Ρομπότ-οριγκάμι καθαρίζει το στομάχι! Ingestible origami robot

Μπορεί να αφαιρεί ό,τι επικίνδυνο βρίσκεται στον οργανισμό μας. Robot unfolds from ingestible capsule, removes button battery stuck to wall of simulated stomach. “It’s really exciting to see our small origami robots doing something with potential important applications to healthcare,” Daniela Rus says. Pictured, an example of a capsule and the unfolded origami device. Photo: Melanie Gonick/MIT

Ερευνητές από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ιαπωνία δημιούργησαν ένα μικροσκοπικό ρομπότ-οριγκάμι, το οποίο καταπίνεται διπλωμένο μέσα σε κάψουλα και είναι ικανό, αφού βγει από αυτήν και ξεδιπλωθεί μόνο του, να...κόβει βόλτες στο στομάχι. Σε πειράματα που έγιναν με ένα τεχνητό στομάχι, προσομοίωση του πραγματικού, το ρομπότ μπόρεσε να αφαιρέσει μια μικρή στρογγυλή μπαταρία που - υποτίθεται ότι - είχε καταπιεί κάποιος.

Εξυπνο και ικανό

The new robot consists of two layers of structural material sandwiching a material that shrinks when heated. A pattern of slits in the outer layers determines how the robot will fold when the middle layer contracts. Photo: Melanie Gonick/MIT

Ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Ντανιέλα Ρας του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και διευθύντρια του Εργαστηρίου Επιστήμης Υπολογιστών & Τεχνητής Νοημοσύνης (CSAIL) του Πανεπιστημίου ΜΙΤ, έκαναν τη σχετική παρουσίαση σε διεθνές συνέδριο ρομποτικής και αυτοματισμού.

Δείτε ένα βίντεο για το εκπληκτικό ρομποτάκι. Researchers at MIT and elsewhere developed a tiny origami robot that can unfold itself from a swallowed capsule and, steered by external magnetic fields, crawl across the stomach wall to remove a swallowed button battery or patch a wound. Video: Melanie Gonick/MIT

Η κίνηση του ρομπότ καθοδηγείται από εξωτερικά μαγνητικά πεδία, ενώ το υλικό κατασκευής του είναι βιοσυμβατό. Το ρομποτάκι διπλώνεται μέσα στην κάψουλα (όπως η ιαπωνική τεχνική «οριγκάμι» για το δίπλωμα του χαρτιού) και, όταν αυτή διαλυθεί στο στομάχι, το μηχάνημα με δικές του δυνάμεις αποκτά το κανονικό σχήμα. Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο πολλές χιλιάδες μπαταρίες και άλλα αντικείμενα καταλήγουν σε στομάχια μικρών και μεγάλων, από λάθος ή σκοπίμως.

Πηγή:  http://mitsha.re/zeUF300969v

Το RNA και η εμφάνιση ζωής στη Γη. ‘RNA world’ inches closer to explaining origins of life

«Ενισχύεται» η θεωρία του RNA για την εμφάνιση της ζωής στη Γη. Chemists believe they may have found how reactions on early Earth may have given rise to molecules vital for genetics and energy metabolism. Credit: Richard Bizley/Science Source

Η θεωρία που θέλει το RNA να ήταν το πρώτο βιολογικό μόριο που εμφανίστηκε στον πλανήτη δείχνει να ενισχύεται από τα αποτελέσματα πειράματος στη Γερμανία, το οποίο έδειξε ότι οι βασικοί δομικοί λίθοι αυτού του νουκλεϊκού οξέος παράγονται αυθόρμητα στις κατάλληλες συνθήκες.

Το RNA έχει την ιδιότητα να αντιγράφει τον εαυτό του, περίπου όπως το DNA, επιπλέον όμως έχει την ικανότητα να δρα ως καταλύτης για την επιτάχυνση χημικών αντιδράσεων. Λόγω αυτών των ασυνήθιστων ιδιοτήτων, αρκετοί βιολόγοι πιστεύουν σήμερα ότι η εμφάνιση του RNA ήταν το πρώτο βήμα της εξέλιξης της ζωής στον πλανήτη.

Στους σημερινούς οργανισμούς, το RNA παράγεται από πολύπλοκους κυτταρικούς μηχανισμούς με πολλά μοριακά εξαρτήματα. Αν όμως η θεωρία είναι σωστή, τα πρώτα μόρια RNA πρέπει να εμφανίστηκαν από πολύ απλούστερες διαδικασίες.

Το μόριο RNA αποτελείται από τέσσερα χημικά «γράμματα», τις βάσεις αδενίνη, γουανίνη, κυτοσίνη και ουρακίλη (Φωτογραφία: CC BY-SA 3.0).

Το 2009, η ομάδα του βρετανού χημικού Τζον Σάδερλαντ έδειξε ότι μια σειρά χημικών αντιδράσεων που μπορεί να συνέβαιναν στη νεαρή Γη δίνουν τις βάσεις κυτοσίνη και ουρακίλη, δύο από τα τέσσερα χημικά «γράμματα» στο αλφάβητο του RNA.

Τώρα, η ομάδα του Τόμας Κάρελ στο Πανεπιστήμιο «Λούντβιχ Μαξιμίλιαν» του Μονάχου αναφέρουν στο περιοδικό Science ότι παρήγαγε από το μηδέν και τις δύο άλλες βάσεις του RNA, την αδενίνη και τη γουανίνη.

Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας απαιτεί μόνο υδροκυάνιο, μια απλή ένωση που πιστεύεται ότι υπήρχε σε αφθονία στη νεαρή Γη και αποτελείται από τρία στοιχεία με βασικό ρόλο στη ζωή, το υδρογόνο, τον άνθρακα και το άζωτο.

Το υδροκυάνιο αντιδρά εύκολα με νερό και, παρουσία οξέων, δίνει τελικά αδενίνη και γουανίνη. Επιπλέον, το πείραμα έδειξε ότι οι βάσεις αυτές αντιδρούν εύκολα με ριβόζη, ένα σάκχαρο που αποτελεί το βασικό σκελετό του μορίου του RNA.

Η τελευταία μελέτη ενισχύει τη θεωρία του RNA και είναι συγκρίσιμη σε σημασία με την έρευνα του 2009, σχολίασε στους δικτυακούς τόπους του Science και του Nature ο Τζέραλντ Τζόουνς του Ερευνητικού Ινστιτούτο Σκριπς στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, γνωστός υποστηρικτής της θεωρίας του RNA.

Άλλοι επιστήμονες εμφανίστηκαν ωστόσο επιφυλακτικοί, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι οι συνθήκες στις οποίες αναφέρθηκε η σύνθεση κυτοσίνη και ουρακίλη είναι διαφορετικές από τις συνθήκες που απαιτούνται για την αδενίνη και τη γουανίνη, και επομένως δεν μπορεί να συνέβαιναν ταυτόχρονα στη νεαρή Γη.

Μια εναλλακτική θεωρία είναι ότι η πρώτη ζωή εμφανίστηκε στους ωκεανούς γύρω από υδροθερμικά φρεάτια, οπές στον πυθμένα από τις οποίες αναβλύζει ενέργεια και μια πληθώρα διαφορετικών χημικών.

Πόσο φίλοι είναι οι… φίλοι μας; We are bad judges of friendship, new study shows

Édouard Vuillard, Friends around the Table, 1909. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας για τον φιλικό μας περίγυρο. Only half of your friends would consider you their friend, a new study suggests. People have a very poor perception of friendship ties, and this limits their ability to influence their "friends," according to the research.

Ούτε συνεννοημένοι να ήταν… Το πρωί της Δευτέρας ξεκίνησαν οι πανελλαδικές εξετάσεις με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και κείμενο σχετικό με την αξία της φιλίας και τις ανθρώπινες σχέσεις από δοκίμιο του Ε. Παπανούτσου. Την ίδια στιγμή δόθηκε στη δημοσιότητα μια έρευνα από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ στην οποία αναφέρεται ότι οι άνθρωποι δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο καλοί στην κρίση τους για τις φιλίες, όσο νομίζουν. Μόνο οι μισοί από όσους θεωρούμε ως φίλους μας, νιώθουν το ίδιο και μας βλέπουν ως φίλους τους, σύμφωνα την νέα έρευνα.

Η μελέτη

Pablo Picasso, L'Amitié, (Friendship), 1908. Νέα μεγάλη μελέτη μελετά τις κοινωνικές μας σχέσεις. Most of us think that friendship is a two-way street -- but that's true only half the time, according to research from Tel Aviv University and the Massachusetts Institute of Technology.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων του ΜΙΤ και του Τελ Αβίβ, με επικεφαλής τους Αμπντουλάχ Αλμαατούκ και Ερέζ Σμουέλι μελέτησαν τη φιλία και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μάλλον...πάσχει από αμοιβαιότητα και ασυμμετρία.

Εξαιτίας αυτής της αδυναμίας να ξεκαθαρίσει κανείς ποιοί είναι οι πραγματικοί φίλοι του, έχει περιορισμένες δυνατότητες επηρεασμού του περίγυρού του. Αυτό έχει επίσης επίπτωση στη δυνατότητα εταιριών και άλλων κοινωνικών ομάδων να ασκήσουν επιρροή, να διαχύσουν πληροφορίες και να προβάλλουν τις απόψεις ή τα προϊόντα τους. «Φαίνεται πως είμαστε πολύ κακοί κριτές του ποιοί είναι οι φίλοι μας», δήλωσε ο Σμουέλι. «Και αυτή η δυσκολία να διακρίνουμε την αμοιβαιότητα, περιορίζει σημαντικά την ικανότητά μας για συνεργατικές συμφωνίες».

Τα πειράματα

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια σειρά από κοινωνικά πειράματα, ανέλυσαν στοιχεία από προηγούμενες μελέτες και ανέπτυξαν έναν αλγόριθμο που είναι πιο αντικειμενικός αξιολογητής της αμοιβαιότητας μιας φιλίας, όταν τροφοδοτηθεί με διάφορα δεδομένα (π.χ. κινητής τηλεφωνίας).

Χρησιμοποιώντας όλα τα παραπάνω, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι ανακάλυψαν μια μεγάλη «ψαλίδα»: ενώ το 95% των ανθρώπων πιστεύουν ότι οι φιλικές σχέσεις τους είναι αμοιβαίες, στην πραγματικότητα μόνο το 50% των φίλων τους ανταποκρίνεται στην φιλία με τον ίδιο τρόπο.

Οι αμοιβαίες φιλίες θεωρούνται σημαντικές, μεταξύ άλλων, επειδή διευκολύνουν την κοινωνική επιρροή (όπως δείχνει και το Facebook). Η κοινωνική επιρροή, με τη σειρά της, διευκολύνει την κινητοποίηση γύρω από διάφορους κοινωνικούς στόχους, όπως πολιτικές διαδηλώσεις, απεργίες, καμπάνιες νέων προϊόντων κ.α.

Ακόμη, οι επιστήμονες γνωρίζουν ήδη ότι η αμοιβαία φιλία οδηγεί σε αλλαγή της συμπεριφοράς σε διάφορες συνήθειες, ωθώντας σε διακοπή του καπνίσματος ή του αλκοόλ, σε μείωση του βάρους κ.α. Γι' αυτό, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη φιλία, επηρεάζουν και το πόση επίδραση μπορούν να ασκήσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους σε ατομικό ή σε συλλλογικό επίπεδο.

Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PloS ONE» απομυθοποιεί μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη: ότι αν κάποιος θεωρεί φίλο του κάποιον άλλο, ο τελευταίος συνήθως αισθάνεται το ίδιο. Παρά τη διάχυτη προσδοκία, η αμοιβαιότητα είναι λιγότερο συχνή. Η αυταπάτη αυτή για τις φιλίες, κατά τους ερευνητές, πιθανώς έχει να κάνει με την απροθυμία ενός ανθρώπου να υποσκάψει την εικόνα που έχει για τον ίδιο τον εαυτό του ως αξιαγάπητο, αξιόπιστο κλπ.

Πηγή: Abdullah Almaatouq, Laura Radaelli, Alex Pentland, Erez Shmueli. Are You Your Friends’ Friend? Poor Perception of Friendship Ties Limits the Ability to Promote Behavioral Change. PLOS ONE, 2016; 11 (3): e0151588 DOI: 10.1371/journal.pone.0151588

Μυστικό πρόγραμμα δημιουργίας ανθρώπινου DNA. Scientists Talk Privately About Creating a Synthetic Human Genome

Η δημιουργία τεχνητού ανθρώπινου γονιδιώματος είναι ένα επιστημονικό στοίχημα που ταυτόχρονα δημιουργεί ανησυχίες. While this could mean major advancements for biological science and public health, some experts have raised concerns over the ethics of the idea, and say something so significant should not be discussed behind closed doors. A image of human DNA is pictured.

Περίπου 150 επιστήμονες συγκεντρώθηκαν σε κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, προκειμένου να συντονίσουν τις προσπάθειές τους για τη δημιουργία εκ του μηδενός ενός συνθετικού ανθρωπίνου γονιδιώματος μέσα στα επόμενα χρόνια. Το σχέδιο ήδη εγείρει κρίσιμα ζητήματα βιοηθικής, όπως κατά πόσο ανοίγει ο δρόμος για την μαζική δημιουργία ανθρώπων χωρίς γονείς και με χαρακτηριστικά «κατά παραγγελία» στο απώτερο -και όχι άμεσο- μέλλον.

Ο στόχος

Περίπου 150 επιστήμονες συγκεντρώθηκαν σε κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση. Earlier this week, roughly 150 scientists, lawyers, and entrepreneurs met in secrecy to discuss the possibility of creating an entirely synthetic human genome. This means scientists would recreate the genetic material that’s naturally passed from parents to children. In the stock image above, a scientist views DNA sequencing.

Η συνάντηση έγινε την περασμένη Τρίτη στη Βοστόνη και διέρρευσε στον Τύπο μετά από μερικές. Από τους συμμετέχοντες επιστήμονες είχε ζητηθεί να μην έλθουν σε επαφή με δημοσιογράφους ή να στείλουν μηνύματα στο Twitter στη διάρκεια της μυστικής συνάντησης.

Όπως το βλέπουν οι ίδιοι οι επιστήμονες που συμμετείχαν, το σχέδιό τους είναι μια προέκταση του αρχικού Προγράμματος Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (Human Genome Project-HGP), γι' αυτό η αρχική ονομασία της πρωτοβουλίας τους ήταν HPG2 και μετά άλλαξε σε HPG-Write. Στόχος τους είναι να προχωρήσουν πέρα από την «ανάγνωση» (αλληλούχιση) του γενετικού υλικού του ανθρώπου, στο να «γράψουν» (συνθέσουν) το δικό τους DNA με χημικό τρόπο, όπως παραδέχθηκε ένας από τους διοργανωτές της συνάντησης, ο καθηγητής γενετικής Τζορτζ Τσερτς της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.

Η συνθετική βιολογία έχει αρχίσει ήδη να κάνει προόδους σε επίπεδο μικροοργανισμών, όμως η νέα φιλοδοξία της είναι να συντεθούν ολοκληρωμένα μεγαλύτερα γονιδιώματα ζώων και φυτών, τα οποία αρχικά θα εισαχθούν σε κύτταρα για ερευνητικούς σκοπούς.

Προς το παρόν, οι συμμετέχοντες επιστήμονες δεν μιλάνε ανοιχτά για τη δημιουργία συνθετικών ανθρωπίνων όντων, αλλά στην πορεία του δρόμου κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί (άλλωστε, τρώγοντας έρχεται η όρεξη...). Η πρόσκληση που εστάλη για την μυστική συνάντηση, έγραφε πάντως ότι αποσκοπεί «στο να συντεθεί ένα ολοκληρωμένο ανθρώπινο γονιδίωμα εντός κυττάρων μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια».

Οι αντιδράσεις

George Church, one of the organizers of the proposed project, at his lab at Harvard Medical School in 2013. Credit: Jessica Rinaldi/Reuters

Άλλοι σκεπτικιστές επιστήμονες, όπως ορισμένοι από το Κέντρο Γενετικής και Κοινωνίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, ήδη εγείρουν ερωτήματα βιοηθικής -και όχι μόνο- φύσης, ενώ ανησυχούν ότι ανοίγει πλέον ο δρόμος για μια νέου τύπου ευγονική. Είναι π.χ. σκόπιμο, λένε, να «διαβάσει» κανείς το DNA ενός Αϊνστάιν και μετά να επιχειρήσει να το συνθέσει εξαρχής; Αν ναι, πόσα τέτοια γονιδιώματα (δηλαδή πόσοι Αϊνστάιν) θα έπρεπε να δημιουργηθούν και ποιός θα είχε δικαίωμα να το κάνει; Γενικότερα, επειδή κάτι μπορεί να γίνει εφικτό κάποια στιγμή, πρέπει και να γίνει πραγματικότητα οπωσδήποτε;

Ο Τσερτς, ο οποίος επέκρινε τους σκεπτικιστές ότι «σκιαγραφούν μια εικόνα που δεν αντιπροσωπεύει την πρωτοβουλία μας», δικαιολογήθηκε ότι αρχικά η συνάντηση είχε σχεδιασθεί να είναι ανοικτή στον Τύπο και μάλιστα να μεταδοθεί μέσω βίντεο στο ευρύτερο κοινό. Επειδή όμως θα συνοδευόταν από μια δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό, η οποία καθυστέρησε, τελικά αποφασίσθηκε η εκδήλωση να γίνει κλειστή. Υποσχέθηκε όμως ότι το σχετικό βίντεο θα δημοσιοποιηθεί σύντομα, μόλις γίνει η επιστημονική δημοσίευση.

Το HPG-Write, προς το παρόν, δεν έχει καμία χρηματοδότηση. Όμως ήδη διάφορες εταιρίες και ιδρύματα έχουν εκφράσει ενδιαφέρον  να ενισχύσουν οικονομικά το πρόγραμμα, όπως είπε ο Τσερτς. Κάτι ανάλογο θα ζητηθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και αναμένεται η αντίδρασή της. Εκπρόσωπος των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείων (ΝΙΗ), του μεγαλύτερου δημόσιου χρηματοδότη επιστημονικών ερευνών στη χώρα, αρνήθηκε να σχολιάσει, λέγοντας ότι το θέμα είναι πρόωρο.

Το εγχείρημα

In a closed door meeting at Harvard on Tuesday nearly 150 scientists got together to organize the human synthetic genome project. These days when Harvard isn’t organizing black masses for its students its holding bilderburg like meetings to create a totally synthetic human.

Μέχρι σήμερα, αποτελεί ρουτίνα η τροποποίηση του DNA, με την προσθήκη, αφαίρεση ή επεξεργασία γονιδίων. Εφαρμογές αυτών των τεχνικών είναι π.χ. τα γενετικά τροποποιημένα φυτά, οι γονιδιακές θεραπείες και η δημιουργία φαρμάκων.

George Church on the Future of Human Genomics and Synthetic Biology.

Όμως η σύνθεση ενός ολόκληρου γονιδιώματος είναι άλλης τάξης εγχείρημα. Μέχρι στιγμής η διαδικασία είναι δύσκολη και γεμάτη λάθη, ενώ έχει εφαρμοσθεί σχετικά αξιόπιστα σε μικρά μόνο τμήματα του DNA, μήκους έως 200 ζευγών βάσεων (τα ζεύγη βάσεων είναι οι χημικές μονάδες του γενετικού υλικού). Με τα σημερινά δεδομένα, το κόστος σύνθεσης ενός πλήρους γονιδιώματος που περιέχει τρία δισεκατομμύρια ζεύγη βάσειων, όσα περίπου το ανθρώπινο, είναι γύρω στα 90 εκατομμύρια δολάρια.

Ο πρωτοπόρος γενετιστής Κρεγκ Βέντερ έχει ήδη συνθέσει ένα βακτηριακό γονιδίωμα που αποτελείται από περίπου ένα εκατομμύριο βάσεις DNA. Το πρώτο αυτό συνθετικό γονιδίωμα μικροοργανισμού ουσιαστικά αποτελούσε αντίγραφο του πραγματικού. Φέτος ο Βέντερ παρουσίασε ένα πιο πρωτότυπο συνθετικό γονιδίωμα μήκους περίπου 500.000 βάσεων DNA.

Πηγή: http://www.nytimes.com/2016/05/14/sci...

Εκπληκτική κοσμική χιονονιφάδα. Hubble Spies a Spiral Snowflake

O γαλαξίας NGC 6814 σε όλο του το μεγαλείο. Magnitude +11.2 face-on spiral galaxy NGC 6814 lies in the constellation Aquila, 74.4 million light-years from Earth. Image credit: ESA/Hubble & NASA. Acknowledgement: Judy Schmidt

Μια ακόμη εντυπωσιακή εικόνα προσέθεσε στον τεράστιο φωτογραφικό του άλμπουμ το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Κατέγραψε εντυπωσιακές εικόνες του γαλαξία NGC 6814, ενός σπειροειδή γαλαξία με υπέρλαμπρο πυρήνα στον οποίο βρίσκεται μια γιγάντια μελανή οπή.

Μοναδικοί

Discovered in 1784 by the German–British astronomer William Herschel, NGC 4394 is a barred spiral galaxy situated about 55 million light-years from Earth. The galaxy lies in the constellation of Coma Berenices (Berenice's Hair) and is considered to be a member of the Virgo Cluster. NGC 4394 is the archetypal barred spiral galaxy, with bright spiral arms emerging from the ends of a bar that cuts through the galaxy’s central bulge. These arms are peppered with young blue stars, dark filaments of cosmic dust, and bright, fuzzy regions of active star formation. At the center of NGC 4394 lies a region of ionized gas known as a low-ionization nuclear emission-line region (LINER). LINERs are active regions that display a characteristic set of emission lines in their spectra— mostly from weakly ionized atoms of oxygen, nitrogen and sulphur. Although LINER galaxies are relatively common, it’s still unclear where the energy comes from to ionize the gas. In most cases it is thought to be the influence of a black hole at the center of the galaxy, but it could also be the result of a high level of star formation. In the case of NGC 4394, it is likely that gravitational interaction with a nearby neighbor has caused gas to flow into the galaxy’s central region, providing a new reservoir of material to fuel the black hole or to make new stars. Image credit: ESA/Hubble & NASA, Acknowledgement: Judy Schmidt

Οι σπειροειδείς γαλαξίες, όπως ο δικός μας, αποτελούν ένα από τους δύο πιο κοινούς τύπους γαλαξιών στο Σύμπαν. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν δεκάδες (πιθανώς και εκατοντάδες) δισεκατομμύρια σπειροειδείς γαλαξίες καθένας εξ αυτών είναι διαφορετικός από τους άλλους. Κανένας σπειροειδής γαλαξίας δεν μοιάζει με κάποιον άλλο για αυτό και οι ειδικοί τους χαρακτηρίζουν ως «χιονονιφάδες» αφού και αυτές παρά το ότι είναι αναρίθμητες έχει διαπιστωθεί ότι κάθε μια είναι μοναδική και δεν μοιάζει με κάποια άλλη.

Ο NGC 6814 βρίσκεται σε απόσταση περίπου 75 εκ. ετών φωτός από εμάς και ανήκει στην κατηγορία Σίφερτ οι οποίοι διαθέτουν έναν εξαιρετικά λαμπρό μικρό πυρήνα, ο οποίος μπορεί μερικές φορές να ξεπερνά σε φωτεινότητα ολόκληρο τον περιβάλλοντα γαλαξία. Στον NGC 6814 υπάρχει μια μελανή οπή η μάζα την οποίας υπολογίζεται ότι είναι 18 εκ. φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ενεργό γαλαξία που παράγει συνεχώς νέα άστρα.

Ερωτική ποίηση της Σαπφούς και αστρονομία. UTA scientists use Planetarium’s advanced astronomical software to accurately date 2500 year-old lyric poem

Σαπφώ: λεπτομέρεια σε τοιχογραφία στην Πομπηία. Detail from a Pompeii fresco painting of Sappho holding a stylus.

Η Σαπφώ (~ 615 – 570 π.Χ.) ήταν ποιήτρια στην αρχαία Ελλάδα που έζησε στη Λέσβο και τη Σικελία. Θεωρείται ως η σημαντικότερη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας.

Οι Πλειάδες, ένα αστρικό σμήνος στον αστερισμό του Ταύρου. A color composite image of the Pleiades from the Digitized Sky Survey. Credit: NASA/ESA/AURA/Caltech

Σε ένα από τα ποιήματά της αναφέρεται στον νυχτερινό ουρανό της Μυτιλήνης, όταν η ώρα έφτασε μεσάνυχτα και η Σελήνη μαζί με τις Πλειάδες είχαν δύσει:

Δέδυκε μεν ἀ σελάννα

καὶ Πληΐαδες, μέσαι δὲ

νύκτες πάρα δ᾽ ἔρχετ᾽ ὤρα,

ἔγω δὲ μόνα κατεύδω

ή σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη:

Γρήγορα η ώρα πέρασε, μεσάνυχτα κοντεύουν,

πάει το φεγγάρι πάει κι η Πούλια βασιλέψανε –

και μόνο εγώ κείτομαι δω μονάχη

Μπορεί να υπολογιστεί η ακριβής ημερομηνία που η Σαπφώ εμπνεύστηκε τους παραπάνω στίχους;

«Τον καιρό της Σαπφούς», έργο του Τζον Γουίλιαμ Γκόντγουαρντ, Μουσείο J. Paul Getty (1904).

Σύμφωνα με τους ερευνητές του πανεπιστημίου του Τέξας-Άρλινγκτον που υπογράφουν την εργασία με τίτλο «SEASONAL DATING OF SAPPHO’S ‘MIDNIGHT POEM’ REVISITED», το ποίημα αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από την 25η Ιανουαρίου μέχρι την 6η Απριλίου του 570 π.Χ.

Οι ερευνητές χρησιμοποιώντας λογισμικό που προσδιορίζει τις θέσεις των άστρων στον ουρανό, όπως το Starry Night 7.3,  βρήκαν ότι η Σαπφώ το νωρίτερο που θα μπορούσε να βλέπει μέχρι τα μεσάνυχτα τις Πλειάδες και τη Σελήνη στον έναστρο ουρανό της Μυτιλήνης ήταν στις 25 Ιανουαρίου του 570 π.Χ. και το αργότερο μέχρι στις αρχές Απριλίου του 570 π.Χ.

Το πρόγραμμα έδειξε ότι, το 570 π.Χ., οι Πλειάδες έδυσαν μεσάνυχτα στις 25 Ιανουαρίου, ενώ από την ημερομηνία αυτή και μετά δύουν όλο και νωρίτερα κάθε βράδυ. «Το ερώτημα της χρονολόγησης είναι περίπλοκο, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή δεν είχαν ακριβή μηχανικά ρολόγια, ίσως να είχαν μόνο ρολόγια νερού» λέει ο Μάνφρεντ Κουνζ, καθηγητής Φυσικής και πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Για το λόγο αυτό, υπολογίσαμε και την τελευταία ημερομηνία κατά την οποία οι Πλειάδες θα ήταν ορατές για την Σαπφώ κάποια στιγμή το απόγευμα» προσθέτει. Η τελευταία μέρα που συνέβη αυτό το 570 π.Χ. ήταν η 31η Μαρτίου, έδειξε το λογισμικό. «Από εκεί μπορέσαμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την εποχή του έτους από τα μέσα του χειμώνα μέχρι τις αρχές της άνοιξης» λέει ο Κρουζ.

Έτσι επιβεβαιώνεται το παλαιότερο συμπέρασμα των Herschberg και Mebius, που είχαν εκτιμήσει ότι το ποίημα γράφτηκε στα τέλη του χειμώνα/ νωρίς την άνοιξη του 570 π.Χ. [Herschberg, I.S., and Mebius, J.E., 1990. ΔΕΔϒΚΕ men a ΣΕΛΑΝΝΑ. Mnemosyne, 43, 150–151]. Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος: η νέα μελέτη βασίστηκε στην υπόθεση ότι το ποίημα γράφτηκε το 570 π.Χ., κατά προσέγγιση το έτος που πέθανε η Σαπφώ. Η χρονιά κατά την οποία γράφτηκε το ποίημα πιθανότατα θα παραμείνει άγνωστη για πάντα, και η παραδοχή στην οποία βασίστηκαν οι ερευνητές είναι ουσιαστικά αυθαίρετη.

Η μελέτη, επομένως, είναι στην πραγματικότητα μια απλή άσκηση που φέρνει σε επαφή την αστρονομία και την ποίηση. Είναι εξάλλου ένας συνδυασμός που ενθουσίαζε και την ίδια τη Σαπφώ. Όπως λέει ο Δρ Κουνζ, «η Σαπφώ θα έπρεπε να θεωρείται άτυπος συντελεστής της πρώιμης ελληνικής αστρονομίας. Δεν υπάρχουν πολλοί αρχαίοι ποιητές που αναφέρονται σε αστρονομικές παρατηρήσεις τόσο ξεκάθαρα».

Πηγή: www.uta.edu

Κριστόφ Γκαλφάρ: Το Σύμπαν στα χέρια σας. Christophe Galfard: The Universe in Your Hand

The collision of two black holes is seen in this still image from a computer simulation. Credit: Simulating eXtreme Spacetimes, via Reuters

Σ​​το γυμνάσιο και στο λύκειο υπήρξα ο κλασικός σκράπας μαθητής σε ό,τι αφορά τα φυσικομαθηματικά. Δεν το λέω με υπερηφάνεια (όχι ότι δεν το διασκεδάζω, αφού δεν μπορώ να κάνω και αλλιώς). Για την ακρίβεια, ήμουν εκείνος ο κουτοπόνηρος τύπος που έριχνε το στυλό του από το γραφείο τη στιγμή που ο φυσικός ή μαθηματικός έψαχναν να βρουν ποιον θα σηκώσουν στον πίνακα. Και ως συνήθως, σήκωναν εμένα και το αποτέλεσμα ήταν Βατερλώ. Από τα χρόνια του Δημοτικού, ωστόσο, είχα την πετριά «με το Διάστημα», γι’ αυτό και έλεγα με παράπονο πως αν ήμουν καλός στην αριθμητική, θα γινόμουν αστρονόμος (είχα και τηλεσκόπιο!). Στην πραγματικότητα, αυτό που θα ήθελα να είχα γίνει (αν ήμουν καλός στα φυσικομαθηματικά, είπαμε) ήταν αστροφυσικός ή/και κοσμολόγος.

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας μαύρης τρύπας και πώς διαστρεβλώνει την υφή του χωρόχρονου γύρω της.

Τέλος πάντων, στα είκοσι οκτώ μου, σε μια ξεκάρφωτη νυχτερινή κουβέντα στον «Ένοικο» των Εξαρχείων, βρέθηκα σε μια παρέα, όπου ένας μαθηματικός μaς εξήγησε τι εστί μαύρη τρύπα, αναφέροντας τον όρο «ορίζοντας γεγονότων». Με καταγοήτευσε η αινιγματική αυτή έννοια και ζήτησα να μάθω τι σημαίνει. «Το νοητό όριο μιας μαύρης τρύπας, μετά το οποίο τα γεγονότα, όπως τα ξέρουμε στο Σύμπαν, παύουν να ισχύουν».

Ξετρελάθηκα· έκτοτε ρήμαξα ό,τι βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης πετύχαινα, ορισμένα από τις εκδόσεις Ωρόρα (όπως του Τζον Γκρίμπιν και του Καρλ Σαγκάν), κυρίως από τις εκδόσεις Τραυλός και τις εκδόσεις Κάτοπτρο, πιο όψιμα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και την Αλεξάνδρεια. Εσχάτως από τις εκδόσεις Καλέντη. Θα εξηγηθώ παρακάτω.

Astrophysics has a bad rap and author Christophe Galfard is on a mission to change that. On page one of his book, "The Universe in Your Hand," he boldly proclaims his goal to leave no reader behind as he dives into the mysteries of time and space, atoms and stars. Brian Christophe Galfard, a physicist turned science writer, holds a PhD in Theoretical Physics from Cambridge University, and is himself a former student of Steven Hawking.

Κατηγορούν συχνά τους καθηγητές στα σχολεία ότι ευθύνονται που δεν μας δίδαξαν τη μαγεία της φυσικής, των μαθηματικών – ή και των αρχαίων ελληνικών. Έχει μια δόση αλήθειας αυτό, αλλά ας μην είμαστε ισοπεδωτικοί. Σκέφτομαι όμως, από την άλλη, πως η παιδική μου φοβία απέναντι στους αριθμούς και στις εξισώσεις ίσως να είχε καμφθεί αν είχε βρεθεί ένας μαθηματικός, όπως εκείνος στη βραδιά του «Ενοίκου».

Όλη αυτή η αυτοαναφορά, για να τονίσω πως το φρέσκο βιβλίο του Γάλλου αστροφυσικού Κριστόφ Γκαλφάρ «Το Σύμπαν στα χέρια σας», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καλέντη (εξαιρετική η μετάφραση του Μιχάλη Μακρόπουλου), είναι μια τέτοια μαγική βραδιά στον «Ένοικο», συν το ότι διαρκεί πολύ περισσότερο: σχεδόν πεντακόσιες σελίδες επιστημονικής σαγήνης, γραμμένες με τον οίστρο του προικισμένου αφηγητή, είναι απλώς ένα μεγάλο δώρο.

Δεν χρειάζεται να έχετε κάποια πετριά «με το Διάστημα» για να σας κερδίσει. Αρκεί να έχετε την απαιτούμενη τρέλα με την αφήγηση, την ανάγνωση και το μυστήριο που μας περιβάλλει.

Πηγή: ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ