Ανιχνεύθηκε ατμόσφαιρα γύρω από κοντινό εξωπλανήτη. Atmosphere around super-Earth detected

Υπάρχουν επιστημονικές εκτιμήσεις για «υδάτινο κόσμο». Astronomers have detected an atmosphere around the super-Earth GJ 1132b. This marks the first detection of an atmosphere around a low-mass super-Earth, in terms of radius and mass the most Earth-like planet around which an atmosphere has yet been detected. Thus, this is a significant step on the path towards the detection of life on an exoplanet. An artistic rendering shows the atmosphere of super-Earth planet GJ 1132b, illuminated by the light of the red dwarf in the distance. Credit: Max Planck Society

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανίχνευσαν ατμόσφαιρα γύρω από την υπερ-Γη GJ 1132b, έναν εξωπλανήτη που μοιάζει με τη Γη αλλά είναι περίπου μιάμιση φορά μεγαλύτερος και βρίσκεται σε απόσταση «μόνο» 39 ετών φωτός από τον πλανήτη μας.

Είναι η δεύτερη φορά που ανιχνεύεται ατμόσφαιρα γύρω από έναν «γήινο» εξωπλανήτη. Πέρυσι για πρώτη φορά είχε γίνει το ίδιο γύρω από τον εξωπλανήτη 55 Cancri e, που είναι οκταπλάσιος από τη Γη.

Αυτή τη φορά όμως, η ανίχνευση ατμόσφαιρας έγινε γύρω από μια μικρή υπερ-Γη, που έχει μάζα 1,6 φορές μεγαλύτερη από της Γης και ακτίνα 1,4 φορές μεγαλύτερη. Έτσι, πρόκειται για τον μικρότερο «γήινο» εξωπλανήτη όπου έχει ποτέ ανιχνευθεί ατμόσφαιρα.

Αν και η νέα ανακάλυψη δεν έχει να κάνει με την εύρεση ζωής σε έναν άλλο πλανήτη, οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι είναι ένα σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Λουίτζι Μαντσίνι του γερμανικού Ινστιτούτου Αστρονομίας Μαξ Πλανκ και του Πανεπιστημίου της Ρώμης «Τορ Βεργκάτα», που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας Astronomical Journal, χρησιμοποίησαν το τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή για να παρατηρήσουν τον εξωπλανήτη ταυτόχρονα σε επτά διαφορετικά μήκη κύματος.

Ο εξωπλανήτης περιφέρεται γύρω από έναν ερυθρό νάνο, τον GJ 1132, που βρίσκεται στην κατεύθυνση του αστερισμού των Ιστίων στο νότιο ημισφαίριο. Διέρχεται μπροστά από το μητρικό άστρο του κάθε 1,6 μέρες, μπλοκάροντας έτσι ένα μικρό μέρος από το φως του τελευταίου, πράγμα που επιτρέπει τη μελέτη του εξωπλανήτη.

Οι επιστήμονες απέχουν ακόμη πολύ από το να μπορούν να αναλύσουν την χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας, ώστε από αυτήν να βγάλουν συμπεράσματα κατά πόσο υπάρχουν έμβιοι οργανισμοί στον εξωπλανήτη, οι οποίοι αφήνουν το «αποτύπωμά» τους. Στην περίπτωση της Γης η παρουσία άφθονου οξυγόνου είναι ένα τέτοιο ίχνος της ζωής.

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις για την ατμόσφαιρα του GJ 1132b, αυτή είναι πλούσια σε νερό και μεθάνιο. Αυτό υποδηλώνει ότι πιθανώς -αλλά όχι σίγουρα- πρόκειται για έναν υδάτινο κόσμο με πολλούς καυτούς υδρατμούς στην ατμόσφαιρά του.

Ο συγκεκριμένος εξωπλανήτης αναμένεται να μελετηθεί περαιτέρω με άλλα διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια.

Πηγές: John Southworth et al. Detection of the Atmosphere of the 1.6Exoplanet GJ 1132 b, The Astronomical Journal (2017). DOI: 10.3847/1538-3881/aa6477 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=872563

Η Ελλάδα τρίτη παγκοσμίως σε ποσοστό γυναικών καπνιστριών

Amedeo Modigliani, Madame Amédée (Woman with Cigarette), 1918. Στη χώρα μας πάνω από μία στις τέσσερις γυναίκες καπνίζουν κάθε ημέρα.

Η Ελλάδα κατέχει την τρίτη θέση παγκοσμίως σε αριθμό γυναικών που καπνίζουν σε καθημερινή βάση, σύμφωνα με διεθνή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο The Lancet. Η έρευνα διαπιστώνει επίσης ότι ενώ το ποσοστό των καπνιστών έχει μειωθεί σε πολλές χώρες, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι συνεχίζουν να καπνίζουν κάθε ημέρα.

Επιστημονική ομάδα με επικεφαλής την καθηγήτρια Εμανουέλα Γακίδου του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ αξιολόγησε στοιχεία από 195 χώρες και διαπίστωσε ότι το διάστημα 1990 - 2015 το ποσοστό των καθημερινών ανδρών καπνιστών διεθνώς μειώθηκε κατά 28% (από 35% σε 25%), ενώ των γυναικών κατά 34% (από 8% σε 5,4%).

Κατά μέσο όρο το ποσοστό των καπνιστών και των δύο φύλων μειώθηκε κατά 29,4% από το 1990, πέφτοντας στο 15,3% το 2015. Όμως, λόγω και της συνεχούς αύξησης του παγκοσμίου πληθυσμού, το 2015 οι καθημερινοί καπνιστές στη Γη ήταν περισσότεροι σε απόλυτο αριθμό, καθώς υπολογίζονταν σε 933 εκατομμύρια έναντι 870,4 εκατομμυρίων το 1990.

«Οι συνεπείς προσπάθειες ελέγχου του καπνίσματος έχουν φέρει πρόοδο στη μείωση της θανατηφόρας συνήθειας του καπνίσματος σε μεγάλο μέρος του κόσμου, όμως πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν. Η αύξηση του αριθμού των καθημερινών καπνιστών συνεχίζει να ξεπερνάει την παγκόσμια μείωση στα ποσοστά καθημερινού καπνίσματος», επισημαίνει η δρ Γακίδου.

Οι χώρες με τους περισσότερους άνδρες καθημερινούς καπνιστές το 2015 ήταν η Κίνα (254 εκατομμύρια), η Ινδία (91 εκατ.) και η Ινδονησία (50 εκατ.). Αντίστοιχα στις γυναίκες, ήταν οι ΗΠΑ (17 εκατ.), η Κίνα (14 εκατ.) και η Ινδία (13,5 εκατ.).

«Φουγάρα» οι Ελληνίδες

Anders Zorn, La fille à la cigarette, 1892. Παρά τη μείωση των τελευταίων ετών, ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι καπνιστές.

Η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα στον κόσμο σε ποσοστό γυναικών καθημερινών καπνιστριών (27%), δηλαδή πάνω από μία στις τέσσερις Ελληνίδες καπνίζουν κάθε ημέρα. Προηγούνται η Γροιλανδία (44%) και η Βουλγαρία (28%), ενώ έπονται το Μαυροβούνιο (26%) και η Κροατία (25%).

Σύμφωνα με τη μελέτη, οι περισσότεροι άνδρες καθημερινοί καπνιστές υπάρχουν σε χώρες μεσαίου επιπέδου ανάπτυξης, ενώ οι περισσότερες γυναίκες καθημερινές καπνίστριες στις ανεπτυγμένες χώρες. Από ηλικιακής πλευράς, οι περισσότεροι καθημερινοί καπνιστές είναι 25 έως 35 ετών.

Το κάπνισμα είναι - μετά την υπέρταση - η δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, σύμφωνα με τη μελέτη, καθώς τουλάχιστον το 11% των συνολικών θανάτων το 2015 ή 6,4 εκατομμύρια θάνατοι συνδέονταν με αυτό. Οι θάνατοι που σχετίζονται με το κάπνισμα, εμφάνισαν αύξηση 4,7% παγκοσμίως μεταξύ 1990-2015. Επιπλέον, το κάπνισμα σχετίζεται με την επιβάρυνση της υγείας και με χρόνιες παθήσεις (καρδιαγγειακές, καρκίνος, πνευμόνων κ.α.) εκατομμυρίων ανθρώπων.

Σύμφωνα με την δρ Γακίδου, «παρά τις ορισμένες ιστορίες επιτυχίας, το κάπνισμα παρέμεινε το 2015 η κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας σε 100 χώρες. Χρειάζονται πιο συντονισμένες πολιτικές πρωτοβουλίες, εφαρμογή των μέτρων ελέγχου του καπνίσματος και σταθερή πολιτική βούληση να αντισταθμιστούν τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Παρά την πρόοδο, ο πόλεμος κατά του καπνίσματος πολύ απέχει από το  να έχει κερδηθεί, ιδίως στις χώρες με τους μεγαλύτερους αριθμούς καπνιστών».

Πηγές: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(17)30819-X - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=872482

Σύστημα 8 ραδιοτηλεσκοπίων προσπαθεί να «φωτογραφήσει» τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας. Photographing a Black Hole: Historic Campaign Now Underway

A computer-simulation view of a supermassive black hole at the heart of a galaxy. The edge of the black central region represents the event horizon, beyond which no light can escape. Credit: NASA, ESA, and D. Coe, J. Anderson, and R. van der Marel (STScI)

Αν οι επιστήμονες τα καταφέρουν, θα πρόκειται μάλλον για το πιο σημαντικό «πορτρέτο» που θα έχει ποτέ τραβηχτεί. Ένα σύστημα οκτώ διασυνδεμένων ραδιοτηλεσκοπίων, διάσπαρτων στον πλανήτη μας, έτσι ώστε να σχηματίζουν ένα εικονικό τηλεσκόπιο μεγάλο όσο η Γη, έθεσαν σε λειτουργία στις 5 Απριλίου αστρονόμοι από διάφορες χώρες. Στόχος των εκατοντάδων συνεργαζόμενων ερευνητών είναι για πρώτη φορά να «φωτογραφήσουν» τη γιγάντια μαύρη τρύπα που κρύβεται στο κέντρο του γαλαξία μας και για την οποία οι έως τώρα γνώσεις μας -περισσότερο εικασίες- είναι έμμεσες και όχι άμεσες.

Μια εικόνα του κέντρου του γαλαξία μας στο υπέρυθρο φως από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Η ένθετη εικόνα δείχνει τις ακτίνες Χ που εκπέμπονται στην περιοχή γύρω από την τεράστια μαύρη τρύπα που υπάρχει στην καρδιά του γαλαξία μας. A Hubble Space Telescope view of the Milky Way galaxy’s center in infrared light. The inset shows X-rays in the region around Sagittarius A*, the supermassive black hole at the Milky Way’s heart. Credit: X-ray: NASA/UMass/D.Wang et al., IR: NASA/STScI

Η κεντρική μαύρη τρύπα, που είναι γνωστή ως Τοξότης Α* (Sagittarius A* ή εν συντομία Sgr A*), εκτιμάται ότι έχει μάζα τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 26.000 ετών φωτός από τον πλανήτη μας.

Οι αστρονόμοι θέλουν να έχουν επιτέλους μια εικόνα του λεγόμενου «ορίζοντα γεγονότων» της μαύρης τρύπας, δηλαδή του συνόρου της πέρα από το οποίο δεν υπάρχει σημείο επιστροφής, καθώς ούτε καν το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει (γι’ αυτό το εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας δεν είναι δυνατό να φωτογραφηθεί, αφού απλώς είναι…κατάμαυρο).

Clockwise from top: Andrew A. West, UC Berkley/Radio Astronomy Lab; University of Arizona/David Harvey. Used with permission; Ewan O'Sullivan; Iztok Boncina/ESO; ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), C. Padilla; Sean Goebel; Joint Astronomy Centre; Sean Goebe

Το εικονικό τηλεσκόπιο με τις διαστάσεις της Γης έχει ονομασθεί Event Horizon Telescope-EHT (Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων) και συνδέει επιμέρους τηλεσκόπια στις ΗΠΑ (Χαβάη, Αριζόνα, Καλιφόρνια), στο Μεξικό, στη Χιλή (διάταξη ALMA του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου), στην Ισπανία και στην Ανταρκτική. Το τηλεσκόπιο θα επιχειρήσει να καταγράψει τα ραδιοκύματα που εκπέμπονται από τη μαύρη τρύπα.

Massive galaxy M87 with its black hole emissions. Credit: X-ray and radio image by NASA/CXC/KIPAC/N.Werner and NSF/NRAO/AUIW. Cotton

Το ΕΗΤ θα στρέψει το τεράστιο «μάτι» του επίσης σε μια άλλη πολύ πιο μακρινή και πιο υπερμεγέθη μαύρη τρύπα, ου βρίσκεται στο κέντρο του γιγάντιου γαλαξία Μessier 87 (M87) σε απόσταση 53,5 εκατομμυρίων ετών φωτός. Η εν λόγω μαύρη τρύπα έχει μάζα σχεδόν έξι δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας, συνεπώς ο ορίζοντας γεγονότων της είναι πολύ μεγαλύτερος από του Τοξότη Α*.

Οι παρατηρήσεις του τηλεσκοπίου ΕΗΤ θα διαρκέσουν έως τις 14 Απριλίου και στη συνέχεια οι αστρονόμοι -με επικεφαλής επιστήμονες του Αστεροσκοπείου Haystack του Πανεπιστημίου ΜΙΤ- θα χρειασθούν κάποιο χρόνο για να ενοποιήσουν τις εικόνες που τράβηξαν. Τα τελικά αποτελέσματα θα ανακοινωθούν το 2018.

Στο μέλλον ακόμη περισσότερα τηλεσκόπια αναμένεται να προστεθούν στο δίκτυο του ΕΗΤ, αυξάνοντας έτσι τις δυνατότητές του.

Πηγές: www.amna.gr – www.space.com