Εμφύτευμα χαρτογραφεί την εγκεφαλική δραστηριότητα. New brain reading technology could help the development of brainwave-controlled devices

Καινούρια μέθοδο καταγραφής της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου ανέπτυξαν άγγλοι επιστήμονες, ανοίγοντας τον δρόμο για εκλεπτυσμένες συσκευές νευροπροσθετικής. A new method to accurately record brain activity at scale has been developed. The technique could lead to new medical devices to help amputees, people with paralysis or people with neurological conditions such as motor neuron disease. Using the latest in electronics and engineering techniques, the new device combines silicon chip technology with super-slim microwires, up to 15-times thinner than a human hair. The image is credited to Andreas Schaefer.

Μία πρωτοποριακή μέθοδο καταγραφής της εγκεφαλικής δραστηριότητας ανέπτυξαν επιστήμονες από το Ινστιτούτο Φράνσις Κρικ στην Αγγλία.

Η συγκεκριμένη μέθοδος, οι τεχνικές λεπτομέρειες της οποίας δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση «Science Advances», αξιοποιεί μία συσκευή πολύ μικρών διαστάσεων η οποία εμφυτεύεται στον εγκέφαλο και καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρώνων σε διαφορετικά επίπεδα του εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες μπορούν με αυτόν τον τρόπο να έχουν μία πλήρη εικόνα για τη δραστηριότητα των νευρώνων, κάτι το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη νευροπροσθετικών συσκευών οι οποίες θα διευκολύνουν την κίνηση ανθρώπων με διάφορες μορφές παράλυσης.

Στα άδυτα του εγκεφάλου

A close up of the microwire array. With a silicon chip attached to the top and the wires at the bottom gently inserted into the brain, this device can help researchers take a movie of neural activity. Credit: Andrew Brodhead/Stanford News Service

Το πλεονέκτημα της νέας μεθόδου είναι ότι έχει τη δυνατότητα να καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα τόσο του φλοιού του εγκεφάλου όσο και περιοχών οι οποίες βρίσκονται σε μεγαλύτερο βάθος. Για τη μέθοδο αυτή οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν έναν επεξεργαστή ο οποίος είναι συνδεδεμένος με πολύ λεπτά καλώδια, 15 φορές λεπτότερα απ’ ότι μία ανθρώπινη τρίχα.

Χάριν στη δομή τους, τα καλώδια αυτά μπορούν να διεισδύουν σε βαθύτερα στρώματα του εγκεφάλου χωρίς χειρουργική επέμβαση, ανιχνεύοντας τη δραστηριότητα των νευρώνων και χαρτογραφώντας τις ενεργές περιοχές του εγκεφάλου σε μία δεδομένη στιγμή. Μάλιστα, μπορούν να κατευθυνθούν σε συγκεκριμένες περιοχές με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν ταυτόχρονα να καταγράφουν τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρώνων αλλά και να μεταφέρουν ηλεκτρικά σήματα τα οποία θα παρέχονται από τους επιστήμονες.

«Αυτή η τεχνολογία αποτελεί τη βάση για πολλές εφαρμογές τόσο στη νευροεπιστήμη όσο σε άλλα επιστημονικά πεδία», σημείωσε σε σχετικές δηλώσεις του ο επικεφαλής της ομάδας και καθηγητής νευροεπιστήμης Αντρέα Σέφερ, συμπληρώνοντας ότι «θα μπορούσε μάλιστα να οδηγήσει σε εφαρμογές όπου ένα ηλεκτρικό σήμα του εγκεφάλου θα μπορεί να μεταφέρεται απευθείας σε μία συσκευή, βοηθώντας παραδείγματος χάριν τους ανθρώπους με αναπηρία να ελέγξουν την κίνηση μίας νευροπροσθετικής συσκευής».

Παρόλο που τα πειράματα έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής μόνο σε ποντίκια, η εν λόγω συσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, και σε μεγαλύτερα θηλαστικά. Ο επόμενος στόχος λοιπόν της ερευνητικής ομάδας είναι να προσαρμόσουν αυτό το σύστημα με τέτοιον τρόπο ώστε στο μέλλον να μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια και στον άνθρωπο.

Πηγές: Abdulmalik Obaid, Mina-Elraheb Hanna, Yu-Wei Wu, Mihaly Kollo, Romeo Racz, Matthew R. Angle, Jan Müller, Nora Brackbill, William Wray, Felix Franke, E. J. Chichilnisky, Andreas Hierlemann, Jun B. Ding, Andreas T. Schaefer, Nicholas A. Melosh. Massively parallel microwire arrays integrated with CMOS chips for neural recording. Science Advances, 2020; 6 (12): eaay2789 DOI: 10.1126/sciadv.aay2789 - https://neurosciencenews.com/brainwave-neuroprosthesis-15955/ - https://www.tovima.gr/2020/03/23/science/emfyteyma-xartografei-tin-egkefaliki-drastiriotita/

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Μονοτονία». Constantine P. Cavafy, “Monotony”

James Gleeson, We Inhabit the Corrosive Littoral of Habit, 1940

Την μια μονότονην ημέραν άλλη

μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν

τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι —

η όμοιες στιγμές μας βρίσκουνε και μας αφίνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.

Aυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·

είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.

Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.

Ben Cowan, Sans titre

MONOTONY

Harriet Backer (1845–1932), Solitude (c 1880), media and dimensions not known, Private collection. The Athenaeum.

One monotonous day follows another

equally monotonous. The same things

will happen again, and then will happen again,

the same moments will come and go.

A month passes by and brings another month.

Easy to guess what lies ahead:

all of yesterday’s boredom.

And tomorrow ends up no longer like tomorrow.

Mark Rothko, Black in Deep Red, 1957

Reprinted from C.P. CAVAFY: Collected Poems Revised Edition, translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard, edited by George Savidis. Translation copyright © 1975, 1992 by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Princeton University Press.

Γιουβάλ Νόα Χαράρι: Ο κόσμος μετά τον κορονοϊό. Yuval Noah Harari: the world after coronavirus

Ο Ισραηλινός δημοσιογράφος και πολυδιαβασμένος συγγραφέας αναρωτιέται αν θα πρέπει να θυσιάσουμε την ιδιωτικότητα και τα προσωπικά μας δεδομένα, στον βωμό της υγείας και κατά πόσο θα μπορέσει να συνεργαστεί πραγματικά η διεθνής κοινότητα. This storm will pass. But the choices we make now could change our lives for years to come. John Keane, Moment, 2003.

Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τώρα μια παγκόσμια κρίση, ίσως τη μεγαλύτερη της γενιάς μας. Οι αποφάσεις που θα λάβουν οι πολίτες και οι κυβερνήσεις τις επόμενες εβδομάδες, θα διαμορφώσουν πιθανώς τον κόσμο για τα επόμενα χρόνια. Θα διαμορφώσουν όχι μόνο τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αλλά και την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό.

Πρέπει να δράσουμε γρήγορα και αποφασιστικά.

David Michael Bowers, Ship of Fools, 2014

Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των ενεργειών μας. Όταν επιλέγουμε μεταξύ διάφορων εναλλακτικών, πρέπει να σκεφτόμαστε, όχι μόνο πώς θα ξεπεράσουμε την άμεση απειλή, αλλά και το πως θα είναι ο κόσμος που θα κατοικήσουμε όταν περάσει η καταιγίδα. Ναι, η καταιγίδα θα περάσει, η ανθρωπότητα θα επιζήσει, οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε ακόμα ζωντανοί - αλλά θα κατοικούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο.

Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα έκτακτης ανάγκης που παίρνουμε τώρα, θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Κάνουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες να προχωρούν πιο γρήγορα. Αποφάσεις που κανονικά μπορεί να παρθούν μετά από χρόνια συσκέψεων, παίρνονται πλέον, μέσα σε λίγες ώρες. Χρησιμοποιούνται νέες, ακόμη και επικίνδυνες πολλές φορές τεχνολογίες, επειδή ο κίνδυνος του να μην κάνεις τίποτα είναι μεγαλύτερος. Ολόκληρες χώρες γίνονται πειραματόζωα σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα. Τι συμβαίνει όταν όλοι εργάζονται από το σπίτι και επικοινωνούν μόνο από απόσταση; Τι συμβαίνει όταν ολόκληρα σχολεία και πανεπιστήμια κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά; Υπό κανονικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια δεν θα συμφωνούσαν ποτέ να διεξάγουν τέτοιου είδους πειράματα. Αλλά αυτές δεν είναι κανονικές συνθήκες.

Σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο ιδιαίτερα σημαντικές επιλογές. Η πρώτη έχει να κάνει με την ολοκληρωτική παρακολούθηση ή την ενδυνάμωση των πολιτών. Η δεύτερη είναι το δίλημμα ανάμεσα στην εθνικιστική απομόνωση και την παγκόσμια αλληλεγγύη.

Φανερή Παρακολούθηση

Hannah Hoch, Bouquet Of Eyes, 1930

Προκειμένου να σταματήσει η επιδημία, οι λαοί πρέπει να συμμορφωθούν με ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι επίτευξης αυτού του στόχου. Μία μέθοδος είναι η κυβέρνηση να παρακολουθεί τους πολίτες της και να τιμωρεί αυτούς που παραβιάζουν τους κανόνες. Σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της Γης, η τεχνολογία καθιστά δυνατή την παρακολούθηση όλων και συνεχώς. Πριν από πενήντα χρόνια, η KGB δεν μπορούσε να παρακολουθεί τα 240 εκατ. κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης 24 ώρες το 24ωρο, αλλά ούτε και θα μπορούσε να επεξεργαστεί αποτελεσματικά όλες τις πληροφορίες που τυχόν συγκεντρώνονταν. Η KGB βασιζόταν σε πράκτορες και αναλυτές και απλώς δεν μπορούσε να τοποθετήσει έναν πράκτορα πίσω από κάθε πολίτη. Τώρα όμως, οι κυβερνήσεις μπορούν να βασίζονται σε πανταχού παρόντες αισθητήρες και ισχυρούς αλγορίθμους.

Ολόκληρες χώρες γίνονται πειραματόζωα σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα. Τι συμβαίνει όταν όλοι εργάζονται από το σπίτι και επικοινωνούν μόνο από απόσταση; Τι συμβαίνει όταν ολόκληρα σχολεία και πανεπιστήμια κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά; Υπό κανονικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια δεν θα συμφωνούσαν ποτέ να διεξάγουν τέτοιου είδους πειράματα. Αλλά αυτές δεν είναι κανονικές συνθήκες.

Στη μάχη τους ενάντια στην επιδημία του κορονοϊού, αρκετές κυβερνήσεις έχουν ήδη αναπτύξει τα νέα εργαλεία επιτήρησης, με πιο ενδεικτική περίπτωση να αποτελεί η Κίνα. Παρακολουθώντας προσεκτικά τα smartphones των πολιτών, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες εκατομμύρια κάμερες αναγνωρίσεως προσώπου και υποχρεώνοντας τους κατοίκους να ελέγχουν και να αναφέρουν τη θερμοκρασία του σώματος και την ιατρική τους κατάσταση, οι κινεζικές αρχές δεν μπορούν μόνο να εντοπίσουν άμεσα τους ύποπτους φορείς κορονοϊών, εντοπίζουν και οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή μαζί τους. Εφαρμογές κινητών προειδοποιούν τους πολίτες για το πόσο κοντά βρίσκονται σε μολυσμένους ασθενείς.

Αυτού του είδους η τεχνολογία, δεν χρησιμοποιείται μόνο στην Ανατολική Ασία όμως. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εξουσιοδότησε πρόσφατα την Ισραηλινή Υπηρεσία Ασφαλείας να αναπτύξει τεχνολογία επιτήρησης, η οποία συνήθως προορίζεται για το πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και όχι για την παρακολούθηση ασθενών με κορονοϊό. Όταν η αρμόδια κοινοβουλευτική υποεπιτροπή αρνήθηκε να εγκρίνει το μέτρο, ο Νετανιάχου το έσπρωξε με ένα «επείγον διάταγμα».

Ίσως θεωρείτε ότι όλα αυτά δεν είναι και τίποτα το νέο, αφού τα τελευταία χρόνια, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και εταιρείες χρησιμοποιούν τις πιο εξελιγμένες τεχνολογίες για την παρακολούθηση και τον χειρισμό ανθρώπων. Ωστόσο, εάν δεν είμαστε προσεκτικοί, η επιδημία θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια σημαντική καμπή στην ιστορία της επιτήρησης. Όχι μόνο επειδή θα μπορούσε να ομαλοποιήσει την ανάπτυξη εργαλείων μαζικής επιτήρησης σε χώρες που τις έχουν απορρίψει μέχρι τώρα, αλλά ακόμη περισσότερο επειδή σημαίνει μια δραματική μετάβαση από την κρυφή επιτήρηση στην φανερή παρακολούθηση.

Μέχρι τώρα, όταν το δάχτυλό σας άγγιζε την οθόνη του έξυπνου κινητού που είχατε στα χέρια σας και έκανε κλικ πάνω σε ένα σύνδεσμο, η κυβέρνηση ήθελε να μάθει που ακριβώς «κλικάρατε», με την πανδημία του κορονοϊού όμως, η εστίαση του ενδιαφέροντος μετατοπίζεται. Τώρα η κυβέρνηση θέλει να γνωρίζει τη θερμοκρασία του δακτύλου σας και την αρτηριακή πίεση κάτω από την επιδερμίδα του.

Έκτακτη Ανάγκη

André Masson, Combat dans un sousterrain, 1926

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όταν προσπαθούμε να σκεφτούμε ποια είναι τα αισθήματά όσο αφορά στην παρακολούθηση, είναι ότι δεν ξέρουμε πως ακριβώς παρακολουθούμαστε και πως θα είναι τα χρόνια που θα έρθουν. Η τεχνολογία παρακολούθησης αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και αυτό που φαινόταν επιστημονική φαντασία πριν από 10 χρόνια είναι σήμερα κάτι το συνηθισμένο. Σκεφτείτε υποθετικά, πως υπάρχει μια κυβέρνηση που απαιτεί από κάθε πολίτη να φοράει βιομετρικό βραχιόλι που να παρακολουθεί τη θερμοκρασία του σώματος και τους καρδιακή χτύπους 24 ώρες το 24ωρο. Τα προκύπτοντα δεδομένα θα αποθηκεύονται και αναλύονται με κυβερνητικούς αλγορίθμους. Οι αλγόριθμοι θα ξέρουν ότι είστε άρρωστοι, πριν ακόμα το καταλάβετε εσείς οι ίδιοι και θα ξέρουν επίσης πού βρίσκεστε και ποιον συναντάτε. Οι «αλυσίδες της μόλυνσης» θα μπορούσαν να μειωθούν δραστικά, ακόμα και να κοπούν συνολικά. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε ενδεχομένως να σταματήσει την επιδημία σε λίγες μέρες. Ακούγεται υπέροχο, έτσι;

Το μειονέκτημα είναι βέβαια ότι αυτό θα δώσει νομιμότητα σε ένα τρομακτικό νέο σύστημα παρακολούθησης. Αν ξέρετε, για παράδειγμα, ότι έκανα κλικ σε έναν σύνδεσμο του Fox News (τηλεοπτικό δίκτυο στις ΗΠΑ, με ακροδεξιές πολλές φορές απόψεις) και όχι σε ένα σύνδεσμο του CNN, θα έχει μάθει κάτι για τις πολιτικές μου απόψεις και ίσως ακόμη και για την προσωπικότητά μου, αλλά αν μπορείτε να παρακολουθήσετε τι συμβαίνει με τη θερμοκρασία του σώματος μου, την αρτηριακή μου πίεση και τους καρδιακούς μου χτύπους καθώς παρακολουθώ ένα συγκεκριμένο βίντεο, μπορείτε να μάθετε τι με κάνει να γελάω, τι με κάνει να κλαίω, και αυτό που με κάνει πραγματικά να θυμώνω.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο θυμός, η χαρά, η πλήξη και η αγάπη είναι βιολογικά φαινόμενα όπως ο πυρετός και ο βήχας. Η ίδια τεχνολογία που αναγνωρίζει τον βήχα θα μπορούσε επίσης να εντοπίσει το γέλιο. Εάν οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις αρχίσουν να μαζεύουν βιομετρικά δεδομένα μαζικά, μπορούν να μας γνωρίσουν πολύ καλύτερα από ό, τι γνωρίζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και τότε δεν μπορούν απλώς να προβλέψουν τα συναισθήματά μας, αλλά και να τα χειραγωγήσουν και να μας πουλήσουν οτιδήποτε θέλουν - είτε αυτό είναι ένα προϊόν, είτε είναι ένας πολιτικός. Η βιομετρική παρακολούθηση θα καθιστούσε το hacking στα δεδομένα της Cambridge Analytica να μοιάζει με κάτι από την εποχή του λίθου. Φανταστείτε τους κατοίκους της Βόρειας Κορέας το 2030, όταν θα πρέπει να φορούν βιομετρικό βραχιόλι 24 ώρες το 24ωρο. Εάν ακούν μια ομιλία του «Μεγάλου Ηγέτη», Κιμ Γιονγκ Ουν και το βραχιόλι παίρνει ενδεικτικά σημάδια θυμού, τότε όλα θα έχουν τελειώσει γι' αυτούς.

Βέβαια, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι τα βραχιόλια βιομετρικής παρακολούθησης είναι ένα μέτρο που θα παρθεί σε περίοδο έκτακτης ανάγκης και πως θα σταματήσουν να αποτελούν πραγματικότητα, όταν η κατάσταση έκτακτης ανάγκης τελειώσει. Ωστόσο, τα προσωρινά μέτρα έχουν την άσχημη συνήθεια να διαρκούν περισσότερο από τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς υπάρχει πάντα μια νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κρύβεται στον ορίζοντα.

Η πατρίδα μου, το Ισραήλ, για παράδειγμα, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας του 1948, γεγονός που δικαιολόγησε μια σειρά προσωρινών μέτρων, από τη λογοκρισία του Τύπου και τη δήμευση γης, μέχρι και την παρασκευή πουτίγκας. Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας έχει κερδηθεί εδώ και πολύ καιρό, αλλά το Ισραήλ δεν δήλωσε ποτέ ότι η έκτακτη ανάγκη έχει πια περάσει και δεν κατάφερε να καταργήσει πολλά από τα προσωρινά μέτρα του 1948.

Ακόμη και όταν μηδενιστούν οι λοιμώξεις από τον κορονοϊό, ορισμένες κυβερνήσεις που ποθούν διακαώς τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους, θα μπορούν να ισχυριστούν ότι πρέπει να διατηρήσουν τα βιομετρικά συστήματα επιτήρησης, επειδή φοβούνται ένα δεύτερο κύμα κορονοϊού ή επειδή υπάρχει ένα νέο στέλεχος Ebola που εξελίσσεται στην κεντρική Αφρική ή επειδή . . . τέλοσπαντων μπορείτε να καταλάβετε.

Τα τελευταία χρόνια μαίνεται μια μεγάλη μάχη σχετικά με την ιδιωτικότητα του καθενός μας. Η κρίση του κορονοϊού μπορεί να είναι το σημείο ανατροπής της μάχης αυτής. Γιατί όταν οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στην ιδιωτική ζωή και την υγεία, συνήθως επιλέγουν την υγεία.

Η Αστυνομία του Σαπουνιού

John Keane, Fear No. 20761106, 2013

Το να ζητάς από τους ανθρώπους να επιλέξουν ανάμεσα στην ιδιωτική τους ζωή και την υγεία τους είναι, στην πραγματικότητα, η ίδια η ρίζα του προβλήματος. Επειδή πρόκειται για ψευδή επιλογή. Μπορούμε και πρέπει να απολαμβάνουμε τόσο την ιδιωτικότητα μας όσο και την υγεία μας. Μπορούμε να επιλέξουμε να προστατέψουμε την υγεία μας και να σταματήσουμε την επιδημία του κορονοϊού όχι με την καθιέρωση καθεστώτων ολοκληρωτικής επιτήρησης, αλλά με την ενδυνάμωση των πολιτών. Τις τελευταίες εβδομάδες, ορισμένες από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες για περιορισμό της επιδημίας κορονοϊών ενορχηστρώθηκαν από τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν και τη Σιγκαπούρη. Ενώ οι χώρες αυτές χρησιμοποίησαν κάποιες εφαρμογές παρακολούθησης, βασίστηκαν πολύ περισσότερο σε εκτεταμένες δοκιμές, στην ειλικρινή αναφορά και στην επιθυμητή συνεργασία ενός καλά πληροφορημένου κοινού.

Η κεντρική παρακολούθηση και οι σκληρές τιμωρίες δεν είναι ο μόνος τρόπος για να συμμορφωθούν οι πολίτες με ευεργετικές κατευθυντήριες γραμμές. Όταν οι άνθρωποι ενημερώνονται για τα επιστημονικά δεδομένα και όταν εμπιστεύονται ότι οι δημόσιες αρχές θα τους πουν αυτά τα γεγονότα, οι πολίτες μπορούν να κάνουν το σωστό, ακόμη κι αν ο «Μεγάλος Αδελφός» δεν είναι πάνω από το κεφάλι τους. Ένας ενημερωμένος και με ίδιον κίνητρο πληθυσμός είναι συνήθως πολύ πιο ισχυρός και αποτελεσματικός από έναν αστυνομοκρατούμενο, άγνωμο πληθυσμό.

Πάρτε για παράδειγμα, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι. Αυτό ήταν μια από τις μεγαλύτερες προόδους που σημειώθηκαν ποτέ στην ανθρώπινη υγιεινή. Αυτή η απλή ενέργεια σώζει εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο. Παρόλο που πια το θεωρούμε δεδομένο, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τη σημασία του πλυσίματος των χεριών με σαπούνι μόλις τον 19ο αιώνα. Πριν από αυτό, ακόμη και οι γιατροί και οι νοσηλευτές πήγαιναν από τη μία χειρουργική επέμβαση στην άλλη, χωρίς να πλύνουν τα χέρια τους.

Σήμερα δισεκατομμύρια άνθρωποι πλένουν καθημερινά τα χέρια τους, όχι επειδή φοβούνται την αστυνομία σαπουνιού, αλλά επειδή καταλαβαίνουν τα γεγονότα. Πλένω τα χέρια μου με σαπούνι επειδή έχω ακούσει για ιούς και βακτήρια, καταλαβαίνω ότι αυτοί οι μικροσκοπικοί οργανισμοί προκαλούν ασθένειες και ξέρω ότι το σαπούνι μπορεί να τους εξουδετερώσει.

Για να επιτευχθεί ένα τέτοιο επίπεδο συμμόρφωσης και συνεργασίας όμως, χρειάζεται εμπιστοσύνη. Οι άνθρωποι πρέπει να εμπιστεύονται την επιστήμη, να εμπιστεύονται τις δημόσιες αρχές και να εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης. Τα τελευταία χρόνια, ανεύθυνοι πολιτικοί υπονομεύουν εσκεμμένα την εμπιστοσύνη στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα μέσα ενημέρωσης. Τώρα αυτοί οι ίδιοι ανεύθυνοι πολιτικοί ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να μας οδηγήσουν προς τον αυταρχισμό, ισχυριζόμενοι ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι οι λαοί θα κάνουν αυτό που είναι το σωστό.

Κανονικά, η εμπιστοσύνη που έχει διαβρωθεί εδώ και χρόνια δεν μπορεί να ξαναχτιστεί μέσα σε μια νύχτα, αλλά οι καιροί που ζούμε, δεν είναι κανονικοί. Σε μια στιγμή κρίσης, τα μυαλά μπορούν επίσης να αλλάξουν γρήγορα. Μπορείτε να μαλώνετε με τα αδέλφια σας για χρόνια, αλλά όταν συμβαίνει κάποια έκτακτη ανάγκη, ανακαλύπτετε ξαφνικά μια κρυμμένη δεξαμενή εμπιστοσύνης και αδελφοσύνης και βιάζεστε να βοηθήσετε ο ένας τον άλλον. Αντί να οικοδομήσουμε ένα καθεστώς επιτήρησης, δεν είναι πολύ αργά για την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης των ανθρώπων στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οπωσδήποτε θα πρέπει να χρησιμοποιούμε και τις νέες τεχνολογίες, αλλά αυτές οι τεχνολογίες θα πρέπει να ενδυναμώνουν τους πολίτες. Είμαι πολύ υπέρ της παρακολούθησης της θερμοκρασίας του σώματος και της αρτηριακής πίεσης, αλλά αυτά τα δεδομένα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας πανίσχυρης κυβέρνησης. Αντίθετα, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να μου επιτρέψουν να λαμβάνω πιο ενημερωμένες προσωπικές επιλογές και επίσης να μπορώ να κάνω την κυβέρνηση να πάρει την ευθύνη για τις αποφάσεις της.

Αν μπορούσα να παρακολουθώ την κατάσταση της υγείας μου 24 ώρες το 24ωρο, θα μπορούσα να μάθω όχι μόνο εάν έχω γίνει επικίνδυνος για την υγεία των γύρω μου, αλλά και ποιες συνήθειες μου συμβάλλουν στην κατάσταση της υγείας μου. Κι αν θα μπορούσα να αποκτήσω πρόσβαση και να αναλύσω αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία για τη διάδοση του κορονοϊού, θα ήμουν σε θέση να κρίνω αν η κυβέρνηση μου λέει την αλήθεια και εάν υιοθετεί τις σωστές πολιτικές για την καταπολέμηση της επιδημίας. Όποτε οι άνθρωποι μιλάνε για επιτήρηση, θυμηθείτε ότι η ίδια τεχνολογία επιτήρησης μπορεί συνήθως να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο από τις κυβερνήσεις για την παρακολούθηση ατόμων - αλλά και από τα άτομα για να παρακολουθούν τις κυβερνήσεις.

Η επιδημία του κορονοϊού είναι επομένως μια μεγάλη δοκιμασία της κοινωνικής ευθύνης. Τις μέρες που θα έρθουν, ο καθένας από εμάς θα πρέπει να επιλέξει να εμπιστευτεί τα επιστημονικά δεδομένα και τους εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και όχι τις αβάσιμες θεωρίες συνωμοσίας και πολιτικούς που νοιάζονται μόνο για τους ίδιους. Αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή, μπορεί να υπογράψουμε την παράδοση των πιο πολύτιμων ελευθεριών μας, πιστεύοντας ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσουμε την υγεία μας.

Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο σχέδιο

Richard Oelze, The Expectation, 1935

Η δεύτερη σημαντική επιλογή που αντιμετωπίζουμε έχει να κάνει με την εθνικιστική απομόνωση ή την παγκόσμια αλληλεγγύη. Τόσο η ίδια η επιδημία όσο και η επακόλουθη οικονομική κρίση είναι δυο παγκόσμια προβλήματα. Μπορούν να λυθούν αποτελεσματικά μόνο με την παγκόσμια συνεργασία.

Πρώτα απ 'όλα, προκειμένου να νικήσουμε τον ιό, πρέπει να ανταλλάξουμε πληροφορίες παγκοσμίως. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν οι άνθρωποι απέναντι στους ιούς. Ένας κορονοϊός στην Κίνα και ένας κορονοϊός στις ΗΠΑ δεν μπορούν να ανταλλάξουν συμβουλές για το πώς να μολύνουν τους ανθρώπους. Αλλά η Κίνα μπορεί να διδάξει τις ΗΠΑ πολύτιμα μαθήματα σχετικά με τον κορονοϊό και πώς να τον χειριστεί. Αυτό που ένας Ιταλός γιατρός ανακαλύπτει στο Μιλάνο το πρωί, θα μπορούσε να σώσει ζωές στην Τεχεράνη το ίδιο βράδυ. Όταν η βρετανική κυβέρνηση διστάζει μεταξύ πολλών πολιτικών, μπορεί να πάρει συμβουλές από τους Κορεάτες που αντιμετώπισαν ένα παρόμοιο δίλημμα πριν από ένα μήνα. Για να συμβεί αυτό, χρειαζόμαστε ένα πνεύμα παγκόσμιας συνεργασίας και εμπιστοσύνης.

Οι χώρες θα πρέπει να είναι πρόθυμες να ανταλλάσσουν πληροφορίες ανοιχτά και να αναζητούν ταπεινά συμβουλές και θα πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται τα δεδομένα και τις γνώσεις που λαμβάνουν. Χρειαζόμαστε επίσης μια παγκόσμια προσπάθεια για την παραγωγή και τη διανομή ιατρικού εξοπλισμού, κυρίως των test kits και των αναπνευστήρων. Αντί κάθε χώρα να προσπαθεί να το κάνει τοπικά και να αποθηκεύσει οτιδήποτε εξοπλισμό μπορεί να πάρει, μια συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια θα μπορούσε να επιταχύνει σημαντικά την παραγωγή και να διασφαλίσει ότι ο σωστικός εξοπλισμός διανέμεται πιο δίκαια. Ακριβώς όπως οι χώρες εθνικοποιούν βασικούς κλάδους κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, ο ανθρώπινος πόλεμος κατά του κορονοϊού μπορεί να απαιτήσει από εμάς να «εξανθρωπισούμε» τις κρίσιμες γραμμές παραγωγής. Μια πλούσια χώρα με λίγες περιπτώσεις κορονοϊού θα πρέπει να είναι πρόθυμη να στείλει πολύτιμο εξοπλισμό σε μια φτωχότερη χώρα με πολλές περιπτώσεις, πιστεύοντας ότι εάν πότε χρειαστεί βοήθεια, οι άλλες χώρες θα βοηθήσουν.

Μπορούμε να εξετάσουμε μια παρόμοια παγκόσμια προσπάθεια συγκέντρωσης ιατρικού προσωπικού. Οι χώρες που αυτή την στιγμή πλήττονται λιγότερο, θα μπορούσαν να στείλουν ιατρικό προσωπικό στις περιοχές με τις μεγαλύτερες περιπτώσεις νοσούντων, τόσο για να τους βοηθήσουν στην ώρα της ανάγκης τους, όσο και για να αποκτήσουν πολύτιμη εμπειρία. 

Η παγκόσμια συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας και από οικονομικής πλευράς. Δεδομένης της παγκόσμιας φύσης της οικονομίας και των αλυσίδων εφοδιασμού, εάν κάθε κυβέρνηση κάνει το δικό της με πλήρη αδιαφορία για τα υπόλοιπα κράτη, το αποτέλεσμα θα είναι το χάος και μια βαθύτερη κρίση. Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης και το χρειαζόμαστε γρήγορα.

Επίσης σημαντική είναι η επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τα ταξίδια. Η αναστολή όλων των διεθνών ταξιδιών για μήνες θα προκαλέσει τεράστιες δυσκολίες και θα παρεμποδίσει τον πόλεμο κατά του κορονοϊού. Οι χώρες πρέπει να συνεργαστούν για να επιτρέψουν τουλάχιστον τους ουσιαστικούς ταξιδιώτες να συνεχίσουν τη διέλευση των συνόρων: επιστήμονες, γιατροί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, επιχειρηματίες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μια παγκόσμια συμφωνία σχετικά με τον προκαταρκτικό έλεγχο των ταξιδιωτών από τη χώρα καταγωγής τους. Αν γνωρίζατε ότι επιτρεπόταν η πτήση μόνο σε προσεκτικά επιλεγμένους ταξιδιώτες σε ένα αεροπλάνο, θα ήσασταν πιο πρόθυμοι να τους δεχτείτε στη χώρα σας.

Δυστυχώς, προς το παρόν οι χώρες δεν κάνουν κανένα από αυτά τα πράγματα. Η διεθνής κοινότητα έχει παραλύσει συλλογικά. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν πια ενήλικες στο δωμάτιο. Κάποιος θα περίμενε να δει πριν από μερικές εβδομάδες μια επείγουσα συνάντηση των ηγετών της παγκόσμιας οικονομίας για να καταλήξουν σε ένα κοινό σχέδιο δράσης. Οι ηγέτες της G7 κατόρθωσαν να διοργανώσουν μια τηλεδιάσκεψη μόλις αυτή την εβδομάδα, η οποία δεν οδήγησε σε ένα τέτοιο σχέδιο.

Σε προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις - όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επιδημία Ebola το 2014 - οι ΗΠΑ ανέλαβαν το ρόλο παγκόσμιου ηγέτη, αλλά η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση έχει παραιτηθεί από την δουλειά του ηγέτη. Έχει καταστήσει σαφές ότι ενδιαφέρεται για το μεγαλείο της Αμερικής πολύ περισσότερο από ότι για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η παρούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ, έχει εγκαταλείψει ακόμη και τους στενότερους συμμάχους της. Όταν απαγόρευσαν όλες τις μετακινήσεις από την ΕΕ, δεν έκανε τον κόπο να προειδοποιήση την ΕΕ, όσο νωρίτερα γινόταν  - πόσο μάλλον να διαβουλευθεί με την ΕΕ σχετικά με αυτό το δραστικό μέτρο. Έχει «επιτεθεί» στη Γερμανία υποστηρίζοντας ότι προσφέρει 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε μια γερμανική φαρμακευτική εταιρεία για να αγοράσει μονοπωλιακά δικαιώματα για ένα νέο εμβόλιο κατά του Covid-19. Ακόμη και αν η σημερινή κυβέρνηση, τελικά αλλάξει στρατηγική και αποφασίσει ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης, λίγοι θα ακολουθήσουν έναν ηγέτη ο οποίος ποτέ δεν αναλαμβάνει την ευθύνη, ο οποίος ποτέ δεν παραδέχεται λάθη και ο οποίος συνηθίζει να παίρνει όλα τα εύσημα για τον εαυτό του αφήνοντας όλο το φταίξιμο στους άλλους.

Εάν το κενό που άφησαν οι ΗΠΑ δεν καλυφθεί από άλλες χώρες, όχι μόνο θα είναι πολύ πιο δύσκολο να σταματήσει η σημερινή επιδημία, αλλά η κληρονομιά της θα συνεχίσει να δηλητηριάζει τις διεθνείς σχέσεις τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, κάθε κρίση είναι επίσης και μια ευκαιρία. Πρέπει να ελπίζουμε ότι η σημερινή επιδημία θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να συνειδητοποιήσει τον οξύ κίνδυνο που θέτει η παγκόσμια διάσταση.

Η ανθρωπότητα πρέπει να κάνει μια επιλογή. Θα κινηθούμε προς την κατεύθυνση της διαίρεσης ή θα υιοθετήσουμε την πορεία της παγκόσμιας αλληλεγγύης; Αν επιλέξουμε τον διαχωρισμό, αυτό όχι μόνο θα παρατείνει την κρίση, αλλά πιθανόν να οδηγήσει σε ακόμη χειρότερες καταστροφές στο μέλλον. Αν επιλέξουμε την παγκόσμια αλληλεγγύη, θα είναι μια νίκη όχι μόνο ενάντια στον κορονοϊό, αλλά και εναντίον όλων των μελλοντικών επιδημιών και κρίσεων που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα.

Yuval Noah Harari is author of ‘Sapiens’, ‘Homo Deus’ and ‘21 Lessons for the 21st Century’. Yuval Noah Harari in Beverly Hills in September. Credit: Emily Berl for The New York Times

Κείμενο του Ισραηλινού δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιουβάλ Νώε Χαράρι, το οποίο δημοσιεύτηκε αρχικά στους Financial Times. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Πηγές: https://www.ft.com/content/19d90308-6858-11ea-a3c9-1fe6fedcca75 - https://m.popaganda.gr/postscripts/giouval-noa-charari-o-kosmos-meta-ton-koronoio/?fbclid=IwAR3k8DU1o_ZdKEOs543r1B54vi3oJ_llSaiit6Ef_4pdmerDTkkTTztGfKE

Η αρχαία έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας πιθανώς έγινε μεταξύ 1600 -1550 π.Χ. Fine-Tuning Radiocarbon Dating Will Rewrite History!

Η λεγόμενη «μινωική» έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνης), μια από τις ισχυρότερες στον κόσμο, πιθανώς έγινε μεταξύ του 1600 και του 1550 π.Χ., σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις Αμερικανών και Ευρωπαίων επιστημόνων, οι οποίοι θεωρούν ότι η νέα χρονολόγηση βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα σε σχέση με την προηγούμενη επιστημονική εκτίμηση ότι συνέβη μεταξύ του 1630 και 1600 π.Χ.  The study addresses a debate over the date of a massive volcanic eruption on Santorini. This much-studied event is dated around 1500 BC by archaeologists but earlier – 1630 to 1600 BC – by scientists. Manning said the new findings rule out the date of 1500 BC, but may also modify the science. A 1630–1600 BC date remains possible, but a later date in the range of 1600-1550 BC now becomes plausible, and even works better with existing archaeological and historical records, including writings from Egypt. Bronze age 'Flotilla' fresco from room 5, in the west house at the Minoan town of Akrotiri, Santorini, Greece. Shows a town under the pyroclastic cloud of an eruption. ( Public Domain )

Sturt Manning cores a multi-century old Juniperus phoenicea tree near Petra in southern Jordan. ( Cornell University )

Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ολλανδία, με επικεφαλής τον καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας Στουρτ Μάνινγκ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», βασίζουν τη νέα εκτίμηση τους στην αναθεώρηση της μεθόδου υπολογισμού με βάση τον ραδιενεργό άνθρακα και τη δενδροχρονολόγηση.

How do scientists determine the age of fossils that have been under the surface of the earth for thousands of years? Scientific American Editor Michael Moyer explains the process of radiocarbon dating.

Η χρονολόγηση με βάση το ραδιενεργό άνθρακα, που εφευρέθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1940, μετρά τη διάσπαση του άνθρακα-14, ενός ασταθούς ισοτόπου του άνθρακα, που δημιουργείται από την κοσμική ακτινοβολία και υπάρχει σε όλη την οργανική ύλη. Όμως η ακτινοβολία αυτή δεν είναι συνεχής όλες τις εποχές. Για να ληφθούν υπόψη οι διακυμάνσεις της στην ατμόσφαιρα της Γης, υπολογίστηκε το περιεχόμενο σε ραδιενεργό άνθρακα των δακτυλίων δέντρων, από τον 20ό αιώνα έως πριν χιλιάδες χρόνια. Η τεχνική αυτή, που άρχισε να χρησιμοποιείται πριν περίπου 50 χρόνια, βελτιώνεται κάθε λίγα χρόνια, καθώς προστίθενται συνεχώς νέα δεδομένα, που επιτρέπουν ένα πιο ακριβές «καλιμπράρισμα» της κλίμακας χρονολόγησης.

A new paper points out the need for an important new refinement to radiocarbon dating. The research has relevance for understanding key dates in Mediterranean history and prehistory, including the tomb of Tutankhamen and a controversial but important volcanic eruption on the Greek island of Santorini. Tree rings. Credit: © CrispyMedia / Adobe Stock

«Αν κάτι είναι οργανικό και παλιό -έως 50.000 ετών- το χρονολογείς με το ραδιενεργό άνθρακα», δήλωσε ο Μάνινγκ, τόνισε όμως ότι δεν μπορεί να ισχύει η ίδια κλίμακα χρονολόγησης για όλο το βόρειο ημισφαίριο και ότι κατά καιρούς πρέπει να γίνονται μικρές, αλλά ουσιώδεις διορθώσεις ανά περιοχές (π.χ. στη Μεσόγειο), οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε αναθεωρήσεις ορισμένων σημαντικών προϊστορικών γεγονότων.

Hypothetical calendar dating probability estimates for the Santorini/Thera volcanic destruction level from the study’s data and models. ( Manning et al. 2020 )

Τέτοια πιστεύει ότι είναι η περίπτωση της εμβληματικής έκρηξης της Θήρας, η οποία αρχικά χρονολογήθηκε από τους αρχαιολόγους περί το 1500 π.χ., ενώ αργότερα οι επιστήμονες ώθησαν την ημερομηνία πιο πίσω στο παρελθόν, στο 1600-1630 π.Χ. (με βάση τη χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα ενός κλαδιού ελιάς που θάφτηκε από την τέφρα της έκρηξης). Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, η χρονολόγηση αυτή παραμένει πιθανή, όμως πιθανότερη θεωρείται πλέον εκείνη μεταξύ 1600-1550 π.Χ., η οποία επιπροσθέτως, σύμφωνα με τους ερευνητές, ταιριάζει καλύτερα με τα αρχαιολογικά και ιστορικά δεδομένα, μεταξύ άλλων ορισμένων κειμένων από την Αίγυπτο.

The video illustrates the geological formation of Santorini, the most important volcanic archipelago in Europe. Scenery animations (created with Bryce and ParticleIllusion), annimated paleogeographic maps and on site video recordings (Spring 2011) are combined.

«Η σωστή χρονολόγηση θα ξαναγράψει και θα διορθώσει την ιστορία μας, όσον αφορά το ποιες ομάδες ήταν σημαντικές για τη διαμόρφωση αυτού που αργότερα έγινε ο κλασσικός πολιτισμός. Μια ακριβής χρονολόγηση αποτελεί το κλειδί για την ιστορία μας», ανέφερε ο Μάνινγκ.

Πηγές: Sturt W. Manning, Bernd Kromer, Mauro Cremaschi, Michael W. Dee, Ronny Friedrich, Carol Griggs, Carla S. Hadden. Mediterranean radiocarbon offsets and calendar dates for prehistory. Science Advances, 2020; 6 (12): eaaz1096 DOI: 10.1126/sciadv.aaz1096 - https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/radiocarbon-dating-0013448 - https://www.amna.gr/home/article/442487/I-archaia-ekrixi-tou-ifaisteiou-tis-Thiras-pithanos-egine-metaxu-1600--1550-pCh

Τάκης Σινόπουλος, «Εσύ και το ποίημα»

Franz Radziwill, Conversation about a Paragraph, 1929

Έρχεσαι και ξανάρχεσαι σ’ αυτή την αίθουσα

τόσο γυμνή που σε κοιτάζουν όλοι

Βασανίζεις τα καθίσματα

σα να βασανίζεις τον ένοχο

Σου λέω να πνίξεις μέσα σου αυτά τα άγρια πουλιά

μα εσύ τα λευτερώνεις.

Γίνεσαι μαύρη από τη λύπη σου

κι έρχεσαι εδώ.

Από καιρό έρχεσαι και ξανάρχεσαι.

Τα γόνατά σου αστράφτουν μέσα στην αίθουσα.

Σου πλένω με τα δάκρυά μου

τα χέρια και τις μασχάλες.

Σου πλένω τα πόδια ως τα βουνά.

Σου χαρίζω την πιο ζεστή μου φωνή για να ντυθείς.

Μα εσύ φεύγεις

όπως ήρθες

γυμνή

για να υπάρχει πάντα ένα Ποίημα

να λέει

για σένα

Προσωπογραφία του Τάκη Σινόπουλου από τον Ν.Γ. Πεντζίκη [πηγή: Αλέξανδρος Αργυρίου (επιμ.), Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία. Γραμματολογία, τ. 5. Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, Αθήνα, Εκδόσεις Σοκόλη 1990, σ. 157].

Από τη συλλογή «Η νύχτα και η Αντίστιξη» (1959)  

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Η κυβέρνηση χωρίς ίχνος ντροπής μοιράζει «καθρεφτάκια σε ιθαγενείς»

Michael Owl, School of fish

Μεγάλος θόρυβος και υπερπροβολή της λεγόμενης «Εξ αποστάσεως εκπαίδευσης» γίνεται από την κυβέρνηση αυτές τις ημέρες. Εν μέσω μιας ιδιαίτερα κρίσιμης κατάστασης, όπως έχει διαμορφωθεί από τον κορονοιό που εξαπλώνεται και ένα διαλυμένο δημόσιο σύστημα υγείας που αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του, οι υπεύθυνοι του Υπουργείου και της κυβέρνησης φωτογραφίζονται σε πιλοτικές εκπαιδευτικές τηλεδιασκέψεις ευχαριστώντας τις εταιρείες παρόχους. Ο κος Πατούλης και άλλοι ιθύνοντες των Περιφερειών προχωρούν ακόμη παραπέρα και απευθύνονται απευθείας σε εταιρείες για την παροχή «εκπαιδευτικών υπηρεσιών».

Pawel Kuczynski, Propaganda 

Πανέτοιμο δηλώνει το υπουργείο παιδείας να έρθει σε επαφή και να εκπαιδεύσει εξ αποστάσεως και για όσο χρειαστεί τους μαθητές όλων των σχολείων. Μάλιστα η κ. Κεραμέως δήλωσε προκλητικά ότι το υπουργείο παιδείας ανταποκρίθηκε αστραπιαία στις εκπαιδευτικές ανάγκες και εμφάνισε την αγωνία των εκπαιδευτικών για τη δημόσια εκπαίδευση και τους μαθητές τους, αυτές τις κρίσιμες ώρες, ως αγκάλιασμα της κυβερνητικής πρωτοβουλίας. Την ίδια στιγμή η υπουργός δηλώνει μη ενημερωμένη για την τύχη των γευμάτων που μοιράζονταν στους μαθητές μέσω των σχολικών μονάδων, όταν οι οικογένειες όπως και τα παιδιά που δυσπραγούν αναμένεται να αυξηθούν εξαιτίας των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Η λογική «αφού δεν έχουν ψωμί ας φάνε παντεσπάνι» αναπτύσσεται ξανά σε όλο της το μεγαλείο. 

Tim O’Brien, The Vampire Economy

Όπως και στη δημόσια υγεία, έτσι και στη δημόσια εκπαίδευση, αφού πέρασαν από πάνω της τον οδοστρωτήρα της λιτότητας, της αδιοριστίας και της αντιδραστικής αναδιάρθρωσης προς όφελος του κέρδους και της αγοράς, αφού και την ύστατη στιγμή της αναγκαίας γενναίας κρατικής χρηματοδότησης και στήριξης περί άλλων τυρβάζουν, τώρα «μοιράζουν και καθρεφτάκια στους ιθαγενείς» made by εταιρεία… Γιατί πώς αλλιώς μπορεί να ιδωθεί όλη αυτή η ιστορία, την κρίσιμη περίοδο που περνάμε! Οι μαθητές μας και οι οικογένειές τους, όπως και όλοι μας, περνούν και θα περάσουν ακόμη πιο έντονα μια πολυδιάστατη δοκιμασία με ευρύτερες συνέπειες –υγείας, οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές- και με απροσδιόριστη έκβαση.

Chaïm Soutine, Melanie, a school teacher, 1924

Όλη η μαχόμενη εκπαίδευση, δάσκαλοι και καθηγητές, και τώρα όπως και πάντα, εφευρίσκουν τρόπους να στέκονται δίπλα στους μαθητές τους, να στηρίζουν τους πιο ευάλωτους, να εκφράζουν την αλληλεγγύη και τη συμπαράστασή τους σε όλα τα επίπεδα. Ήδη από τις πρώτες μέρες κλεισίματος των σχολείων, αρκετοί εκπαιδευτικοί απέδειξαν τη διάθεσή τους, μέσα στις κρίσιμες στιγμές που ζούμε να είναι σε επικοινωνία και να προσφέρουν κάθε  δυνατή στήριξη στους μαθητές τους αξιοποιώντας και τις όποιες δυνατότητες τους  παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.

Pawel Kuczynski, Flying Wings

Μπορεί να βοηθήσει στοιχειωδώς σε όλη αυτή την προσπάθεια η εξαγγελλόμενη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που έφεραν ως άλλοι τρεις μάγοι, οι τρεις ιδιωτικές εταιρείες πάροχοι που ευχαρίστησε η κ. Κεραμέως; Αρκετοί μαχόμενοι εκπαιδευτικοί, όπως και σε κάθε κρίσιμη κατάσταση ιστορικά, παραμένουν ενεργοί και θα ήθελαν να επικοινωνήσουν με όλους τους μαθητές τους, έστω μέσω τηλεδιάσκεψης αφού απαγορεύεται εκ των πραγμάτων η δια ζώσης επικοινωνία. Να ξαναπιάσουν το νήμα της μορφωτικής και πολιτιστικής διαδικασίας του σχολείου έστω κι έτσι λόγω του έκτακτου των συνθηκών. Έστω και για στοιχειώδη πράγματα, αφού ξέρουν καλά ότι δεν μπορούν τα εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης να αντικαταστήσουν τη ζώσα εκπαιδευτική διαδικασία.

Pawel Kuczynski, Book

Το συγκεκριμένο σύστημα που προτείνει το Υπουργείο δεν μπορεί να βοηθήσει στην παραπάνω κατεύθυνση. Δεν ευθύνεται γι' αυτό το έκτακτο των συνθηκών, αλλά ο τρόπος που το διαχειρίζεται η κυβέρνηση που αποκαλύπτει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καν στις προθέσεις της ούτε σε βάθος χρόνου. Αυτό απεικονίζεται όταν η κυβέρνηση μιλά για τεράστια συμμετοχή, αναφερόμενη σε μερικές χιλιάδες μαθητές, τη στιγμή που το σύνολο των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανέρχεται σε  655.867 (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ 2017-18, στην έκδοση «Η Ελλάδα με αριθμούς» του 2019) σε σύνολο περίπου 1,5 εκατομμυρίου. Αποτελεί κίνηση εντυπωσιασμού τόσο όσο χρειάζεται για τις φωτογραφίες των στελεχών της κυβέρνησης και τις αναφορές στα δελτία ειδήσεων. Πρόκειται ταυτόχρονα για χείρα βοηθείας στις επιχειρήσεις πληροφορικής. Δηλαδή αξιοποίησης της κρίσης προς όφελος της τσέπης και της αύξησης του πελατολογίου των εταιρειών και σε βάρος των εκπαιδευτικών και εργασιακών δικαιωμάτων.

Ας δούμε ορισμένα ζητήματα πιο συγκεκριμένα.

Tim O’Brien, Organization Kid

Δεν υπάρχουν οι τεχνικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή ανάλογου συστήματος εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής μάθησης για όλους τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία αλλά και δεν θεωρείται ότι πρέπει να δημιουργηθούν. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση της υπουργού ότι όσοι δεν έχουν διαδικτυακή σύνδεση ας συμμετέχουν μέσω σταθερού τηλεφώνου με αστική χρέωση(!). Ειδικότερα η τακτική Πατούλη να απευθύνεται απευθείας σε επιχειρήσεις που έχουν λογισμικά κλειστού κώδικα και συνδρομητικό χαρακτήρα, όχι μόνο είναι παροχή διαφήμισης προς άγρα συνδρομητών (όταν θα περάσει η διάρκεια της δωρεάν δοκιμής) αλλά αναιρεί ακόμη κι αυτή την αρχή ότι στο σύστημα της Δημόσιας Εκπαίδευσης οφείλουμε να χρησιμοποιούμε λογισμικά ελεύθερα, δωρεάν και ανοικτού κώδικα. Σύγχρονοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, γρήγορη σύνδεση internet, κάμερα, μικρόφωνο ακουστικά ή ηχεία λείπουν από πολλά νοικοκυριά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (2019) το 21,5% των οικογενειών δεν έχει αξιόπιστη σύνδεση στο διαδίκτυο ενώ αντίστοιχο ποσοστό των μαθητών δεν έχει ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Αλλά ακόμη και γι' αυτούς που στοιχειωδώς τα διαθέτουν, η Ελλάδα έχει ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο πολύ μικρότερη του παγκόσμιου μέσου όρου (92η θέση). Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο σέρνεται ή βγαίνει εκτός λειτουργίας, όταν μπαίνουν πολλοί χρήστες. Στην πλειοψηφία τους τα σχολεία έχουν παλιό ή καθόλου ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Η χρήση των συστημάτων των παρόχων, που προτείνει το Υπουργείο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, απαιτούν σημαντικούς υπολογιστικούς πόρους που θα αυξάνονται συνεχώς με κάθε επιπλέον χρήστη που θα συνδέεται, ώστε να μην υπάρχουν δυσλειτουργίες. Η έλλειψη αυτών των πόρων είναι γνωστή στην κυβέρνηση. Εν ολίγοις το Υπουργείο εξ αρχής απευθύνεται σε λίγους παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις του.

Pawel Kuczynski, Perfect Garden

Ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό όμως κάθε δημόσιου αγαθού είναι η καθολικότητα του, δηλαδή η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση όλοι σε αυτό. Το υπουργείο γνωρίζει την παραπάνω κατάσταση, δεν την αντιμετωπίζει, αλλά την προσπερνά εύκολα θεωρώντας δεδομένο ότι δεν θα είναι για όλους αυτή η εκπαίδευση αλλά για όσους μπορέσουν! Κάτι τέτοιο δεν γίνεται μόνο τώρα –όπου η κυβέρνηση εύκολα επιστρατεύει το επιχείρημα των έκτακτων συνθηκών. Ούτε έτυχε. Είναι αποτέλεσμα της πολιτικής όλων των κυβερνήσεων που θεωρούν την εκπαίδευση ως πεδίο αγοράς και κερδοφορίας των επιχειρήσεων πληροφορικής και εδώ και είκοσι χρόνια έχουν χρησιμοποιήσει σκανδαλωδώς περίσσεια δις από το δημόσιο χρήμα γι' αυτόν τον σκοπό και δευτερευόντως για τον εξοπλισμό των σχολείων, για παραγωγή συστημάτων εξ αποστάσεως και του ανάλογα προσαρμοσμένου εκπαιδευτικού υλικού αλλά και την ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Τα παραδείγματα είναι αποκαλυπτικά. Το 2008 κάθε μαθητής της Α' Γυμνασίου πήρε ένα κουπόνι 400 ευρώ με μοναδική δυνατότητα να το εξαργυρώσει στις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής προκειμένου να πάρει ένα netbook, χαμηλότερης αξίας και να ξεφορτώσει τα στοκ των επιχειρήσεων εν όψει της εισβολής στην αγορά των tablet. Ο εξοπλισμός των σχολείων έμεινε λειψός και απαρχαιωμένος παρά τα εκατομμύρια που εξανεμίστηκαν στο παραπάνω πρότζεκτ. Την περίοδο 2010-2011 μπήκαν διαδραστικοί πίνακες σε όλες τις τάξεις της Β' Γυμνασίου, που «αγοράστηκαν» από τις εταιρείες, χωρίς καμιά πρόβλεψη παραγωγής αντίστοιχου υλικού, ενσωμάτωσής του στα όποια Αναλυτικά Προγράμματα και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Το αποτέλεσμα, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες αρκετών εκπαιδευτικών, είναι σήμερα να χάσκουν στην πλειοψηφία τους χαλασμένοι και χωρίς συντήρηση -αφού τα σχολεία δεν έχουν χρήματα για τα στοιχειώδη- ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί ελάχιστα ή καθόλου.

Pawel Kuczynski, Control

Ο επόμενος ανασταλτικός παράγοντας λειτουργίας της λεγόμενης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι ότι, ακόμη και τεχνική αρτιότητα για τηλεδιασκέψεις να υπήρχε, λείπει τόσο το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό όσο και η απαραίτητη επιμόρφωση, εξοικείωση μαθητών και εκπαιδευτικών. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ή ηλεκτρονική μάθηση δεν είναι εκπαίδευση με την έννοια ενός συγκεκριμένου αυτοτελούς μοντέλου αλλά περισσότερο ένα εργαλείο, ένα εκπαιδευτικό μέσο που μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορα μοντέλα. Η εκπαίδευση δεν μπορεί παρά να είναι μια δια ζώσης διαδικασία μαζί με άλλους κι όχι ατομική στην οποία εμπλέκονται πολύ περισσότερα πράγματα από κάποια πακέτα πληροφοριών ή μεθόδων. Είναι διαδικασία προσέγγισης της επιστημονικής γνώσης, καλλιέργειας διανοητικών ικανοτήτων και πολύπλευρης προσωπικότητας, ανακάλυψης κλίσεων, καλλιέργειας σωματικής, αισθητικής, κοινωνικής των αυριανών υποκειμένων της ιστορίας. Αυτή η ουσιαστική εκπαίδευση, όσο νοσεί και απαξιώνεται από τις κυρίαρχες πολιτικές, αντιδραστικοποιείται κάτω από την επίδραση των δυνάμεων της αγοράς και της επιδίωξης μέγιστου κέρδους και υποταγής από το κεφάλαιο, θα αδυνατεί να ενσωματώσει δημιουργικά άλλα εργαλεία ή επιστημονικές ανακαλύψεις και καινοτομίες. Ως εκ τούτου για την αξιοποίηση της ηλεκτρονικής μάθησης προτεραιότητα έχει η επιστημονική και παιδαγωγική προσέγγιση και μετά γίνεται η επιλογή των κατάλληλων εργαλείων κι όχι το ανάποδο. Το ανάποδο απλά αποδεικνύει ότι προέχει η πώληση συγκεκριμένων προϊόντων των εταιρειών και οι ανάγκες διαφήμισής τους απαιτούν και λίγο από εκπαιδευτικό λόγο και κοινωνική ευαισθησία ως promotion. Απαιτείται η διαμόρφωση εκπαιδευτικού υλικού, δηλαδή ο επανασχεδιασμός και η επαναδιαμόρφωση ενός διδακτικού αντικειμένου, ώστε η εξ αποστάσεως εκπαίδευση να ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία στοιχειωδώς και να παίξει κάποιο ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η όποια επιμόρφωση των εκπαιδευτικών μέχρι τούδε αφορά τον εκπαιδευτικό ως χρήστη των συστημάτων και σχεδόν καθόλου δεν αναφέρονται στον διδακτικό σχεδιασμό. Επιπλέον μαθητές και εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν χρόνο να εξοικειωθούν με τη λειτουργία και τη διαδικασία των ΤΠΕ. Είκοσι και πλέον χρόνια αναρτάται αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και αρκετές φορές και ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό, τυχαία και χωρίς να εντάσσεται στο όποιο Αναλυτικό Πρόγραμμα και κυρίως στο τι θα διδάξει ο εκπαιδευτικός, αλλά απλά ως ένα παράδειγμα του πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρονική μάθηση. Είναι χαρακτηριστικά τα ευρήματα μελετών, όπως αυτή που παρουσιάστηκε στο 10ο Διεθνές Συνέδριο για την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση (Νοέμβριος 2019), όπου για την αξιοποίηση των ψηφιακών μαθησιακών αντικειμένων στο Εθνικό Αποθετήριο «Φωτόδεντρο», οι καθηγητές είπαν ότι ελάχιστα το χρησιμοποιούν όχι μόνο λόγω έλλειψης διδακτικού χρόνου αλλά και λόγω της δαιδαλώδους μορφής του και των μη ικανοποιητικών τεχνικών χαρακτηριστικών τους. Ταυτόχρονα τα προγράμματα ΕΣΠΑ, που μόνο μέσω αυτών γίνεται μια στοιχειώδης επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (τα γνωστά σεμινάρια Β Επιπέδου) είτε υπολειτουργούν είτε αντιμετωπίζονται τυπικά ως απαραίτητα παραδοτέα που εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων.

Judson Guus, Education

Το Υπουργείο Παιδείας ασχολείται για ακόμη μια φορά με το «φαίνεσθαι» θέλοντας να κρύψει την αντιδραστική πολιτική του για το «είναι» της εκπαίδευσης. Φιλοδοξεί απλά να φανεί ότι ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στην ανάγκη για εκπαίδευση των μαθητών σε έκτακτες συνθήκες όπου τα σχολεία οφείλουν να παραμένουν κλειστά, αδιαφορώντας να βρει τρόπους και δρόμους να καλύψει το τεράστιο κενό που δημιουργείται και έχει άγνωστη διάρκεια. Από τη μια η κυβέρνηση προσπαθεί να μας πείσει ότι μας προστατεύει και το πολιτικό σύστημα ότι πρέπει να είμαστε ενωμένοι κάτω από τις «στοργικές φτερούγες» της «συντεταγμένης πολιτείας», ενώ από την άλλη στηρίζεται στα μαύρα χάλια που υπάρχουν στις υποδομές υγείας, εκπαίδευσης κ.λπ. εξαιτίας της πολιτικής τους και προετοιμάζει αντιδραστικές αλλαγές. Μην έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το εφιαλτικό τοπίο που ανέφερε ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του απευθυνόταν  κυρίως στον κόσμο της εργασίας που για μια ακόμη φορά θα κληθεί να πληρώσει τα σπασμένα της πολύπλευρης κρίσης που είμαστε ακόμη στην αρχή της.

Pawel Kuczynski, Blinkers

Η κυβέρνηση εξαγγέλλει με τυμπανοκρουσίες ένα σύστημα εκπαίδευσης από απόσταση, ανέξοδο για αυτήν, γνωρίζοντας όλες τις παραπάνω παραμέτρους. Γνωρίζει εκ των προτέρων την αμφίβολη αποτελεσματικότητά του για τα στοιχειώδη. Μόνο μειδίαμα θα μπορούσε να προκαλέσει -αν δεν ήταν τόσο κρίσιμη η κατάσταση- ο ενθουσιασμός της υπουργού ότι το εν λόγω σύστημα θα είναι αποτελεσματικό γιατί όσοι εκπαιδευτικοί εμπλακούν θα εφαρμόζουν εύκολα την ησυχία στην  ψηφιακή τάξη(!). Το φόρτωμα της αποτυχίας του είναι σίγουρο ότι θα πέσει για μια ακόμη φορά στις πλάτες των εκπαιδευτικών και η ενοχοποίησή τους θα έρθει πάλι στην ημερήσια διάταξη των ΜΜΕ και της αξιολόγησης.

Pawel Kuczynski, Dinner

Το καπιταλιστικό κράτος και κάθε κυβέρνηση θιασώτης του κεφαλαίου και των προτεραιοτήτων του βρίσκει αφορμή μέσα σε κρίσεις να παραβιάζει ή να αφαιρεί δικαιώματα των εργαζόμενων ή να προχωρά σε αντιδραστικές αλλαγές ιδίως στα δημόσια αγαθά. Μην ξεχνάμε ότι ο τυφώνας Κατρίνα που ισοπέδωσε όλα τα δημόσια σχολεία ήταν η αρχή για την πλήρη ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης στη Ν. Ορλεάνη.  Ενώ δεν μπορεί λοιπόν παρά να προσφέρει ελάχιστα η συγκεκριμένη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, παρά στην καλή εικόνα της κυβέρνησης, η αστική πολιτική επιχειρεί να κατοχυρώσει δια της πράξης επικίνδυνες αλλαγές. Όπως ότι η εκπαίδευση μπορεί να υποκαθίσταται από τέτοιες μορφές ιδίως όταν λείπουν εκπαιδευτικοί, σε απομακρυσμένες περιοχές κι όχι μόνο σε έκτακτες καταστάσεις αντί να διορίζει μόνιμους εκπαιδευτικούς. Ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι δημόσια και ίδια για όλους. Ότι τα σχολεία στα παραπάνω πλαίσια μπορούν να λειτουργούν με διαφοροποίηση και αυτονομία, αναζητώντας χορηγούς και το αποτέλεσμα θα αναδεικνύει τα «καλύτερα» από αυτά, όπως και τους «άξιους» εκπαιδευτικούς. Και κυρίως ότι οποιαδήποτε χρήση συστημάτων πληροφορικής και νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, οποιαδήποτε ένταξη ανοικτής και εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής  μάθησης στο δημόσιο σχολείο θα συνεχίσει να γίνεται «εικονικά», αποσκοπώντας επί της ουσίας να είναι η εκπαίδευση πεδίο κερδοφορίας και αγοράς για τα προϊόντα των εταιρειών.

John Keane, Fear Not, 2013

Μπροστά στη νέα κρίση που σοβεί όλοι οι εργαζόμενοι, οι μαθητές μας και οι οικογένειές τους όπως και το δημόσιο σχολείο χρειάζεται στήριξη κι όχι εικονική πραγματικότητα. Οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί οφείλουμε ότι παλεύουμε μέσα στην τάξη για να οικοδομήσουμε γνώση, πολιτισμό, αντίσταση και αυτοπεποίθηση να συνεχίσουμε να το κάνουμε και τώρα, με ό,τι πρόσφορο μέσο έχουμε. Όχι υποτασσόμενοι στον σχεδιασμό και τις επιδιώξεις της κυβέρνησης, του αστικού κράτους και στον κυρίαρχο λόγο τους. Αλλά στον αντίποδα της «γενοκτονίας» που εξασφάλισαν με την μέχρι τώρα πολιτική τους και επιχειρούν να συνεχίσουν με σύμμαχο το φόβο, την καθήλωση και τον εγκλεισμό. Με απαίτηση τώρα για ενίσχυση της δημόσιας υγείας και υλοποίηση των μέτρων που προτείνουν οι συνάδελφοί μας γιατροί και νοσηλευτές των δημόσιων νοσοκομείων, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης. Με αιτήματα ενίσχυσης της δημόσιας εκπαίδευσης αλλά και άμεσης ανακούφισης, όπως μέτρα δραστικής μείωσης ύλης και εξετάσεων για τη Γ' Λυκείου, αλλά και τις υπόλοιπες τάξεις που θα απομειώνουν τον φόβο, το άγχος και την ανασφάλεια των μαθητών. Με αιτήματα και συλλογικές διεκδικήσεις για περίθαλψη, φαγητό, υγιεινή, τροφή, στέγη και δουλειά για όλους και πρώτα και κύρια για τα παιδιά. Με ευρύτερα αιτήματα διαγραφής του χρέους και των χρεών των μισθωτών, έκτακτης φορολόγησης του κεφαλαίου για να ζήσει ο λαός, μέτρων ενίσχυσης των εργαζόμενων και των ανέργων, ανυπακοής στις επιταγές της ΕΕ και του κεφαλαίου, με όλα τα πλεονάσματα για την υγεία, την παιδεία και τους εργαζόμενους, ανέργους, νέους κι όχι για τα κέρδη των επιχειρήσεων. Η δική μας προτεραιότητα απέναντι στην κυβερνητική κοροϊδία και επίθεση είναι να παραμείνουμε δρώντες και ενεργοί μαζί με όλη τη μαχόμενη κοινωνία. Να μην μάθουμε να κυκλοφορούμε σε όλη μας τη ζωή με τη μάσκα του φόβου και της ανέχειας. Να μείνουμε όρθιοι για να αντιμετωπίσουμε την επίθεση της κυβέρνησης ενάντια σε εκπαιδευτικά και εργασιακά δικαιώματα, στο νέο τοπίο ζόφου που διαμορφώνουν, απαιτώντας τα δημόσια αγαθά που μας αξίζουν. Αλλά και μια άλλη κοινωνία που θα έχει παρόν για μας και μέλλον για τα παιδιά μας.

Της Γιώτας Ιωαννίδου

Πηγή: https://selidodeiktis.edu.gr/2020/03/18/%CE%B5%CE%BE-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B5%CF%89%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7-%CE%B7-%CE%BA%CF%85%CE%B2%CE%AD%CF%81%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B7/