Βίλεμ ντε Κούνινγκ: Ο ζωγράφος των γυναικών. Willem de Kooning: The Painter of Women

Willem de Kooning, Two Women with Still Life, 1952. Pastel and charcoal on paper, 22 1/4 x 18 3/4 in.,  The Museum of Contemporary Art, Los Angeles

«Η ζωγραφική ποτέ δεν μου δίνει ανάπαυση και αγνότητα. Είναι σαν να συμμετέχω πάντοτε στο μελόδραμα της χυδαιότητας... Αν απλώσω τα χέρια μου και αναζητήσω τα δάχτυλά μου, έχω ήδη χαράξει τον χώρο που χρειάζεται ένας ζωγράφος».

Γεννήθηκε στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας το 1904 και όταν ήταν μόλις πέντε ετών η μητέρα του –μία δυναμική γκαρσόνα- χώρισε τον πατέρα του, γεγονός που υπήρξε η αφορμή για τις διάφορες ψυχαναλυτικές ερμηνείες των περίφημων Γυναικών που ζωγράφισε ο Ντε Κούνινγκ και που τον έκαναν διάσημο.

Woman, 1950, Oil, cut and pasted paper on cardboard, 14 3/4 x 11 5/8 in. (37.5 x 29.5 cm). The Metropolitan Museum of Art, New York.

Μετά τις σπουδές τέχνης στη γενέτειρά του, ο 22χρονος Βίλεμ πήρε την απόφαση να αναζητήσει την τύχη του στην Αμερική. Το 1926, φτάνει στη Νέα Υόρκη όπου για πολλά χρόνια αγωνίζεται κυριολεκτικά για την επιβίωση. Αργότερα δούλεψε ως διακοσμητής. Έφτασε σε ηλικία 40 ετών για να κάνει την πρώτη του έκθεση, το 1944.

Queen of Hearts, 1943-1946

Δίδαξε για ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ αλλά γρήγορα κατάλαβε ότι δεν ήταν προορισμένος για την ακαδημαϊκή ενασχόληση.

Seated Woman, ca. 1940, Oil and charcoal on Masonite, 54 x 36 in. (137.2 x 91.4 cm). The Albert M. Greenfield and Elizabeth M. Greenfield Collection, Philadelphia Museum of Art

Προτιμούσε να περνάει τον καιρό του ζωγραφίζοντας, κάνοντας παρέα με άλλους ομοτέχνους του και κυνηγώντας γυναίκες.

Τhe visit, 1944

Παντρεύτηκε το 1943 μια νεαρή ζωγράφο, την Ιλέιν Φράιντ, η οποία ωστόσο δεν άντεξε για πολύ τα θρυλικά μεθύσια του συζύγου της. Τη μοναχοκόρη του Λίζα ο Ντε Κούνινγκ την απέκτησε με την ερωμένη του Τζόαν Γουόρντ όταν πια είχε πατήσει τα 52. Αλλά ο καλός του άγγελος παρέμεινε πάντα η Ιλέιν, από την οποία δεν πήρε ποτέ διαζύγιο. Έτσι η Ιλέιν το 1978 ξαναγύρισε στην οικογενειακή εστία και προσπάθησε να γλιτώσει τον σύζυγό της από τον αλκοολισμό αλλά δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει στη νόσο του Alzheimer που άρχισε να τον βασανίζει λίγα χρόνια αργότερα.

Backdrop for Labyrinth, 1946, Calcimine and charcoal on canvas, 182 x 210 in. (462.3 x 533.4 cm). The Allan Stone Collection

Ο ντε Κούνινγκ υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του αμερικανικού αφηρημένου εξπρεσιονισμού αλλά ποτέ του δεν έφτασε στις αφαιρετικές ακρότητες του Πόλοκ.

Woman, I, 1950-52. Oil, enamel and charcoal on canvas, 75 7/8 x 58 in. (192.7 x 147.3 cm). The Museum of Modern Art, New York.

Οι πίνακές του είναι «ανεικονικοί», όπως η περίφημη Γυναίκα 1 (1950-52) ­ ιδιοκτησία του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης ­ που τον έκανε διάσημο ή τα εκπληκτικά τοπία του της δεκαετίας του '50.

Marilyn Monroe, 1954

Η σχέση του Ντε Κούνινγκ με τη μεγάλη ευρωπαϊκή ζωγραφική ήταν ιδιότυπη. Κάποτε στην ερώτηση αν τον έχουν επηρεάσει οι μεγάλοι παλαιοί ζωγράφοι είχε απαντήσει: «Εγώ τους επηρεάζω με τα μάτια μου» και εννοούσε ότι έβλεπε το παρελθόν μέσα από τους φακούς του παρόντος. Και καθώς το παρελθόν ρέει και αλλάζει, η τέχνη μοιάζει με ένα εκπληκτικό ποτάμι που κυλάει, σαν το έργο που άφησε ο Ντε Κούνινγκ. Ο μοιραίος νόστος.

«Αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός»

Orestes, 1947, Enamel on paper mounted on plywood, 24 1/8 x 36 1/8 in. (61.3 x 91.8 cm), Private Collection

Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός είναι το τελευταίο ρεύμα του μοντερνισμού που πέθανε στην Αμερική τη δεκαετία του ’60 ύστερα από 100 χρόνια ζωής. Ο μοντερνισμός, όπως ονομάστηκε λόγω της επαναστατικής-ανανεωτικής περιόδου που εγκαινίασε στην τέχνη, αντικατέστησε το αναγεννησιακό πρότυπο βάζοντας στη θέση του νέες επαναστατικές αρχές όπως ότι η τέχνη αναφέρεται στον εαυτό της, αντικείμενό της είναι η μορφή, τα υλικά και η διαδικασία προς τον καθορισμό της μορφής έχουν ισότιμο ρόλο στο πεδίο, μέσα για την επίτευξη του στόχου είναι η επίπεδη απεικόνιση στη ζωγραφική και η υφή του υλικού στη γλυπτική, η παραμόρφωση και η διάσπαση της μορφής και στις δύο τέχνες.

Two Figures in a Landscape, 1967

Από το 1945 ως τις αρχές της δεκαετίας του '60 η παγκόσμια καλλιτεχνική σκηνή κυριαρχείται από την αμερικανική καλλιτεχνική σκηνή όπου ανθίζει η εκδοχή του μοντερνισμού, που ονομάστηκε «αφηρημένος εξπρεσιονισμός».

...Whose Name Was Writ in Water, 1975, Oil on canvas, 76 3/4 x 87 3/4 in. (195 x 222.9 cm). Solomon R. Guggenheim Museum, New York

Πρόκειται για το έργο των καλλιτεχνών της σχολής της Νέας Υόρκης που είναι ευρύτερα γνωστό με όρο «Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός», δανεισμένου από δύο ρεύματα του προπολεμικού ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Από τη μία από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και από την άλλη τις καθαρά αφηρημένες τάσεις άλλων σύγχρονων κινημάτων όπως του φουτουρισμού ή του κυβισμού. Όμως, από πολλούς θεωρείται πως ο κύριος προκάτοχός του είναι ο υπερρεαλισμός, λόγω της έμφασής του στην αυθόρμητη, αυτόματη ή υποσυνείδητη έκφραση. Η τεχνική του πολλές φορές περιγράφεται και με τον όρο action painting, που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως ζωγραφική της δράσης. Πάντως, στον ορισμό αυτό εντάσσονται ετερόκλιτοι καλλιτέχνες, όπως άλλωστε είναι οι τρεις σημαντικότεροι εκπρόσωποι του «Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού», οι Τζάκσον Πόλοκ, Βίλεμ ντε Κούνινγκ και Μαρκ Ρόθκο.

Woman, 1965, Charcoal on transparentized paper, 80 x 35 3/4 in. (203.2 x 90.8 cm). The Museum of Modern Art, New York.

Ο ντε Κούνινγκ υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του, χωρίς ποτέ να φτάσει στις αφαιρετικές αιχμές του Πόλοκ. Το 1950 ξεκινά να ερευνά ενδελεχώς την γυναικεία μορφή. Το καλοκαίρι αυτού του έτους ξεκινά την διάσημη «Woman I», που βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, έργο που μετά από αμέτρητες παραμορφώσεις, ανάγλυφες στο τελικό έργο, ολοκληρώθηκε το 1952.

Two women in the country, 1954

Αυτή την περίοδο, ζωγράφισε μορφές γυναικών, οι οποίες προκάλεσαν φοβερή αίσθηση εν μέρει λόγω της απεικονιστικής τους τεχνοτροπίας σε αντίθεση με την αφαιρετικότητα των αφηρημένων εξπρεσιονιστών αλλά κυρίως λόγω της φαντασίας που διέθεταν.

Αγριεμένες πινελιές και έντονα χρώματα σε συνδυασμό με εικόνες επιθετικών δοντιών, κρεμασμένων μαστών, γουρλωμένων ματιών και εκρηγνυόμενων θραυσμάτων αποκαλύπτουν μία φαινομενικά αρμονική γυναίκα και έτσι κάποιους από τους χειρότερους σεξουαλικούς φόβους του σύγχρονου ανθρώπου.

Woman and Bicycle, 1952

Το «The Woman II» έως το "The Woman VI'' (1952–53) είναι όλα παραλλαγές αυτού του θέματος, όπως και το «Woman and Bicycle».

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο ντε Κούνινγκ μπαίνει σε μια νέα φάση σχεδόν καθαρών αφαιρέσεων περισσότερο σε σύνδεση με το φυσικό τοπίο.

Seated Woman on a Bench, 1972, Bronze, 37 3/4 x 36 x 34 3/8 in. (95.9 x 91.4 x 87.3 cm). Private Collection.

Επίσης, υπήρξε και γλύπτης: «Γυναίκα καθισμένη σε παγκάκι» (Seated Woman on a Bench), χάλκινο του 1972.

O Βίλεμ ντε Κούνινγκ πέθανε στις 19 Μαρτίου του 1997 στα 92 του χρόνια. «Με τον θάνατο του Ντε Κούνινγκ, ο σχεδόν πλήρως εκγουορχολισμένος κόσμος της τέχνης στην Αμερική χάνει μια ζωτική σχέση με την τέχνη των παλαιών μετρ. Δείτε τα έργα του Ντε Κούνινγκ και θα ανακαλύψετε ίχνη του Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα ­ την παλέτα του οποίου μιμήθηκε συνειδητά ­ και του Φρανς Χαλς, του οποίου η ευαίσθητη πινελιά ταίριαζε στον Ντε Κούνινγκ», έγραφε το Newstime την ημέρα του θανάτου του.

Πηγή: Tvxs