Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Σάββατο 4 Απριλίου 2020

Η δημιουργικότητα μουσικών της τζαζ στο μικροσκόπιο. Where in the brain does creativity come from? Evidence from jazz musicians

Ερευνητές ανέλυσαν την εγκεφαλική δραστηριότητα μουσικών για να ανακαλύψουν σε ποιο ημισφαίριο του εγκεφάλου εδράζεται η δημιουργικότητα. A new brain-imaging study has studied the brain activity of jazz guitarists during improvisation to show that creativity is, in fact, driven primarily by the right hemisphere in musicians who are comparatively inexperienced at improvisation. However, musicians who are highly experienced at improvisation rely primarily on their left hemisphere. Playing guitar. Credit: © MIGUEL GARCIA SAAVED / Adobe Stock

Ποιο ημισφαίριο του εγκεφάλου ευθύνεται για την δημιουργικότητα; Είναι ένα το ημισφαίριο το οποίο ευθύνεται για την ανάδυσή της ή προκύπτει από τη συντονισμένη δραστηριότητα περιοχών και στα δύο ημισφαίρια;

Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν επί χρόνια τους επιστήμονες, μία πρόσφατη όμως δημοσίευση ερευνητών του Πανεπιστημίου του Ντρέξελ στην Πενσυλβάνια έρχεται να φωτίσει περισσότερο την νευρωνική βάση της δημιουργικότητας.

Σε πρόσφατη δημοσίευσή τους στην επιστημονική επιθεώρηση «NeuroImage» παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα έρευνας σε μία ομάδα μουσικών τα οποία υποδεικνύουν ότι το εγκεφαλικό υπόβαθρο της δημιουργικότητας στην πραγματικότητα εξαρτάται από το… τι εννοούμε με τη λέξη δημιουργικότητα: η καλή διεκπεραίωση μίας ενασχόλησης είναι υπόθεση του αριστερού ημισφαιρίου, ενώ η ικανότητα για προσαρμογή σε μη συνηθισμένες καταστάσεις επαφίεται στο δεξί ημισφαίριο.

Εγκεφαλογράφημα παίζοντας μουσική

A jazz guitarist performing while EEG is recorded. The image is credited to Drexel University.

Για να καταλήξουν στο συμπέρασμα αυτό οι ερευνητές κατέγραψαν μέσω εγκεφαλογραφήματος την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου από 32 κιθαρίστες του μουσικού είδους τζαζ. Ανάμεσα σε αυτούς, άλλοι ήταν ιδιαίτερα πεπειραμένοι ενώ άλλοι βρίσκονταν στα πρώτα τους βήματα. Καθένας από αυτούς κλήθηκε να κάνει πρόβα σε έξι κομμάτια τζαζ, συγχρονίζοντας το παίξιμό του με μουσικούς οι οποίοι έπαιζαν διαφορετικά όργανα. Έπειτα, κατέγραψαν την εγκεφαλική δραστηριότητα δασκάλων κιθάρας οι οποίοι κλήθηκαν να παίξουν τα κομμάτια αυτά με τον κατά το δυνατόν ακριβή και σωστό τρόπο.

Σε πρώτο στάδιο, οι ερευνητές συνέκριναν την εγκεφαλική δραστηριότητα των 32 συμμετεχόντων με αυτή των καθηγητών κιθάρας. Η στατιστική ανάλυση κατέδειξε ότι στους συμμετέχοντες των οποίων η ποιότητα του μουσικού κομματιού προσέγγιζε αυτή των καθηγητών, οι εμπρόσθιες περιοχές του εγκεφάλου του αριστερού ημισφαιρίου παρουσίαζαν μεγαλύτερη δραστηριότητα. Αντίθετα, όσων οι εκτελέσεις δεν είχαν σημαντική διαφορά ως προς την ποιότητα με αυτή των καθηγητών, η εγκεφαλική δραστηριότητα εντοπιζόταν κυρίως στο δεξί ημισφαίριο.

Έπειτα, οι επιστήμονες εκτέλεσαν μία συμπληρωματική ανάλυση: συνέκριναν την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου των συμμετεχόντων οι οποίοι ήταν πεπειραμένοι και αυτών οι οποίοι βρίσκονταν στο ξεκίνημά τους. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής εμφάνισαν ένα τελείως διαφορετικό μοτίβο: και στις δύο ομάδες συμμετεχόντων η έντονη δραστηριότητα του εγκεφάλου παρατηρούταν σε περιοχές του δεξιού ημισφαιρίου.

Ορίζοντας τη δημιουργικότητα

Brain activity maps showing areas associated with high-creativity performances compared with lower-creativity performances. Each map shows a top view of the head. The image is credited to Drexel University.

Επιχειρώντας να κατανοήσουν τη διαφορά στα μοτίβα μεταξύ των διαφορετικών αναλύσεων οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο κανείς ορίζει την έννοια της δημιουργικότητας, η εγκεφαλική δραστηριότητα εντοπίζεται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου: εάν αναφερόμαστε στη δημιουργικότητα με την έννοια της ποιότητας του αποτελέσματος (εν προκειμένω του μουσικού κομματιού), είναι το αριστερό ημισφαίριο το οποίο διαδραματίζει καίριο λόγο. Αντίθετα, αν με τον όρο δημιουργικότητα εννοούμε την ικανότητα ενός ατόμου να ανταποκρίνεται σε καταστάσεις με τις οποίες δεν είναι συνηθισμένος (όπως στην περίπτωση των νέων μουσικών) τότε το δεξί ημισφαίριο παίζει σημαντικό ρόλο.

Η έρευνα αυτή θα βοηθήσει την επιστημονική κοινότητα να κατανοήσει με ποιον τρόπο οι διάφορες ενασχολήσεις των ανθρώπων επηρεάζουν την εγκεφαλική δραστηριότητα.

Πηγές: David S. Rosen, Yongtaek Oh, Brian Erickson, Fengqing (Zoe) Zhang, Youngmoo E. Kim, John Kounios. Dual-process contributions to creativity in jazz improvisations: An SPM-EEG studyNeuroImage, 2020; 213: 116632 DOI: 10.1016/j.neuroimage.2020.116632 - https://neurosciencenews.com/creativity-jazz-brain-16040/ - https://www.tovima.gr/2020/04/04/science/i-dimiourgikotita-mousikon-tis-tzaz-sto-mikroskopio/




Τρίτη 31 Μαρτίου 2020

Μεταφράζοντας τον εγκέφαλο. Translating the brain

Οι επιστήμονες έκαναν ακόμη ένα βήμα για τη δημιουργία μηχανών που καταλαβαίνουν τι λέει ένας άνθρωπος, αναλύοντας μόνο τα εγκεφαλικά κύτταρά του και μετατρέποντας, στη συνέχεια, αυτόματα, σε γραπτό κείμενο, τις προτάσεις του. Researchers in US tracked the neural data from people while they were speaking. Computer-generated image of a brain. The team found the accuracy of the latest system was far higher than previous approaches. Photograph: Jezper/Alamy

Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος μπορεί να αποκωδικοποιήσει τη νευρωνική δραστηριότητα του εγκεφάλου και να τη «μεταφράσει» σε πραγματικό χρόνο σε προτάσεις με μεγάλη ακρίβεια (σφάλμα μόνο 3%), κάτι που επιτυγχάνεται για πρώτη φορά σε αυτόν τον βαθμό.

Οι διεπαφές εγκεφάλου-μηχανής (brain-machine interfaces) είχαν έως τώρα περιορισμένη επιτυχία στο να αποκωδικοποιήσουν τη σκέψη με βάση μόνο την εγκεφαλική δραστηριότητα και έτσι να δημιουργήσουν τεχνητή ομιλία, έχοντας πετύχει ακρίβεια αρκετά μικρότερη από τη φυσική ομιλία, ενώ μέχρι σήμερα δεν είχαν καταφέρει να «διαβάσουν» ολόκληρες προτάσεις παρά μόνο λέξεις.

Αυτήν τη φορά, οι ερευνητές, με επικεφαλής τους Τζόζεφ Μέικιν και Έντουαρντ Τσανγκ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σαν Φρανσίσκο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό νευροεπιστήμης «Nature Neuroscience», αξιοποίησαν τις τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της μηχανικής μετάφρασης για να εκπαιδεύσουν τεχνητά νευρωνικά δίκτυα να μετατρέπουν απευθείας τα σήματα των νευρώνων σε προτάσεις.

The decoding pipeline. Each participant read sentences from one of two data sets (MOCHA-TIMIT, picture descriptions) while neural signals were recorded with an ECoG array (120–250 electrodes) covering peri-Sylvian cortices. The analytic amplitudes of the high-γ signals (70–150 Hz) were extracted at about 200 Hz, clipped to the length of the spoken sentences, and supplied as input to an artificial neural network. The early stages of the network learn temporal convolutional filters that, additionally, effectively downsample these signals. Each filter maps data from twelve-sample-wide windows across all electrodes (e.g., the green window shown on the example high-γ signals in red) to single samples of a feature sequence (highlighted in the green square on the blue feature sequences); then slides by twelve input samples to produce the next sample of the feature sequence; and so on. One hundred feature sequences are produced in this way, and then passed to the encoder RNN, which learns to summarize them in a single hidden state. The encoder RNN is also trained to predict the MFCCs of the speech audio signal that temporally coincide with the ECoG data, although these are not used during testing (see text for details). The final encoder hidden state initializes the decoder RNN, which learns to predict the next word in the sequence, given the previous word and its own current state. During testing, the previous predicted word is used instead.

Τέσσερις εθελοντές, στο κρανίο των οποίων είχαν εμφυτευθεί ηλεκτρόδια καταγραφής της νευρωνικής δραστηριότητας, διάβαζαν φωναχτά προτάσεις κειμένου. Το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης έμαθε έτσι να συσχετίζει τα νευρωνικά σήματα με την ομιλία και τα συστατικά των λέξεων (φωνήεντα, σύμφωνα κ.ά.), ενώ στη συνέχεια έμαθε να «δένει» τις λέξεις σε προτάσεις.

Η ακρίβεια του αλγόριθμου είναι ανάλογη εκείνης που χρησιμοποιούν τα «έξυπνα» επαγγελματικά υπολογιστικά συστήματα αυτόματης μετατροπής της ομιλίας σε γραπτό κείμενο. Πάντως, σύμφωνα με τους ερευνητές, το σύστημα χρειάζεται ακόμη περαιτέρω βελτίωση, καθώς έως τώρα δεν μπορεί να ξεπεράσει τις 30 έως 50 προτάσεις με βάση ένα λεξιλόγιο έως 250 λέξεων. Το επόμενο βήμα θα είναι να μπορεί το σύστημα να μετατρέπει σε προτάσεις τη νευρωνική δραστηριότητα ανθρώπων που απλώς σκέφτονται και δεν μιλάνε.




Παρασκευή 27 Μαρτίου 2020

Βρέθηκε σε απολίθωμα ο πρόγονος όλων των ζώων. Ancestor of all animals identified in Australian fossils

Ikaria wariootia, ένας πρόγονος από μια μακρινή εποχή. Geologists have discovered the first ancestor on the family tree that contains most animals today, including humans. The wormlike creature, Ikaria wariootia, is the earliest bilaterian, or organism with a front and back, two symmetrical sides, and openings at either end connected by a gut. It was found in Ediacaran Period deposits in Australia and was 2-7 millimeters long, with the largest the size of a grain of rice. Ikaria wariootia in life position. Image credit: Sohail Wasif / University of California, Riverside.

Τον πρώτο πρόγονο του οικογενειακού δέντρου που περιλαμβάνει τα πιο πολλά γνωστά ζώα σήμερα, περιλαμβανομένων των ανθρώπων, ανακάλυψε διεθνής ομάδα ερευνητών της οποίας ηγήθηκαν γεωλόγοι του UC Riverside.

Το μικροσκοπικό, σκωληκοειδές πλάσμα, ονόματι Ikaria wariootia, είναι το αρχαιότερο αμφίπλευρο- οργανισμός με πίσω και μπροστά μέρος, δύο συμμετρικές πλευρές και ανοίγματα στην κάθε άκρη που συνδέονται από ένα έντερο. Το σχετικό επιστημονικό άρθρο δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences.

Οι αρχαιότεροι πολυκύτταροι οργανισμοί, όπως τα σφουγγάρια και η άλγη, είχαν διάφορα σχήματα. Συλλογικά γνωστά ως Ediacarn Biota, πρόκειται για μια ομάδα που περιλαμβάνει τα παλαιότερα απολιθώματα πολύπλοκων, πολυκυτταρικών οργανισμών. Ωστόσο τα πιο πολλά από αυτά δεν συνδέονται με πλάσματα που υπάρχουν σήμερα, μεταξύ των οποίων και πλάσματα γνωστά ως Dickinsonia που στερούνται βασικά χαρακτηριστικά των πιο πολλών ζώων (όπως πχ το στόμα ή το έντερο).

Η ανάπτυξη διμερούς συμμετρίας ήταν κρίσιμης σημασίας βήμα στην εξέλιξη της ζωής, παρέχοντας σε οργανισμούς τη δυνατότητα να κινούνται με σκοπό κι έναν κοινό, μα επιτυχή τρόπο να οργανώνουν τα σώματά τους. Μια ποικιλία ζώων, από σκουλήκια μέχρι έντομα και από τους δεινόσαυρους ως τους ανθρώπους, διοργανώνονται γύρω από το ίδιο αυτό βασικό αμφίπλευρο σχέδιο.

Εξελικτικοί βιολόγοι που μελετούν τα γενετικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων ζώων προέβλεπαν πως ο αρχαιότερος πρόγονος όλων των αμφίπλευρων θα ήταν απλός και μικρός, με στοιχειώδη αισθητήρια. Η διατήρηση και ταυτοποίηση των απολιθωμένων απομειναρίων ενός τέτοιου ζώου πιστευόταν πως θα ήταν δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Για 15 χρόνια οι επιστήμονες συμφωνούσαν πως απολιθωμένα λαγούμια από την Εδιακρανική Περίοδο, 555 εκατ. ετών, που είχαν βρεθεί στη Νιλπένα της Αυστραλίας, είχαν γίνει από αμφίπλευρα. Ωστόσο δεν υπήρχαν ίχνη του πλάσματος που τα έφτιαξε.

Ikaria wariootia, a wormlike creature that lived more than 555 million years ago (Ediacaran period) in what is now Australia, is the earliest bilaterian, according to new research led by University of California, Riverside researcher Scott Evans. Primordial ocean floor concept. Credit: © AnnaPa / Adobe Stock

Ο Σκοτ Έβανς διδακτορικός του UC Riverside και η Μαίρη Ντρόσερ, καθηγήτρια γεωλογίας, εντόπισαν μικροσκοπικές οβάλ προεξοχές κοντά σε κάποια από αυτά τα λαγούμια. Με χρηματοδότηση της NASA χρησιμοποίησαν ένα τρισδιάστατο σκάνερ με λέιζερ που αποκάλυψε το σχήμα ενός κυλινδρικού σώματος με ένα ξεκάθαρο κεφάλι και μια ουρά, και διαφαινόμενη μυϊκή δομή. Το πλάσμα είχε μήκος 2 με 7 χιλιοστά και πλάτος 1 με 2,5 χιλιοστά, με το μεγαλύτερο όσων βρέθηκαν να έχει το σχήμα και το μέγεθος ενός κόκκου ρυζιού- όσο χρειαζόταν για να σκαφτούν τα συγκεκριμένα λαγούμια.

«Νομίζαμε ότι αυτά τα πλάσματα θα έπρεπε να είχαν υπάρξει κατά το διάστημα εκείνο, αλλά πάντα ξέραμε ότι θα ήταν δύσκολο να τα αναγνωρίσουμε» είπε ο Έβανς. «Όταν είχαμε τις 3D σαρώσεις, ξέραμε ότι είχαμε κάνει μια σημαντική ανακάλυψη».

«Τα λαγούμια των Ikaria βρίσκονται πιο χαμηλά από οτιδήποτε άλλο. Είναι το αρχαιότερο απολίθωμα που έχουμε με αυτόν τον βαθμό πολυπλοκότητας» είπε η Ντρόσερ. «Τα Dickinsonia και άλλα μεγάλα πράγματα ήταν πιθανότατα εξελικτικά αδιέξοδα. Ξέραμε ότι επίσης είχαμε πολλά μικρά πράγματα και σκεφτήκαμε ότι αυτά μπορεί να ήταν τα πρώιμα αμφίπλευρα που αναζητούσαμε».

Type specimen of Ikaria wariootia from Nilpena, including (A) photograph; and (B-D) 3D laser scans; notice distinct bilateral symmetry (wider end identified by white star in C and deeper end by black star in D). Scale bars – 1 mm. Image credit: Evans et al, doi: 10.1073/pnas.2001045117.

Παρά το σχετικά απλό σχήμα του, το Ikaria ήταν ήταν πολύπλοκο σε σχέση με άλλα απολιθώματα της περιόδου. Έσκαβε σε λεπτά στρώματα οξυγωνομένης άμμου στον ωκεανό, αναζητώντας οργανική ύλη, υποδεικνύοντας στοιχειώδεις δυνατότητες αίσθησης. Το σχήμα υποδεικνύει ξεκάθαρα μπροστά και πίσω μέρος, υποστηρίζοντας την κίνηση που διαφαίνεται από τα λαγούμια. Επίσης, φαίνεται πως τα Ikaria κινούνταν συστέλλοντας μύες ανά το σώμα, όπως ένα σκουλήκι.

Πηγές: Scott D. Evans, Ian V. Hughes, James G. Gehling, and Mary L. Droser. Discovery of the oldest bilaterian from the Ediacaran of South AustraliaPNAS, March 23, 2020 DOI: 10.1073/pnas.2001045  - http://www.sci-news.com/paleontology/ikaria-wariootia-08254.html - https://www.huffingtonpost.gr/entry/vretheke-se-apolithoma-o-proyonos-olon-ton-zoon_gr_5e79de84c5b62f90bc512861117



Πέμπτη 26 Μαρτίου 2020

Εμφύτευμα χαρτογραφεί την εγκεφαλική δραστηριότητα. New brain reading technology could help the development of brainwave-controlled devices

Καινούρια μέθοδο καταγραφής της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου ανέπτυξαν άγγλοι επιστήμονες, ανοίγοντας τον δρόμο για εκλεπτυσμένες συσκευές νευροπροσθετικής. A new method to accurately record brain activity at scale has been developed. The technique could lead to new medical devices to help amputees, people with paralysis or people with neurological conditions such as motor neuron disease. Using the latest in electronics and engineering techniques, the new device combines silicon chip technology with super-slim microwires, up to 15-times thinner than a human hair. The image is credited to Andreas Schaefer.

Μία πρωτοποριακή μέθοδο καταγραφής της εγκεφαλικής δραστηριότητας ανέπτυξαν επιστήμονες από το Ινστιτούτο Φράνσις Κρικ στην Αγγλία.

Η συγκεκριμένη μέθοδος, οι τεχνικές λεπτομέρειες της οποίας δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση «Science Advances», αξιοποιεί μία συσκευή πολύ μικρών διαστάσεων η οποία εμφυτεύεται στον εγκέφαλο και καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρώνων σε διαφορετικά επίπεδα του εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες μπορούν με αυτόν τον τρόπο να έχουν μία πλήρη εικόνα για τη δραστηριότητα των νευρώνων, κάτι το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη νευροπροσθετικών συσκευών οι οποίες θα διευκολύνουν την κίνηση ανθρώπων με διάφορες μορφές παράλυσης.

Στα άδυτα του εγκεφάλου

New Silicon-based Chips Could Improve Brain-Machine Interfaces
A close up of the microwire array. With a silicon chip attached to the top and the wires at the bottom gently inserted into the brain, this device can help researchers take a movie of neural activity. Credit: Andrew Brodhead/Stanford News Service

Το πλεονέκτημα της νέας μεθόδου είναι ότι έχει τη δυνατότητα να καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα τόσο του φλοιού του εγκεφάλου όσο και περιοχών οι οποίες βρίσκονται σε μεγαλύτερο βάθος. Για τη μέθοδο αυτή οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν έναν επεξεργαστή ο οποίος είναι συνδεδεμένος με πολύ λεπτά καλώδια, 15 φορές λεπτότερα απ’ ότι μία ανθρώπινη τρίχα.

Χάριν στη δομή τους, τα καλώδια αυτά μπορούν να διεισδύουν σε βαθύτερα στρώματα του εγκεφάλου χωρίς χειρουργική επέμβαση, ανιχνεύοντας τη δραστηριότητα των νευρώνων και χαρτογραφώντας τις ενεργές περιοχές του εγκεφάλου σε μία δεδομένη στιγμή. Μάλιστα, μπορούν να κατευθυνθούν σε συγκεκριμένες περιοχές με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν ταυτόχρονα να καταγράφουν τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρώνων αλλά και να μεταφέρουν ηλεκτρικά σήματα τα οποία θα παρέχονται από τους επιστήμονες.

«Αυτή η τεχνολογία αποτελεί τη βάση για πολλές εφαρμογές τόσο στη νευροεπιστήμη όσο σε άλλα επιστημονικά πεδία», σημείωσε σε σχετικές δηλώσεις του ο επικεφαλής της ομάδας και καθηγητής νευροεπιστήμης Αντρέα Σέφερ, συμπληρώνοντας ότι «θα μπορούσε μάλιστα να οδηγήσει σε εφαρμογές όπου ένα ηλεκτρικό σήμα του εγκεφάλου θα μπορεί να μεταφέρεται απευθείας σε μία συσκευή, βοηθώντας παραδείγματος χάριν τους ανθρώπους με αναπηρία να ελέγξουν την κίνηση μίας νευροπροσθετικής συσκευής».

Παρόλο που τα πειράματα έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής μόνο σε ποντίκια, η εν λόγω συσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, και σε μεγαλύτερα θηλαστικά. Ο επόμενος στόχος λοιπόν της ερευνητικής ομάδας είναι να προσαρμόσουν αυτό το σύστημα με τέτοιον τρόπο ώστε στο μέλλον να μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια και στον άνθρωπο.

Πηγές: Abdulmalik Obaid, Mina-Elraheb Hanna, Yu-Wei Wu, Mihaly Kollo, Romeo Racz, Matthew R. Angle, Jan Müller, Nora Brackbill, William Wray, Felix Franke, E. J. Chichilnisky, Andreas Hierlemann, Jun B. Ding, Andreas T. Schaefer, Nicholas A. Melosh. Massively parallel microwire arrays integrated with CMOS chips for neural recordingScience Advances, 2020; 6 (12): eaay2789 DOI: 10.1126/sciadv.aay2789 - https://neurosciencenews.com/brainwave-neuroprosthesis-15955/ https://www.tovima.gr/2020/03/23/science/emfyteyma-xartografei-tin-egkefaliki-drastiriotita/


Τετάρτη 25 Μαρτίου 2020

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Μονοτονία». Constantine P. Cavafy, “Monotony”

James Gleeson, We Inhabit the Corrosive Littoral of Habit, 1940

Την μια μονότονην ημέραν άλλη
μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν
τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι —
η όμοιες στιγμές μας βρίσκουνε και μας αφίνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.
Aυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·
είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.
Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.

Ben Cowan, Sans titre

MONOTONY

Harriet Backer (1845–1932), Solitude (c 1880), media and dimensions not known, Private collection. The Athenaeum.

One monotonous day follows another
equally monotonous. The same things
will happen again, and then will happen again,
the same moments will come and go.

A month passes by and brings another month.
Easy to guess what lies ahead:
all of yesterday’s boredom.
And tomorrow ends up no longer like tomorrow.

Mark Rothko, Black in Deep Red, 1957

Reprinted from C.P. CAVAFY: Collected Poems Revised Edition, translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard, edited by George Savidis. Translation copyright © 1975, 1992 by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Princeton University Press.







Τρίτη 24 Μαρτίου 2020

Γιουβάλ Νόα Χαράρι: Ο κόσμος μετά τον κορονοϊό. Yuval Noah Harari: the world after coronavirus

Ο Ισραηλινός δημοσιογράφος και πολυδιαβασμένος συγγραφέας αναρωτιέται αν θα πρέπει να θυσιάσουμε την ιδιωτικότητα και τα προσωπικά μας δεδομένα, στον βωμό της υγείας και κατά πόσο θα μπορέσει να συνεργαστεί πραγματικά η διεθνής κοινότητα. This storm will pass. But the choices we make now could change our lives for years to come. John Keane, Moment, 2003.

Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τώρα μια παγκόσμια κρίση, ίσως τη μεγαλύτερη της γενιάς μας. Οι αποφάσεις που θα λάβουν οι πολίτες και οι κυβερνήσεις τις επόμενες εβδομάδες, θα διαμορφώσουν πιθανώς τον κόσμο για τα επόμενα χρόνια. Θα διαμορφώσουν όχι μόνο τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αλλά και την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό.

Πρέπει να δράσουμε γρήγορα και αποφασιστικά.

David Michael Bowers, Ship of Fools, 2014

Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των ενεργειών μας. Όταν επιλέγουμε μεταξύ διάφορων εναλλακτικών, πρέπει να σκεφτόμαστε, όχι μόνο πώς θα ξεπεράσουμε την άμεση απειλή, αλλά και το πως θα είναι ο κόσμος που θα κατοικήσουμε όταν περάσει η καταιγίδα. Ναι, η καταιγίδα θα περάσει, η ανθρωπότητα θα επιζήσει, οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε ακόμα ζωντανοί - αλλά θα κατοικούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο.

Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα έκτακτης ανάγκης που παίρνουμε τώρα, θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Κάνουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες να προχωρούν πιο γρήγορα. Αποφάσεις που κανονικά μπορεί να παρθούν μετά από χρόνια συσκέψεων, παίρνονται πλέον, μέσα σε λίγες ώρες. Χρησιμοποιούνται νέες, ακόμη και επικίνδυνες πολλές φορές τεχνολογίες, επειδή ο κίνδυνος του να μην κάνεις τίποτα είναι μεγαλύτερος. Ολόκληρες χώρες γίνονται πειραματόζωα σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα. Τι συμβαίνει όταν όλοι εργάζονται από το σπίτι και επικοινωνούν μόνο από απόσταση; Τι συμβαίνει όταν ολόκληρα σχολεία και πανεπιστήμια κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά; Υπό κανονικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια δεν θα συμφωνούσαν ποτέ να διεξάγουν τέτοιου είδους πειράματα. Αλλά αυτές δεν είναι κανονικές συνθήκες.

Σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο ιδιαίτερα σημαντικές επιλογές. Η πρώτη έχει να κάνει με την ολοκληρωτική παρακολούθηση ή την ενδυνάμωση των πολιτών. Η δεύτερη είναι το δίλημμα ανάμεσα στην εθνικιστική απομόνωση και την παγκόσμια αλληλεγγύη.

Φανερή Παρακολούθηση

Hannah Hoch, Bouquet Of Eyes, 1930

Προκειμένου να σταματήσει η επιδημία, οι λαοί πρέπει να συμμορφωθούν με ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι επίτευξης αυτού του στόχου. Μία μέθοδος είναι η κυβέρνηση να παρακολουθεί τους πολίτες της και να τιμωρεί αυτούς που παραβιάζουν τους κανόνες. Σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της Γης, η τεχνολογία καθιστά δυνατή την παρακολούθηση όλων και συνεχώς. Πριν από πενήντα χρόνια, η KGB δεν μπορούσε να παρακολουθεί τα 240 εκατ. κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης 24 ώρες το 24ωρο, αλλά ούτε και θα μπορούσε να επεξεργαστεί αποτελεσματικά όλες τις πληροφορίες που τυχόν συγκεντρώνονταν. Η KGB βασιζόταν σε πράκτορες και αναλυτές και απλώς δεν μπορούσε να τοποθετήσει έναν πράκτορα πίσω από κάθε πολίτη. Τώρα όμως, οι κυβερνήσεις μπορούν να βασίζονται σε πανταχού παρόντες αισθητήρες και ισχυρούς αλγορίθμους.

Ολόκληρες χώρες γίνονται πειραματόζωα σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα. Τι συμβαίνει όταν όλοι εργάζονται από το σπίτι και επικοινωνούν μόνο από απόσταση; Τι συμβαίνει όταν ολόκληρα σχολεία και πανεπιστήμια κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά; Υπό κανονικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια δεν θα συμφωνούσαν ποτέ να διεξάγουν τέτοιου είδους πειράματα. Αλλά αυτές δεν είναι κανονικές συνθήκες.

Στη μάχη τους ενάντια στην επιδημία του κορονοϊού, αρκετές κυβερνήσεις έχουν ήδη αναπτύξει τα νέα εργαλεία επιτήρησης, με πιο ενδεικτική περίπτωση να αποτελεί η Κίνα. Παρακολουθώντας προσεκτικά τα smartphones των πολιτών, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες εκατομμύρια κάμερες αναγνωρίσεως προσώπου και υποχρεώνοντας τους κατοίκους να ελέγχουν και να αναφέρουν τη θερμοκρασία του σώματος και την ιατρική τους κατάσταση, οι κινεζικές αρχές δεν μπορούν μόνο να εντοπίσουν άμεσα τους ύποπτους φορείς κορονοϊών, εντοπίζουν και οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή μαζί τους. Εφαρμογές κινητών προειδοποιούν τους πολίτες για το πόσο κοντά βρίσκονται σε μολυσμένους ασθενείς.

Αυτού του είδους η τεχνολογία, δεν χρησιμοποιείται μόνο στην Ανατολική Ασία όμως. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εξουσιοδότησε πρόσφατα την Ισραηλινή Υπηρεσία Ασφαλείας να αναπτύξει τεχνολογία επιτήρησης, η οποία συνήθως προορίζεται για το πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και όχι για την παρακολούθηση ασθενών με κορονοϊό. Όταν η αρμόδια κοινοβουλευτική υποεπιτροπή αρνήθηκε να εγκρίνει το μέτρο, ο Νετανιάχου το έσπρωξε με ένα «επείγον διάταγμα».

Ίσως θεωρείτε ότι όλα αυτά δεν είναι και τίποτα το νέο, αφού τα τελευταία χρόνια, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και εταιρείες χρησιμοποιούν τις πιο εξελιγμένες τεχνολογίες για την παρακολούθηση και τον χειρισμό ανθρώπων. Ωστόσο, εάν δεν είμαστε προσεκτικοί, η επιδημία θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια σημαντική καμπή στην ιστορία της επιτήρησης. Όχι μόνο επειδή θα μπορούσε να ομαλοποιήσει την ανάπτυξη εργαλείων μαζικής επιτήρησης σε χώρες που τις έχουν απορρίψει μέχρι τώρα, αλλά ακόμη περισσότερο επειδή σημαίνει μια δραματική μετάβαση από την κρυφή επιτήρηση στην φανερή παρακολούθηση.

Μέχρι τώρα, όταν το δάχτυλό σας άγγιζε την οθόνη του έξυπνου κινητού που είχατε στα χέρια σας και έκανε κλικ πάνω σε ένα σύνδεσμο, η κυβέρνηση ήθελε να μάθει που ακριβώς «κλικάρατε», με την πανδημία του κορονοϊού όμως, η εστίαση του ενδιαφέροντος μετατοπίζεται. Τώρα η κυβέρνηση θέλει να γνωρίζει τη θερμοκρασία του δακτύλου σας και την αρτηριακή πίεση κάτω από την επιδερμίδα του.

Έκτακτη Ανάγκη

André Masson, Combat dans un sousterrain, 1926

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όταν προσπαθούμε να σκεφτούμε ποια είναι τα αισθήματά όσο αφορά στην παρακολούθηση, είναι ότι δεν ξέρουμε πως ακριβώς παρακολουθούμαστε και πως θα είναι τα χρόνια που θα έρθουν. Η τεχνολογία παρακολούθησης αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και αυτό που φαινόταν επιστημονική φαντασία πριν από 10 χρόνια είναι σήμερα κάτι το συνηθισμένο. Σκεφτείτε υποθετικά, πως υπάρχει μια κυβέρνηση που απαιτεί από κάθε πολίτη να φοράει βιομετρικό βραχιόλι που να παρακολουθεί τη θερμοκρασία του σώματος και τους καρδιακή χτύπους 24 ώρες το 24ωρο. Τα προκύπτοντα δεδομένα θα αποθηκεύονται και αναλύονται με κυβερνητικούς αλγορίθμους. Οι αλγόριθμοι θα ξέρουν ότι είστε άρρωστοι, πριν ακόμα το καταλάβετε εσείς οι ίδιοι και θα ξέρουν επίσης πού βρίσκεστε και ποιον συναντάτε. Οι «αλυσίδες της μόλυνσης» θα μπορούσαν να μειωθούν δραστικά, ακόμα και να κοπούν συνολικά. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε ενδεχομένως να σταματήσει την επιδημία σε λίγες μέρες. Ακούγεται υπέροχο, έτσι;

Το μειονέκτημα είναι βέβαια ότι αυτό θα δώσει νομιμότητα σε ένα τρομακτικό νέο σύστημα παρακολούθησης. Αν ξέρετε, για παράδειγμα, ότι έκανα κλικ σε έναν σύνδεσμο του Fox News (τηλεοπτικό δίκτυο στις ΗΠΑ, με ακροδεξιές πολλές φορές απόψεις) και όχι σε ένα σύνδεσμο του CNN, θα έχει μάθει κάτι για τις πολιτικές μου απόψεις και ίσως ακόμη και για την προσωπικότητά μου, αλλά αν μπορείτε να παρακολουθήσετε τι συμβαίνει με τη θερμοκρασία του σώματος μου, την αρτηριακή μου πίεση και τους καρδιακούς μου χτύπους καθώς παρακολουθώ ένα συγκεκριμένο βίντεο, μπορείτε να μάθετε τι με κάνει να γελάω, τι με κάνει να κλαίω, και αυτό που με κάνει πραγματικά να θυμώνω.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο θυμός, η χαρά, η πλήξη και η αγάπη είναι βιολογικά φαινόμενα όπως ο πυρετός και ο βήχας. Η ίδια τεχνολογία που αναγνωρίζει τον βήχα θα μπορούσε επίσης να εντοπίσει το γέλιο. Εάν οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις αρχίσουν να μαζεύουν βιομετρικά δεδομένα μαζικά, μπορούν να μας γνωρίσουν πολύ καλύτερα από ό, τι γνωρίζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και τότε δεν μπορούν απλώς να προβλέψουν τα συναισθήματά μας, αλλά και να τα χειραγωγήσουν και να μας πουλήσουν οτιδήποτε θέλουν - είτε αυτό είναι ένα προϊόν, είτε είναι ένας πολιτικός. Η βιομετρική παρακολούθηση θα καθιστούσε το hacking στα δεδομένα της Cambridge Analytica να μοιάζει με κάτι από την εποχή του λίθου. Φανταστείτε τους κατοίκους της Βόρειας Κορέας το 2030, όταν θα πρέπει να φορούν βιομετρικό βραχιόλι 24 ώρες το 24ωρο. Εάν ακούν μια ομιλία του «Μεγάλου Ηγέτη», Κιμ Γιονγκ Ουν και το βραχιόλι παίρνει ενδεικτικά σημάδια θυμού, τότε όλα θα έχουν τελειώσει γι' αυτούς.

Βέβαια, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι τα βραχιόλια βιομετρικής παρακολούθησης είναι ένα μέτρο που θα παρθεί σε περίοδο έκτακτης ανάγκης και πως θα σταματήσουν να αποτελούν πραγματικότητα, όταν η κατάσταση έκτακτης ανάγκης τελειώσει. Ωστόσο, τα προσωρινά μέτρα έχουν την άσχημη συνήθεια να διαρκούν περισσότερο από τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς υπάρχει πάντα μια νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κρύβεται στον ορίζοντα.

Η πατρίδα μου, το Ισραήλ, για παράδειγμα, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας του 1948, γεγονός που δικαιολόγησε μια σειρά προσωρινών μέτρων, από τη λογοκρισία του Τύπου και τη δήμευση γης, μέχρι και την παρασκευή πουτίγκας. Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας έχει κερδηθεί εδώ και πολύ καιρό, αλλά το Ισραήλ δεν δήλωσε ποτέ ότι η έκτακτη ανάγκη έχει πια περάσει και δεν κατάφερε να καταργήσει πολλά από τα προσωρινά μέτρα του 1948.

Ακόμη και όταν μηδενιστούν οι λοιμώξεις από τον κορονοϊό, ορισμένες κυβερνήσεις που ποθούν διακαώς τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους, θα μπορούν να ισχυριστούν ότι πρέπει να διατηρήσουν τα βιομετρικά συστήματα επιτήρησης, επειδή φοβούνται ένα δεύτερο κύμα κορονοϊού ή επειδή υπάρχει ένα νέο στέλεχος Ebola που εξελίσσεται στην κεντρική Αφρική ή επειδή . . . τέλοσπαντων μπορείτε να καταλάβετε.

Τα τελευταία χρόνια μαίνεται μια μεγάλη μάχη σχετικά με την ιδιωτικότητα του καθενός μας. Η κρίση του κορονοϊού μπορεί να είναι το σημείο ανατροπής της μάχης αυτής. Γιατί όταν οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στην ιδιωτική ζωή και την υγεία, συνήθως επιλέγουν την υγεία.

Η Αστυνομία του Σαπουνιού

John Keane, Fear No. 20761106, 2013

Το να ζητάς από τους ανθρώπους να επιλέξουν ανάμεσα στην ιδιωτική τους ζωή και την υγεία τους είναι, στην πραγματικότητα, η ίδια η ρίζα του προβλήματος. Επειδή πρόκειται για ψευδή επιλογή. Μπορούμε και πρέπει να απολαμβάνουμε τόσο την ιδιωτικότητα μας όσο και την υγεία μας. Μπορούμε να επιλέξουμε να προστατέψουμε την υγεία μας και να σταματήσουμε την επιδημία του κορονοϊού όχι με την καθιέρωση καθεστώτων ολοκληρωτικής επιτήρησης, αλλά με την ενδυνάμωση των πολιτών. Τις τελευταίες εβδομάδες, ορισμένες από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες για περιορισμό της επιδημίας κορονοϊών ενορχηστρώθηκαν από τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν και τη Σιγκαπούρη. Ενώ οι χώρες αυτές χρησιμοποίησαν κάποιες εφαρμογές παρακολούθησης, βασίστηκαν πολύ περισσότερο σε εκτεταμένες δοκιμές, στην ειλικρινή αναφορά και στην επιθυμητή συνεργασία ενός καλά πληροφορημένου κοινού.

Η κεντρική παρακολούθηση και οι σκληρές τιμωρίες δεν είναι ο μόνος τρόπος για να συμμορφωθούν οι πολίτες με ευεργετικές κατευθυντήριες γραμμές. Όταν οι άνθρωποι ενημερώνονται για τα επιστημονικά δεδομένα και όταν εμπιστεύονται ότι οι δημόσιες αρχές θα τους πουν αυτά τα γεγονότα, οι πολίτες μπορούν να κάνουν το σωστό, ακόμη κι αν ο «Μεγάλος Αδελφός» δεν είναι πάνω από το κεφάλι τους. Ένας ενημερωμένος και με ίδιον κίνητρο πληθυσμός είναι συνήθως πολύ πιο ισχυρός και αποτελεσματικός από έναν αστυνομοκρατούμενο, άγνωμο πληθυσμό.

Πάρτε για παράδειγμα, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι. Αυτό ήταν μια από τις μεγαλύτερες προόδους που σημειώθηκαν ποτέ στην ανθρώπινη υγιεινή. Αυτή η απλή ενέργεια σώζει εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο. Παρόλο που πια το θεωρούμε δεδομένο, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τη σημασία του πλυσίματος των χεριών με σαπούνι μόλις τον 19ο αιώνα. Πριν από αυτό, ακόμη και οι γιατροί και οι νοσηλευτές πήγαιναν από τη μία χειρουργική επέμβαση στην άλλη, χωρίς να πλύνουν τα χέρια τους.

Σήμερα δισεκατομμύρια άνθρωποι πλένουν καθημερινά τα χέρια τους, όχι επειδή φοβούνται την αστυνομία σαπουνιού, αλλά επειδή καταλαβαίνουν τα γεγονότα. Πλένω τα χέρια μου με σαπούνι επειδή έχω ακούσει για ιούς και βακτήρια, καταλαβαίνω ότι αυτοί οι μικροσκοπικοί οργανισμοί προκαλούν ασθένειες και ξέρω ότι το σαπούνι μπορεί να τους εξουδετερώσει.

Για να επιτευχθεί ένα τέτοιο επίπεδο συμμόρφωσης και συνεργασίας όμως, χρειάζεται εμπιστοσύνη. Οι άνθρωποι πρέπει να εμπιστεύονται την επιστήμη, να εμπιστεύονται τις δημόσιες αρχές και να εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης. Τα τελευταία χρόνια, ανεύθυνοι πολιτικοί υπονομεύουν εσκεμμένα την εμπιστοσύνη στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα μέσα ενημέρωσης. Τώρα αυτοί οι ίδιοι ανεύθυνοι πολιτικοί ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να μας οδηγήσουν προς τον αυταρχισμό, ισχυριζόμενοι ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι οι λαοί θα κάνουν αυτό που είναι το σωστό.

Κανονικά, η εμπιστοσύνη που έχει διαβρωθεί εδώ και χρόνια δεν μπορεί να ξαναχτιστεί μέσα σε μια νύχτα, αλλά οι καιροί που ζούμε, δεν είναι κανονικοί. Σε μια στιγμή κρίσης, τα μυαλά μπορούν επίσης να αλλάξουν γρήγορα. Μπορείτε να μαλώνετε με τα αδέλφια σας για χρόνια, αλλά όταν συμβαίνει κάποια έκτακτη ανάγκη, ανακαλύπτετε ξαφνικά μια κρυμμένη δεξαμενή εμπιστοσύνης και αδελφοσύνης και βιάζεστε να βοηθήσετε ο ένας τον άλλον. Αντί να οικοδομήσουμε ένα καθεστώς επιτήρησης, δεν είναι πολύ αργά για την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης των ανθρώπων στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οπωσδήποτε θα πρέπει να χρησιμοποιούμε και τις νέες τεχνολογίες, αλλά αυτές οι τεχνολογίες θα πρέπει να ενδυναμώνουν τους πολίτες. Είμαι πολύ υπέρ της παρακολούθησης της θερμοκρασίας του σώματος και της αρτηριακής πίεσης, αλλά αυτά τα δεδομένα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας πανίσχυρης κυβέρνησης. Αντίθετα, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να μου επιτρέψουν να λαμβάνω πιο ενημερωμένες προσωπικές επιλογές και επίσης να μπορώ να κάνω την κυβέρνηση να πάρει την ευθύνη για τις αποφάσεις της.

Αν μπορούσα να παρακολουθώ την κατάσταση της υγείας μου 24 ώρες το 24ωρο, θα μπορούσα να μάθω όχι μόνο εάν έχω γίνει επικίνδυνος για την υγεία των γύρω μου, αλλά και ποιες συνήθειες μου συμβάλλουν στην κατάσταση της υγείας μου. Κι αν θα μπορούσα να αποκτήσω πρόσβαση και να αναλύσω αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία για τη διάδοση του κορονοϊού, θα ήμουν σε θέση να κρίνω αν η κυβέρνηση μου λέει την αλήθεια και εάν υιοθετεί τις σωστές πολιτικές για την καταπολέμηση της επιδημίας. Όποτε οι άνθρωποι μιλάνε για επιτήρηση, θυμηθείτε ότι η ίδια τεχνολογία επιτήρησης μπορεί συνήθως να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο από τις κυβερνήσεις για την παρακολούθηση ατόμων - αλλά και από τα άτομα για να παρακολουθούν τις κυβερνήσεις.

Η επιδημία του κορονοϊού είναι επομένως μια μεγάλη δοκιμασία της κοινωνικής ευθύνης
Τις μέρες που θα έρθουν, ο καθένας από εμάς θα πρέπει να επιλέξει να εμπιστευτεί τα επιστημονικά δεδομένα και τους εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και όχι τις αβάσιμες θεωρίες συνωμοσίας και πολιτικούς που νοιάζονται μόνο για τους ίδιους. Αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή, μπορεί να υπογράψουμε την παράδοση των πιο πολύτιμων ελευθεριών μας, πιστεύοντας ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσουμε την υγεία μας.

Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο σχέδιο

Richard Oelze, The Expectation, 1935

Η δεύτερη σημαντική επιλογή που αντιμετωπίζουμε έχει να κάνει με την εθνικιστική απομόνωση ή την παγκόσμια αλληλεγγύη. Τόσο η ίδια η επιδημία όσο και η επακόλουθη οικονομική κρίση είναι δυο παγκόσμια προβλήματα. Μπορούν να λυθούν αποτελεσματικά μόνο με την παγκόσμια συνεργασία.

Πρώτα απ 'όλα, προκειμένου να νικήσουμε τον ιό, πρέπει να ανταλλάξουμε πληροφορίες παγκοσμίως. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν οι άνθρωποι απέναντι στους ιούς. Ένας κορονοϊός στην Κίνα και ένας κορονοϊός στις ΗΠΑ δεν μπορούν να ανταλλάξουν συμβουλές για το πώς να μολύνουν τους ανθρώπους. Αλλά η Κίνα μπορεί να διδάξει τις ΗΠΑ πολύτιμα μαθήματα σχετικά με τον κορονοϊό και πώς να τον χειριστεί. Αυτό που ένας Ιταλός γιατρός ανακαλύπτει στο Μιλάνο το πρωί, θα μπορούσε να σώσει ζωές στην Τεχεράνη το ίδιο βράδυ. Όταν η βρετανική κυβέρνηση διστάζει μεταξύ πολλών πολιτικών, μπορεί να πάρει συμβουλές από τους Κορεάτες που αντιμετώπισαν ένα παρόμοιο δίλημμα πριν από ένα μήνα. Για να συμβεί αυτό, χρειαζόμαστε ένα πνεύμα παγκόσμιας συνεργασίας και εμπιστοσύνης.

Οι χώρες θα πρέπει να είναι πρόθυμες να ανταλλάσσουν πληροφορίες ανοιχτά και να αναζητούν ταπεινά συμβουλές και θα πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται τα δεδομένα και τις γνώσεις που λαμβάνουν. Χρειαζόμαστε επίσης μια παγκόσμια προσπάθεια για την παραγωγή και τη διανομή ιατρικού εξοπλισμού, κυρίως των test kits και των αναπνευστήρων. Αντί κάθε χώρα να προσπαθεί να το κάνει τοπικά και να αποθηκεύσει οτιδήποτε εξοπλισμό μπορεί να πάρει, μια συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια θα μπορούσε να επιταχύνει σημαντικά την παραγωγή και να διασφαλίσει ότι ο σωστικός εξοπλισμός διανέμεται πιο δίκαια. Ακριβώς όπως οι χώρες εθνικοποιούν βασικούς κλάδους κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, ο ανθρώπινος πόλεμος κατά του κορονοϊού μπορεί να απαιτήσει από εμάς να «εξανθρωπισούμε» τις κρίσιμες γραμμές παραγωγής. Μια πλούσια χώρα με λίγες περιπτώσεις κορονοϊού θα πρέπει να είναι πρόθυμη να στείλει πολύτιμο εξοπλισμό σε μια φτωχότερη χώρα με πολλές περιπτώσεις, πιστεύοντας ότι εάν πότε χρειαστεί βοήθεια, οι άλλες χώρες θα βοηθήσουν.

Μπορούμε να εξετάσουμε μια παρόμοια παγκόσμια προσπάθεια συγκέντρωσης ιατρικού προσωπικού. Οι χώρες που αυτή την στιγμή πλήττονται λιγότερο, θα μπορούσαν να στείλουν ιατρικό προσωπικό στις περιοχές με τις μεγαλύτερες περιπτώσεις νοσούντων, τόσο για να τους βοηθήσουν στην ώρα της ανάγκης τους, όσο και για να αποκτήσουν πολύτιμη εμπειρία. 

Η παγκόσμια συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας και από οικονομικής πλευράς. Δεδομένης της παγκόσμιας φύσης της οικονομίας και των αλυσίδων εφοδιασμού, εάν κάθε κυβέρνηση κάνει το δικό της με πλήρη αδιαφορία για τα υπόλοιπα κράτη, το αποτέλεσμα θα είναι το χάος και μια βαθύτερη κρίση. Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης και το χρειαζόμαστε γρήγορα.

Επίσης σημαντική είναι η επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τα ταξίδια. Η αναστολή όλων των διεθνών ταξιδιών για μήνες θα προκαλέσει τεράστιες δυσκολίες και θα παρεμποδίσει τον πόλεμο κατά του κορονοϊού. Οι χώρες πρέπει να συνεργαστούν για να επιτρέψουν τουλάχιστον τους ουσιαστικούς ταξιδιώτες να συνεχίσουν τη διέλευση των συνόρων: επιστήμονες, γιατροί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, επιχειρηματίες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μια παγκόσμια συμφωνία σχετικά με τον προκαταρκτικό έλεγχο των ταξιδιωτών από τη χώρα καταγωγής τους. Αν γνωρίζατε ότι επιτρεπόταν η πτήση μόνο σε προσεκτικά επιλεγμένους ταξιδιώτες σε ένα αεροπλάνο, θα ήσασταν πιο πρόθυμοι να τους δεχτείτε στη χώρα σας.

Δυστυχώς, προς το παρόν οι χώρες δεν κάνουν κανένα από αυτά τα πράγματα. Η διεθνής κοινότητα έχει παραλύσει συλλογικά. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν πια ενήλικες στο δωμάτιο. Κάποιος θα περίμενε να δει πριν από μερικές εβδομάδες μια επείγουσα συνάντηση των ηγετών της παγκόσμιας οικονομίας για να καταλήξουν σε ένα κοινό σχέδιο δράσης. Οι ηγέτες της G7 κατόρθωσαν να διοργανώσουν μια τηλεδιάσκεψη μόλις αυτή την εβδομάδα, η οποία δεν οδήγησε σε ένα τέτοιο σχέδιο.

Σε προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις - όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επιδημία Ebola το 2014 - οι ΗΠΑ ανέλαβαν το ρόλο παγκόσμιου ηγέτη, αλλά η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση έχει παραιτηθεί από την δουλειά του ηγέτη. Έχει καταστήσει σαφές ότι ενδιαφέρεται για το μεγαλείο της Αμερικής πολύ περισσότερο από ότι για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η παρούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ, έχει εγκαταλείψει ακόμη και τους στενότερους συμμάχους της. Όταν απαγόρευσαν όλες τις μετακινήσεις από την ΕΕ, δεν έκανε τον κόπο να προειδοποιήση την ΕΕ, όσο νωρίτερα γινόταν  - πόσο μάλλον να διαβουλευθεί με την ΕΕ σχετικά με αυτό το δραστικό μέτρο. Έχει «επιτεθεί» στη Γερμανία υποστηρίζοντας ότι προσφέρει 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε μια γερμανική φαρμακευτική εταιρεία για να αγοράσει μονοπωλιακά δικαιώματα για ένα νέο εμβόλιο κατά του Covid-19. Ακόμη και αν η σημερινή κυβέρνηση, τελικά αλλάξει στρατηγική και αποφασίσει ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης, λίγοι θα ακολουθήσουν έναν ηγέτη ο οποίος ποτέ δεν αναλαμβάνει την ευθύνη, ο οποίος ποτέ δεν παραδέχεται λάθη και ο οποίος συνηθίζει να παίρνει όλα τα εύσημα για τον εαυτό του αφήνοντας όλο το φταίξιμο στους άλλους.

Εάν το κενό που άφησαν οι ΗΠΑ δεν καλυφθεί από άλλες χώρες, όχι μόνο θα είναι πολύ πιο δύσκολο να σταματήσει η σημερινή επιδημία, αλλά η κληρονομιά της θα συνεχίσει να δηλητηριάζει τις διεθνείς σχέσεις τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, κάθε κρίση είναι επίσης και μια ευκαιρία. Πρέπει να ελπίζουμε ότι η σημερινή επιδημία θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να συνειδητοποιήσει τον οξύ κίνδυνο που θέτει η παγκόσμια διάσταση.

Η ανθρωπότητα πρέπει να κάνει μια επιλογή. Θα κινηθούμε προς την κατεύθυνση της διαίρεσης ή θα υιοθετήσουμε την πορεία της παγκόσμιας αλληλεγγύης; Αν επιλέξουμε τον διαχωρισμό, αυτό όχι μόνο θα παρατείνει την κρίση, αλλά πιθανόν να οδηγήσει σε ακόμη χειρότερες καταστροφές στο μέλλον. Αν επιλέξουμε την παγκόσμια αλληλεγγύη, θα είναι μια νίκη όχι μόνο ενάντια στον κορονοϊό, αλλά και εναντίον όλων των μελλοντικών επιδημιών και κρίσεων που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα.

Yuval Noah Harari is author of ‘Sapiens’, ‘Homo Deus’ and ‘21 Lessons for the 21st Century’. Yuval Noah Harari in Beverly Hills in September. Credit: Emily Berl for The New York Times

Κείμενο του Ισραηλινού δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιουβάλ Νώε Χαράρι, το οποίο δημοσιεύτηκε αρχικά στους Financial Times. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.