Εντοπίστηκαν για πρώτη
φορά αγγεία που ενώνουν το λεμφικό σύστημα με τον εγκέφαλο – αναμένεται να
αλλάξουν τα ιατρικά βιβλία αλλά και η γνώση μας για τις νευρολογικές νόσους. In a stunning discovery that
overturns decades of textbook teaching, researchers have determined that the brain
is directly connected to the immune system by vessels previously thought not to
exist. The discovery could have profound implications for diseases from autism
to Alzheimer's to multiple sclerosis. Photo courtesy of Shuttestock
Μια εκπληκτική,
αναπάντεχη ανακάλυψη, η οποία ανατρέπει τις «βίβλους» της ιατρικής, έκαναν
ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Οι επιστήμονες
είδαν ότι ο εγκέφαλος συνδέεται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα μέσω αγγείων
που ως σήμερα πιστευόταν ότι δεν υπάρχουν. Το γεγονός ότι αυτού του είδους τα
αγγεία δεν είχαν ανιχνευθεί μέχρι σήμερα ενώ το λεμφικό σύστημα έχει
«χαρτογραφηθεί» τόσο εξονυχιστικά σε ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισμό είναι από
μόνο του εντυπωσιακό. Στην ουσία του θέματος πάλι η ανακάλυψη αυτή μπορεί να
έχει τεράστια επίδραση στη μελέτη και στη θεραπεία νευρολογικών διαταραχών -
από τον αυτισμό ως τη νόσο Αλτσχάιμερ και την πολλαπλή σκλήρυνση.
Τα αγγεία-γέφυρες
νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος
Χάρτες του λεμφικού
συστήματος: αριστερά ο παλαιός και όπως αποδεικνύεται ελλιπής και δεξιά ο
ανανεωμένος ο οποίος αντικατοπτρίζει και την ανακάλυψη των ειδικών του
Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Maps
of the lymphatic system: old (left) and updated to reflect UVA's discovery.
Credit: University of Virginia Health System
«Αντί να ρωτάμε "Πώς
μελετούμε την ανοσολογική απόκριση του εγκεφάλου;" ή "Γιατί στους
ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους
ιστούς;", θα μπορούμε πλέον να προσεγγίσουμε αυτές τις ερωτήσεις με μηχανιστικό
τρόπο. Και αυτό διότι ο εγκέφαλος είναι σαν οποιονδήποτε άλλον ιστό που
συνδέεται με το περιφερικό ανοσοποιητικό σύστημα μέσω μηνιγγικών λεμφικών
αγγείων» σημείωσε ο Τζόναθαν Κίπνις, καθηγητής στο Τμήμα Νευροεπιστήμης του
Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια και διευθυντής του Κέντρου για την Ανοσολογία του
Εγκεφάλου του Πανεπιστημίου. «Η νέα ανακάλυψη αλλάζει πλήρως τον τρόπο με τον
οποίον αντιλαμβανόμαστε την αλληλεπίδραση μεταξύ του νευρικού και του
ανοσοποιητικού συστήματος. Πιστεύουμε ότι σε κάθε νευρολογική νόσο στην οποία
εμφανίζεται μια ανοσολογική εκδήλωση τα αγγεία που εντοπίστηκαν τώρα παίζουν
κύριο ρόλο» πρόσθεσε ο δρ Κίπνις.
Ο Κέβιν Λι, πρόεδρος του
Τμήματος Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, περιέγραψε την
αντίδρασή του στην ανακάλυψη του εργαστηρίου του δρος Κίπνις: «Την πρώτη φορά
που η ομάδα μου έδειξε το βασικό της αποτέλεσμα είπα μία και μόνο φράση:
"Θα πρέπει να αλλάξουν τα ιατρικά βιβλία". Δεν γνωρίζαμε ποτέ ότι
υπάρχει λεμφικό σύστημα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και κατέστη σαφές από την
πρώτη παρατήρηση των ερευνητών - οι οποίοι μάλιστα έχουν διεξαγάγει πολλές
μελέτες έκτοτε που επιβεβαιώνουν το αρχικό εύρημά τους - ότι η νέα ανακάλυψη θα
αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τη σχέση του νευρικού
συστήματος με το ανοσοποιητικό».
Ακόμη και ο ίδιος ο δρ
Κίπνις ήταν επιφυλακτικός αρχικά. «Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι υπάρχουν δομές
στο σώμα που δεν γνωρίζουμε. Πίστευα ότι όλο το ανθρώπινο σώμα είχε
χαρτογραφηθεί. Προφανώς αυτό δεν ίσχυε».
Πώς κατέστη δυνατή η νέα
ανακάλυψη
Η νέα γνώση που χαρίζει η
έρευνα των αμερικανών ειδικών αναμένεται να αλλάξει όσα πιστεύαμε για τις
νευρολογικές νόσους. Contrary
to previous knowledge, the brain has direct connection to the lymphatic system
by vessels that scientists did not know exist. The findings could have
implications in the understanding and treatment of neurological diseases. (Photo:
GreenFlames09 | Flick)
Η νέα ανακάλυψη κατέστη
δυνατή μέσω της δουλειάς του Αντουάν Λουβό, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο
εργαστήριο του Κίπνις. Τα αγγεία εντοπίστηκαν αφού ο δρ Λουβό ανέπτυξε μια
μέθοδο με την οποία οι μήνιγγες - οι μεμβράνες που καλύπτουν τον εγκέφαλο -
ενός ποντικού «χώρεσαν» στο ίδιο γυαλί δείγματος μικροσκοπίου ώστε να
εξεταστούν ως σύνολο.
Έχοντας παρατηρήσει κάτω
από το μικροσκόπιο μοτίβα που προσομοίαζαν σε αγγεία ανάμεσα στα ανοσοκύτταρα,
ο ερευνητής διερεύνησε την πιθανή ύπαρξη λεμφικών αγγείων. Και τα βρήκε! Το
αδύνατο υπήρχε μπροστά του. Ο ίδιος ο Λουβό ανακαλεί στη μνήμη του τη στιγμή
του «Εύρηκα». «Φώναξα τον Τζόνι (Κίπνις) να έρθει να δει στο μικροσκόπιο και
του είπα: "Νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι"».
Είναι εύλογο το ερώτημα
σχετικά με το πώς τα λεμφικά αγγεία είχαν διαφύγει την παρατήρηση τόσων και
τόσων επιστημόνων για τόσο μακρό διάστημα. Ο δρ Κίπνις δίνει την εξήγηση
αναφέροντας ότι είναι «πολύ καλά κρυμμένα» και ότι ακολουθούν ένα μεγάλο
αιμοφόρο αγγείο ως τα ιγμόρεια, μια περιοχή που είναι δύσκολο να απεικονιστεί
αναλυτικά. «Βρίσκονται τόσο κοντά στο αιμοφόρο αγγείο ώστε δεν τα παρατηρεί
κανείς» σημειώνει.
Φως σε πλήθος
νευρολογικών διαταραχών
Η αναπάντεχη ύπαρξη αυτών
των λεμφικών αγγείων «γεννά» τώρα αμέτρητα ερωτήματα που χρειάζονται απαντήσεις
τόσο σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του εγκεφάλου όσο και σε ό,τι αφορά τις νόσους
που τον πλήττουν. Ας πάρουμε το παράδειγμα της νόσου Αλτσχάιμερ: «Στη νόσο
Αλτσχάιμερ δημιουργούνται συσσωματώσεις πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Πιστεύουμε ότι
οι πρωτεΐνες συσσωρεύονται εκεί επειδή δεν απομακρύνονται σωστά από τα
συγκεκριμένα λεμφικά αγγεία» τονίζει ο δρ Κίπνις.
Συμπληρώνει ότι τα αγγεία
φαίνονται διαφορετικά με την ηλικία, γεγονός που σημαίνει ότι ο ρόλος που
παίζουν στη γήρανση αποτελεί μια άλλη οδό εξερεύνησης. Και υπάρχει ένα ολόκληρο
φάσμα άλλων νευρολογικών νόσων - από τον αυτισμό ως την πολλαπλή σκλήρυνση - οι
οποίες πρέπει να επαναπροσδιοριστούν υπό το φως της ύπαρξης αυτών των αγγείων
που η επιστήμη πίστευε ότι δεν υπήρχαν καν...
Πηγή: Antoine Louveau, Igor
Smirnov, Timothy J. Keyes, Jacob D. Eccles, Sherin J. Rouhani, J. David Peske,
Noel C. Derecki, David Castle, James W. Mandell, Kevin S. Lee, Tajie H. Harris,
Jonathan Kipnis. Structural and functional features of central nervous
system lymphatic vessels. Nature, 2015; DOI: 10.1038/nature14432