Γιάννης Βαρβέρης, «Εσπερινός της αγάπης»

Diego Vélasquez, Le Christ chez Marthe et Marie, détail, 1618.

Η πόλη με οβελίες αλλού γιορτάζει.

Σταθμός Πελοποννήσου

κι απομεσήμερο του Πάσχα σε παγκάκι

μόνον εσύ κι εγώ καθόμαστε, μητέρα.

Είμαστε γέροι πια κι οι δυο

κι εγώ αφού γράφω ποιήματα

πιο γέρος.

Αλλά πού πήγανε τόσοι δικοί μας;

Μέσα σε μια βδομάδα

δεν απόμεινε κανείς.

Ήταν Μεγάλη βέβαια

γεμάτη πάθη, προδοσίες, σταυρώσεις-

θέλουν πολύ για να υποκύψουν οι κοινοί θνητοί;

Έτσι ακριβώς, από τα Βάγια μέχρι σήμερα

θα ‘πρεπε κάπως να ‘χαμε κι εμείς χωρέσει.

Όμως το Πάσχα τέλειωσε, μητέρα.

Κι εμείς τι θ’ απογίνουμε

σ’ ένα παγκάκι

αθάνατοι

καθώς νυχτώνει;

Francis Bacon, Figure in a Landscape, 1945.

Από τη συλλογή «Άνθρωπος μόνος» -εκδ. Κέδρος 2009

Πότε δημιουργήθηκε ο ήλιος μας; Our Sun came late to the Milky Way's star-birth party

Ο Ήλιος δημιουργήθηκε μετά την «έκρηξη» αστρικών γεννήσεων στον Γαλαξία μας. This illustration depicts a view of the night sky from a hypothetical planet within the youthful Milky Way galaxy 10 billion years ago. The heavens are ablaze with a firestorm of star birth. Glowing pink clouds of hydrogen gas harbor countless newborn stars, and the bluish-white hue of young star clusters litter the landscape. The star-birth rate is 30 times higher than it is in the Milky Way today. Our Sun, however, is not among these fledgling stars. The Sun will not be born for another 5 billion years. Credit: NASA, ESA, and Z. Levay (STScI)

Αναλύοντας δεδομένα από διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια, αστρονόμοι από το Πανεπιστήμιο Τέξας A&M κατέληξαν στο συμπέρασμα πως, πριν από 10 δισεκατομμύρια χρόνια, ο Γαλαξίας έμοιαζε με ένα κοσμικό «εργοστάσιο» παραγωγής αστέρων, αφού ο ρυθμός σχηματισμού καινούριων αστεριών ήταν 30 φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι σήμερα. Ωστόσο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο Ήλιος μας δημιουργήθηκε αρκετά αργότερα, πριν από 5 δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή μετά από αυτή την «έκρηξη» αστρικών γεννήσεων.

Σύμφωνα με τη μελέτη των Αμερικανών ερευνητών, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Astrophysical Journal, αυτή η καθυστέρηση επηρέασε πάντως θετικά όχι μόνο τον σχηματισμό των πλανητών στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά και την εμφάνισή ζωής στη Γη. Κι αυτό γιατί οι γηραιότεροι αστέρες είχαν πλέον ολοκληρώσει τον κύκλο «ζωής» τους, εμπλουτίζοντας τον Γαλαξία με χημικά στοιχεία βαρύτερα από το υδρογόνο και το ήλιο, τα οποία αποτέλεσαν «δομικούς λίθους» τόσο για τον σχηματισμό των πλανητών όσο και για την ανάπτυξη των πρώτων μικροοργανισμών στο γήινο περιβάλλον.

This composite of Hubble Space Telescope images illustrates the evolution of Milky Way-like galaxies, as detailed in the most comprehensive, multi-observatory galaxy survey to date, led by Texas A&M University astronomer Casey Papovich. The six chronological images (beginning at far right) reveal that these galaxies -- each similar in mass to our Milky Way -- grow larger and rounder over time. As their stellar population ages, their colors change from blue to yellow to red as their collection of stars burns out in order of brightness. The images were taken between 2010 and 2012 with Hubble's Wide Field Camera 3 and Advanced Camera for Surveys as part of the Cosmic Assembly Near-infrared Deep Extragalactic Legacy Survey (CANDELS). Credit: NASA, ESA, C. Papovich / Texas A&M University, H. Ferguson / STScI, S. Faber / University of California, Santa Cruz and I. Labbe / Leiden University

Οι αστρονόμοι βάσισαν την έρευνά τους στα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και Spitzer της NASA, το Herschel της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας, όπως και το επίγειο τηλεσκόπιο Magellan Baade στη Χιλή. Χάρις σε αυτά τα όργανα, εξασφάλισαν εικόνες γαλαξιών παρόμοιων σε μάζα και δομή με τον Γαλαξία μας, οι οποίοι βρίσκονται μακριά από τη Γη. Καθώς το φως διαδίδεται με πεπερασμένη ταχύτητα, τα στιγμιότυπα αυτά είναι ουσιαστικά ένα είδος «χρονομηχανής», αφού όσο πιο μακριά βρίσκεται ένα αντικείμενο στο σύμπαν, τόσο πιο πίσω στον χρόνο αντιστοιχεί η μορφή που αποτυπώνεται στην εικόνα του.

Η εξέλιξη του γαλαξία μας.

Με αυτό τον τρόπο, οι ερευνητές συνέθεσαν ένα «λεύκωμα» από 2.000 στιγμιότυπα κοσμικών δομών παρόμοιων με τον Γαλαξία μας, το οποίο καλύπτει μία περίοδο 10 δισεκατομμυρίων ετών και αποκαλύπτει την εξέλιξη του Γαλαξία μας σε αυτό το χρονικό διάστημα. Έτσι, από αυτό το «λεύκωμα», διαπίστωσαν πως οι περισσότεροι αστέρες σχηματίσθηκαν τα πρώτα 5 δισεκατομμύρια χρόνια.

Η νέα ανάλυση ενισχύει παλιότερες έρευνες, που έχουν δείξει πως στα πρώτα στάδια της «ζωής» τους, τέτοιοι γαλαξίες περιέχουν αρκετά λίγα άστρα. Στην πορεία, ωστόσο, αρχίζουν να «καταβροχθίζουν» μεγάλες ποσότητες αερίων, προκαλώντας μια «έκρηξη» αστρικών γεννήσεων. Η μελέτη δείχνει επίσης πως, όσο αργότερα από αυτήν την «έκρηξη» δημιουργηθεί ένας καινούριος αστέρας, τόσο μικρότερη θα είναι και η μάζα του.

Οδυσσέας Ελύτης, Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 24

Edward Le Bas, The Tea Table, 1947–8

Σαν να μονολογώ, σωπαίνω.

René Magritte, Le mal 'du pays, 1940

Ίσως και να 'μαι σε κατάσταση βοτάνου ακόμη

φαρμακευτικού ή φιδιού μιας κρύας Παρασκευής

Walter Sickert, Ennui, c1913, Tate Gallery, London.

Ή μπορεί και ζώου από κείνα τα ιερά

με τ' αυτί το μεγάλο γεμάτο ήχους βαρείς

και θόρυβο μεταλλικό από θυμιατήρια.

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 24 β

Vincent Van Gogh, Le Vieux clocher de Nuenen, 1885. Huile sur Toile, 65x80 cm, Amsterdam Rijksmuseum Vincent Van Gogh.

Πένθιμος πράος ουρανός μες στο λιβάνι

αναθρώσκουν παλαιές Μητέρες ορθές σαν κηροπήγια

τυφεκιοφόροι νεοσύλλεκτοι σε ανάπαυση

μικρά σκάμματα ορθογώνια, ραντιστήρια, νάρκισσοι.

Walter Sickert, The Camden Town Murder. 1908

Σαν να 'μαι λέει, ο θάνατος ο ίδιος αλλ'

ακόμη νέος αγένειος που μόλις ξεκινά

κι ακούει πρώτη φορά μέσα στο θάμβος των κεριών

το «δεύτε λάβετε τελευταίον ασπασμόν».

Édouard Vuillard, Marie rêveuse et sa mère, 1891-92

Οδυσσέας Ελύτης, «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου» (1984)