«Μεταμορφώσεις» στην Ελληνική μυθολογία. “Transformation” stories in Greek mythology

Απόλλων και Δάφνη. Tiepolo, Giovanni Battista, περίπου 1744-5. Ο Γέροντας είναι ο πατέρας της Δάφνης Λάδωνας ή Πηνειός. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου. Apollo and Daphne by Tiepolo, c. 1744–45 (Louvre).

Το ψηφιακό μυθολογικό λεξικό "Αριάδνη" της Δήμητρας Μήττα εμπλουτίστηκε με ακόμη μία ενότητα, αυτή των "Μεταμορφώσεων".

Ο Τειρεσίας διαχωρίζει τα φίδια και μεταμορφώνεται σε γυναίκα. Le Brun, Charles, 1676, από έκδοση των Μεταμορφώσεων του Οβίδιου, Παρίσι, 1676, γκραβούρα. University of Virginia.

Σε αυτήν συμπεριλήφθηκαν διακόσιες εβδομήντα δύο μυθικές φιγούρες που μεταμορφώθηκαν σε κάτι άλλο -φυτό, ζώο...-, που άλλαξαν, π.χ. φύλο, που καταστερίστηκαν τιμητικά ή για να θυμούνται οι άνθρωποι τα ανομήματά τους, που εξαφανίστηκαν και στη θέση τους εμφανίστηκε κάτι άλλο, που απαθανατίστηκαν. 

Ο θάνατος του Ακταίωνα. Τιτσιάνο, 1562, λάδι σε μουσαμά. Λονδίνο, National Gallery.

Η έννοια της μεταμόρφωσης περιλαμβάνει κάθε αλλαγή, μέχρι την έσχατη που είναι ο θάνατος.

Εισαγωγή

Η Αταλάντη και ο Ιππομένης μεταμορφώνονται σε λιοντάρια. Crispijn van de Passe (I), Johannes Posthius, 1602 - 1607, γκραβούρα. Στο βάθος η Αταλάντη και ο Ιππομένης μιαίνουν τον ναό του Δία, γι' αυτό και μεταμορφώνονται σε λιοντάρια. Άμστερνταμ, Rijksmuseum, RP-P-OB-15.962.

λέγει δὲ καὶ Ἐμπεδοκλῆς τὴν ἀρίστην εἶναι μετοίκησιν τὴν τοῦ ἀνθρώπου, εἰ μὲν ἐς ζῷον ἡ λῆξις αὐτὸν μεταγάγοι, λέοντα γίνεσθαι· εἰ δὲ ἐς φυτόν, δάφνην.

Δάφνη. Hacker, Arthur, περίπου 1890, λάδι σε καμβά. Hull, Ferens Art Gallery.

Ο Εμπεδοκλής λέει ότι η καλύτερη μετενσάρκωση του ανθρώπου, αν μετά τον θάνατο γίνει ζώο, είναι να γίνει λιοντάρι· αν όμως γίνει φυτό, να γίνει δάφνη. (Κλαύδιος Αιλιανός Περί ζώων ιδιότητος 12.7)

Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται πρωτίστως θνητοί που μεταμορφώνονται, καταστερίζονται, αντικαθίστανται ή απαθανατίζονται από τους θεούς. Σε ξεχωριστή ενότητα εξετάζονται οι μεταμορφώσεις των θεών και μόνο κατ' εξαίρεση περιλαμβάνονται θεότητες που όμως αγγίζουν τα όρια της θνητότητας. Αντίθετα, περιλαμβάνονται οι Νύμφες, που είναι κατώτερες θεότητες, όχι μόνο γιατί ενίοτε πεθαίνουν μαζί με αυτό που προστατεύουν, π.χ. το δέντρο τους, αλλά γιατί και αυτές μεταμορφώνονται με θεϊκή διαμεσολάβηση και όχι αφ' εαυτές όπως οι θεοί· επιπλέον, ο όρος εννοεί και τις άγαμες κοπέλες. Και συχνά τα όρια ανάμεσα στη Νύμφη θεότητα και τη Νύμφη κορασίδα είναι συγκεχυμένα.

Ο Αλφειός κυνηγά την Αρέθουσα, ενώ η Άρτεμη την προστατεύει με σύννεφο. Maratta, Carlo (1625-1713), ελαιογραφία.

Η έννοια της μεταμόρφωσης περιλαμβάνει κάθε αλλαγή, μέχρι την έσχατη που είναι ο θάνατος. Και ενώ οι θεοί μεταμορφώνονται από μόνοι τους, η όποια αλλαγή των θνητών -όχι αυτές που γίνονται βιολογικά, φυσικά- γίνονται με τη διαμεσολάβηση και την απόφαση των θεών· αυτό, ανάμεσα στα άλλα, είναι δηλωτικό της θνητότητάς τους και των ορίων που ορίζουν οι φυσικοί νόμοι.

Σεμέλη και Δίας. Pagani, Paolo (1661-1716), λάδι σε μουσαμά. Moravian Gallery in Brno. Του Κάδμου η κόρη, η Σεμέλη, στο Δία γέννησε γιο λαμπρό, σαν έσμιξε ερωτικά μαζί του, τον πολύτερπνο Διόνυσο, έναν αθάνατο η θνητή. Μα τώρα και οι δυο είναι θεοί. (Ησ., Θεογ. 943-945).

Με τη μεταμόρφωση καταργείται η ιστορικότητα του ανθρώπινου σώματος και τα όρια που αυτή επιβάλλει, καθώς ο άνθρωπος ενδύεται ένα άλλο σώμα μπαίνοντας σε μιαν άλλη ιστορικότητα, ή αποκτά την αιωνιότητα του υλικού ή του είδους στο οποίο μεταμορφώθηκε (π.χ. πέτρα, αστέρι). Η ταυτότητα που καθιστά τον άνθρωπο άνθρωπο και τον διαφοροποιεί από το ζώο και τον θεό θολώνει.

Ηχώ και Νάρκισσος. Poussin, Nicolas, 1630. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Η μεταμόρφωση του θνητού ή της Νύμφης είναι δηλωτική βοήθειας, εύνοιας ή τιμωρίας από τους θεούς. Οι θνητοί παραβιάζουν κανόνες (π.χ. την ιερότητα ενός τόπου) και τιμωρούνται· ή δείχνουν ξεχωριστή ευσέβεια ή ξεχωρίζουν για κάτι (ένα κατόρθωμα, ένα εύρημα).

Η Αργώ. Νόμισμα του 4ου αι. π.Χ. από την Ιωλκό. Στη μία όψη εικονίζεται η Άρτεμη και στην άλλη η Αργώ.

Παράλληλα, αυτό στο οποίο μεταμορφώθηκαν οι ίδιοι ή τα ευρήματά τους (π.χ. το πλοίο Αργώ) λειτουργούν σαν μια διαρκή υπόμνηση στους ανθρώπους να ακολουθήσουν ή να μην ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτών που μεταμορφώθηκαν, να τιμούν ευρετές και ευρήματα.

Σκύλλα. Πήλινο ειδώλιο από τη Δυτική Ελλάδα, περίπου 300-200 π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 1856,1226.223 © The Trustees of the British Museum.

Μυθογράφοι και παραδοξογράφοι της ύστερης αρχαιότητας είδαν και στους μύθους των μεταμορφώσεων πυρήνες ιστορικότητας που ενδύθηκαν το μυθώδες. Η Σκύλλα, η όμορφη κοπέλα που μεταμορφώθηκε στο τέρας που κατέτρωγε τους ναυτικούς, ήταν «στην πραγματικότητα» μια νησιώτισσα εταίρα που ήξερε πώς να «τρώει» χρήματα από τους ναυτικούς· η Αμάλθεια ήταν μια πλούσια ξενοδόχος, το κομπόδεμα της οποίας κατέτρωγαν Ηρακλής και Ιόλαος· ο Ακταίωνας δεν κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά του αλλά από δανειστές· κοπέλες που μεταμορφώθηκαν σε ζώα (π.χ. Ιώ), για να αποφύγουν τον έρωτα θεών, ήταν γυναίκες που έρεπαν στις ηδονές χωρίς νόμο και κανόνα, υποκύπτοντας σε φυσικές ορμές όπως τα ζώα. Μύθοι μεταμορφώσεων σε πουλιά θεωρήθηκε ότι πηγάζουν από το γεγονός πως στους ανθρώπους οι φωνές τους μοιάζουν με θρήνο (Παυσ. 1.41.9), κάτι που αμφισβήτησε ο Πλάτωνας -αὐτὴ ἥ τε ἀηδὼν καὶ χελιδὼν καὶ ὁ ἔποψ, ἃ δή φασι διὰ λύπην θρηνοῦντα ᾄδειν. ἀλλ᾽ οὔτε ταῦτά μοι φαίνεται λυπούμενα ᾄδειν οὔτε οἱ κύκνοι (Φαίδ. 85a-b).

Απόλλων και Δάφνη. Albani, Francesco, περίπου 1615-1620 Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Ωστόσο, ακόμη κι αν δεχθούμε τέτοιες ερμηνείες παραμένει ο μυθώδης χαρακτήρας με τον οποίο ενδύθηκαν οι ιστορίες και ο οποίος είναι φορέας ιδεολογίας. Παράδειγμα: Στην κλασική αρχαιότητα η με ερωτικό υπόβαθρο μεταμόρφωση μιας κοπέλας είναι αποτέλεσμα της παρέμβασης των θεών, για να γλυτώσει από ερωτικά καλέσματα άλλων θεών -ο Δίας μεταμορφώνει τη Δάφνη στο ομώνυμο φυτό για να τη γλυτώσει από τις ερωτικές ορέξεις του Απόλλωνα. Και ο σωτήρας και ο επίβουλος είναι θεοί, η διαδικασία έχει χαρακτήρα ιερό και η μεταμόρφωση έχει τον χαρακτήρα αναγκαιότητας από τον οποίο η κοπέλα δεν μπορεί να ξεφύγει· όπως δεν μπορεί να ξεφύγει από τον θεσμό του γάμου και τη μεταμόρφωσή της από άγαμη κοπέλα σε ύπανδρο και έγκυο. Και επειδή για την κόρη δεν ισχύουν οι αυστηροί περιορισμοί της ώριμης γυναίκας, η δίωξη και η μεταμόρφωση γίνεται στην ύπαιθρο, όπου το κορίτσι κυκλοφορεί ελεύθερο σαν νεαρό πουλάρι.

Diana transforming the hunter Actaeon into a deer. From Ovid: Metamorphoses illustrated by Virgil Solis (1569). Transformation is another common theme in Greek mythology. Many stories were recorded by the poet Ovid in his collection The Metamorphoses, a narrative of over 100 stories from myth and legend. Many stories surround a maiden or a man transformed into a beast often for sex or as a punishment. An example of this is the story of Actaeon, a young prince and hunter who stumbled across the goddess Artemis bathing. Actaeon hid in the bushes and spied on her as she continued to bathe; she was enraged to discover the spy, and turned him into a stag which was pursued and killed by his own hounds.

Φυσικά, αυτή είναι μία από τις πολλές αναγνώσεις των πολύσημων μύθων, με την οποία θέλουμε να δείξουμε τον ιδεολογικό χαρακτήρα και ρόλο και των μύθων των μεταμορφώσεων. Στον ρωμαϊκό κόσμο αυτού του είδους οι μύθοι πολλαπλασιάζονται και γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλείς· οι μεταμορφώσεις έχουν περισσότερο τιμωρητικό χαρακτήρα, πολύ ταιριαστά στο νομοθετικό έργο των Ρωμαίων.

Δήμητρα Μήττα

Δείτε περισσότερα:

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/index.html

Ανίχνευση σωματιδίων με το… μάτι. 'Artificial retina' could detect sub-atomic particles

Ένας νέος επεξεργαστής μπορεί να αναλύει τις συγκρούσεις υποατομικών σωματιδίων 400 φορές ταχύτερα μιμούμενος το ανθρώπινο μάτι. The human eye has inspired physicists to create a processor that can analyse sub-atomic particle collisions 400 times faster than currently possible. The algorithm was inspired by the retina's efficient ability to recognise patterns.

Φυσικοί ανέπτυξαν έναν πανίσχυρο επεξεργαστή ο οποίος μπορεί να αναλύει τις συγκρούσεις των υποατομικών σωματίων 400 φορές πιο γρήγορα από αυτούς που χρησιμοποιούνται σήμερα μιμούμενος το ανθρώπινο μάτι. Οι συγκρούσεις στις οποίες «στοχεύει» το νέο εργαλείο, οι οποίες πραγματοποιούνται σε ταχύτητες που πλησιάζουν αυτή του φωτός και οδηγούν στη δημιουργία νέων σωματιδίων, μπορούν να προσφέρουν πληροφορίες για τη «χαμένη» αντιύλη. Η ταχύτερη και ακριβέστερη ανάλυσή τους είναι λοιπόν πολύτιμη για τους επιστήμονες.

The LHC will be switched on again in early 2015.

Ο αλγόριθμος του νέου επεξεργαστή, τον οποίο οι δημιουργοί του ονομάζουν «τεχνητό αμφιβληστροειδή», δημοσιεύθηκε στο διαδικτυακό αρχείο επιστημονικών προδημοσιεύσεων «arXiv.org». Η ομάδα των ερευνητών που τον ανέπτυξε, με επικεφαλής τον Τζοβάνι Πούντσι από τη Scuola Normale Superiore στην Πίζα της Ιταλίας και τον Ντιέγκο Τονέλι από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN), προτείνει τη χρήση του στα πειράματα που θα διεξαχθούν στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) του CERN από το 2020.

Αστραπιαία αναγνώριση μοτίβων

A collision in the Large Hadron Collider creates tracks of charged particles.

Για να επιτύχει αυτές τις εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες στην ανάλυση των δεδομένων ο νέος επεξεργαστής λειτουργεί αναγνωρίζοντας μοτίβα με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του ανθρώπινου ματιού. Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών μας συγκεκριμένοι νευρώνες έχουν ως «αρμοδιότητα» να ανιχνεύουν συγκεκριμένα σχήματα και προσανατολισμούς στα αντικείμενα που βλέπουμε και να στέλνουν αυτόματα σήμα στον εγκέφαλο προτού καν ο τελευταίος ξεκινήσει τη συνειδητή επεξεργασία των οπτικών δεδομένων.

Όπως εξήγησε ο Ντιέγκο Τονέλι στο BBC ο «τεχνητός αμφιβληστροειδής» βασίζεται στη ίδια λογική. Αρχικά ανιχνεύει συγκεκριμένα «στιγμιότυπα» στις πορείες των σωματιδίων σε κάθε σύγκρουση αναλύοντάς τα άμεσα. Στη συνέχεια τα «στιγμιότυπα» περνούν σε έναν αλγόριθμο στον υπολογιστή ο οποίος «σκανάρει» και αναλύει τις μεταβολές στην πορεία των φορτισμένων σωματιδίων. «Τρέχοντας» τον νέο επεξεργαστή στις συγκρούσεις σωματιδίων που θα διεξαχθούν στον μέλλον στον LHC οι επιστήμονες θα είναι σε θέση να ξεχωρίζουν πιο γρήγορα τα ενδιαφέροντα «γεγονότα».

Πρωτόγνωρες ταχύτητες

Στον LHC πραγματοποιούνται 40 εκατομμύρια κρούσεις ανά δευτερόλεπτο. LHC machines produce 40 million collisions per second.

«Είναι 400 φορές ταχύτερος από οτιδήποτε υπάρχει ή προβλέπεται αυτή τη στιγμή για τις εφαρμογές της Φυσικής υψηλών ενεργειών» τόνισε ο κ. Τονέλι μιλώντας για τον «τεχνητό αμφισβληστροειδή» στο BBC. «Aν χρησιμοποιηθεί σε ένα πραγματικό πείραμα θα μας επιτρέψει να συγκεντρώσουμε περισσότερα ενδιαφέροντα δεδομένα περισσότερο γρήγορα». Πέραν του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων και της Σωματιδιακής Φυσικής ο νέος επεξεργαστής μπορεί επίσης να αποβεί χρήσιμος σε πολλούς άλλους τομείς, σε περιπτώσεις όπου απαιτείται γρήγορη και αποτελεσματική αναγνώριση μοτίβων.

Δεν θα μας φέρει όμως πιο κοντά στον «Θεό» των στοιχειωδών σωματίων, το μποζόνιο Χιγκς, και τους «συγγενείς» του. Ο αλγόριθμος, ο οποίος έχει αναπτυχθεί για την αναβάθμιση του LHC που θα ολοκληρωθεί το 2020 προσφέροντας ισχυρότερες συγκρούσεις, είναι προσανατολισμένος προς τη «Φυσική των γεύσεων» των κουάρκ και το κυνήγι της χαμένης αντιύλης. Η «αντίθετη» μορφή της ύλης που βλέπουμε να μας περιβάλλει σήμερα, αποτελούμενη από σωματίδια με τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά με αντίθετες τιμές, δημιουργήθηκε σε ίσες ποσότητες με τη συνηθισμένη ύλη κατά τη Μεγάλη Έκρηξη αλλά στη συνέχεια το μεγαλύτερο μέρος της εξαφανίστηκε από το Σύμπαν αφήνοντας πίσω ένα μυστήριο που προβληματίζει ιδιαίτερα τους επιστήμονες.

Πηγή: http://www.bbc.com/news/science-environment-29236241

Μιράντα, το φεγγάρι που συνέθλιψε ο Ουρανός. Miranda, a moon of Uranus

Οι καλύτερες εικόνες της Μιράντα που έχουμε μέχρι σήμερα μεταδόθηκαν από το Voyager 2 το 1986. A mosaic of high-resolution Voyager 2 images of Miranda. One wide-angle and eight narrow-angle camera images of Miranda were combined in this view. The controlled mosaic was transformed to an orthographic view centered on the south pole. The trapezoidal region (about 200 km on a side) occurs near the south pole and is located near the center of the mosaic. The trapezoid's outer boundary and its internal patterns of ridges and band of contrasting albedo display numerous sharp corners. Credit: NASA/JPL

Φαράγγια βάθους 20 χιλιομέτρων, πολυγωνικά οροπέδια που καταλήγουν σε απότομους γκρεμούς. Το ασυνήθιστο τοπίο της Μιράντας, ενός από τα 27 φεγγάρια του πλανήτη Ουρανού, πρέπει να οφείλεται σε παλιρροϊκές δυνάμεις που συμπίεζαν και τέντωναν τον παγωμένο δορυφόρο.

Μυστηριώδης

Ο δορυφόρος διαθέτει φαράγγια βάθους 20 χιλιομέτρων και πολυγωνικά οροπέδια. Miranda reveals a complex geologic history in this view, acquired by Voyager 2 on 24 January 1986, around its close approach to the Uranian moon. At least three terrain types of different age and geologic style are evident at this resolution of about 700 m (2,300 feet). Visible in this clear-filter, narrow-angle image are, from left: (1) an apparently ancient, cratered terrain consisting of rolling, subdued hills and degraded medium-sized craters (2) a grooved terrain with linear valleys and ridges developed at the expense of, or replacing, the first terrain type: and (3) a complex terrain seen along the terminator, in which intersecting curvilinear ridges and troughs are abruptly truncated by the linear, grooved terrain. Voyager scientists believe this third terrain type is intermediate in age between the first two. Credit: NASA/JPL

Οι καλύτερες εικόνες που έχουμε από τη Μιράντα χρονολογούνται στο 1986, όταν η αποστολή Voyager 2 πέρασε από το δορυφόρο και πρόλαβε να φωτογραφίσει το νότιο ημισφαίριο. Ακόμα και σήμερα, κανείς δεν γνωρίζει τι κρύβει το αθέατο βόρειο ημισφαίριο.

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η επιφάνεια του φεγγαριού πρέπει να άλλαξε δραστικά σε κάποια φάση της εξέλιξής του. Αυτό που διακρίνεται σήμερα στο νότιο ημισφαίριο είναι πολυγωνικοί σχηματισμοί που ονομάζονται «κορόνες». Η μεγαλύτερη από αυτές, η κορόνα Arden, έχει πλάτος 200 χιλιομέτρων με μεγάλους γκρεμούς και κορυφογραμμές ύψους δύο χιλιομέτρων.

Οι παλίρροιες

Ποια διαδικασία μπορεί να οδήγησε στην εμφάνιση αυτών των παράξενων σχηματισμών. Χρησιμοποιώντας μαθηματικά μοντέλα, ερευνητές της Εταιρείας Γεωλογίας των ΗΠΑ κατέληξαν σε μια πιθανή απάντηση.

Το πιθανότερο, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Geology», είναι ότι ολόκληρη η Μιράντα παραμορφώθηκε λόγω των παλιρροϊκών δυνάμεων που ασκούσε η βαρυτική έλξη του Ουρανού. Ο δορυφόρος κινούνταν κάποτε σε μια άκρως ελλειπτική τροχιά, στην οποία η απόσταση του δορυφόρου από τον μητρικό του πλανήτη διαρκώς αυξομειωνόταν.

Αυτό συνοδευόταν από σχετικά απότομες αυξομειώσεις της έλξης που ασκεί ο Ουρανός στο φεγγάρι του. Λόγω των αυξομειώσεων αυτών, ολόκληρος ο δορυφόρος περιοδικά συμπιεζόταν και μετά τεντωνόταν. Οι εσωτερικές αυτές παλίρροιες απελευθέρωναν τεράστιες ποσότητες θερμότητας λόγω της τριβής ανάμεσα στα πετρώματα. Η θερμότητα πιθανότατα δημιούργησε στρώματα θερμού, ελαφρότερου πάγου μέσα στον παγωμένο μανδύα, τα οποία ανέβηκαν προς την επιφάνεια και παραμόρφωσαν το φλοιό.

John William Waterhouse (1849-1917), Miranda - The Tempest, 1916.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η θεωρία της παλιρροϊκής παραμόρφωσης εξηγεί όχι μόνο το σχηματισμό των κορονών αλλά και τις θέσεις στις οποίες βλέπουμε αυτούς τους σχηματισμούς σήμερα. Η Μιράντα κινείται πλέον σε μια πιο κυκλική τροχιά και η παραμόρφωση πιθανότατα έχει σταματήσει. Το φεγγάρι παίρνει το όνομα της κόρης του Πρόσπερου από το έργο «Η Τρικυμία» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Και οι 27 γνωστοί δορυφόροι του Ουρανού παίρνουν ονόματα από έργα του Σαίξπηρ και του άγγλου ποιητή του 18ου αιώνα Αλεξάντερ Πόουπ.

Βραβευμένες εικόνες από μεγάλο διαγωνισμό αστρονομικής φωτογραφίας. Astronomy Photographer of the Year 2014 Winners Announced

Το βόρειο σέλας πάνω από μια παγωμένη λιμνοθάλασσα στην Αρκτική. Ο φωτογράφος Τζέιμς Γούντεντ είναι νικητής στην κατηγορία Γη και Διάστημα. Winner: Earth and Space. Aurora over a Glacier Lagoon by James Woodend, UK. The pale-green glow of the aurora comes from oxygen atoms high in the atmosphere, energized by subatomic particles blasted out by the Sun. The particles are funnelled down towards the north and south poles by the Earth’s magnetic field, which is why these spectacular light shows are so often juxtaposed with the frozen scenery of the Arctic and Antarctic regions. Here the photographer has skilfully captured the delicate, icy colouration of land, water and sky.

Eντυπωσιακές φωτογραφίες του ουρανού αναδείχθηκαν νικητές στο φετινό διαγωνισμό Astronomy Photographer of the Year, τον οποίο οργανώνει το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς σε συνεργασία με το BBC και το Flickr.

Winner: Deep Space. Horsehead Nebula (IC 434) by Bill Snyder, USA. The Horsehead Nebula is one of the most-photographed objects in the night sky, but
this astonishing image succeeds in showing it in
a brand-new light. Rather than focusing solely on
the black silhouette of the horsehead itself, the photographer draws the eye down to the creased and folded landscape of gas and dust at its base,
and across to the glowing cavity surrounding a bright star. By pushing the compositional boundaries of astrophotography, this image expands our view and tells a new story about a familiar object.

Στο φετινό διαγωνισμό υποβλήθηκαν συνολικά 1.700 συμμετοχές από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Winner: Our Solar System. Ripples in a Pond by Alexandra Hart, UK. The Sun’s boiling surface curves away beneath us in this evocative shot, which powerfully conveys the scale and violence of our parent star. The tortured region of solar activity on the left could swallow
up the Earth several times with room to spare. The photographer’s comparison with stones dropped into a pond is an apt one: the Sun’s outer layers do indeed behave like a fluid, but one that is constantly twisted and warped by intense magnetic forces.

The Sir Patrick Moore Prize for Best Newcomer: winner. Coastal Stairways by Chris Murphy, New Zealand. ‘Deep time’ seems to be the subliminal message of this moody scene, with each layer of the foreground rocks recording thousands of years of geological history. Meanwhile, in the sky, time and distance are inextricably entwined, as the light from the stars takes decades, centuries or even millennia to reach us across the immense gulf of space.

People and Space: winner. Hybrid Solar Eclipse 2 by Eugen Kamenew, Germany. This rare example of a hybrid solar eclipse began at sunrise over the western Atlantic as an annular eclipse, in which the Moon does not entirely block the Sun, leaving a bright ring or annulus uncovered. As the Moon’s shadow swept eastwards across the ocean, the eclipse became total, with the whole of the Sun concealed from view. By the time the eclipse reached Kenya the Sun was once again emerging from behind the Moon, producing this spectacular crescent shape at sunset.

Winner: Young Astronomy Photographer of the Year. The Horsehead Nebula (IC 434)  by Shishir and Shashank Dholakia, USA, Aged 15. This is a superb image of the Horsehead Nebula. It shows clearly the well-known red glow that appears to come from behind the horsehead. This glow is produced by hydrogen gas that has been ionized by neighbouring stars. The image draws particular attention to the cloud of heavily concentrated dust within the horse’s head. This is silhouetted against the red glow because it blocks so much of the light that is trying to get through.

Robotic Scope: winner. NGC 3718 by Mark Hanson, USA. Found in the constellation Ursa Major, NGC 3718 is known as a peculiar barred spiral galaxy. Gravitational interactions with its near neighbour NGC 3729 (the spiral galaxy below and to the left) are the likely reason for the galaxy’s significantly warped spiral arms, while a dark dust lane wraps around the centre.

Βραβεία απονέμονται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες (Γη και Διάστημα, Το Ηλιακό Σύστημα, Βαθύ Διάστημα και Νέος Φωτογράφος Αστρονομίας της Χρονιάς), καθώς και σε τρεις ειδικές κατηγορίες (Άνθρωποι και Διάστημα, Ρομποτικό Τηλεσκόπιο και Βραβείο Νεοεισερχόμενου «Σερ Πάτρικ Μουρ»).

Οι νικητές εκθέτουν τώρα τις εικόνες τους στους χώρους του Βασιλικού Αστεροσκοπείου.

Ο Νέμο πράγματι κάνει επικά ταξίδια. As babies, 'Nemo' clownfish embark on epic journeys

Τα ψάρια-κλόουν πραγματοποιούν επικά ταξίδια όπως το κινηματογραφικό τους alter ego. Researchers found that clownfish, such as Nemo, really do migrate huge distances, some up to 400km - but only when they are larvae.

Ένας από τους δημοφιλέστερους ήρωες κινουμένων σχεδίων τις τελευταίες δεκαετίες είναι ο «Νέμο», ένα ψάρι-κλόουν (όπως ονομάζονται αυτά τα πανέμορφα ψαράκια). Στην ταινία που τον έκανε διάσημο ο Νέμο ταξιδεύει περίπου δύο χιλιάδες χλμ για να εντοπίσει το παιδί του. Όπως διαπιστώνεται τώρα τα ψάρια-κλόουν πραγματοποιούν ταξίδια εκατοντάδων χλμ και μάλιστα αυτοί που ταξιδεύουν δεν είναι τα ενήλικα αλλά οι γόνοι!

Η γονιδιακή ανταλλαγή

In Disney/Pixars hilarious underwater adventure "Finding Nemo," Nemo's father (left), a clownfish, travels all the way from the Great Barrier Reef to Sydney to find his son after the two are separated.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Έξετερ στη Βρετανία μελέτησαν ένα είδος ψαριού-κλόουν (Amphiprion omanesis) που ζει αποκλειστικά στην Αραβική Θάλασσα στα ανοικτά του Ομάν. Υπάρχουν μόνο δύο πληθυσμοί του συγκεκριμένου είδους στην περιοχή που ζουν σε δύο αποικίες που τις χωρίζει απόσταση 400 χλμ.

Οι ερευνητές πραγματοποιώντας γενετικές αναλύσεις στους δύο πληθυσμούς διαπίστωσαν ότι υπάρχει πρόσμιξη των δύο πληθυσμών. Η ανακάλυψη είναι σημαντική επειδή αποδεικνύει ότι τα ψάρια-κλόουν μπορούν να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις ενώ μέχρι σήμερα πιστευόταν ότι δεν απομακρύνονται από τη βάση τους. Οι ερευνητές κρίνουν ότι η ανακάλυψη εξηγείται με εξελικτικούς όρους. Εκτιμούν ότι οι κλιματικές αλλαγές, η μόλυνση των υδάτων και άλλοι παράγοντες που καταστρέφουν το περιβάλλον που ζουν οι θαλάσσιοι οργανισμοί ωθούν πολλούς εξ αυτών να διευρύνουν τη γονιδιακή δεξαμενή τους ώστε να καταφέρουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Η διεύρυνση αυτή γίνεται με ανταλλαγή γονιδίων όπως στη προκειμένη περίπτωση.

Μάλιστα οι ερευνητές εντόπισαν ορισμένα «υβρίδια», δηλαδή ψάρια-κλόουν με καταγωγή και από τις δύο αποικίες κάτι που σημαίνει ότι οι «μετανάστες» πρόγονοι τους κατάφεραν να προσαρμοστούν με επιτυχία στο νέο τους σπίτι και περιβάλλον.

Οι γόνοι

The researchers hope the study will allow them to safeguard the fish in the wild.

Το εύρημα όμως που προκάλεσε έκπληξη στους ερευνητές είναι ότι το μεγάλο αυτό ταξίδι από τη μια αποικία στην άλλη δεν το κάνουν οι ενήλικοι Νέμο αλλά οι γόνοι. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές οι γόνοι μόλις μιας εβδομάδας κάνουν αυτό πραγματικά επικό για αυτούς ταξίδι. Οι ερευνητές σπεύδουν να σημειώσουν ότι οι γόνοι δεν κολυμπούν όλη αυτή την απόσταση αλλά μεταφέρονται από τη μια αποικία στην άλλη με κάποια ρεύματα. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PloS ONE».

Γιάννης Ψυχοπαίδης. Ο Βύρωνας στην Κεφαλονιά. Jannis Psychopedis. Byron in Kefalonia

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Byron III, 2014, ξυλογραφία 100Χ100 εκ. The reason behind this solo exhibition of Jannis Psychopedis’s work is the 190 year anniversary of the death of Lord Byron, along with a very specific, as well as happy coincidence.

Με την έκθεση του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη «Ο Βύρωνας στην Κεφαλονιά» το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε χθες τη νέα εκθεσιακή του χρονιά. Αφορμή για την έκθεση αποτελεί η συμπλήρωση 190 χρόνων από το θάνατο του λόρδου Βύρωνα, μαζί με μια πολύ συγκεκριμένη, όσο και ευτυχή συγκυρία. Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εδώ και 15 χρόνια τυχαίνει, κάθε Αύγουστο, να κατοικεί στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς, δίπλα από το σπίτι που ζούσε ο Βύρωνας από τον Αύγουστο του 1823 και για τέσσερις μήνες, όταν έφτασε στο νησί για να στηρίξει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2013. In August of 1823, Lord Byron arrived for the first time in Kefalonia in order to support the liberation movement and settled in the village of Metaxata for 4 months. Next to the house Byron inhabited and from which he conducted his fight offering selflessly to the Greek cause, Jannis Psychopedis -by pure chance- spent the month of August for the last 15 years.

Με το βλέμμα του αμετακίνητο προς το ίδιο τοπίο –που ανεπαίσθητα αλλοιωνόταν μέσα στα χρόνια– ο Γιάννης Ψυχοπαίδης γεννούσε κάθε Αύγουστο μια σειρά ζωγραφικές εικόνες εκ του φυσικού, απλές και άμεσες. Ο ζωγραφικός διάλογος με το ίδιο πάντα τοπίο έγινε μια εμμονή και μια συνήθεια, που επανερχόταν σταθερά τα τελευταία 15 χρόνια, μόνο τον Αύγουστο, μόνο εκεί και μόνο από το ίδιο πάντα σημείο.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2005. Gazing always over the same landscape –which altered imperceptibly through the years- the artist created each August a series of painted images, simple and direct, always in metaphorical, as well as literal, contact with Byron and his spiritual presence. The painted dialog with the same landscape became a habit and an obsession that kept coming back steadily over the last 15 years, occurring only in August.

Τα έργα που προέκυψαν όλα αυτά τα χρόνια είναι μια συστηματική αντίστιξη, τόσο θεματική όσο και τεχνική, στην υπόλοιπη δουλειά του Ψυχοπαίδη, ο οποίος, για ένα μόνο μήνα, ασκεί τη δουλειά ενός συνεπούς υπαιθριστή ζωγράφου. Με τον τρόπο αυτό, γεννήθηκε μια μεγάλη σειρά από ακουαρέλες  που απλώνεται συστηματικά από χρόνο σε χρόνο, πάντοτε σε μια μεταφορική αλλά και κυριολεκτική μεσοτοιχία με τον Βύρωνα και την πνευματική του παρουσία.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κεφαλονιά, Αύγουστος 2011. The work produced all these years constitutes a systematic counterpoint to the rest of Psychopedis’ work, who for that single month each year is transformed to a landscape artist. The exhibition comprises of 50 aquarelles, three large wood engravings and a sculpture, all coming from the personal collection of the artist.

Η έκθεση με τις 45 ακουαρέλες, τρεις μεγάλες ξυλογραφίες και ένα γλυπτό πορτρέτο του λόρδου Βύρωνα (το μοναδικό γλυπτό που έχει φιλοτεχνήσει ο καλλιτέχνης), δημιουργούν ένα σύνολο χρωματιστό, ανάλαφρο, αποδίδοντας ένα τοπιογραφικό πανόραμα ήπιας, κι αλλού άγριας, ομορφιάς.

Ο τρόπος που ο καλλιτέχνης ζωγράφισε αυτές τις ακουαρέλες είναι άμεσος, απλός, εκ του φυσικού, ως υπαιθριστής ζωγράφος του 19ου αιώνα. «Ήμουν 11 μήνες στο εργαστήρι μου με κλειστά παράθυρα και ένα μήνα ζωγράφιζα ελεύθερα στην φύση», προσθέτει ο ίδιος, μιλώντας για την παραγωγή αυτών των έργων.

«Ο Βύρων στην Κεφαλονιά» είναι μια έκθεση «βάλσαμο στην ψυχή σε μια εποχή κατάμαυρη, ενεργοποιεί την διάθεση φυγής από τα όχι ευχάριστα που μας περιβάλουν», είπε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του μουσείο Μπενάκη, Άγγελος Δεληβοριάς.

Την έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 25 Οκτωβρίου 2014, συνοδεύει αναλυτικός κατάλογος με αναπαραγωγές όλων των παραπάνω έργων, καθώς και συνοδευτικά κείμενα του διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελου Δεληβορριά και του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης

Jannis Psychopedis was born in Athens in 1945. He studied printmaking at the School of Fine Arts from 1963 to 1968. He completed his studies on a DAAD scholarship from 1971 to 1975 at the Munich Academy of Fine Arts with a graduate degree in painting. He lived and worked in Munich until 1977. Then he moved to Berlin on a scholarship from the art programme of West Berlin. He lived in Germany until 1987 and then went to Brussels. In 1992 he returned to Greece. In 1994 he became Professor at the Athens School of Fine Arts. He has written articles in newspapers and magazines and has published his own books,some of which are illustrated.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στο εργαστήριο της χαρακτικής και στη συνέχεια στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Έζησε και εργάστηκε στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1992 και από το 1994 εξελέγη καθηγητής στην ΑΣΚΤ. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε πολλές σημαντικές, ατομικές και ομαδικές, εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Πού και πότε

Μουσείο Μπενάκη – Κεντρικό Κτήριο, Κουμπάρη 1, τηλ.: 210 3671000. Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη, Παρασκευή: 9.00-17.00, Πέμπτη, Σάββατο: 9.00-24.00, Κυριακή: 9.00-15.00, Δευτέρα, Τρίτη: Κλειστά.