Νικόλαος Κάλας, «Διαδήλωση». Nicolas Calas, “Demonstration”

Antonio Berni, Manifestación (Public Demonstration), 1934

Κεριά λάμπας οζράμ η νύχτα σε δρόμους υγιείς

κεριά πολλά στις εκκλησιές

πομποί ασύρματου

ίσια για το Θεό και τους λοιπούς

μα τώρα ώρα δυο μετά μεσημβρίαν

με χιλιάδων κεριών τη δύναμη

φουσκώνουν το δρόμο οι φωνές

της μάζας των διαδηλωτών

οι φλόγες έπαψαν πια να είν’ ευνουχισμένες

ευνουχούν στους ναούς και στα παλάτια

μα εδώ καιν

τις διαταγές των αυλικών

κι από τη στάχτη τους

οι ελπίδες των εργατών –

δεν πάει λοιπόν χαμένη

τόσων σχεδίων η συνουσία.

«Σαράντα αιώνες μας θωρούν»

είπε ο μέγας στρατηλάτης στο στράτευμά του

ο Βοναπάρτης

εμείς δεν ξέρουμε πόσα χρόνια μας κοιτάζουν

πώς να το ξέρουμε μια που δεν έχουμε αυτοκράτορα

κείνο που νιώθουμε

είναι

πως έχουμε δεσμά

που πρέπει να φύγουν

γιατί πονούν

γιατί σφίγγουν

όπως τα δάχτυλα

το ’να με τ’ άλλο

σε σχήμα γροθιάς

η άδεια παλάμη

τη γύμνια της πρέπει να σκεπάσει

σφίγγεται

σφίγγεται το πλήθος

όπως η γάτα

πριν πηδήξει

άμα πηδήξουμε –

ακούστε όμως τώρα

μέσα από τα κλειστά παραθύρια σας

προς τιμήν μας κλεισμένα

το ερωτικό νιαούρισμα:

ερωτευτήκαμε την εξουσία.

Οι δρόμοι στένεψαν

σαν τη χαρά μας

που πλάτυνε

αυτή με τις κραυγές της γεμίζει τον ουρανό

τον πνιγμένο από τα αεροπλάνα

εμείς τώρα τα σηκώνουμε ψηλά

με τον τεράστιο όγκο μας –

αυξάνει το πλήθος

κι η ανθρώπινη μάζα

σαν οχετός

που το νερό των άλλων φαρμακώνει

επειδή έσπασε ξεσπάει την οργή της

την οργή τη δική της

την οργή τη δική μας

κι η οργή εκείνη

ετούτη η οργή

τώρα κυλάει

κυλάει

σιγά

δυνατά

γοργά

κυλάει

και κανείς δε ρωτάει να μάθει

ως πού θα πάει.

Και πιο γλυκιά από τη σάρκα την πιο γλυκιά

είν’ η μυρουδιά των αιτημάτων

που ρίχνονται με τα συνθήματα

από το στόμα των ρητόρων

στη μάζα

την ηχώ των τη ρουφούν

τα κανόνια που κυκλώπεια μας θωρούν

πριν πέσουνε τα βράχια.

Ξαφνικά

κανείς δεν ξέρει ακόμα το γιατί

τρέχουμε

σαν καταρράκτης ανεβαίνουμε τους δρόμους

φιλάμε το σχήμα τους

μαύρο και άσπρο

ολούθε το μαύρο και το άσπρο

και το μακρύ κορμί μας

που γλύφει τους άσπρους τοίχους –

τώρα παρά τη θέλησή μας

τα κοράκια πετούνε χαμηλά.

Μας φωνάζουν οι δρόμοι

πίνουν την αγανάκτησή μας

φωνάζουν οι μακροί δρόμοι

και το γάβγισμα αυτό

απαίσια στ’ αυτιά μας κυματίζει

βατράχια, κοράκια, σκυλιά και κλαξόν μαζί –

πώς γδέρνει τη ζωή μας

όλο το άκουσμα των φωνών

του δρόμου της φυγής

αφάνταστα φριχτές

οι φωνές που φέρνουν

άφιλα

θανατηφόρα φιλιά –

του χάρου το φάντασμα

φωτίζει φοβερά

τους άφρονους φοβητσιάρηδες

φυγάδες.

Παντού παντούθε δρόμους μονάχα βλέπουμε

μπρος και μετά

δεξιά ζερβά δρόμους

δρόμους πλατιούς, στενούς, με ράγιες

με άσφαλτο και χωρίς άσφαλτο

αδιάφορο όλα της πόλης

η σπαρακτική γκριμάτσα

το σαρκαστικό χαμόγελο

στόματος

που τώρα τη φωνή

ακούν μονάχα τα δικά μας τα αυτιά.

Άδικα γυρεύουμε να ξεφύγουμε από τη συντροφιά των σφαιρών

συμφωνία οριζοντίων γραμμών

δρόμοι μολύβι άνθρωποι

ποιος είπε πως οι παράλληλες σμίγονται στο άπειρο

εδώ ενώνονται

κι εδώ δεν είναι τ’ άπειρο

αλλά ανθρώπινα έργα

ας είναι και τόσο άσχημα μασκαρεμένα

τις προσωπίδες πια κανένας δεν τις λογαριάζει

στο χορό των τρελών καμιά φορά πέφτουν

αρκεί η μουσική

κι η ρομβία εκείνων που έχουν λεφτά

παίζει μαζί μας παιχνίδι τρελό

με τους ήχους της

πηδάμε

κορμιά φρεσκοπεσμένα

για πάντα πεσμένα.

Πού είν’ ο αστυφύλακας

για να ρυθμίσει

την κυκλοφορία του αίματος

στα πεζοδρόμια των αρτηριών;

Το αίμα

το κοκκινάδι

πόλης που κοκεταρίστηκε να μας σκοτώσει

το κοκκινάδι

το φτιασίδι

που κρύβει

δρόμους αδύναμους

μετά τη διάλυση

διαδήλωσης

δουλευτάδων.

Ύστερα από τη διάλυση

τόσων πολλών εργατών

γλυκιά που είναι η ατμόσφαιρα

σιγά σιγά ανοίγουν τα κουφώματα

τα παράθυρα

να κι η Τζουλιέτα στο μπαλκόνι

με τη μαμά της

«η τάξις απεκαταστάθη»

κι όσο για την ταραχή τη δική μας

η αφαίμαξη που έγινε

θα μας καταπραΰνει.

Θυμάμαι κείνο το κεφάλι παιδιού

το ’χαν πατήσει

μετά

πήρε πολλή θέση

το μυαλό, τα μάτια, το αίμα

περίεργο

θέλει τάχατες πολύ μεγάλη φαντασία

να καταλάβει κανείς αυτό

του νεκρού τις διαστάσεις;

Τώρα πάλι ακούγονται

οι συνηθισμένες φωνές του δρόμου

πόσο μεγάλη πρέπει να ’ναι η σιωπή

για ν’ ακούγονται πάλι όλα αυτά.

Μα την αλήθεια

εύκολα καμιά φορά διαλύονται τα πλήθη

σαν το νερό γίνεται ποτάμι

εξατμίζεται με τη βροχή

και σταγόνες σταγόνες οι μπάλες

ανοίγουν τις καρδιές

αυτό όμως δεν είν’ αδιακρισία

σε εποχή λογοκρισίας

είναι καλύτερο πιο ριζικό

για να μη γράψουν καθόλου

να χυθούν τα καλαμάρια

όσο για τους λεκέδες

τους στουπώνεις μετά

με λίγα λουλούδια στο νεκροταφείο.

Ηλίας Παπαηλιάκης, Untitled

Από τη συλλογή «Γραφή και φως» (Ίκαρος, 1983)

Πόλεμος κάτω από τα πόδια μας. First global survey of soil genomics reveals a war between fungi and bacteria

Η πρώτη παγκόσμια μελέτη σχετικά με το μικροβίωμα του εδάφους φέρνει στο φως μια ατέρμονη πάλη μεταξύ βακτηρίων και μυκήτων. Soil is full of life, essential for nutrient cycling and carbon storage. To better understand how it functions, an international research team led by EMBL and the University of Tartu (Estonia) conducted the first global study of bacteria and fungi in soil. Their results show that bacteria and fungi are in constant competition for nutrients and produce an arsenal of antibiotics to gain an advantage over one another. The study can also help predict the impact of climate change on soil, and help us make better use of natural soil components in agriculture. IMAGE: Hildebrand/Krolik in collaboration with Campbell Medical Illustration/EMBL

Το χώμα που πατάμε είναι γεμάτο ζωή και παίζει καταλυτικό ρόλο στην ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων και στην αποθήκευση του άνθρακα. Ωστόσο, παρά την τεράστια σημασία που έχει για τον πλανήτη μας, δεν έχουμε εντρυφήσει όσο θα έπρεπε στη λειτουργία αυτής της χωμάτινης «(πολυ)κατοικίας» (διότι για… πολυκατοικία πρόκειται με τόσους οργανισμούς που φιλοξενεί) χωρίς την οποία δεν θα είχαμε προφανώς ούτε εμείς… κατοικία σε αυτόν τον πλανήτη. Τώρα, μια διεθνής ερευνητική ομάδα με επικεφαλής επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας (European Molecular Biology Laboratory, EMBL) στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας καθώς και του Πανεπιστημίου του Τάρτου στην Εσθονία, βάλθηκε να… φάει το χώμα με το κουτάλι και να το αναλύσει εμβριθώς. Οι ερευνητές διεξήγαγαν συγκεκριμένα την πρώτη παγκόσμια μελέτη σχετικά με τα βακτήρια και τους μύκητες στο έδαφος. Και τα αποτελέσματά τους αποκάλυψαν έναν ατέρμονο «πόλεμο» μεταξύ βακτηρίων και μυκήτων για επικράτηση στο… φαγητό, κοινώς στα θρεπτικά συστατικά. Αποκάλυψαν επίσης ότι ο μόνιμος αυτός ανταγωνισμός οδηγεί στην παραγωγή ενός ολόκληρου «οπλοστασίου» αντιβιοτικών στο πλαίσιο του ποιος θα νικήσει. Η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε προσφάτως στην έγκριτη επιθεώρηση «Nature» μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη σχετικά με την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στο έδαφος αλλά και να ωθήσει στην ορθότερη χρήση των φυσικών συστατικών του χώματος στη γεωργία.

Άγνωστος «θησαυρός»

Figure 1. The 189 selected sample sites spread over 5 continents. IMAGE: Bahram/Hildebrand/EMBL

Η έρευνα σχετικά με τη «χαρτογράφηση» του μικροβιώματος του εδάφους απαίτησε από τους επιστήμονες να λερώσουν (κυριολεκτικώς) τα χέρια τους. Ετσι, μια στρατιά επιστημόνων συνέλεξε επί πέντε συναπτά έτη 58.000 δείγματα χώματος από 1.450 διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Οι δύο πρώτοι συγγραφείς της μελέτης, ο Μοχάμεντ Μπαχράμ από το Πανεπιστήμιο του Τάρτου και ο Φαλκ Χίλντεμπραντ από το EMBL, μαζί με τη μεγάλη ομάδα των συνεργατών τους οργάνωσαν αυτό το τεράστιο ερευνητικό έργο, ταξίδεψαν στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη για να συλλέξουν δείγματα και τελικώς ανέλυσαν όλες τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν και οι οποίες κατέλαβαν όγκο δεδομένων της τάξεως των 14,2 terabytes! Από τα 1.450 σημεία στα οποία έγινε λήψη δειγμάτων, τα 189 μπήκαν ακόμη πιο… βαθιά κάτω από το μικροσκόπιο των επιστημόνων για ενδελεχή ανάλυση. Οι ερευνητές φρόντισαν ώστε τα σημεία αυτά να είναι αντιπροσωπευτικά των διαφορετικών χερσαίων οικοσυστημάτων – από τα τροπικά δάση ως την τούνδρα – σε όλες τις ηπείρους.

Μόλις το 0,5% από τα εκατομμύρια γονίδια που ήλθαν στο φως μέσα από την ανάλυση είχε προηγουμένως εντοπιστεί στο πλαίσιο άλλων ερευνών σχετικά με τα μικροβιώματα του ανθρώπινου εντέρου και των ωκεανών. «Ο αριθμός των άγνωστων μέχρι σήμερα γονιδίων που ανακαλύψαμε είναι τεράστιος, ωστόσο όσα από αυτά ήμασταν σε θέση να «ερμηνεύσουμε» καταδεικνύουν έναν παγκόσμιο πόλεμο μεταξύ βακτηρίων και μυκήτων στο χώμα» σημείωσε ο Πιρ Μπορκ, επικεφαλής της ομάδας του EMBL, σε σχετικό δελτίο Τύπου όπου παρουσιάστηκαν τα ευρήματα της διεθνούς ομάδας.

Μυκητιακή επιθετικότητα

Συνολικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η βακτηριακή ποικιλομορφία στο χώμα είναι μικρότερη αν υπάρχουν συγκριτικά περισσότεροι μύκητες. Επίσης, η ερευνητική ομάδα εντόπισε ισχυρή σύνδεση μεταξύ του αριθμού των βακτηριακών γονιδίων που σχετίζονται με ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και της ποσότητας των μυκήτων, ιδίως μυκήτων με ικανότητα για παραγωγή αντιβιοτικών όπως το Penicillium (πενικίλιο) από το οποίο παράγεται η πενικιλίνη. Οι επιστήμονες υποστήριξαν ότι το μοτίβο αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι οι μύκητες παράγουν αντιβιοτικά στο πλαίσιο των… μαχών τους με τα βακτήρια και μόνο τα βακτήρια που διαθέτουν αρκετά γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά μπορούν να επιβιώσουν στο… πεδίο της μάχης. «Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους μύκητες και στα βακτήρια επηρεάζει τη συνολική ποικιλομορφία των βακτηριακών κοινοτήτων και προσδιορίζει το γονιδιακό ρεπερτόριό τους σε ό,τι αφορά την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά» ανέφερε ο Μοχάμεντ Μπαχράμ. Και προσέθεσε ότι η νέα αυτή γνώση μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη σε πολλά επίπεδα: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη σχετικά με την εξάπλωση γονιδίων που οδηγούν σε ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά σε διαφορετικά οικοσυστήματα. Μπορεί επίσης να δείξει τις οδούς μέσω των οποίων τα γονίδια αυτά φθάνουν ως τα ανθρώπινα παθογόνα. Μπορεί όμως και να συμβάλει καθοριστικά στον αγώνα για νέα, αποτελεσματικότερα αντιβιοτικά δείχνοντας τις περιοχές με τους περισσότερους «παραγωγούς» φυσικών αντιβιοτικών.

Εργασίες ανακύκλωσης

Οι καινούργιες όμως πληροφορίες που (κυριολεκτικώς) ξεθάφτηκαν από αυτή την τόσο αναλυτική χαρτογράφηση δεν σταματούν εδώ. Η ερευνητική ομάδα εντόπισε διαφορές μεταξύ περιοχών σε ό,τι αφορούσε την κατανομή βακτηρίων και μυκήτων. Τα βακτήρια εντοπίζονται παντού ενώ εμφανίζουν τη μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία σε εύκρατες ζώνες με ήπιο κλίμα. Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η θερμοκρασία είναι οι σημαντικότεροι σε ό,τι αφορά την αφθονία τους: τα βακτήρια έχουν και αυτά τις προτιμήσεις τους και αγαπούν ιδιαιτέρως τα ζεστά και υγρά περιβάλλοντα. Οι μύκητες πάλι εντοπίζονται πιο συχνά σε πιο κρύα και ξηρά κλίματα όπως η τούνδρα. Τείνουν επίσης να έχουν πιο πολλούς γεωγραφικούς περιορισμούς, έτσι παρουσιάζονται διαφορές στους πληθυσμούς τους μεταξύ ηπείρων. Όλα αυτά μαρτυρούν ότι η συνεισφορά των βακτηρίων και των μυκήτων στην ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών (δηλαδή στη χρήση, στον μετασχηματισμό και στην επανάχρηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα) διαφέρει μεταξύ περιοχών ανά τον κόσμο καθώς και ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη σύνθεση των πληθυσμών και τη λειτουργικότητα βακτηρίων και μυκήτων ανάλογα με τη γεωγραφική ζώνη στην οποία βρίσκονται.

Άκρως ενδιαφέροντα ήταν όμως και τα όσα προέκυψαν στο πλαίσιο της μελέτης από τη σύγκριση μεταξύ περιοχών στις οποίες δεν έχει παρέμβει ο άνθρωπος και άλλων που αποτελούν «θύματα» της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η καλλιεργημένη γη ή οι κήποι. Όπως φάνηκε λοιπόν, η αναλογία των βακτηρίων και των μυκήτων μεταξύ «άσπιλων» και «επιμολυσμένων» από τον άνθρωπο περιοχών ήταν εντελώς διαφορετική. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που διεξήγαγαν την έρευνα, αυτή η αλλαγή στη φυσική ισορροπία δείχνει την επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο μικροβίωμα του εδάφους, με άγνωστες μέχρι στιγμής συνέπειες για αυτό. Ωστόσο η καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ μυκήτων και βακτηρίων στο χώμα ίσως μια μέρα οδηγήσει στη μείωση χρήσης λιπασμάτων στη γεωργία, επιτρέποντας έτσι στους ευεργετικούς μικροοργανισμούς που ζουν κάτω από τα πόδια μας να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης στο φυσικό τους περιβάλλον. Επιτρέποντας τελικώς και σε εμάς να έχουμε καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης σε αυτόν τον πλανήτη που ταλαιπωρούμε καθημερινά τόσο… αφύσικα!

Πηγές: Bahram, M., Hildebrand, F., et al. Structure and function of the global topsoil microbiome. Nature, published online 1 August 2018.
DOI: 10.1038/s41586-018-0386-6 - http://www.embl-hamburg.de/aboutus/communication_outreach/media_relations/2018/0801_Nature_Bork/index.html - https://www.tovima.gr/printed_post/polemos-lfkato-apo-lfta-podia-mas/