Κόκκινος γίγαντας σε πρωτοφανή λεπτομέρεια. Strange Star Spiral Offers Clues to Sun's Fate / Zooming into the red giant star R Sculptoris

Η σπειροειδής δομή στο κέλυφος του Ρ του Γλύπτη, που αποκάλυψε το τηλεσκόπιο ALMA, δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ ξανά από τους επιστήμονες. Πηγή: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

The spiral structure around the red giant R Sculptoris allowed astronomers to study the history of pulses of mass from the star. CREDIT: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

This video sequence starts with a view of the rather faint constellations of Sculptor (The Sculptor) and Cetus (The Sea Monster). As we zoom in we see a few faint galaxies but close in on a star that looks very red. This is the old red giant variable star R Sculptoris. Observations using the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) have revealed an unexpected spiral structure in the material around this star. Credit: ESO/A. Fujii/Digitized Sky Survey 2

Το άστρο Ρ του αστερισμού του Γλύπτη όπως δεν το έχετε ξαναδεί ποτέ όχι μόνο εσείς αλλά και οι αστροφυσικοί αποκάλυψε μια ομάδα αστρονόμων χρησιμοποιώντας το ολοκαίνουργιο «σούπερ» τηλεσκόπιο ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής. Οι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας για τα μέχρι τώρα δεδομένα εικόνες αποκαλύπτουν για πρώτη φορά λεπτομέρειες που ανατρέπουν ορισμένες θεωρίες για την εξέλιξη των άστρων.

Γερασμένος κόκκινος γίγαντας

Το Ρ του Γλύπτη (R Sculptoris, στο κέντρο της εικόνας) είναι ένας γερασμένος κόκκινος γίγαντας ο οποίος εκτοξεύει σκόνη και αέρια κάθε 10.000 με 50.000 χρόνια σχηματίζοντας γύρω του ένα σφαιρικό κέλυφος – κάτι το οποίο είναι γνωστό και έχει παρατηρηθεί όχι μόνο σε αυτό αλλά και σε άλλα άστρα του είδους. Για πρώτη φορά όμως οι ειδικοί βλέπουν χάρη στο τηλεσκόπιο ALMA ένα τέτοιο κέλυφος με τόση λεπτομέρεια και παρατηρούν ότι, τουλάχιστον στην περίπτωση του συγκεκριμένου άστρου, αντί να είναι αραιό και άτακτο, έχει μια ξεκάθαρη σπειροειδή δομή.

Συνδυάζοντας τα δεδομένα με μοντέλα ο Ματίας Μέρκερ του Πανεπιστημίου της Βόννης και οι συνεργάτες του υπολόγισαν ότι ο θερμικός παλμός (η εκτόξευση υλικών, δηλαδή) που παρήγαγε το κέλυφος του Ρ του Γλύπτη σημειώθηκε πριν από περίπου 1.800 χρόνια και διήρκεσε περίπου 200 χρόνια. Υπολόγισαν επίσης την ταχύτητα και την έκταση της απώλειας μάζας κατά τη διάρκεια του θερμικού παλμού διαπιστώνοντας ότι η μάζα που διοχετεύεται στο διαστρικό μέσο όσο εξελίσσεται το φαινόμενο και αμέσως μετά το τέλος του είναι περίπου τρεις φορές περισσότερη από ό,τι πίστευαν οι αστροφυσικοί.

Κρυφός συνοδός

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature» συμπεραίνει επίσης ότι το Ρ του Γλύπτη αποτελεί μέρος ενός δυαδικού συστήματος: το θεαματικό «σπιράλ» έχει σμιλευτεί από ένα δεύτερο σώμα-συνοδό που βρίσκεται σε τροχιά γύρω του και το οποίο ως τώρα δεν έχει συλλάβει κανένα όργανο παρατήρησης.

Το τηλεσκόπιο ALMA του Νότιου Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου (Southern European Observatory – ESO) είναι το πιο ισχυρό στο είδος του στον κόσμο. Ακόμη δεν έχει τεθεί πλήρως σε λειτουργία, καθώς εξακολουθεί να βρίσκεται υπό κατασκευή (όταν έγινε η μελέτη είχαν εγκατασταθεί μόνο οι μισές κεραίες του). Η εκπληκτική αυτή εικόνα του Ρ του Γλύπτη είναι, όπως όλα δείχνουν, μια πρόγευση άλλων, ακόμη πιο εντυπωσιακών, που θα ακολουθήσουν.