοι όλων των σημερινών πτηνών.

Και αυτό σημαίνει ότι, αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη άποψη, η πρόσκρουση του Τσιξουλούμπ δεν εξαφάνισε όλους τους δεινόσαυρους. Μερικοί πετούν σήμερα ανάμεσά μας, απόγονοι των ηρωικών επιζώντων.