Ο Jim Al-Khalili και ο περίεργος κόσμος της κβαντικής βιολογίας. Jim Al-Khalili and the extremely strange world of quantum biology

Πώς ένας κοκκινολαίμης γνωρίζει να πετάξει νότια; Η απάντηση μπορεί να είναι πιο περίεργη από ό, τι νομίζετε: Η Κβαντική Φυσική μπορεί να εμπλέκεται. Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι συλλέγει τον εξαιρετικά καινούριο, εξαιρετικά παράξενο κόσμο της Κβαντικής Βιολογίας, κάτι που ο Αϊνστάιν κάποτε αποκάλεσε «αλλόκοτη δράση από απόσταση» βοηθά την πλοήγηση των πτηνών, και τα κβαντικά φαινόμενα ίσως εξηγούν την καταγωγή της ίδιας της ζωής. It allows particles to be in two places at once, pass through impenetrable barriers or maintain spooky connections with other particles – but can quantum physics really govern biology? One of the most intriguing candidates for quantum biology is bird navigation. Many birds and other animals are known to navigate around the globe during their annual migrations by detecting the earth’s magnetic field: they have a built-in compass. But how it works is a mystery – the earth’s magnetic field is very weak; so weak that it’s difficult to see how it could be detected inside an animal’s body. Further puzzles emerged in studies with the European robin, which demonstrated that its compass is light-dependent, and that, unlike a conventional compass, it detects the angle of magnetic field lines relative to the Earth’s surface, rather than its orientation. No one had any idea why a compass should be light-dependent or how such a compass could detect the angle of the Earth’s magnetic field.

Ουρές σχηματίστηκαν έξω απ’ το αμφιθέατρο της Τεχνόπολης (στα πλαίσια του Athens Science Festival) για να παρακολουθήσουν τη διάλεξη του Jim Al-Khalili με τίτλο: «Είναι η ζωή κβαντομηχανική; Η αναδυόμενη επιστήμη της κβαντικής βιολογίας». 

Κρίνοντας από τα προηγούμενα βιβλία του, που επιτρέπουν ακόμα και όσους θεωρούν τους εαυτούς τους επιστημονικά αναλφάβητους να κατανοήσουν έννοιες όπως οι μαύρες τρύπες και ο κυματοσωματιδιακός δυϊσμός, ελάχιστοι συγγραφείς είναι πιο κατάλληλοι από τον Αλ-Καλίλι για να περιγράψουν τον κόσμο του μέλλοντος. Ως καθηγητής κβαντικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, είναι απόλυτα εξοικειωμένος με τις θεωρίες, την ορολογία και τις τελευταίες εξελίξεις στον χώρο των θετικών επιστημών. Επιπλέον, έχει επανειλημμένως βραβευθεί για το έργο του στην εκλαΐκευση της εξειδικευμένης γνώσης, γνωρίζει όλα τα «τρικ» για τη συγγραφή επιτυχημένων ιστοριών, ενώ τις παρομοιώσεις του θα ζήλευαν και οι πιο ταλαντούχοι μυθιστοριογράφοι. Πάντοτε μετριοπαθής, ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι ευφάνταστοι παραλληλισμοί στη «Ζωή στην κόψη», ανήκουν στον συνεργάτη του και καθηγητή μοριακής γενετικής Johnjoe McFadden. 30 years’ experience in nuclear reaction theory and few-body quantum scattering methods to study nuclear structure, particularly as applied to the study of exotic nuclei. Pioneered the application of few-body methods in nuclear reactions, in particular stripping and knockout reactions at fragmentation energies. Nuclear physics research has spanned a wide range of phenomena from low energy astrophysics and decay studies to hadron physics and meson production. Current interest is in open quantum systems and in particular quantum mechanisms in molecular biology. Recent papers include modelling proton tunnelling processes in DNA and the effects of environmental de-phasing and the quantum measurement problem. Also has a number of papers, review articles and books on the history of science. Jim Al-Khalili in his laboratory at the University of Surrey (Susannah Ireland)

Ο Jim Al-Khalili είναι καθηγητής Κβαντικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Surrey, διευθυντής του Τμήματος Επικοινωνίας και Διάδοσης Επιστημονικών Θεμάτων προς το ευρύ κοινό, παρουσιαστής εκπομπών στο BBC καθώς και ένας από πιο διάσημους συγγραφείς εκλαϊκευμένης επιστήμης στον κόσμο του οποίου τα βιβλία έχουν μεταφραστεί σε 22 γλώσσες ανά τον κόσμο.

Jim Al-Khalili, «Ζωή στην κόψη – Η μυστηριώδης Κβαντική Βιολογία», Τραυλός

Στην Ελλάδα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Τραυλός: «Σκουληκότρυπες, μαύρες τρύπες και χρονομηχανές» (2001), «Quantικά Παράδοξα» (2005), «Οι Δαίμονες της Φυσικής» (2014), καθώς και το καινούργιο του βιβλίο με τίτλο: «Ζωή στην κόψη – Η μυστηριώδης Κβαντική Βιολογία».

Η Κβαντική Βιολογία είναι ένας σχετικά καινούργιος κλάδος των θετικών επιστημών, ο οποίος όμως αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερο σκεπτικισμό από την επιστημονική κοινότητα. Όμως τα ευρήματα των δύο τελευταίων ετών ωθούν όλο και περισσότερους επιστήμονες από τους χώρους της φυσικής, της χημείας και της βιολογίας να ασχοληθούν με αυτόν τον κλάδο. Η κβαντική μηχανική, μυστηριώδης από τη φύση της, μπορεί να περιγράψει την ανθρώπινη πραγματικότητα και να δώσει απαντήσεις σε αλλόκοτα φαινόμενα τα οποία οι άλλες επιστήμες αδυνατούν να εξηγήσουν. Ο κβαντικός κόσμος εξετάζει φαινόμενα στον μικρόκοσμο της τάξης των νανοχιλιοστών, στον οποίο ανήκουν τα μόρια και τα άτομα καθώς και το DNA. Η κλασική φυσική δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις σε υποατομικό επίπεδο, συνεπώς η κβαντική μηχανική, που χρονολογείται απ’ το 1920, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τα δομικά στοιχεία του έμβιου κόσμου μας, καθώς τις βαθύτερες δομές της ύλης στο σύμπαν.

Οι επιστήμονες από το χώρο της φυσικής χρησιμοποιούν την κβαντική μηχανική για να εξηγήσουν θεωρίες όπως αυτή της σκοτεινής ύλης στο σύμπαν. Κατασκεύασαν τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC – Large Hadron Collider) με τον οποίο, πράγματι, κατάφεραν να ανιχνεύσουν το μποζόνιο του Higgs, το θεμελιώδες σωματίδιο που δίνει μάζα στην ύλη και το επόμενο βήμα είναι να ανιχνεύσουν τα υπερσυμμετρικά σωματίδια. Στην κβαντική μηχανική συμβαίνουν περίεργα, ασυνήθιστα, κόντρα στη λογική φαινόμενα, όπως αυτό που απεικονίζεται από τον σκιέρ που «διασχίζει» ένα δέντρο με πολύ φυσικό τρόπο! Αυτή η σχηματική αναπαράσταση δείχνει ότι πολλά περίεργα πράγματα μπορούν να συμβαίνουν ταυτόχρονα.

Οι χημικοί επίσης έχουν χρησιμοποιήσει την κβαντική μηχανική ώστε να κατανοήσουν τις ιδιότητες των στοιχείων του περιοδικού πίνακα. Η ίδια η δομή, η ταξινόμηση των στοιχείων στον περιοδικό πίνακα βασίζεται στην κβαντική μηχανική. Οι βιολόγοι πάλι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την κβαντική μηχανική. Όμως εφόσον η κβαντική μηχανική εξηγεί φαινόμενα της οργανικής χημείας και η οργανική χημεία εξηγεί φαινόμενα της μοριακής βιολογίας (κυτταρική βιολογία, γενετική, γονιδιωματική), αναγωγικά προκύπτει πως η κβαντική μηχανική είναι θεμελιώδης στη βιολογία δίνοντας απαντήσεις για τη συμπεριφορά των μορίων του έμβιου κόσμου (ζωή) όπως το υδρογόνο, το οξυγόνο, ο άνθρακας και το νάτριο.

Η Κβαντική Βιολογία όμως είναι κάτι διαφορετικό. Δεν λέει ότι «πρέπει να περιγράψουμε τη ζωή επειδή όλα είναι φτιαγμένα από άτομα και τα άτομα είναι αντικείμενα της κβαντομηχανικής». Λέει κάτι διαφορετικό. Περί το 1940, ο Αυστριακός φυσικός Έρβιν Σρέντινγκερ (Erwin Schrödinger) έγραψε το περίφημο βιβλίο «Τι είναι η ζωή;» [«Τι είναι η ζωή; Πνεύμα και ύλη – Αυτοβιογραφικά σκαριφήματα, Εκδόσεις Τραυλός, 1995] βασισμένο σε μια σειρά διαλέξεων.

German physicist Pascual Jordan in the 1920s

Ήταν ο πρώτος που διατύπωσε το ερώτημα: «Πόσο σημαντική είναι η Κβαντική Μηχανική στη ζωή;» Εννοούσε όμως όχι τη «συμβατική» συνεισφορά της κβαντομηχανικής στο υποατομικό επίπεδο, αλλά τα περίεργα φαινόμενα που αναπαρίστανται στην απεικόνιση με τον σκιέρ. Μήπως, μάλιστα, οτιδήποτε σημαντικό στη ζωή, οφείλεται ακριβώς στην κβαντική μηχανική; Τι είναι αυτό που δίνει ζωή σε ένα αντικείμενο; Όμως παρότι αυτοί οι προβληματισμοί οδηγούσαν στη γέννηση της Κβαντικής Βιολογίας, εγκαταλείφθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Εκείνη την εποχή η πυρηνική φυσική καθώς και η μοριακή βιολογία έκαναν άλματα χωρίς την κβαντική μηχανική, συνεπώς δεν υπήρχε η ανάγκη για έναν νέο επιστημονικό κλάδο. Σημαντική ήταν επίσης και η συνεισφορά του Pascual Jordan ο οποίος ασχολήθηκε με το ερώτημα: «είναι η κβαντομηχανική απαραίτητη για την εξήγηση της ζωής;» Ιδεολογικά ήταν ένθερμος υποστηρικτής των ναζί και ένας από τους λόγους που εγκαταλείφθηκε τότε η Κβαντική Βιολογία για δεκαετίες ήταν ο συσχετισμός του Pascual Jordan με το ναζιστικό κόμμα.

Ο Philip Ball, καλεσμένος του θεωρητικού φυσικού Jim Al-Khalili, μας εξηγεί πως τα φαινόμενα της κβαντικής θεωρίας εκδηλώνονται σε βιολογικό επίπεδο. Ο Philip Ball με βασικό πτυχίο στη χημεία και διδακτορικό στη φυσική, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και εκλαϊκευμένων επιστημονικών άρθρων σε Nature, New Scientist, New York Times, The Guardian κ.ά. What is quantum biology? Philip Ball explains how strange quantum effects take place in the messy world of biology, and how these are behind familiar biological phenomena such as smell, enzymes and bird's migration.

Το 2011, με ένα άρθρο του Philip Ball στο επιστημονικό περιοδικό Nature, άρχισε η αναγέννηση της Κβαντικής Βιολογίας.

Jim Al-Khalili and Johnjoe McFadden

Ο Jim Al-Khalili άρχισε να ασχολείται με προβλήματα της βιολογίας, που ίσως χρειάζονταν την συμβολή της κβαντικής μηχανικής, πριν από είκοσι χρόνια. Το 1997, ένας μοριακός βιολόγος, συνάδερφος του Jim Al-Khalili στο Πανεπιστήμιο Surrey, o Johnjoe McFadden, έκανε ένα σεμινάριο στο Τμήμα της Φυσικής μιλώντας για προσαρμοστικές μεταλλάξεις (adaptive mutations) προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί ορισμένα βακτήρια ακολουθούν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση μεταλλάξεων. Είναι σαν να μπορούν να προβλέψουν ποια μετάλλαξη θα είναι η ευνοημένη και ακολουθούν αυτήν την κατεύθυνση, ενώ στην πραγματικότητα οι μεταλλάξεις πρέπει να γίνονται τυχαία. Σε αυτό το πρόβλημα ο Johnjoe McFadden πρότεινε ότι μπορεί να υπάρχει μια κβαντομηχανική εξήγηση. Η ιδέα αυτή απορρίφθηκε ως τρελή από την πλειοψηφία των επιστημόνων, αλλά για τον Jim Al-Khalili ήταν η έναρξη μιας συνεργασίας με τον Johnjoe McFadden. Έκτοτε υπήρξε έντονη αντιπαράθεση αλλά και πειραματικά αποτελέσματα που οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι κάποια φαινόμενα της βιολογίας μπορούν να εξηγηθούν μόνο με την κβαντική μηχανική, μόνο με τις περίεργες ιδιότητες που αποδίδονται στα σωματίδια στην κβαντική μηχανική.

Είναι αναγκαίο λοιπόν να αναφερθούν μερικά πειραματικά αποτελέσματα καθώς και η περίεργη κβαντική εξήγησή τους. Ένα ηλεκτρόνιο είναι παγιδευμένο σε έναν περιορισμένο χώρο και παρότι κανονικά δεν πρέπει να μπορεί να διαπεράσει ένα ενεργειακό φράγμα, η σκιά του φαίνεται να διαπερνά το φράγμα, δίνοντας την εικόνα ενός σωματιδίου-φάντασμα. Στη βιολογία τα ένζυμα λειτουργούν σαν κυτταρικοί καταλύτες: έχουν την ιδιότητα να επιταχύνουν πολύπλοκες διαδικασίες. Για να δράσουν σαν καταλύτες θα πρέπει να μεταφέρουν με μεγάλη ταχύτητα στοιχειώδη σωματίδια μέσα σε ένα κύτταρο και ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι μέσω κβαντικών τούνελ. Αυτή ήταν η πρώτη επιβεβαιωμένη ένδειξη ότι εκπληκτικά κβαντικά φαινόμενα συμβαίνουν εντός των κυττάρων έμβιων οργανισμών! Το αμέσως επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο μπορούν να ανιχνευθούν κβαντικά τούνελ στο DNA και ειδικά στις μεταλλάξεις. Μπορεί λοιπόν η κβαντική μηχανική να βοηθήσει στις μεταλλάξεις και συνεπώς επέμβει στην εξέλιξη που μέχρι τώρα θεωρείται μια τυχαία διαδικασία;

Άλλο ένα παράδειγμα είναι η όσφρηση. Στη μύτη υπάρχουν υποδοχείς μορίων και ένα μόριο μπορεί να χωρέσει σε έναν τέτοιο υποδοχέα αν έχει το κατάλληλο μέγεθος και μόνο τότε στέλνει σήμα στον εγκέφαλο ότι πρόκειται για μια ορισμένη μυρωδιά (shape theory). Πρόσφατα όμως, ανακαλύφθηκε ότι μόρια διαφορετικού μεγέθους έχουν διαφορετική μυρωδιά. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με μια νέα θεωρία που εξετάζει τη συχνότητα δόνησης των συγκεκριμένων μορίων και η συχνότητα των δονήσεων είναι μέρος της κβαντικής μηχανικής, συνεπώς η κβαντική μηχανική μπορεί τελικά να εξηγήσει τον μηχανισμό της όσφρησης.

Άλλο ένα παράδειγμα είναι ο σκιέρ και η φωτοσύνθεση! Η απεικόνιση μας δείχνει ότι ο σκιέρ είναι καλά παρότι έχει διασχίσει ένα δέντρο και το δέντρο φυσικά βρίσκεται στη θέση του, δηλαδή περίεργα φαινόμενα συμβαίνουν ταυτόχρονα. Στην πυρηνική φυσική ο πυρήνας του μόλυβδου 186 βρίσκεται ταυτόχρονα σε τρία διαφορετικά σχήματα: σφαιρικό, πεπλατυσμένο και ωοειδές. Στην κβαντική μηχανική αυτό το φαινόμενο εξηγείται με την αρχή της υπέρθεσης. Η αρχή της υπέρθεσης έχει εφαρμογή στη φωτοσύνθεση. Κατά τη φωτοσύνθεση όταν ένα φωτόνιο προσκρούει σε ένα μόριο χλωροφύλλης θα πρέπει να μετασχηματίσει τη φωτεινή ενέργεια σε χημική για τη δημιουργία βιομάζας. Η συμπεριφορά του φωτονίου είναι όμοια με τη συμπεριφορά του σκιέρ. Δείχνει να ακολουθεί όλες τις δυνατές διαδρομές μέχρι να φτάσει στο μόριο της χλωροφύλλης.

Ενήλικος κοκκινολαίμης. European Robin (Erithacus rubecula). “It appears that robins, and probably other birds and animals, use Einstein’s spooky action to navigate around the globe every year.”

Το τελευταίο και πιο τρελό παράδειγμα είναι η μυστηριώδης αίσθηση πλοήγησης του ευρωπαϊκού κοκκινολαίμη. Έχει εντός του μια χημική πυξίδα που του επιτρέπει να ανιχνεύει το μαγνητικό πεδίο της γης και συνεπώς μπορεί να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη διαδρομή αποδημίας. Αυτή η ικανότητα είναι γνωστή ως μαγνητοαντίληψη. Το μαγνητικό πεδίο της γης είναι ασθενές για την αντιληπτική ικανότητα του κοκκινολαίμη και δεν μπορεί να επηρεάσει τις χημικές αντιδράσεις στο σώμα του πτηνού. Η μοναδική θεωρία που δείχνει να μπορεί να εξηγήσει τη μαγνητοαντίληψη χρησιμοποιεί της αρχές της κβαντομηχανικής και συγκεκριμένα την κβαντική διεμπλοκή: Δύο απομακρυσμένα ωστόσο διεμπλεκόμενα σωματίδια λέγεται ότι είναι μη τοπικά συνδεδεμένα επειδή αποτελούν μέρη της ίδιας κβαντικής κατάστασης, ή αλλιώς, σωματίδια τα οποία βρίσκονταν αρχικά κοντά αλλά αργότερα βρέθηκαν στα δύο άκρα του σύμπαντος μπορούν, τουλάχιστον θεωρητικά, να παραμείνουν συνδεδεμένα. Γνωρίζουμε ότι η χημική πυξίδα του πτηνού πυροδοτείται από το φως. Στον αμφιβληστροειδής του πτηνού υπάρχει ένα μόριο με δύο ηλεκτρόνια. Τα δύο αυτά ηλεκτρόνια είναι πολύ ευαίσθητα στο μαγνητικό πεδίο της γης ακριβώς επειδή είναι διεμπλεκόμενα. Μόνο αν είναι διεμπλεκόμενα μπορούν να είναι ευαίσθητα στο μαγνητικό πεδίο της γης και να μπορέσουν έτσι να λειτουργήσουν τη χημική πυξίδα του πτηνού κατά την αποδημία. Δεν είναι σίγουρο ότι αυτή είναι η εξήγηση, αλλά είναι η μόνη εξήγηση που έχουμε προς το παρόν.

Από τα παραπάνω παραδείγματα προκύπτει ότι ορισμένα βιολογικά φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν μόνο με την κβαντική μηχανική. Η Κβαντική Βιολογία είναι ένας σχετικά καινούργιος κλάδος γι’ αυτό και υπάρχει αρκετός σκεπτικισμός. Οι βιολόγοι λένε ότι η κβαντική μηχανική είναι τρέλα. Οι φυσικοί προφανώς την υπερασπίζονται σαν θεωρία και οι χημικοί βρίσκονται κάπου στη μέση. Όμως η προσωπική εκτίμηση του Jim Al-Khalili υπερασπίζεται ένθερμα την Κβαντική Βιολογία. Οι κανόνες της Κβαντικής Βιολογίας είναι τέτοιοι που μπορούν να εξηγήσουν φαινόμενα που έως τώρα ήταν αδιανόητο να εξηγηθούν. Αν η ζωή μπορούσε να χρησιμοποιήσει κανόνες της κβαντικής μηχανικής προς όφελός της, είναι βέβαιο ότι σε τόσα χρόνια εξέλιξης θα τους χρησιμοποιούσε. Όπως επίσης είναι βέβαιο ότι η Κβαντική Βιολογία είναι ένας καινούργιος επιστημονικός κλάδος με πάρα πολλά ερευνητικά πεδία που προσελκύουν όλο και περισσότερους επιστήμονες και ερευνητές. Οι Jim Al-Khalili & Johnjoe McFadden είναι οι πρώτοι που τόλμησαν να γράψουν ένα βιβλίο για τις «τρελές» θεωρίες της Κβαντικής Βιολογίας που ίσως τελικά να μπορέσουν να εξηγήσουν τα μυστήρια της ζωής!

Πηγές: Ο Jim Al-Khalili και ο περίεργος κόσμος της κβαντικής βιολογίας - https://www.labnews.co.uk/features/quantum-weirdness-powering-biology-05-11-2015/ - http://www.jimal-khalili.com/books/

Βύρων Λεοντάρης, «Έλεος δεν έχει τούτο το φεγγάρι»

John Atkinson Grimshaw, Southwark Bridge By Moonlight, 1882

«Έλεος δεν έχει τούτο το φεγγάρι

απλώνει απλώνει αδιάκοπα στο δέρμα του καλοκαιριού

πήζει τον ουρανό πήζει τον άνεμο

κερώνει την καρδιά και τις χαραματιές της θύμησης

και τα σκιαγμένα πρόσωπα ψηλά στις πολεμίστρες….

Πεσμένοι πάνω στα καμένα βράχια με το θρυμματισμένο

πρόσωπο της ανταρσίας αναστραμμένο στο αύριο

μ’ ένα τραγούδι αλλουλούδιστο στα μάτια μας

με τα κεραυνωμένα χέρια σωριαστά

κι απ’ τα χαλαρωμένα δάχτυλα φευγάτα όλα τα ελάφια

πόσες φορές θα σκοτωθούμε ακόμα;

Το αίμα στο αίμα πάνω πέτρωσε δεν δίνει πια χρησμό

άδειος εδιάβηκε ο καιρός χωρίς κανένα θάμα…

πεσμένοι πάνω στα καμένα βράχια

πόσες φορές θα σκοτωθούμε ακόμα

ρωτώντας πάντα αμετανόητα ρωτώντας πού τραβάει

αυτός ο δρόμος πού περνάει

ανάμεσα σε σκοτωμένους και φονιάδες.»

André Masson, The Moon, 1942

Από τη συλλογή «Ψυχοστασία», Ύψιλον/Βιβλία

Ιεράπετρα: Ανακαλύφθηκε ασύλητος θαλαμοειδής τάφος. Unlooted chamber tomb found in Ierapetra, Crete

Ένας ασύλητος θαλαμοειδής τάφος του 1.400 – 1.200 π.Χ. ήρθε στο φως κατά την διάρκεια ανασκαφών σε ελαιώνα, στην θέση Ρουσσές, κοντά στο χωριό Κεντρί Ιεράπετρας. Βρέθηκαν σκελετοί, αγγεία και αμφορείς, σε πολύ καλή κατάσταση. An unlooted chamber tomb containing, among others, a coffin with a well-preserved skeleton of an adult in a flexed position, as well as vessels in an excellent state of preservation, were excavated in the area of Ierapetra by the Lassithi Ephorate of Antiquities.

Ένας ασύλητος θαλαμοειδής τάφος, όπου μεταξύ άλλων περιείχε μια λάρνακα με πολύ καλά σωζόμενο σκελετό ενήλικου ατόμου σε συνεσταλμένη στάση, καθώς και αγγεία σε άριστη κατάσταση διατήρησης, ανασκάφτηκαν στην περιοχή της Ιεράπετρας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου.

A pit with a diameter of 1.20 meters and a depth of more than 2.5 meters was excavated in the grove after which "a chamber tomb was discovered, dug into the soft limestone of the area. The access to the tomb was made by a vertical trench, while the entrance was sealed by stone masonry."

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο τάφος βρέθηκε κατά την διάρκεια επείγουσας σωστικής ανασκαφικής έρευνας, η οποία διενεργήθηκε σε ελαιώνα που βρίσκεται στη θέση Ρουσσές περίπου 800 μέτρα βορειοανατολικά του χωριού Κεντρί Ιεράπετρας. Εκεί διαπιστώθηκε η ύπαρξη λάκκου διαμέτρου 1,20 μέτρων και βάθους μεγαλύτερου των 2,5 μέτρων, ενώ «μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφής αποκαλύφθηκε θαλαμοειδής τάφος σκαμμένος στο μαλακό μαργαϊκό ασβεστόλιθο της περιοχής. Η πρόσβαση στον τάφο γινόταν με κάθετο όρυγμα, ενώ η είσοδος είχε σφραγισθεί από αργολιθοδομή.

The interior of the tomb was divided into three carved niches, according to the ministry. An intact coffin with the cover in place was found in the most southern one. The well-preserved skeleton was found inside. 14 ritual amphorae, an amphorae crater with an inherited fact and a bowl were found in front of the coffin.

Σύμφωνα πάντα με το ΥΠΠΟΑ, το εσωτερικό του τάφου χωριζόταν σε τρείς λαξευμένες κόγχες. Στη νοτιότερη βρέθηκε μια ακέραιη κιβωτιόσχημη λάρνακα με το κάλυμμα στη θέση του. Στο εσωτερικό της υπήρχε ο πολύ καλά σωζόμενος σκελετός ενός ενήλικου ατόμου σε ισχυρά συνεσταλμένη στάση. Στον χώρο μπροστά από τη λάρνακα βρέθηκαν 14 ψευδόστομοι αμφορείς, ένας αμφοροειδής κρατήρας με συμφυές υποστατό και ένα κύπελλο.

In the northern niche was found another container with another adult skeleton and additional vessels near it. All vases are intact, of good craftsmanship and in an excellent state of preservation. The announcement said that "according to the ceramic typology, and according to the first estimates, the tomb can be dated to the Late Minoan IIIA-B period, approximately from 1400 to 1200 BC."

Επίσης, στη βορειότερη κόγχη βρέθηκε μια ακέραιη αλλά θραυσμένη λουτηροειδής λάρνακα χωρίς πώμα και στο εσωτερικό της ο διαβρωμένος σκελετός ενήλικου ατόμου. Στην περιοχή μπροστά από τη λάρνακα βρέθηκαν 6 μικροί ψευδόστομοι αμφορείς και δύο προχοΐδια. Όλα τα αγγεία είναι ακέραια, καλής τέχνης και άριστης διατήρησης.

Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, «με βάση την κεραμική τυπολογία, και σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, ο τάφος μπορεί να χρονολογηθεί στην Υστερομινωϊκή ΙΙΙΑ2-Β περίοδο, περίπου από το 1400 έως το 1200 π.Χ. Ο εντοπισμός του τάφου οφείλεται σε τυχαίο γεγονός και η υπόδειξη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου έγινε από κάτοικο της περιοχής. Κοντά στην ανασκαφή υπήρχε ένδειξη για την ύπαρξη άλλου τάφου και η έρευνα συνεχίστηκε χωρίς όμως να αποδειχθεί κάτι τέτοιο». Στη σωστική ανασκαφική έρευνα έλαβε μέρος ομάδα φοιτητών Αρχαιολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγές: http://www.kathimerini.gr/981245/gallery/politismos/polh/ierapetra-anakalyf8hke-asylhtos-8alamoeidhs-tafos-fwtografies - http://int.ert.gr/unlooted-chamber-tomb-found-in-ierapetra-crete/

Ένα οστό αποδεικνύει τη διασταύρωση Νεάτερνταλ και Ντενίσοβα. DNA reveals ancient girl from Siberia had Neanderthal mother and Denisovan father

Πρόκειται για την πρώτη φορά που ανακαλύπτεται απόγονος των δύο διαφορετικών ειδών ανθρωπίδων. The extraordinary find is rewriting the story of archaic and modern humans. Bone fragment of a girl, who had a Neanderthal mother and a Denisovan father. Credit: THOMAS HIGHAM / UNIVERSITY OF OXFORD

Ανακαλύφθηκε μικροσκοπικό θραύσμα οστού που αποτελεί την απόδειξη αυτής της διασταύρωσης των δύο διαφορετικών ειδών ανθρωπίδων, των Ντενίσοβα και Νεάντερταλ.

«Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτουμε έναν απόγονο αυτών των δύο ειδών», εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Βίβιαν Σλον, του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ανθρωπολογίας, στη Λειψία της Γερμανίας. Η Σλον είναι μία από τους συγγραφείς της σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε σήμερα στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.

Fossils of five Denisovans and one Neanderthal have been found in Denisova cave (Wikimedia)

Οι Ντενισόβιοι και οι Νεάντερταλ χωρίστηκαν πριν από 400.000-500.000 χρόνια και εξελίχθηκαν σε δύο ξεχωριστά είδη του γένους Χόμο (ο Homo sapiens, o «Σοφός άνθρωπος», ήταν ένα τρίτο). Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ εξαφανίστηκε από τη Γη πριν από περίπου 40.000 χρόνια, για άγνωστους ακόμη λόγους. Οι Ντενισόβιοι εξαφανίστηκαν επίσης, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε.

Πάντως, οι αναλύσεις DNA απέδειξαν ότι ο άνθρωπος του Ντενίσοβα κληροδότησε ένα μέρος του γονιδιώματός του στους σύγχρονους ανθρώπους: κάτω από το 1% στους ασιατικούς και αμερινδικούς πληθυσμούς και μέχρι 5% στους αυτόχθονες της Αυστραλίας ή τους Παπούα της Νέας Γουινέας. Κατά τον ίδιο τρόπο, όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι, εκτός από τους Αφρικανούς, έχουν στο DNA τους ένα μέρος (περίπου 2%) από το DNA των Νεάντερταλ, γεγονός που αποδεικνύει ότι στο μακρινό παρελθόν τα είδη αυτά διασταυρώνονταν μεταξύ τους.

Αυτή η «οικογενειακή ιστορία» αποκαλύφθηκε από ένα οστό μόλις 1,5 εκατοστού – τόσο μικρό που αρχικά οι ερευνητές δεν μπορούσαν να πουν μετά βεβαιότητας αν ανήκε σε ανθρωπίδη ή σε κάποιο είδος ζώου.

View of the valley from above the Denisova cave (Bence Viola / Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology)

Το οστό (οι επιστήμονες το αποκαλούν χαϊδευτικά «Ντένι») ανακαλύφθηκε το 2012 σε ένα σπήλαιο στα βουνά Αλτάι της Σιβηρίας, κοντά στα σημερινά σύνορα της Ρωσίας με τη Μογγολία. Ανήκε σε έναν θηλυκό ανθρωπίδη ηλικίας τουλάχιστον 13 ετών, που έζησε πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Το οστό αυτό προερχόταν ήταν από το πόδι (από το μηριαίο) είτε από το χέρι (το βραχιόνιο) της «Ντένι.»

Excavation in the East Chamber of the Denisova cave (Bence Viola / Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology)

Το σπήλαιο όπου πέθανε η Ντένι, που αποκαλείται Ντενίσοβα, ήταν ήδη γνωστό στους επιστήμονες αφού εκεί βρέθηκαν τα πρώτα απολιθωμένα λείψανα του Ανθρώπου της Ντενίσοβα.

Αναλύοντας το οστό, οι γενετιστές κατάφεραν να ξεχωρίσουν τα χρωμοσώματα που κληρονόμησε το κορίτσι από τον πατέρα και τη μητέρα του. Και χωρίς καμία αμφιβολία, εκείνη ήταν Νεάντερταλ και εκείνος Ντενισόβιος.

«Αρχικά νόμιζα ότι έγινε κάποιο λάθος στο εργαστήριο», εξήγησε ο Σβάντε Παάμπο, επίσης ερευνητής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ.

Φεύγοντας από την Αφρική, οι Νεάντερταλ κατευθύνθηκαν προς την Ευρώπη και τη δυτική Ασία ενώ οι Ντενισόβιοι πήραν τον δρόμο προς την ανατολική Ασία.

«Οι Νεάντερταλ και οι Ντενισόβιοι πιθανότατα δεν είχαν πολλές ευκαιρίες να συναντηθούν. Όμως όταν συνέβαινε αυτό, φαίνεται ότι δεν ήταν προκατειλημμένοι οι μεν με τους δε», σχολίασε ο Παάμπο. «Θα πρέπει να ζευγάρωναν συχνά, πολύ συχνότερα απ' όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα».

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41586-018-0455-x - http://www.in.gr/2018/08/22/tech/osto-nteni-apodeiknyei-ti-diastayrosi-dyo-diaforetikon-eidon-anthropidon/

Νέα έρευνα δείχνει ότι η εξέλιξη ευνοεί την επιβίωση του «τεμπέλη». New research suggests evolution might favor 'survival of the laziest'

Jules Pascin, Siesta, 1913. A new large-data study of fossil and extant bivalves and gastropods in the Atlantic Ocean suggests laziness might be a fruitful strategy for survival of individuals, species and even communities of species. The results have just been published in the Proceedings of the Royal Society B by a research team based at the University of Kansas.

Μια νέα μελέτη σχετική με τα δίθυρα και τα γαστερόποδα του Ατλαντικού Ωκεανού, μαζί με διάφορα απολιθώματα οργανισμών που πλέον έχουν εξαφανιστεί, δείχνει πως η τεμπελιά μπορεί να είναι μια εποικοδομητική στρατηγική για την επιβίωση των ατόμων, των ειδών κι ακόμα των κοινοτήτων των ειδών.

Η έρευνα δημοσιεύεται στα Proceedings of the Royal Society B: «Metabolic rates, climate and macroevolution: a case study using Neogene molluscs», Luke C. Strotz, Erin E. Saupe, Julien Kimmig, Bruce S. Lieberman.

The species Arcinella cornuta was part of a University of Kansas study suggesting higher metabolic rates were a reliable predictor of extinction likelihood. Credit: Hendricks, J. R., Stigall, A. L., and Lieberman, B. S. 2015. The Digital Atlas of Ancient Life: delivering information on paleontology and biogeography via the web. Palaeontologia Electronica, Article 18.2.3E.

Εξετάζοντας μια περίοδο 5 εκατομμυρίων ετών, από τα μέσα της Πλειόκαινης εποχής μέχρι σήμερα, οι ερευνητές ανέλυσαν τους ρυθμούς μεταβολισμού 299 ειδών – ή το ποσό της ενέργειας που χρειάζονται οι οργανισμοί στην καθημερινή τους ζωή – και βρήκαν πως ο υψηλότερος ρυθμός μεταβολισμού ήταν ένας αξιόπιστος δείκτης πρόβλεψης της πιθανότητας εξαφάνισης του είδους.

The species Anadara aequalitas was part of a KU study suggesting higher metabolic rates were a reliable predictor of extinction likelihood. Credit: Hendricks, J. R., Stigall, A. L., and Lieberman, B. S. 2015. The Digital Atlas of Ancient Life: delivering information on paleontology and biogeography via the web. Palaeontologia Electronica, Article 18.2.3E.

Σύμφωνα με τον Luke Strotz, μεταδιδακτορικό ερευνητή στο Ινστιτούτο Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Κάνσας, ερευνήθηκε η πιθανότητα εξαφάνισης ενός είδους σε συνάρτηση με την πρόσληψη ενέργειας από έναν οργανισμό. Διαπιστώθηκε μια διαφορά για τα είδη των μαλακίων που εξαφανίστηκαν τα τελευταία 5 εκατομμύρια χρόνια και αυτών που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Αυτά που έχουν εξαφανιστεί είχαν υψηλότερους ρυθμούς μεταβολισμού σε σχέση με αυτά που επιβίωσαν. Αυτά που έχουν χαμηλότερες απαιτήσεις ενέργειας για να συντηρηθούν είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν, σε σχέση με τους οργανισμούς με υψηλότερους μεταβολικούς ρυθμούς.

Η έκφραση «η επιβίωση του ισχυρότερου» που συνήθως χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την εξέλιξη των ειδών, ίσως θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την έκφραση «η επιβίωση του πιο τεμπέλη» ή με την «επιβίωση του νωθρότερου».

Οι ερευνητές δήλωσαν ότι η εργασία τους θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην πρόβλεψη των ειδών που ενδέχεται να εξαφανιστούν στο προσεχές μέλλον, εξαιτίας της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής.

Πηγές: http://news.ku.edu/2018/08/15/new-research-suggests-evolution-might-favor-%E2%80%98survival-laziest%E2%80%99 - https://physicsgg.me/2018/08/23/νέα-έρευνα-δείχνει-ότι-η-εξέλιξη-ευνοε/

Αρχαία Ελληνικά, η υπέροχη γλώσσα. Ces phénomènes d'édition surprises : en Italie, La Langue géniale d'Andrea Marcolongo

Η ελληνίστρια και συγγραφέας Andrea Marcolongo είδε το βιβλίο της για τα αρχαία ελληνικά να πουλά 150.000 αντίτυπα στην Ιταλία, ενώ εκδόθηκε σε 27 ακόμα χώρες. Στην Ελλάδα βρίσκεται ήδη στην δεύτερη έκδοση.

Συνέντευξη από την ελληνίστρια Andrea Marcolongo πήρε η εφημερίδα Le Figaro, υπό τον τίτλο: «Αρχαία Ελληνικά, η υπέροχη γλώσσα».

«Το ξέρουμε όλοι: η πρώτη αντίδραση μπροστά σε ένα αρχαίο κείμενο κυμαίνεται ανάμεσα στην παράλυση και στο γνήσιο τρόμο. Επέλεξα εννέα λόγους για να αγαπήσω και να μιλήσω για αυτό που η ελληνική γλώσσα είναι σε θέση να λέει με τρόπο μοναδικό, ξεχωριστό, διαφορετικό από κάθε άλλη γλώσσα – και ναι, για να διαλύσω τους φόβους σας, μετατρέποντάς τους ενδεχομένως σε πάθος», δήλωσε μεταξύ άλλων η Andrea Marcolongo.

Η ελληνίστρια και συγγραφέας είδε το βιβλίο της για τα αρχαία ελληνικά να πουλά 150.000 αντίτυπα στην Ιταλία, ενώ εκδόθηκε σε 27 ακόμα χώρες.

Με πολύ θερμή υποδοχή από κοινό και ακαδημαϊκή κοινότητα, το βιβλίο το συστήνουν πλέον στους μαθητές του Λυκείου, που μαθαίνουν αρχαία ελληνικά.

Η Andrea Marcolongo, ελληνίστρια, απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, έχει ταξιδέψει πολύ στη ζωή της και έχει ζήσει σε δέκα διαφορετικές πόλεις, μεταξύ των οποίων το Παρίσι, το Ντακάρ, το Σεράγεβο και τώρα το Λιβόρνο. Έχοντας ειδικευτεί στη μυθοπλασία, εργάστηκε ως σύμβουλος επικοινωνίας για πολιτικούς και εταιρείες. Ωστόσο η κατανόηση της ελληνικής γλώσσας υπήρξε πάντα το μεγάλο ερωτηματικό στη ζωή της και σε αυτήν αφιέρωσε κάμποσες νύχτες αγρύπνιας. Αυτό είναι το πρώτο της βιβλίο, το οποίο πρωτοεκδόθηκε στην Ιταλία το 2016 µε τεράστια επιτυχία και πωλήσεις που ξεπερνούν τα 100.000 αντίτυπα, ενώ μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες. «Ce livre est d'abord celui d'une femme qui a appris le grec, une sorte d'aventure personnelle, mais pas un manuel qui donne des leçons», confie Andrea Marcolongo. Philippe Matsas/©Philippe MATSAS/Leemage

Στην Ελλάδα βρίσκεται ήδη στην δεύτερη έκδοση, σημειώνεται σχετικά. Η ίδια η συγγραφέας λέει για το βιβλίο της:

«Πάνω απ’ όλα αυτό το βιβλίο μιλάει γι’ αγάπη: η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν η πιο μακροχρόνια και πιο ωραία ιστορία της ζωής μου. ∆εν έχει σημασία αν ξέρετε αρχαία ελληνικά ή όχι. Αν ναι, θα σας αποκαλύψω ιδιαιτερότητες για τις οποίες κανείς δε σας μίλησε στο λύκειο, ενώ σας βασάνιζαν με καταλήξεις ονομάτων και παραδείγματα. Αν όχι, τόσο το καλύτερο. Η περιέργειά σας θα είναι η λευκή σελίδα που θα γεμίσετε.

Με δυο λόγια, η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο, ένας τρόπος, ειδικά σήμερα, χρήσιμος και μεγαλοφυής. ∆εν προβλέπονται εξετάσεις ούτε διαγωνίσματα στην τάξη: αν, στο τέλος της ανάγνωσης, έχω καταφέρει να σας παρασύρω και ν’ απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν είχατε θέσει ποτέ στον εαυτό σας, αν τελικά καταλάβετε τον λόγο τόσων ωρών μελέτης, τότε θα έχω πετύχει τον στόχο μου».

Πηγές: Ces phénomènes d'édition surprises : en Italie, La Langue géniale d'Andrea Marcolongo - Αρχαία Ελληνικά, η υπέροχη γλώσσα

Μετά την Κυβέλη, βρέθηκαν ο Διόνυσος και ο Πάνας στα Κοτύωρα του Πόντου. Kotyora: Statues were found of Dionysus and Pan

Σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο κάστρο της θεάς Κυβέλης. Statuettes of Dionysus and Pan have now come to light in Kotyora.

Ενάμιση χρόνο μετά τα δημοσιεύματα που έστελναν σήμα κινδύνου για το κάστρο της θεάς Κυβέλης στα Κοτύωρα (τουρκικά: Ordu) εξαιτίας του γειτονικού λατομείου, νέες αρχαιολογικές ανακαλύψεις έρχονται να φέρουν νέο κύμα δημοσιότητας στα νοτιοδυτικά της πόλης της Πόντου.

Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και φέτος στο Κάστρο Κουρούλ, όπως είναι η επίσημη ονομασία του αρχαιολογικού χώρου. H σκαπάνη έφερε στο φως αγαλματίδια του Διόνυσου και του Πάνα. Επίσης, εντοπίστηκε φιγούρα ζώου.

Kurul Castle is located at the peak of the Kurul Rocks in Ordu’s Bayadı village and dates back to the age of King Mithridates VI, who ruled over Pontus and Armenia Minor in northern Anatolia from about 120 B.C. to 63 B.C. Archaeological digs started in 2010 in the castle. The castle’s 250-300 stairs were unearthed during excavations, as well as a number of earthenware roof tiles and ceramic pieces. Examinations of the findings showed that a settlement had existed in the castle between the first and second centuries B.C.

Φέτος στο κάστρο Κουρούλ εργάζονται 15 αρχαιολόγοι υπό τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Γκαζί Σουλεϊμάν Γιουσέλ Σενγιούρτ. Μαζί με τις ανασκαφές συνεχίζονται και οι εργασίες αναστήλωσης, ώστε ο αρχαιολογικός χώρος να γίνει και πάλι επισκέψιμος από το 2019. Το κάστρο βρίσκεται στον οικισμό Μπαγιαντί νοτιοδυτικά της πόλης των Κοτυώρων και χρονολογείται στην εποχή του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη.

Το άγαλμα της θεάς Κυβέλης που ανακάλυψαν Tούρκοι αρχαιολόγοι στα Κοτύωρα του Πόντου. Πρόκειται για άγαλμα 2.100 ετών, ύψους 1,10 μέτρων και βάρους 200 κιλών, που αναπαριστά τη θεά Κυβέλη την ώρα που κάθεται. In 2016, a 2,100-year-old 110-centimeter marble sculpture of mother goddess Kybele, depicted while sitting on her throne, was found at the site, which was hailed by one of Turkey’s most important recent archaeological finds.

Τον Σεπτέμβριο του 2016 έγινε διάσημο εξαιτίας του αγάλματος της θεάς Κυβέλης που βρέθηκε άθικτο. Το εκπληκτικής ομορφιάς μαρμάρινο άγαλμα, ηλικίας 2.100 ετών που δείχνει τη θεά καθισμένη σε θρόνο, πλέον βρίσκεται στο μουσείο των Κοτυώρων.

Τα Κοτύωρα, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα αποτελούσαν αποικία και φόρου υποτελής των Σινωπαίων, διατηρώντας όμως ιδία αρμοστεία. Κατά την Περσική κυριαρχία διατηρούσε την αυτονομία της όπως και όλες οι άλλες πόλεις της περιοχής αυτής. Με την ίδρυση του Βασιλείου του Πόντου, από τους Μιθριδάτες, υποτάχθηκε σ΄ αυτό. Από τα Κοτύωρα, όπου παρέμειναν εκεί οι Μύριοι επί 45 ημέρες μετά από πολλές κακουχίες επιβιβάστηκαν σε πλοία και απέπλευσαν για Σινώπη και από εκεί επέστρεψαν στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι κατά την περίφημη εκείνη κάθοδο των Μυρίων οι Κοτυωρίτες όχι μόνο δεν δέχθηκαν να φιλοξενήσουν αυτούς στις οικίες τους αλλά τους αρνήθηκαν και την αγορά τροφίμων. Προ αυτής της κατάστασης ο Ξενοφών διέταξε τη βίαιη κατάληψη οικιών καθώς και την δια της βίας προμήθεια τροφίμων και από τα πέριξ χωριά. Η εχθρική αυτή εκδήλωση των κατοίκων ήταν αποτέλεσμα των εισηγήσεων του αρμοστή της πόλης και όχι τόσο αυθόρμητη. Τελικά προσήλθαν πρέσβεις της Σινώπης και αφού στην αρχή απείλησαν πόλεμο στη συνέχεια επήλθε συμφιλίωση και έτσι οι Κοτυωρίτες παρείχαν κάθε διευκόλυνση στους μυρίους. Κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. τα Κοτύωρα αναφέρονται από τον Αρριανό ως μικρή κώμη, ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρόνους έπαψε ν΄ αναφέρεται πλέον. Kotyora was a colony and paid tribute to the Sinopians. Homer names it Kitoros in the Iliad. During Persian rule it kept its autonomy as did all cities in this region. With the founding of the Kingdom of the Pontus by the Mithridatids, it became subjugated to it. It was in Kotyora that the Ten Thousand stayed for 45 days and after many hardships, boarded ships and sailed for Sinopi and from there returned to Greece. It should be noted that during this famous March of the Ten Thousand, the Kotyorites not only refused to put them up in their homes but denied them the purchase of provisions. Faced with this situation Xenophon ordered the houses to be forcibly occupied as well as the purchase of food by force from the surrounding villages. This hostile behavior shown by the locals was proposed by the city’s commissioner and not so spontaneous. Finally ambassadors arrived from Sinopi and having first threatened war, were then reconciled and thus the Kotyorites offered their services to the Ten Thousand. During the 2nd c. AD, Kotyora is referred to by Arrian as a small town, while in Byzantine times it was no longer mentioned. The sculpture of Cybele sitting on her throne placed in a rectangular naiskos dates to the time of Mithridates, king of Pontus and Armenia Minor in northern Anatolia from 120 to 63 BC. In Anatolian mythology Kybele, Phrygian: Matar Kubileya/Kubeleya "Kubeleyan Mother was the personification of  earth. © S.Yücel Şenyurt

Η πόλη είναι κτισμένη στα παράλια του Εύξεινου Πόντου, στις υπώρειες του όρους Μπόζτεπε και δίπλα από τον ποταμό Μελάνθιο, που ρέει ανατολικά της πόλης. Ο Ξενοφών αναφέρει την πόλη ως αποικία της Σινώπης, ο δε Όμηρος στην Ιλιάδα την αποκαλεί Κύτωρο. Το όνομα Κοτύωρα προέρχεται από τον βασιλιά της Παφλαγονίας Κότυο και την ώρα (φρούριο). Μετά την ίδρυση του βασιλείου του Πόντου από τους Μιθριδάτες, τα Κοτύωρα (Ορντού) υποτάχθηκαν σ' αυτούς. Ο Στράβων αναφέρει ότι οι κάτοικοι των Κοτυώρων αποίκησαν την Φαρνακία, γεγονός που μας δείχνει ότι την εποχή εκείνη τα Κοτύωρα είχαν πολύ μεγάλο πληθυσμό.

Η παρουσία των Ελλήνων στην πόλη από τον 18ο αι., και η ενίσχυση της ελληνικής κοινότητας με κατοίκους από διάφορους ελληνικούς οικισμούς της εκκλησιαστικής περιφέρειας της μητρόπολης Νεοκαισάρειας από τα μέσα του 19ου αι., έδωσαν πληθυσμιακή και αναπτυξιακή ώθηση στην πόλη, η οποία άρχισε να μεγαλώνει σημαντικά, την ίδια περίοδο που η ναυτιλία στον Πόντο παρουσίαζε ραγδαία ανάπτυξη. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. και τις δύο πρώτες του 20ού τα Κοτύωρα καθίστανται οικονομικό κέντρο της περιοχής και της ενδοχώρας και φιλοξενούν όσους Έλληνες από τα χωριά της περιοχής θέλουν να εγκατασταθούν σε αυτήν.

Έτσι σταδιακά οι Έλληνες παίρνουν στα χέρια τους την παραγωγή και το εμπόριο της πόλης, αποκτούν οικονομική ευρωστία, αναπτύσσονται κοινωνικά και δημιουργούν μια αξιοθαύμαστη αστική κοινότητα. Τα ελληνικά Κοτύωρα στα μέσα του 19ου αι. είχαν δύο κύριες συνοικίες, της Υπαπαντής (τη Παναΐας ή το Πέραν μαχαλάν), στους πρόποδες του όρους Μπόζτεπε, στη δυτική είσοδο της πόλης, και του Αγίου Γεωργίου (τη Τσαϊρί τη μαχαλάν), που ήταν ανατολικά, κοντά στην αγορά. Η συνοικία της Υπαπαντής είχε τα πιο εντυπωσιακά σπίτια, αφού εκεί έμεναν οι εύπορες οικογένειες της πόλης. Προς τα τέλη του 19ου αι. κάτοικοι των χωριών της Χαλδίας ίδρυσαν και άλλη συνοικία στα Κοτύωρα, του Αγίου Νικολάου. Η πόλη απέκτησε ρυμοτομία και καλούς δρόμους στρωμένους με λευκή πέτρα.

Κάθε συνοικία είχε τη δική της ομώνυμη εκκλησία, ενώ σημαντική ήταν και η εκπαιδευτική δράση, με ένα τουλάχιστον σχολείο σε κάθε συνοικία. Κατά τον Παπαμιχαλόπουλο, ο πληθυσμός της πόλης στις αρχές του 20ού αι. έφτανε τους 10.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 5.500 ήταν Έλληνες, οι 2.500 Τούρκοι και οι υπόλοιποι Αρμένιοι.

Η ενδοχώρα ήταν εύφορη και από το λιμάνι της πόλης εξάγονταν προς την Ευρώπη, την Αίγυπτο και την Αραβία πολλά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Διοικητικά, μέχρι την Ανταλλαγή, η πόλη ήταν πρωτεύουσα υποδιοίκησης (επαρχίας) που υπαγόταν στο νομό Τραπεζούντας και διατηρούσε έξι ναχιγιέδες (δήμους), στους οποίους υπάγονταν 309 χωριά με 120.000 κατοίκους. Από αυτούς, οι μισοί περίπου ήταν Έλληνες, οι περισσότεροι από τους οποίους χάθηκαν στα χρόνια των διωγμών και της Γενοκτονίας.

Πηγές: http://www.hurriyetdailynews.com/photo-dionysus-pan-sculptures-found-at-site-of-2-100-year-old-goddess-kybele-in-northern-turkey-135243 - http://www.mixanitouxronou.gr/meta-to-agalma-tis-miteras-ton-theon-vrethikan-o-dionysos-kai-o-panas-sta-kotyora-toy-pontoy-simantikes-archaiologikes-anakalypseis-sto-kastro-tis-theas-kyvelis/ - http://www.pontos-news.gr/pontic-article/3321/kotyora