Η Ανταρκτική λιώνει από... κάτω. Hot News from the Antarctic Underground

Η παγωμένη ήπειρος θερμαίνεται από ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο στο υπέδαφος της Γης. A new study adds evidence that a geothermal heat source called a mantle plume lies deep below Antarctica's Marie Byrd Land, explaining some of the melting that creates lakes and rivers under the ice sheet. Illustration of flowing water under the Antarctic ice sheet. Blue dots indicate lakes, lines show rivers. Marie Byrd Land is part of the bulging "elbow" leading to the Antarctic Peninsula, left center. Credit: NSF/Zina Deretsky

Τις τελευταίες δεκαετίες η Ανταρκτική αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα αφού οι μόνιμοι παγετώνες αλλά και παγοκρηπίδες (παγετώνες που εκτείνονται από την στεριά και επιπλέουν στην θάλασσα) λιώνουν με ταχείς ρυθμούς δημιουργώντας μικρότερα αλλά τεράστια παγόβουνα που αποκολλώνται και βγαίνουν στην ανοικτή θάλασσα.

A map of Antarctic ice flow speed. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center Scientific Visualization Studio

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι όλα αυτά οφείλονται στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη και ειδικότερα στην περιοχή της Ανταρκτικής. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θερμαίνει όχι μόνο την επιφάνεια αλλά και ολόκληρη την θαλάσσια περιοχή της παγωμένης ηπείρου με αποτέλεσμα τα πιο ζεστά από το κανονικό νερά να «αδυνατίζουν» προοδευτικά τους πάγους με τους οποίους έρχονται σε επαφή. 

A rift in the Pine Island Glacier ice shelf, West Antarctica, photographed from the air during a NASA Operation IceBridge survey flight on 4 November 2016. This rift is the second to form in the center of the ice shelf in the past 3 years. The first resulted in an iceberg that broke off in 2015. Credit: NASA/Nathan Kurtz

Όμως πριν από 30 χρόνια επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κολοράντο παρατηρώντας διάφορα γεωλογικά φαινόμενα στην Ανταρκτική όπως κάποιες μεγάλες ρωγμές που δημιουργούνταν στην επιφάνεια της είχαν διατυπώσει μια... προωθημένη θεωρία. Είχαν πει ότι είναι πιθανό η Ανταρκτική να μην λιώνει «από πάνω» δηλαδή από τις συνθήκες που επικρατούν στην ατμόσφαιρα της Γης αλλά «από κάτω». Έριξαν στο τραπέζι την ιδέα να συμβαίνει κάποια γεωλογική διεργασία στο υπέδαφος Ανταρκτικής μια γεωλογική διεργασία που θερμαίνει τα νερά και αυτή η διεργασία ακόμη και αν δεν είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος του λιώσιμου των πάγων πάντως σε κάθε περίπτωση συμβάλει σημαντικά σε αυτή την εξέλιξη.

Seismic measurements suggest a hot plume of mantle rock below West Antarctica. Credit: Helene Seroussi et al.

Η ιδέα δεν είχε απλά απορριφθεί από την επιστημονική κοινότητα αλλά είχε χλευαστεί. Όμως τώρα ερευνητική ομάδα της NASA έρχεται μετά από τόσα χρόνια να ανατρέψει τα δεδομένα και να δικαιώσει τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Χρησιμοποιώντας διάφορες νέες τεχνικές και επιστημονικά εργαλεία η ερευνητική ομάδα της NASA διαπίστωσε ότι πράγματι κάτω από το υπέδαφος της Ανταρκτικής εξελίσσεται ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο που έχει ως αποτέλεσμα η ήπειρος να θερμαίνεται από κάτω. Οι ερευνητές της NASA υποστηρίζουν ότι κάτω από το υπέδαφος της Ανταρκτικής έχει σχηματιστεί ένας μίνι μανδύας, δηλαδή μεγάλες ποσότητες λιωμένων πετρωμάτων που βρίσκονται σε περιβάλλον υψηλών πιέσεων και υψηλής θερμότητας. Ο μανδύας της Γης είναι το μεγαλύτερο στρώμα του πλανήτη. Είναι ένα παχύ ημίρρευστο στρώμα που ξεκινά περίπου 30 χλμ. κάτω από την επιφάνεια και εκτείνεται σε βάθος 2.900 χλμ. «Θεωρούσα ότι επρόκειτο για μια τρελή ιδέα. Δεν μπορούσα να αντιληφθώ πώς ένα περιβάλλον που παράγει τόσο υψηλές θερμοκρασίες είναι δυνατόν να βρίσκεται στο υπέδαφος μιας περιοχής που καλύπτεται μόνιμα από πάγο» αναφέρει η Έλεν Σερούσι, του Εργαστηρίου Αεριώθησης της NASA (το γνωστό JPL) που είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Satellite measurements reveal thinning in ice sheets is most dramatic in West Antarctica. Credit: ESA/Planetary Visions

Οι ερευνητές της NASA μάλιστα  πιστεύουν ότι εντόπισαν και το σημείο της Ανταρκτικής κάτω από το οποίο βρίσκεται αυτός ο μίνι μανδύας. Πρόκειται για την περιοχή Marie Byrd Land στην Δυτική Ανταρκτική. Η ανακάλυψη, αν τελικά επιβεβαιωθεί, μπορεί να προσφέρει κάποιες απαντήσεις αλλά δημιουργεί νέα ερωτηματικά αφού οι ειδικοί πρέπει τώρα να εξηγήσουν αυτό το σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο. Κάποιοι μάλιστα έσπευσαν να υποστηρίξουν ότι μίνι μανδύες βρίσκονται και σε άλλες περιοχές της Γης (κυρίως ηφαιστειακές) όπου παρατηρείται ανεξήγητη γεωθερμική δραστηριότητα.

Πηγές: Helene Seroussi et al. Influence of a West Antarctic mantle plume on ice sheet basal conditions, Journal of Geophysical Research: Solid Earth (2017). DOI: 10.1002/2017JB014423 - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=914713