Η αρχαία πόλη στο Χόρτο Μαγνησίας, The ancient town in Horto

Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως στην περιοχή του Χόρτου θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό, μέσω των φωτογραφικών στιγμιότυπων που θα εκτεθούν με πρωτοβουλία της ΙΓ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Γ. Αγγελίνη - Πίας Χατζηνίκου» και του Αναπτυξιακού Συλλόγου Χόρτου.

Συνοπτική αποτύπωση των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στην περιοχή του Χόρτου, αποκαλύπτοντας μια σημαντική αρχαία πόλη, που κατά ορισμένους ταυτίζεται με τα Σπάλαυθρα, αποτελεί η παραπάνω πρωτοβουλία, που έχει ως στόχο να αναδείξει το μακραίωνο παρελθόν της συγκεκριμένης περιοχής.

Οι πρώτες αρχαιολογικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίστηκαν σποραδικά μέχρι σήμερα. Τη δεκαετία του 1980 ανασκάφτηκαν τέσσερις τάφοι στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το υπαίθριο θέατρο του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Γ. Αγγελίνης - Πία Χατζηνίκου».

Την τελευταία πενταετία με αφορμή την οικοδομική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στην περιοχή, ανασκάφηκε τμήμα της αρχαίας πόλης και εντοπίστηκαν κυρίως κατοικίες της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου (2ος αι. π.Χ. – 2ος αι. μ.Χ.). Γενικότερα πρόκειται για μια αρχαία πόλη που κατοικήθηκε από την Αρχαϊκή Εποχή (7ος αι. π.Χ.) μέχρι και την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο (4ος αι. μ.Χ.) ενώ υπάρχουν ενδείξεις για κατοίκηση και κατά την βυζαντινή περίοδο.

Στο λόφο «Πύργος» είχαν εντοπιστεί ήδη κατά το παρελθόν ερείπια αρχαίας πόλης με κατοίκηση πιθανόν από τους αρχαϊκούς χρόνους έως και τη ρωμαϊκή εποχή. Αναθηματικές και επιτύμβιες στήλες είναι γνωστές από την περιοχή ήδη από τις αρχές του 20ου αι.

Τη δεκαετία του ’60 είχε εντοπισθεί μικρός ναΐσκος μεταβυζαντινής περιόδου, ενώ τη δεκαετία του ’70 είχαν ανασκαφεί τάφοι της ελληνιστικής εποχής. Στα ιδιαίτερα ευρήματα της περιοχής συγκαταλέγεται ένας κυλινδρικός σφραγιδόλιθος από Ορεία Κρύσταλλο που χρονολογείται στην Αρχαϊκή περίοδο. Πρόσφατα με αφορμή την οικοδομική δραστηριότητα στην περιοχή, ανασκάφηκαν τμήματα του ελληνιστικού και ρωμαϊκού οικισμού.

«Παρότι το αρχαιολογικό υλικό από τις ανασκαφές δεν έχει βοηθήσει μέχρι σήμερα στην ταύτιση της αρχαίας πόλης, έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση της κατοίκησης στην περιοχή και στη χερσόνησο του Πηλίου γενικότερα», υπογραμμίζει ο αρχαιολόγος της ΙΓ΄ Εφορείας, Κώστας Βουζαξάκης.

Τα ευρήματα και η πορεία των αρχαιολογικών ερευνών αποτυπώνονται στην έκθεση που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 2 Αυγούστου στις 19:00, στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Γ. Αγγελίνης - Πία Χατζηνίκου» στο Χόρτο.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Αυγούστου και θα είναι επισκέψιμη καθημερινά από τις 18:00 έως τις 20:00.

H κοσμική... μεζούρα, ‘Starquakes’ Used To Size Up Exoplanet

Καλλιτεχνική απεικόνιση του HD 52265 και του γίγαντα αερίου που βρίσκεται σε τροχιά γύρω του. Οι αναλύσεις των ταλαντώσεων του άστρου επέτρεψαν στους επιστήμονες να κάνουν διάφορες μετρήσεις για τα δύο σώματα. A team of researchers has devised a way to measure the internal properties of stars -- a method that offers more accurate assessments of their orbiting planets. The researchers examined HD 52265 and a single planet in the star's orbit. This is an artistic rendering of HD 52265 and its orbiting Jupiter-like planet. Credit: MPI for Solar System Research/Mark A. Garlick

Το φαινόμενο των αστρικών ταλαντώσεων ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και αποτέλεσε τη βάση για τον κλάδο της ηλιακής σεισμολογίας, τη μελέτη της κίνησης και της μεταφοράς θερμότητας μέσα και γύρω από τα άστρα. Ερευνητές στη Γερμανία κατάφεραν αναλύοντας αστρικές ταλαντώσεις να ανακαλύψουν στοιχεία και για ένα πλανήτη εξέλιξη που αναμένεται να ανοίξει νέους δρόμους στην διαστημική εξερεύνηση.

H ανακάλυψη

Researchers examined HD 52265 and a single planet in the star’s orbit using the COROT space telescope, above, part of a space mission led by the French Space Agency in conjunction with the European Space Agency. (Credit: CNES/D. Ducros)

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα που έχει καταγράψει το διαστημικό παρατηρητήριο COROT από ένα πλανήτη και το μητρικό του άστρο. Πρόκειται για το άστρο HD 52265 που βρίσκεται σε απόσταση 90 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό του Μονόκερου. Το HD 52265 ανήκει στο ίδιο είδος άστρων με τον Ήλιο, έχει παρόμοιο μέγεθος με αυτόν αλλά είναι πολύ νεότερο αφού υπολογίζεται ότι έχει ηλικία 2,1-2,7 δισ. ετών. Μέχρι στιγμής έχει εντοπιστεί να κινείται γύρω από το HD 52265 ένας πλανήτης. Αναλύοντας τις αστρικές ταλαντώσεις οι ερευνητές υπολόγισαν την ταχύτητα περιστροφής του άστρου.

Η ταχύτητα περιστροφής είναι παράγοντας που παίζει καθοριστικό στα φαινόμενα που παράγονται σε ένα άστρο. Κατάφεραν επίσης να υπολογίσουν το μέγεθος του πλανήτη. Πρόκειται για ένα γίγαντα αερίου με μάζα 1,85 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Δία. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PNAS».

Αλίντα Δημητρίου: Μας πλούτισε με τη μνήμη της γυναικείας αντίστασης. Alinda Dimitriou: We are enriched by the memory of female resistance

Έφυγε από τη ζωή προχθές το πρωί η σκηνοθέτις Αλίντα Δημητρίου, στα 78 της χρόνια, έπειτα από μακροχρόνια προβλήματα υγείας. Γεννημένη στην Αθήνα το 1933, σπούδασε κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου, ενώ στη συνέχεια συμμετείχε κατά την περίοδο της δικτατορίας στην ομάδα του "Σύγχρονου Κινηματογράφου", οργανώνοντας τις θρυλικές προβολές ταινιών, που είχαν γίνει εστίες αντίστασης.

Το 1977 περνά στη σκηνοθεσία με το ντοκιμαντέρ "Καρβουνιάρηδες" και ως το 1994 η Αλίντα Δημητρίου έχει γυρίσει περισσότερα από 50 ντοκιμαντέρ. Παράλληλα, για πολλά χρόνια δούλευε συστηματικά καταγράφοντας την φιλμογραφία των ελληνικών ταινιών μικρού μήκους, δουλειά που οδήγησε στο πολύτιμο "Λεξικό ελληνικών ταινιών μικρού μήκους" (1992).

Με τα «Πουλιά στον βάλτο», το 2008, ξεκίνησε την περίφημη τριλογία της για τους αφανείς αγώνες των γυναικών στη χώρα μας, τις τελευταίες δεκαετίες.

Το πρώτο φιλμ αφορούσε τις γυναίκες της αντίστασης στην Κατοχή.

Στη συνέχεια γύρισε τη «Ζωή στους βράχους», το 2009, με θέμα τις γυναίκες του Δημοκρατικού Στρατού και τα χρόνια της εξορίας.

Την τριλογία κλείνουν τα «Κορίτσια της βροχής», ένα ντοκιμαντέρ για τις γυναίκες που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν κατά τη διάρκεια της απριλιανής Χούντας.

Σχεδίαζε μια ακόμη ταινία, για τη σημερινή Ελλάδα, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να υλοποιήσει. Σύμφωνα με επιθυμία της, η σορός της θα αποτεφρωθεί. Δεν πρόκειται να γίνει κάποια επιμνημόσυνη τελετή. Για τις αρχές Σεπτεμβρίου προγραμματίζεται από τους οικείους της ειδική εκδήλωση μνήμης, όπου θα προβληθεί και η τελευταία της ταινία.

"Τι σημαίνει αντικειμενικότητα;", αναρωτιόταν σε μια συνέντευξή της. "Την αντικειμενικότητα τη χρησιμοποιούν οι αντιδραστικοί για να καλύψουν αυτά που θέλουν. Όταν σε στήνουν στον τοίχο, τι είδους αντικειμενικότητα υπάρχει; Αυτό που λέμε αντικειμενικότητα λοιπόν ταυτίζεται με τον κυρίαρχο λόγο. Ψυχρά πράγματα, χωρίς πάθος, δηλαδή χωρίς τον πόνο των ανθρώπων οι οποίοι νικήθηκαν. Κάθε άτομο, είτε ιστορικός είναι, είτε καλλιτέχνης, πρέπει να δώσει και το σφυγμό της ιστορίας, το πάθος. Η ιστορία δεν είναι σαν τον ψυχρό υπολογιστή, είναι ανθρώπινος πόνος".

Ο χορός των πλανητών του Γαλαξία. The dance of the planets in the Milky Way

Εκατοντάδες δισεκατομμύρια πλανήτες κάθε είδους φιλοξενούνται στον γαλαξία μας. This artist's illustration represents the variety of planets being detected by NASA's Kepler spacecraft. It is now believed - 17 billion Earth-like planets could exist in the Milky Way. Image credit: NASA/Ames/JPL-Caltech

Ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ προσπάθησε να υπολογίσει τον αριθμό των πλανητών που υπάρχουν στον γαλαξία μας. Οι ερευνητές επικέντρωσαν την προσοχή τους σε ένα πλανητικό σύστημα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, το οποίο θεωρούν αντιπροσωπευτικό των πλανητικών συστημάτων που σχηματίζονται στον Γαλαξία. Δεν μπορούν φυσικά να δώσουν με ακρίβεια έναν αριθμό, αλλά δίνουν μια τάξη μεγέθους αναφέροντας ότι υπάρχουν τουλάχιστον 100 δισ. πλανήτες στον γαλαξία μας.

Αστρονόμοι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) μελέτησαν το πλανητικό σύστημα Kepler 32 που βρίσκεται σε απόσταση 915 ετών φωτός από τη Γη. Γύρω από το άστρο του συστήματος έχουν εντοπιστεί να κινούνται μέχρι στιγμής πέντε πλανήτες. Το άστρο ανήκει στην κατηγορία των κόκκινων νάνων. Πρόκειται για άστρα με μάζα 50% μικρότερη από αυτή του Ήλιου. Έχει διαπιστωθεί ότι περίπου το 80% των άστρων του Γαλαξία είναι κόκκινοι νάνοι.

Οι ερευνητές έκαναν συγκρίσεις και αναλύσεις του Kepler 32 με άλλα πλανητικά συστήματα που έχουν εντοπιστεί ως σήμερα. «Υπάρχουν τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια πλανήτες στον γαλαξία μας - μόνο στον γαλαξία μας! Αν το σκεφτεί κάποιος πρόκειται για ένα απίστευτο νούμερο» αναφέρει ο Τζόναθαν Σουίφτ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Άλλες εκτιμήσεις ειδικών κάνουν λόγο για πολύ μεγαλύτερο αριθμό πλανητών στον γαλαξία μας που φθάνει τα 200-300 δισ. Όποια εκτίμηση και αν δεχθεί κάποιος, τα νούμερα κυριολεκτικά ζαλίζουν. Αν λάβουμε υπόψη αυτούς τους αριθμούς πλανητών μόνο για τον δικό μας γαλαξία, τότε ο αριθμός των πλανητών στο Σύμπαν είναι πραγματικά εκτός... υπολογισμών.

60 δισ. πλανήτες φλερτάρουν με τη ζωή

An artist's impression of Kepler-20e, one of the planets identified by the Kepler space telescope mission.

Ομάδα αμερικανών επιστημόνων μελέτησε δεδομένα από την αποστολή Kepler η οποία αναζητεί πλανήτες στον γαλαξία μας. Επικέντρωσαν την προσοχή τους και αυτοί στους κόκκινους νάνους. Προηγούμενη μελέτη ανέφερε ότι σε περίπτωση που γύρω από έναν κόκκινο νάνο έχει σχηματιστεί ένα πλανητικό σύστημα θα υπάρχει στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη» ή «φιλόξενη ζώνη» του ένας τουλάχιστον πλανήτης με μέγεθος παρόμοιο με εκείνο της Γης. Η κατοικήσιμη ζώνη είναι η περιοχή στην οποία ένας πλανήτης βρίσκεται σε απόσταση από το μητρικό άστρο του τέτοια ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν εκεί συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη και τη συντήρηση της ζωής όπως π.χ. νερό σε υγρή μορφή. Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι το μέγεθος της Γης είναι ιδανικό για την ανάπτυξη ζωής, οπότε αν ένας τέτοιος πλανήτης βρίσκεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης οι πιθανότητες για να εμφανισθεί και να επιβιώσει η ζωή είναι ιδιαίτερα αυξημένες.

A breakdown by size of potential planets identified by the Kepler mission.

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν προσομοιώσεις στις οποίες μελέτησαν τα ατμοσφαιρικά και κλιματικά φαινόμενα που αναπτύσσονται σε πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση από έναν κόκκινο νάνο τέτοια ώστε να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνειά τους. Οι προσομοιώσεις έδειξαν ότι ο αριθμός των πλανητών του γαλαξία μας που μπορούν να υποστηρίξουν την παρουσία της ζωής ανέρχεται σε 60 δισ.

Η επιστημονική κοινότητα αναμένει με αγωνία την εκτόξευση του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb που είναι προγραμματισμένη να γίνει στα τέλη της δεκαετίας. Πρόκειται για ένα τηλεσκόπιο που θα έχει τη δυνατότητα να επιβεβαιώνει την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνεια εξωπλανητών. Με το James Webb η αναζήτηση ζωής στον γαλαξία μας θα μπει σε νέα διάσταση.

Τα αδέλφια της Γης

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία συνδύασαν δεδομένα που έχουν συλλεχθεί με το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler το οποίο αναζητεί πλανήτες στον Γαλαξία καθώς και στοιχεία από τις έρευνες που διεξάγονται με την προηγμένη τεχνική του βαρυτικού φακού. Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, οι επιστήμονες κάνουν λόγο για 100 δισ. τέτοιους πλανήτες!

To Cassini φωτογραφίζει τον Μίμα δίπλα στην Πανδώρα. Two Moons Passing in the Night

Τα δυο φεγγάρια του Κρόνου, ο Μίμας και η Πανδώρα, φαίνονται τόσο διαφορετικά, όταν εμφανίζονται μαζί, όπως για παράδειγμα στην παραπάνω φωτογραφία από το διαστημικό σκάφος Cassini της NASA. Από την μια το μικρό μέγεθος (81 χιλιόμετρα πλάτος) και η έλλειψη σφαιρικότητας (λόγω μη επαρκούς βαρύτητας) της Πανδώρας, και από την άλλη ο μεγαλύτερος και σφαιρικότερος Mίμας (396 χιλιόμετρα πλάτος). The Saturn moons Mimas and Pandora remind us of how different they are when they appear together, as in this image taken by NASA's Cassini spacecraft. Pandora's small size means that it lacks sufficient gravity to pull itself into a round shape like its larger sibling, Mimas. Researchers believe that the elongated shape of Pandora (50 miles, or 81 kilometers across) may hold clues to how it and other moons near Saturn's rings formed. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

Όταν λήφθηκε η φωτογραφία, στις 14 Μαΐου 2013, το Cassini απείχε 1.100.000 χιλιόμετρα απόσταση από τον Μίμα και 1.200.000 χιλιόμετρα από την Πανδώρα. Η κλίμακα της εικόνας είναι 7 χιλιόμετρα ανά pixel. This view looks toward the anti-Saturn hemisphere of Mimas (246 miles, or 396 kilometers across). North on Mimas is up and rotated 28 degrees to the right. The image was taken in blue light with Cassini's narrow-angle camera on May 14, 2013. The view was acquired at a distance of approximately 690,000 miles (1.1 million kilometers) from Mimas. Image scale is 4 miles (7 kilometers) per pixel. Pandora was at a distance of 731,000 miles (1.2 million kilometers) when this image was taken. Image scale on Pandora is 4 miles (7 kilometers) per pixel.

List of Saturn’s officially named moons: Aegaeon, Aegir, Albiorix, Anthe, Atlas, Bebhionn, Bergelmir, Bestla, Calypso, Daphnis, Dione, Enceladus, Epimetheus, Erriapus, Farbauti, Fenrir, Fornjot, Greip, Hati, Helene, Hyperion, Hyrrokkin, Iapetus, Ijiraq, Janus, Jarnsaxa, Kari, Kiviuq, Loge, Methone, Mimas, Mundilfari, Narvi, Paaliaq, Pallene, Pan, Pandora, Phoebe, Polydeuces, Prometheus, Rhea, Siarnaq, Skadi, Skoll, Surtur, Suttung, Tarqeq, Tarvos, Telesto, Tethys, Thrym, Titan and Ymir. Credit: NASA/JPL 

Εντοπισμός εξωπλανήτη μέσω ακτίνων Χ για πρώτη φορά. NASA's Chandra Sees Eclipsing Planet in X-rays for First Time

Καλλιτεχνική απεικόνιση του περάσματος του γαλάζιου πλανήτη HD 189733b από το μητρικό του άστρο. Στην ένθετη εικόνα είναι μια από τις καταγραφές που έγιναν με τα τηλεσκόπια ακτινών Χ. This graphic depicts HD 189733b, the first exoplanet caught passing in front of its parent star in X-rays. Image Credit: X-ray: NASA/CXC/SAO/K.Poppenhaeger et al; Illustration: NASA

Αμερικανοί και ευρωπαίοι αστρονόμοι πρώτη φορά κατάφεραν να εντοπίσουν έναν εξωπλανήτη μέσω διαστημικών τηλεσκοπίων ακτινών-Χ και όχι μέσω οπτικών παρατηρητηρίων, όπως μέχρι τώρα.

Συγκεκριμένα, το τηλεσκόπιο ακτινών-Χ «Chandra» της αμερικανικής NASA και το ανάλογο τηλεσκόπιο ακτινών-Χ «XMM Newton» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) παρατήρησαν έναν εξωπλανήτη να περνά μπροστά από το μητρικό άστρο του (HD 189733), που βρίσκεται σε απόσταση 63 ετών φωτός από τη Γη.

Εικόνα ακτίνων X του συστήματος ΗD 189733. Το άστρο ΗD 189733 (πάνω αριστερά), ο εξωπλανήτης HD 189733B (δεξιά) και ένα αντικείμενο στο υπόβαθρο (κάτω).

Η τυχαία παρεμβολή του εξωπλανήτη μεταξύ της Γης και του άστρου του (το οποίο επισκίασε ελαφρά κατά τη διάβασή του), έγινε αντιληπτή από τα δύο διαστημικά τηλεσκόπια ως μικρή εξασθένηση της έντασης των εκπεμπόμενων από το άστρο ακτινών -Χ.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Κάτια Ποπενχέγκερ του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ- Σμιθσόνιαν, που πρόκειται να κάνουν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal» [Transit observations of the Hot Jupiter HD 189733b at X-ray wavelengths, K. Poppenhaeger, J.H.M.M. Schmitt, S.J. Wolk], δήλωσαν ότι «μέχρι σήμερα χιλιάδες υποψήφιοι (σ.σ. μη επιβεβαιωμένοι) εξωπλανήτες έχουν παρατηρηθεί σε φάση διάβασης μόνο στο οπτικό φως. Τελικά, κατέστη δυνατό να δούμε κι έναν με ακτίνες-Χ, πράγμα σημαντικό, επειδή θα μας αποκαλύψει νέες πληροφορίες για τις ιδιότητες ενός εξωπλανήτη».

Αrtist's impression of the extrasolar planet HD 189733b, now known to have methane and water. Astronomers used the Hubble Space Telescope to detect methane - the first organic molecule found on an extrasolar planet. Hubble also confirmed the presence of water vapour in the Jupiter-size planet's atmosphere, a discovery made in 2007 with the help of the Spitzer Space Telescope. They made the finding by studying how light from the host star filters through the planet's atmosphere. Credit: ESA, NASA, G. Tinetti (University College London, UK & ESA) and M. Kornmesser (ESA/Hubble)

Ο εξωπλανήτης HD 189733b είναι ένας «καυτός Δίας», δηλαδή έχει πολύ μεγάλο μέγεθος και ταυτόχρονα βρίσκεται σε πολύ κοντινή τροχιά στο άστρο του (περίπου 30 φορές πιο κοντά από ό,τι η Γη στον Ήλιο), με συνέπεια η ημέρα του, δηλαδή μια πλήρης περιφορά του, να διαρκεί μόνο 2,2 γήινες ημέρες και η θερμοκρασία του να είναι πολύ υψηλή.

Πρόκειται για τον πλησιέστερο στη Γη «καυτό Δία» που έχει μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί, κάτι που τον καθιστά κατ’ εξοχήν μελλοντικό στόχο των αστρονόμων, οι οποίοι θέλουν να μελετήσουν καλύτερα αυτή την κατηγορία εξωπλανητών και την ατμόσφαιρά τους. Ήδη, με τη βοήθεια των δύο οπτικών διαστημικών τηλεσκοπίων «Χαμπλ» και «Κέπλερ» της NASA, οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι ο εν λόγω κοντινός «καυτός Δίας» έχει μπλε χρώμα στη μεγάλη ατμόσφαιρά του, η οποία υφίσταται διαρκείς απώλειες εξαιτίας της επίδρασης της υπεριώδους και άλλης ακτινοβολίας που δέχεται από το εγγύς μητρικό άστρο του.

Κατοικήσιμοι οι πλανήτες «οφθαλμοί». Eyeball Earths

Καλλιτεχνική απεικόνιση ενός πλανήτη «οφθαλμού» του οποίου η μια πλευρά είναι θερμή καθώς «βλέπει» πάντα το μητρικό άστρο ενώ η άλλη είναι παγωμένη αφού δεν «κοιτάζει» ποτέ προς το άστρο. Στα σύνορα των δύο πλευρών είναι πιθανό να επικρατούν συνθήκες ευνοϊκές για τη ζωή - ίσως λοιπόν τέτοιοι πλανήτες να μπορούν να φιλοξενήσουν ακόμη και τον άνθρωπο. Artist’s concept of a planet where one side always faces its star, with the dark side covered in ice. Image Credit: Beau.TheConsortium

Η πρόοδος στις επιστημονικές μεθόδους εξερεύνησης του Σύμπαντος και η συνεχής αναβάθμιση των δυνατοτήτων επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων είχαν ως αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να ανακαλύπτονται συνεχώς νέοι πλανήτες. Ως σήμερα έχουν εντοπιστεί εκατοντάδες εξωπλανήτες, ορισμένοι από τους οποίους δεν θυμίζουν σε τίποτα αυτούς που υπάρχουν στο ηλιακό μας σύστημα.

Ανάμεσα στα νέα είδη πλανητών που εντοπίστηκαν είναι και ένας περίεργος τύπος πλανήτη που οι ειδικοί ονόμασαν «πλανήτης οφθαλμός». Αστρονόμοι στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους οι πλανήτες είναι κατοικήσιμοι.

Μονόπλευροι

Πρόκειται για πλανήτες οι οποίοι, εξαιτίας ισχυρών παλιρροϊκών δυνάμεων που ασκούνται επάνω τους, στρέφουν μόνο τη μία πλευρά της επιφάνειάς τους προς το μητρικό τους άστρο. Έτσι η μια πλευρά τους είναι μονίμως φωτεινή και σε αυτήν αναπτύσσονται ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες ενώ η άλλη πλευρά είναι μονίμως σκοτεινή και ψυχρή. Η όψη αλλά και τα χαρακτηριστικά αυτών των πλανητών «θύμισε» στους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκαν μαζί τους τους οφθαλμούς του ματιού, για αυτόν τον λόγο και τους προσέδωσαν το συγκεκριμένο «παρατσούκλι».

This artist's concept illustrates a young, red dwarf star surrounded by three planets. Image Credit: JPL/Cal Tech

Μέχρι στιγμής τέτοιοι πλανήτες έχουν εντοπιστεί να κινούνται μόνο γύρω από κόκκινους νάνους που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ο τύπος πλανητών που κυριαρχεί στον γαλαξία μας αφού αντιστοιχεί περίπου στο 80% των άστρων που υπάρχουν σε αυτόν.

Μερικώς φιλόξενοι

The Gliese multi-planet system may harbor an “eyeball Earth,” if planet “g” is confirmed to exist. Image Credit: National Science Foundation

Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα που έχουν προκύψει από τη μελέτη των πλανητών- «οφθαλμών», οι συνθήκες για την ανάπτυξη και επιβίωση της ζωής δεν είναι ευνοϊκές σε αυτούς. Στη μια πλευρά που «βλέπει» συνεχώς το μητρικό άστρο αναπτύσσονται τέτοιες θερμοκρασίες που δεν επιτρέπουν την παρουσία του νερού σε υγρή μορφή - στοιχείο απαραίτητο (με βάση τα όσα γνωρίζουμε) για τη δημιουργία και επιβίωση της ζωής. Η άλλη μόνιμα παγωμένη πλευρά επίσης δεν μπορεί να επιτρέψει την ανάπτυξη και επιβίωση της ζωής. Ωστόσο, αστρονόμοι του Πανεπιστημίου Κολούμπια στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια περιοχή σε αυτούς τους πλανήτες όπου υπάρχουν συνθήκες ευνοϊκές για την παρουσία της ζωής.

Πρόκειται για την περιοχή που βρίσκεται στα όρια ανάμεσα στις δύο πλευρές των πλανητών. Κατά τη θεωρία των αστρονόμων του Κολούμπια, στα σύνορα των δύο πλευρών είναι πιθανό να υπάρχει μια στενή ζώνη όπου οι συνθήκες είναι τέτοιες ώστε το νερό ούτε να εξατμίζεται ούτε να παγώνει και να παραμένει μόνιμα σε υγρή μορφή.

Transition zones - geographical areas that shift from mainly ice to mainly rock - such as this location in Antarctica, could provide some real-world data about eyeball Earths. Image Credit: www.swisseduc.ch/

Η παρουσία του νερού σε υγρή μορφή συνδέεται άμεσα και με την παρουσία ζωής έστω και σε μικροβιακή μορφή. Οι αστρονόμοι που ανέπτυξαν αυτή τη θεωρία αναφέρουν μάλιστα ότι οι συνθήκες στη συγκεκριμένη ζώνη είναι τέτοιες που θα μπορούσαν πιθανότατα να υποστηρίξουν την παρουσία του ανθρώπου.