Μαρκ Ρόθκο. Mark Rothko

Mark Rothko, N° 61 (Rust and blue, Blue, Brown and Blue), Los Angeles, The Museum of Contemporary Art

Ο Marcus Rothkowitz, όπως ήταν το κανονικό όνομα του Mark Rothko, γεννήθηκε το 1903 στην ανατολική Λετονία. Έφυγε από την χώρα του σε ηλικία δέκα ετών στην Αμερική μαζί με τις δύο αδελφές του και εγκαταστάθηκαν στο Πόρτλαντ των ΗΠΑ, όπου ήδη ζούσαν οι γονείς τους. Ξεκίνησε σπουδές το 1921 στο Πανεπιστήμιο Yale, γρήγορα όμως τις εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Για τον ίδιο τον Rothko, «στη ζωγραφική η πλαστικότητα κατορθώνεται από μια αίσθηση κίνησης, τόσο μέσα στον καμβά όσο και έξω από το χώρο, μπροστά από την επιφάνεια του καμβά. Στην πραγματικότητα ο καλλιτέχνης προσκαλεί το θεατή να κάνει ένα ταξίδι μέσα στον κόσμο του καμβά. Ο θεατής πρέπει να κινείται με τα σχήματα του καλλιτέχνη, μέσα και έξω, κάτω και πάνω, διαγώνια και οριζόντια, πρέπει να καμπυλώνει γύρω από τις σφαίρες, να διέρχεται μέσα από τούνελ, να γλιστράει από κατωφέρειες, μερικές φορές να πραγματοποιεί έναν εναέριο άθλο πετώντας από το ένα σημείο στο άλλο, που τον έχει προσελκύσει ένας ακαταμάχητος μαγνήτης διά μέσου του χώρου, μπαίνοντας σε μυστηριώδεις εσοχές και, αν ο πίνακας είναι επιτυχής, να το κάνει σε ποικίλα και συναφή διαστήματα. Το ταξίδι αυτό είναι ο σκελετός, το πλαίσιο της ιδέας». 

Untitled (Blue, Yellow, Green on Red), 1954, Huile sur Toile, 197,5x166,4, Collection Alter

Στις δεκαετίες του '50 και '60, ο Rothko θα δημιουργήσει τα μεγάλα του αριστουργήματα, με μεγάλους σε μέγεθος πίνακες, με πρωτότυπες, λυρικές συνθέσεις και εκπληκτική χρήση πλήθους χρωμάτων. 

Untitled, 1969, Acrylique sur papier marouflé sur toile, 137,2x107,5, Collection Kate Rothko

Προς το τέλος της ζωής του, ο Rothko «προσθέτει» στα έργα του ένα λεπτό άσπρο περίγραμμα, σαν κάδρο, ενώ τα τελευταία έργα που βρέθηκαν στο ατελιέ του, μετά τον θάνατό του, θυμίζουν στη λιτότητα της σύνθεσης και τα χρώματα (μαύρο και μπεζ) κάτι από τις πρώτες εικόνες της προσελήνωσης (1969): ερημιά και χάος, σκοτάδι και μοναξιά — ο άνθρωπος και η μοίρα του. 

Untitled, 1969, Acrylique sur toile, 253,7x200,3, Collection Christopher Rothko

«Δεν είμαι ανεικονικός ζωγράφος» τόνιζε ο ίδιος, επιμένοντας ότι το έργο του δεν είχε καμιά σχέση με το φορμαλισμό που συναντάμε στην αφηρημένη ζωγραφική, αλλά αναφέρεται σε «βασικά ανθρώπινα αισθήματα - την τραγωδία, την έκσταση, τη μοίρα». 

Self-Portrait, 1936, huile sur toile, 81,9 X 65,4, collections Kristopher Rothko

Ο αναγνωρισμένος ως ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς ζωγράφους του 20ού αιώνα, Mark Rothko, αυτοκτόνησε στη Νέα Υόρκη, στις 25 Φεβρουαρίου του 1970. 

Το 2003, το έργο του «Homage to Matisse» (1953) πωλήθηκε προς 22.4 εκατ. δολάρια, σπάζοντας το ρεκόρ του πιο ακριβού πίνακα που πωλήθηκε σε πλειστηριασμό. Το ρεκόρ καταρρίφθηκε το 2007 με τον πίνακα «White Center» (Yellow, Pink and Lavender on Rose) (1950), επίσης του Rothko, με τιμή 72.84 εκατ. δολάρια, το οποίο πωλήθηκε στη Βασιλική οικογένεια του Κατάρ.

Mark Rothko, Four Darks in Red, 1958. Oil on canvas, 102 × 116 in. (259.1 × 294.6 cm). Whitney Museum of American Art, New York; purchase with funds from the Friends of the Whitney Museum of American Art, Mr. and Mrs. Eugene M. Schwartz, Mrs. Samuel A. Seaver, and Charles Simon  68.9 © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko / Artists Rights Society (ARS), New York

Το έργο "Four Darks in Red" με τα χαρακτηριστικά αρκετών πινάκων του Rothko, όπως οι Πίνακες Seagram και η εργασία του στο Rothko Chapel, βρίσκεται στο μουσείο της Αμερικανικής Τέχνης Whitney στη Νέα Υόρκη.

Ένα πρωί, την άνοιξη του 1970, πήγα στην Πινακοθήκη Tate και πήρα μια λάθος δεξιά στροφή και ήταν εκεί, σαν να με περίμενε. Όχι, δεν ήταν ένας έρωτας με την πρώτη ματιά. Ο Rothko επέμενε ότι ο φωτισμός έπρεπε να διατηρείται σχεδόν επιδεικτικά, χαμηλός. Ήταν σαν να πηγαίνεις στο σινεμά, όπου προσδοκάς τον υποτονικό φωτισμό. Κάτι όμως ήταν εκεί σφύζοντας σταθερά, κάτι που πάλλεται όπως το εσωτερικό ενός μέρους του σώματος, όλα βυσσινί και μωβ. Ένιωθα πως είχα τραβηχτεί μέσα από αυτές τις μαύρες γραμμές σε κάποιο μυστηριώδες μέρος του σύμπαντος. Ο Rothko είπε πως οι πίνακές του ξεκινούν μια άγνωστη περιπέτεια σ'έναν άγνωστο χώρο. Δεν ήμουν σίγουρος πού ήταν αυτός και αν θα ήθελα να πάω. Το μόνο που ξέρω ήταν πως δεν είχα άλλη επιλογή και ότι ο προορισμός δεν θα μπορούσε να είναι ακριβώς ένα πικ-νικ, αλλά όλα μού πήγαιναν στραβά εκείνο το πρωινό του 1970.

Σκέφτηκα ότι μια επίσκεψη στους "Πίνακες Seagram" θα ήταν σαν ένα ταξίδι στο νεκροταφείο της αφαίρεσης - ένα ευλαβικό καθήκον, ένα αδιέξοδο. Όλα όσα ο Rothko έκανε σε αυτούς τους πίνακες - όπως οι κάθετης μορφής στήλες, που είχαν στόχο την αντιπρόταση έναντι των συντεταγμένων μορφών και οι ανάλαφρες χρωματικές στρώσεις - είχαν ως στόχο να κάνουν την επιφάνεια του καμβά διφορούμενη, πορώδη, ίσως και απαλά διαπερατή. Έναν τόπο που θα μπορούσε να είναι το από πού ήρθαμε και πού θα καταλήξουμε. Αυτοί οι πίνακες δεν έχουν ως στόχο να μας κρατήσουν έξω, αλλά να μας αγκαλιάσουν. Από έναν καλλιτέχνη που το μεγαλύτερο κομπλιμέντο προς εσάς θα ήταν να σας αποκαλέσει "ανθρώπινο ον".