Το συνέδριο της Βιέννης, 1814 1815 - Παρουσίαση με διαφάνειες για τη διδασκαλία της πρώτης ενότητας του σχολικού βιβλίου ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Το συνέδριο της Βιέννης 1814 1815 from Kostas Vakouftsis

Παρουσίαση με διαφάνειες για τη διδασκαλία της πρώτης ενότητας του σχολικού βιβλίου.

Προτάσεις για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας: Αγώνες και γυμναστική στην Οδύσσεια και στο διάστημα, Suggestions for teaching ancient Greek language and literature: Games and gymnastics in the Odyssey and in space

http://www.epimorfosi.edu.gr/epimorfosi/library/kp/index.php?dir=%2F2.%CE%94%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%B9%CE%B1%2F%CE%A0%CE%9502_%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%91%CE%99%CE%91/4.%20%CE%92%CE%98%CE%9C%CE%99%CE%91__%CE%A0%CE%9502_%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1_01_%CE%92%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%86%CF%84%CF%83%CE%AE%CF%82_%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82

Το παρόν σενάριο μαθήματος δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της επιμόρφωσης Β΄ Επιπέδου στις ΤΠΕ. Αποτελεί μια διαθεματική προσέγγιση που συνδέει τους αγώνες στο αρχαίο ομηρικό κείμενο με τις σύγχρονες διαστάσεις της άσκησης στο διάστημα, υλοποιείται με διερευνητική μάθηση και προσπαθεί να αξιοποιήσει σύγχρονα στοιχεία των ΤΠΕ, όπως το διαδίκτυο και τα εργαλεία του Web 2.0. στη διδασκαλία των μαθημάτων. Οι μαθητές, δουλεύοντας ομαδοσυνεργατικά, καλούνται να ερευνήσουν και να προσδιορίσουν το θέμα των αγώνων και της άσκησης από διπλή οπτική γωνία –την Οδύσσεια και τα διαστημικά ταξίδια–, ξεκινώντας από τη σύγχρονη βιωματική τους σχέση με τη γυμναστική και διερευνώντας τις διαστάσεις της στο παρελθόν και το μέλλον. Ο ρόλος του καθηγητή κατά τη διαδικασία του σεναρίου είναι υποβοηθητικός και εμψυχωτικός στο πλαίσιο της ζώνης της επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky 1978).

Προτάσεις για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας: Σινεμά… Η Οδύσσεια, Suggestions for teaching ancient Greek language and literature: Cinema… The Odyssey

Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, Η Επιστροφή του Οδυσσέα

Στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και στην Ενότητα «Αρχαία Ελληνικά» – «Μελέτες-Διδασκαλία» – «Διδακτικές δοκιμές» βρίσκονται συγκεντρωμένες προτάσεις για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας. Στην υποενότητα «Πρακτικές εφαρμογές» αναρτήθηκε μια διδακτική πρόταση με τίτλο «Σινεμά… Η Οδύσσεια», της Δήμητρας Μήττα και του Κωνσταντίνου Βακουφτσή. Η πρόταση αποτελεί μια ανακεφαλαιωτική ανάγνωση της Οδύσσειας μέσα από έργα τέχνης. Περιέχει πάνω από διακόσιες εικόνες, από έργα των τεχνών με θέματα από το έπος φιλοτεχνημένα από καλλιτέχνες, όπως ο Ρέμπραντ, Σαλβαντόρ Νταλί, Ντε Κίρικο, αλλά και από Έλληνες, τα οποία αντιπροσωπεύουν όλες τις καλλιτεχνικές περιόδους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Οι μαθητές που διδάσκονται την Οδύσσεια είναι παιδιά ηλικίας 12-13 χρονών. Έχουν μόλις αφήσει το Δημοτικό Σχολείο και έρχονται στο Γυμνάσιο με κατακτημένα πολλά επεισόδια του έπους και την ιστορία/μύθο συνολικά — την αρχή, τη μέση, το τέλος/έκβαση. Στο Γυμνάσιο, από τις πρώτες μέρες, έρχονται σε επαφή με τη μετάφραση του κειμένου και με έναν λόγο που δεν είναι, μόνο και απλώς, αδρά περιγραφικός γεγονότων. Ο ποιητικός λόγος «απομυθοποιεί» την Οδύσσεια ως αφήγηση περιπετειών και την καθιστά, κάποιες φορές και σε ορισμένους μαθητές, ένα ακόμη κείμενο-μάθημα. Ωστόσο, σταδιακά, οι επαναλήψεις, οι λογοτυπικές φράσεις, οι παρομοιώσεις, οι εικόνες, η συγκριτική παράθεση θαλάσσιων και αγροτικών σκηνών, συμβάλλουν, με βάση και τις εμπειρίες των μαθητών, στην εξ-οικείωσή τους με το κείμενο. Ο λόγος, επαναλαμβανόμενος, καθίσταται οικείος, όχημα αναγνώρισης και διείσδυσης σε λεπτότερα νοήματα και συναισθήματα. Κάποια στιγμή, η Οδύσσεια τελειώνει και, τελειώνοντας, πρέπει να γίνει η ανακεφαλαίωση. Για αυτό το στάδιο συλλέξαμε εικόνες, πάνω από διακόσιες, από έργα των τεχνών με θέματα από το έπος. Πρόκειται για έργα διαφόρων εποχών, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα οποία πλαισιώσαμε με το αντίστοιχο κείμενο από την Οδύσσεια σε διάφορες μεταφράσεις. Άλλοτε, χρησιμοποιήσαμε τη σχολική μετάφραση του Δ.Ν. Μαρωνίτη, κυρίως για τις ενότητες εκείνες που διδάσκονται αναλυτικά, άλλοτε τις υπόλοιπες γνωστές μεταφράσεις, του Ζ. Σίδερη, του Α. Εφταλιώτη, των Ν. Καζαντζάκη - Ι.Θ. Κακριδή. 

Οι εικόνες τοποθετήθηκαν με βάση τους άξονες: χώρος, χρόνος, γεγονότα, δηλαδή ανά περιπέτεια με βάση τη χρονική σειρά τέλεσής τους από τη στιγμή που ο Οδυσσέας έφυγε από την Τροία μέχρι τη στιγμή που έφτασε στην Ιθάκη. Από περιπέτεια σε περιπέτεια και από χάρτη σε χάρτη, ο μαθητής παρακολουθεί και γεωγραφικά την πορεία του πολυμήχανου Οδυσσέα στα όρια του τότε γνωστού κόσμου, και με την υπέρβασή τους στη Νέκυια. Για τον σκοπό αυτό προστέθηκαν δορυφορικές και άλλες φωτογραφίες, καθώς και σκίτσα. Επομένως, σε κάθε ενότητα (σε κάθε περιπέτεια) εμφανίζονται κείμενο, χάρτης, εικόνες από τον χώρο των εικαστικών τεχνών και αποτυπώνονται τοπωνύμια, όρια, γεγονότα, διαδρομές. Με την παράθεση των εικόνων αυτών δεν προτείνουμε καμιά συγκεκριμένη διδακτική πρόταση ή κάποιο διδακτικό σενάριο. Ο δάσκαλος είναι ελεύθερος να επιλέξει τι θα δείξει και τι θα κάνει με τους μαθητές τους, πού θα δώσει έμφαση. Εμείς από την πλευρά μας επιμείναμε στη γεωγραφία της Οδύσσειας — αυτήν θελήσαμε να αναδείξουμε. Ωστόσο, οι εικόνες αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν με διάφορους τρόπους, σε διάφορα μαθήματα και για διάφορα ζητήματα. Οι μαθητές μπορεί να περιγράψουν, να αφηγηθούν, να συγκρίνουν μεταφράσεις, να παρατηρήσουν έργα διαφόρων εποχών για το ίδιο θέμα, να συνειδητοποιήσουν την επιβίωση του αρχαιοελληνικού κόσμου στις τέχνες. Παραμένει, βέβαια, το ερώτημα: Είναι θεμιτή η προσέγγιση της Οδύσσειας μέσα από τα έργα τέχνης, τα οποία όχι μόνο δεν παρήχθησαν την εποχή της σύνθεσης του έπους αλλά πολλές φορές είναι πολύ μεταγενέστερα, μέχρι και τη σημερινή εποχή; Κάθε έργο τέχνης, έστω και αν ο καλλιτέχνης αντλεί την έμπνευσή του από ένα άλλο, στην συγκεκριμένη περίπτωση την Οδύσσεια, στην ουσία δημιουργεί κάτι νέο. Άλλοτε στις προθέσεις του είναι να ερμηνεύσει το κείμενο, άλλοτε πάλι να το χρησιμοποιήσει ως αφορμή και πρόσχημα για να προβάλει στο δικό του έργο στοιχεία της δικής του εποχής και προσωπικότητας. Για παράδειγμα, ο Frederic Leighton στον πίνακά του με τίτλο Ναυσικά (1870), μοιάζει να είχε κατά νου τους στίχους του ποιητή «η Ναυσικά, με τα θεόσταλτά της κάλλη, / στάθηκε πλάι στον παραστάτη της καλοδουλεμένης στέγης / κι έμεινε εκεί να τον θαυμάζει, το βλέμμα προσηλώνοντας / στον Οδυσσέα» (στ. 553-6, μετ. Δ.Ν. Μαρωνίτης) — σε παραστάτη την έβαλε ο καλλιτέχνης να ακουμπά. Πώς όμως ήταν τα «θεόσταλτά της κάλλη»; Αυτό ήταν επιλογή του ζωγράφου με βάση τα πρότυπα, τις αξίες, τα ιδανικά της εποχής για την ιδανική ομορφιά ενός νέου, ανύπανδρου αλλά σε ηλικία και με επιθυμία γάμου κοριτσιού. Και με τα εικαστικά συμβαίνει ό,τι και στο θέατρο: ο σκηνοθέτης άλλοτε θεωρείται διαμεσολαβητής και άλλοτε εκ νέου δημιουργός, πολλές φορές αυθαιρετώντας απέναντι στο κείμενο, το οποίο, ωστόσο, παραμένει εκεί, προκλητικά παρόν με τον πλούτο και την πολυσημία του για ερμηνείες, παρερμηνείες, μεταφράσεις, προεκτάσεις, αφορμή και πρόσχημα για περαιτέρω δημιουργία. 

Γιάννης Γαΐτης, Ο Οδυσσέας και οι Σειρήνες

Πάντως, η συγκέντρωση του εικαστικού υλικού είναι μια καλή αφορμή για να συζητηθεί ποια επεισόδια της Οδύσσειας αξιοποιήθηκαν εικαστικά, ποια λιγότερο και ποια καθόλου. Για παράδειγμα, το επεισόδιο με τους Κίκονες, οι Λωτοφάγοι, η Χάρυβδη ήδη από την αρχαιότητα δεν κινητοποιούν τους εικαστικούς καλλιτέχνες. Γιατί άραγε; Αντίθετα, η περιπέτεια των ανδρών στο παλάτι της Κίρκης και ο Πολύφημος προκάλεσαν. Φυσικά, η αναζήτηση των αιτίων αποτελεί για κάθε εποχή διαφορετικό κεφάλαιο. Σε τελευταία ανάλυση, ας μη ζητήσουμε τίποτε από τους μαθητές μας. Και η απλή απόλαυση των εικόνων έστω και μόνο για ψυχαγωγία, με την τρέχουσα, σημερινή σημασία του όρου, αποτελεί αναγκαίο στοιχείο στην εκπαίδευση. Το δεύτερο μέρος της συγκεντρωτικής δουλειάς που παρουσιάζουμε (με την έννοια της συγκέντρωσης ενός υλικού), και το οποίο ονομάσαμε «Η Οδύσσεια μετά την Οδύσσεια», έχει διαθεματικές προεκτάσεις, καθώς, εκτός από την Οδύσσεια, εμπλέκονται, και άλλα γνωστικά αντικείμενα, όπως η Ιστορία, η Πληροφορική, η Νεοελληνική Γλώσσα, η Γεωγραφία, τα Καλλιτεχνικά, η Μουσική. Όλα αυτά συνάδουν με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Α.Π.Σ.), καθώς οι μαθητές, αν μη τι άλλο, «ξεναγούνται».σε πηγές ηλεκτρονικές, πολλές φορές πολύ γνωστές (όπως το youtube), ωστόσο και με δυνατότητες που σχετίζονται με τη μαθησιακή διαδικασία. Το σημαντικό είναι μέσα από αυτές τις πηγές οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν έμπρακτα την παγκοσμιοποιημένη διάσταση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Φυσικά, με κατάλληλα σενάρια οι μαθητές μπορούν να εξοικειωθούν με τις Νέες Τεχνολογίες και την αξιοποίησή τους στη μαθησιακή διαδικασία, να αναπτύξουν δεξιότητες νέου γραμματισμού, καθώς ένα τέτοιο υλικό παρέχει τη δυνατότητα ελεύθερης εξερεύνησης με καθορισμένο πλαίσιο.

Ο πλανήτης Gliese 163c συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες για ύπαρξη εξωγήινης ζωής, Newfound Alien Planet a Top Contender to Host Life

Artist's rendition of the "super Earth" Gliese 163c, which may be capable of supporting microbial life. CREDIT: PHL @ UPR Arecibo

Σύμφωνα με τους ειδικούς ο Gliese 163c, ένας πλανήτης που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να διαθέτει κάποιες μορφές ζωής. Ο Gliese 163c έχει μάζα 7 περίπου φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Γης και βρίσκεται σε απόσταση 49 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό της Δοράδος. Χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο HARPS ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Joseph Fourier στη Γκρενόμπλ εντόπισαν την ακριβή θέση του πλανήτη μέσα στο ηλιακό του σύστημα. Όπως διαπιστώθηκε, ο Gliese 163c βρίσκεται στα όρια της λεγόμενης κατοικήσιμης ζώνης, της περιοχής ενός ηλιακού συστήματος όπου η απόσταση των πλανητών από το μητρικό τους άστρο είναι τέτοια που να ευνοεί την ανάπτυξη ευνοϊκών για τη ζωή συνθηκών όπως παραδείγματος χάριν, την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει στον Gliese 163c δηλαδή διαθέτει νερό σε υγρή μορφή και άρα είναι πιθανό να έχουν αναπτυχθεί κάποιες μορφές ζωής έστω και σε βακτηριακό επίπεδο.

Έσβησαν τον φόβο από το ανθρώπινο μυαλό, Fear Can Be Erased from the Brain

Salvador Dali, Juliet's Tomb, 1942

Ταινίες φαντασίας όπως η «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», όπου οι ανεπιθύμητες αναμνήσεις σβήνονται για πάντα από την ανθρώπινη μνήμη, ίσως να μην απέχουν ακόμη πολύ από την πραγματικότητα. Ερευνητές κατόρθωσαν να διαγράψουν τα ίχνη «φρέσκων» αναμνήσεων που προκαλούν φόβο από των εγκέφαλο εθελοντών. Με τη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science», οι επιστήμονες έδειξαν για πρώτη φορά ότι η επίδραση του φόβου μπορεί να μειωθεί σημαντικά ή και να εξαλειφθεί στους ανθρώπους, όπως και στα τρωκτικά, αν κάποιος παρέμβει την κατάλληλη στιγμή στη διαδικασία της «εγγραφής» της ανάμνησης που τον έχει προκαλέσει στον εγκέφαλο. Η ανακάλυψη ανοίγει νέους δρόμους για μια καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση των ιδιαίτερα διαδεδομένων διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος και το στρες. 

Fear, even irrational fear, can be a paralyzing influence on our life (Photo: Shutterstock)

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουψάλας με επικεφαλής τον Τόμας Εγκρεν γνώριζαν από προηγούμενες μελέτες ότι η ανάμνηση ενός γεγονότος που μας έχει προκαλέσει φόβο αλλάζει κάθε φορά που ανασύρεται από το μυαλό μας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αναμνήσεις, προκειμένου να εντυπωθούν για τα καλά στη μακροπρόθεσμη μνήμη, περνούν από μια μακρά και επαναλαμβανόμενη διαδικασία «παγίωσης» η οποία βασίζεται στη σύνθεση των πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Κάθε φορά που θυμόμαστε κάτι, η ανάμνηση αποσταθεροποιείται για λίγο και ύστερα παγιώνεται ξανά, υπό νέες συνθήκες, σε μια νέα διαδικασία παγίωσης. «Με άλλα λόγια μπορούμε να πούμε ότι δεν θυμόμαστε αυτό που αρχικά συνέβη αλλά μάλλον αυτό που θυμηθήκαμε την τελευταία φορά που σκεφτήκαμε το τι είχε συμβεί» εξηγούν οι ερευνητές στο σχετικό άρθρο τους. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι στα τρωκτικά μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, η αμυγδαλή, είναι καθοριστική για την αποθήκευση των μακροπρόθεσμων αναμνήσεων.

Με βάση αυτά τα δεδομένα οι ερευνητές θέλησαν να μελετήσουν τη διαδικασία παγίωσης των αναμνήσεων του φόβου στον εγκέφαλο ανθρώπων και να δουν αν θα μπορούσαν να παρέμβουν σε αυτήν. Το πρώτο εύρημα από τις μαγνητικές τομογραφίες ήταν ότι η διαδικασία συντελείται στους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο όπως στα τρωκτικά: αφού η ανάμνηση ενός γεγονότος που μας φόβισε σχηματιστεί για πρώτη φορά, η διαδοχική ανάσυρση και παγίωσή της αφήνει ένα ίχνος, μια συγκεκριμένη «υπογραφή» στην αμυγδαλή. Η ανάμνηση, όπως αναφέρεται στη μελέτη, μπορεί άμεσα να χαρακτηριστεί ως «τρομακτική» από το γεγονός ότι η «υπογραφή» της συνδέεται στενά με τα δίκτυα του φόβου στον εγκέφαλο. Στη συνέχεια οι ειδικοί εξέτασαν αν παρεμβαίνοντας στη διαδικασία παγίωσης της «φρέσκιας» τρομακτικής ανάμνησης θα μπορούσαν να αλλάξουν την εξέλιξή της – κάτι το οποίο έχει ήδη επιτευχθεί σε ποντικούς αλλά όχι ως τώρα σε ανθρώπους.

Fear and anxiety may be addressed by erasing bad memories. Image credits: Flickr / Porsche Brosseau

Με την ίδια μεθοδολογία που ακολουθείται στα πειραματόζωα, ο φόβος προκλήθηκε στους εθελοντές με την προβολή μιας ουδέτερης εικόνας η οποία ακολουθείτο από ένα ηλεκτροσόκ (κάτι τέτοιο, αν επαναληφθεί αρκετές φορές, έχει ως αποτέλεσμα η θέα και μόνο της εικόνας να προκαλεί φόβο ακόμη και όταν δεν ακολουθείται από ηλεκτροσόκ). Για να παρέμβουν στη διαδικασία παγίωσης, οι ερευνητές χώρισαν τους εθελοντές σε δυο ομάδες και πρόβαλαν στη μια εξ αυτών αμέσως και πολλές φορές ανά χρονικά διαστήματα την εικόνα χωρίς το ηλεκτροσόκ ώστε να την αποσυνδέσουν από το οδυνηρό επακόλουθό της. Στην άλλη ομάδα εθελοντών η παγίωση της ανάμνησης αφέθηκε να ακολουθήσει τον κανονικό της δρόμο – χωρίς δηλαδή την προβολή της εικόνας. Στο τέλος του πειράματος οι ειδικοί διαπίστωσαν τεράστια διαφορά στους εθελοντές στους οποίους είχε γίνει η παρεμβολή: όχι μόνο είχαν ξεπεράσει τον φόβο τους αλλά επί πλέον, όπως έδειξαν οι λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες, το ίχνος της ανάμνησης είχε σβηστεί από την αμυγδαλή στον εγκέφαλό τους. «Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να σηματοδοτήσουν μια σημαντική εξέλιξη στις έρευνες για τη μνήμη και τον φόβο» τόνισε ο κ. Εγκρεν. «Στο μέλλον ίσως οδηγήσουν σε βελτιωμένες μεθόδους θεραπείας για εκατομμύρια ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα άγχους όπως οι φοβίες, το μετα-τραυματικό στρες και οι κρίσεις πανικού».

Οι αλβανίδες ανδρογυναίκες των καταραμένων βουνών. The Sacrifices of Albania's 'Sworn Virgins'

HAKI, 59, was raised as a boy by her parents from the time of her birth, because a dervish predicted that they would have a boy. Photo: Pepa Hristova, Sworn Virgins

Η φωτογράφος Πέπα Χρίστοβα απαθανάτισε τις τελευταίες «ορκισμένες παρθένες» της Ευρώπης Όταν η αλβανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας Ελβίρα Ντόουνς ταξίδευε στα βουνά της Βόρειας Αλβανίας που κάποιοι τα λένε «Καταραμένα» αφού σύμφωνα με την τοπική μυθολογία φτιάχτηκαν από τον ίδιο τον Διάβολο-, ζήτησε οδηγίες από έναν άνδρα που έσερνε το μουλάρι του και κρατούσε καραμπίνα. Μόλις απομακρύνθηκε, ο οδηγός της της είπε: «Είναι ένας από αυτούς». Στο συγκεκριμένο σημείο του πλανήτη ζουν ως σήμερα οι ορκισμένες παρθένες, οι τελευταίες ανδρογυναίκες της Ευρώπης.

Ένας άγραφος κώδικας νόμων από την εποχή του Μεσαίωνα, ο Κanun, επιτρέπει σε οικογένειες που χάνουν τον πατριάρχη τους- συχνά από βεντέτα- να ορίσουν μια γυναίκα από τον ευρύτερο συγγενικό κύκλο ως αντικαταστάτη του. Μία είναι η βασική προϋπόθεση: να δώσει έναν αμετάκλητο όρκο, ήτοι να ορκιστεί ότι θα κρατήσει την παρθενία της για πάντα. Δεν πρόκειται για αλλαγή φύλου μέσω χειρουργικής επέμβασης. Σε εκείνα τα μέρη άλλωστε ζήτημα είναι αν γνωρίζουν ότι είναι εφικτό κάτι τέτοιο. Αρκούνται στο να κόψουν κοντά τα μαλλιά τους, να φορέσουν φαρδιά ανδρικά ρούχα και να γίνουν βοσκοί, οδηγοί φορτηγών κτλ. Και όσοι είναι γύρω τους, αν και γνωρίζουν πολύ καλά την αληθινή τους φύση, τους συμπεριφέρονται σαν να είναι πραγματικοί άνδρες. 

Η φωτογράφος Πέπα Χρίστοβα ταξίδεψε στο άνδρο των ορκισμένων παρθένων και επέστρεψε με εξαιρετικές εικόνες γυναικών που δύσκολα καταλαβαίνεις ότι... δεν είναι άνδρες.  Η ιδέα ότι μια γυναίκα αναγκάζεται να απαρνηθεί την αγάπη και να ζήσει ως άνδρας προκειμένου να ορίσει τη μοίρα της μπορεί να μοιάζει αποτρόπαιη και πρωτόγονη, ιδωμένη όμως ως έκφραση μιας μακρινής προφεμινιστικής κουλτούρας, μάλλον ως προοδευτική ερμηνεύεται.

Υπήρξαν διάφοροι λόγοι που οδήγησαν αυτές τις γυναίκες στη «μετάλλαξη». Ορισμένες το έκαναν επειδή πέθανε ο pater familiae. Κάποιες για να αποφύγουν ένα δυσάρεστο προξενιό χωρίς να προσβάλουν την οικογένεια του γαμπρού. Άλλες πάλι αναγκάστηκαν από τους πατέρες τους, καθώς δεν υπήρχαν γιοι στην οικογένεια. Είναι όμως και εκείνες που πήραν τον όρκο έπειτα από έναν αφόρητο γάμο, θέλοντας να ξεμπερδεύουν μια και καλή με τα ερωτικά ζητήματα.

Ο όρκος δίνεται συνήθως μπροστά στους γηραιότερους κατοίκους, αν και κάποιες γυναίκες το κάνουν ιδιωτικά, μέσα από την ιεροτελεστία της κοπής των μαλλιών και της απαλλαγής κάθε θηλυκού στοιχείου. Στην Αλβανία τού σήμερα η παράδοση αυτή αργοσβήνει. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν λιγότερες από 40 ορκισμένες παρθένες και πολύ λιγότερες στο Κοσσυφοπέδιο, στη Σερβία και στο Μαυροβούνιο. Οι περισσότερες είναι πάνω από 50 ετών. Η μάχη των δύο φύλων έχει τελικά πολλούς τρόπους έκφρασης.

KRUJE, Αλβανία – Η Pashe Keqi αναθυμήθηκε τη μέρα, σχεδόν 60 χρόνια πριν, όταν αποφάσισε να γίνει άνδρας. Έκοψε τις μακριές μαύρες μπούκλες της, άλλαξε το φόρεμά της με τα φαρδιά παντελόνια του πατέρα της, οπλίστηκε με ένα κυνηγετικό όπλο και ορκίστηκε απαρνηθεί το γάμο, τα παιδιά και τις σχέσεις με το άλλο φύλο. Επί αιώνες, στην κλειστή και συντηρητική κοινωνία της αγροτικής βόρειας Αλβανίας, η αλλαγή του κοινωνικού φύλου, θεωρήθηκε ως η πρακτική λύση για τις οικογένειες που υπέφεραν από έλλειψη ανδρών. Ο πατέρας της σκοτώθηκε σε βεντέτα, και δεν υπήρξε κανένας αρσενικός κληρονόμος. Σύμφωνα με το έθιμο, η κα Keqi, 78 ετών τώρα, πήρε όρκο παρθενίας δια βίου.

Known in her household as the Pasha, Pashe Keqi, 78, said she decided to become the man of the house at age 20 when her father was murdered in a blood feud.

Έζησε ως άνδρας, ως ο νέος πατριάρχης, με όλο το συναφή ‘τσαμπουκά’ και τα εξωτερικά σημάδια της αρσενικής αρχής – συμπεριλαμβανομένης και της υποχρέωσης να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα της. Λέει ότι δεν θα το έκανε σήμερα, τώρα που η σεξουαλική ισότητα και ο εκσυγχρονισμός έχουν έρθει ακόμη και στην Αλβανία, με γνωριμίες μέσω διαδικτύου και την εισβολή του MTV μετά από την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Τα κορίτσια εδώ δεν θέλουν πλέον να είναι αγόρια. Το έθιμο των κοριτσιών που έδωσαν όρκο παρθενίας χάνεται, αφού δεν απομένει παρά η κα Keqi και άλλες 40 περίπου. «Εκείνη την εποχή, ήταν καλύτερα να είσαι άνδρας αφού, μια γυναίκα και ένα ζώο θεωρούντο ένα και το αυτό,» είπε η κα Keqi, η οποία έχει βαριά φωνή, κάθεται με τα πόδια της ορθάνοιχτα όπως ένας άνδρας και κατεβάζει απολαυστικά τη ρακή της.

«Τώρα, οι Αλβανίδες γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες, και ίσως είναι και ισχυρότερες. Σκέφτομαι ότι σήμερα θα είχε πλάκα για να είσαι γυναίκα.» Η παράδοση των όρκων παρθενίας ανάγεται στο Kanun («κανόνας») του Leke Dukagjini , έναν κώδικα συμπεριφοράς που παραδίδεται προφορικά μεταξύ των πληθυσμών της βόρειας Αλβανίας για περισσότερο από 500 έτη. Σύμφωνα με το Kanun, ο ρόλος μιας γυναίκας περιγράφεται αυστηρά : φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού. Αντίθετα με τη ζωή μιας γυναίκας, η οποία αξίζει το μισό αυτής του άνδρα, η αξία της παρθένου είναι η ίδια: 12 βόδια.

Ο όρκος παρθενίας γεννήθηκε από τις κοινωνικές ανάγκες σε μια αγροτική περιοχή που έχει πληγεί από τον πόλεμο και το θάνατο. Εάν ο πατριάρχης της οικογένειας πεθάνει χωρίς να έχει αρσενικούς κληρονόμους, οι ανύπαντρες γυναίκες βρίσκονται μόνες και αδύναμες. Παίρνοντας όρκο αγνότητας, οι γυναίκες μπορούν να αναλάβουν το ρόλο των ανδρών ως επικεφαλής της οικογένειας, να φέρουν όπλο, να κατέχουν ιδιοκτησία και να κινούνται ελεύθερα. Ντύνονταν σαν άντρες και πέρασαν τις ζωές τους συναναστρεφόμενες άλλους άντρες, παρ’όλο που οι περισσότερες κράτησαν τα γυναικεία ονόματά τους. Δεν γελοιοποιήθηκαν, αντίθετα ήταν αποδεκτές στη δημόσια ζωή, με κολακευτικό τρόπο. Για μερικές η επιλογή αυτή, ήταν ο τρόπος που είχε μια γυναίκα να δηλώσει την αυτονομία της ή να αποφύγει έναν γάμο από συνοικέσιο. «Το να απαρνηθούν τη σεξουαλικότητά τους, μέσω της δέσμευσης να παραμείνουν παρθένες, αποτελούσε για τις γυναίκες αυτές ένα τρόπο συμμετοχής στη δημόσια ζωή, σε μια κοινωνία κοινωνικού διαχωρισμού, κυριαρχούμενη από τους άντρες» λέει η Linda Gusia, καθηγήτρια ‘σπουδών για το κοινωνικό φύλο’, στο πανεπιστήμιο της Pristina, στο Κόσοβο. «Είχε να κάνει με την επιβίωση σε έναν κόσμο όπου κυβερνούν οι άντρες.»

Ο όρκος που κάνει κάποια “ορκισμένη παρθένα” δεν πρέπει, λένε οι κοινωνιολόγοι, να συγχέεται με την ομοφυλοφιλία, αρχέγονο ταμπού στην αγροτική Αλβανία. Και βέβαια, οι γυναίκες αυτές δεν υφίστανται εγχειρίσεις αλλαγής φύλου. Γνωστή στην οικογένειά της ως «ο πασάς,» η κα Keqi είπε ότι αποφάσισε να γίνει ο άντρας του σπιτιού στην ηλικία 20, όταν δολοφονήθηκε ο πατέρας της. Οι τέσσερις αδελφοί της ήταν αντικαθεστωτικοί (επί κομμουνιστικής κυβέρνησης του Enver Hoxha, κυβερνήτη για 40 έτη μέχρι το θάνατό του το 1985), και είτε φυλακίστηκαν είτε σκοτώθηκαν.

Γενόμενη άντρας, είπε, ήταν ο μόνος τρόπος να υποστηρίξει τη μητέρα της, τις τέσσερις κουνιάδες της και τα πέντε παιδιά τους. Η κα Keqi ‘κυβέρνησε’ τη μεγάλη οικογένειά της στο ταπεινό σπίτι της στα Τίρανα, όπου οι ανηψιές της  σέρβιραν το κονιάκ της, ενώ η ίδια έδινε μεγαλόφωνα διαταγές. Είπε, ότι η ζωή της ως άντρας, της είχε επιτρέψει ελευθερίες στις οποίες άλλες γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα. Εργάστηκε σε οικοδομικές εργασίες και προσευχόταν στο τζαμί με τους άντρες. Ακόμα και σήμερα, λένε οι ανηψιοί και οι ανηψιές της, δεν θα τολμούσαν παντρευτούν χωρίς την άδεια του «θείου τους».

Όταν έφευγε έξω από το χωριό, απολάμβανε το γεγονός πως τη θεωρούσαν άντρα. «Ήμουν απόλυτα ελεύθερη ως άνδρας, επειδή κανένας δεν ήξερε ότι ήμουν γυναίκα,» είπε η κα Keqi. «Θα μπορούσα να πάω οπουδήποτε ήθελα και κανένας δεν θα τολμούσε να με προσβάλει, επειδή θα τον έδερνα. Ήμουν μόνο με άντρες. Δεν ξέρω πώς να κάνω γυναικείες συζητήσεις. Δεν φοβάμαι ποτέ.» Όταν πρόσφατα νοσηλεύθηκε για μια χειρουργική επέμβαση, η άλλη γυναίκα στο δωμάτιό της τρομοκρατήθηκε όταν χρειάστηκε να μοιραστεί το χώρο της με κάποιον που υπέθετε ότι ήταν άντρας.

Ο ρόλος του άντρα του σπιτιού, σήμαινε επίσης ότι ήταν υπεύθυνη για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα της, είπε. Όταν αποφυλακίστηκε ο δολοφόνος του πατέρα της, που ήταν τότε 80 ετών, πέντε χρόνια πριν, λέει η κα Keqi, ο 15χρονος ανηψιός της τον σκότωσε. Εν συνεχεία η οικογένεια του εν λόγω άντρα, πήρε εκδίκηση και σκότωσε τον ανηψιό της. «Πάντα ονειρευόμουν να εκδικηθώ το θάνατο του πατέρα μου,» είπε. «Λυπάμαι φυσικά, που ο ανηψιός μου σκοτώθηκε. Αλλά εάν με σκοτώσεις, πρέπει να σε σκοτώσω.»

Στην Αλβανία, μια κατ’εξοχήν μουσουλμανική χώρα στα δυτικά Βαλκάνια, το Kanun υιοθετείται από μουσουλμάνους και χριστιανούς. Οι Αλβανοί πολιτισμικοί ιστορικοί λένε ότι η εμμονή στο μεσαιωνικό κανόνα, που έχει απορριφθεί αλλού, εδώ και πολλά χρόνια, ήταν απότοκο της προηγούμενης απομόνωσης της χώρας. Τόνισαν ωστόσο, ότι ο παραδοσιακός ρόλος της Αλβανίδας αλλάζει. «Η Αλβανίδα γυναίκα είναι σήμερα κάποιου είδους υπουργός οικονομικών, υπουργός στοργής και υπουργός εσωτερικών, που ελέγχει ποιος κάνει τι,» λέει ο Ilir Yzeiri, ο οποίος ασχολείται με την αλβανική λαογραφία. «Σήμερα, οι γυναίκες στην Αλβανία είναι πίσω από το κάθε τι.» Μερικές ορκισμένες παρθένες λυπούνται που αλλάζουν τα πράγματα.

Η Diana Rakipi, 54 ετών, που εργάζεται ως ‘σεκιούριτι’ στην παράλια πόλη Durres (Δυρράχιο), στη δυτική Αλβανία, και ορκίστηκε αγνότητα, ώστε να φροντίσει τις εννέα αδελφές της, είπε ότι νοσταλγεί την εποχή Hoxha. Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου, η ίδια ήταν ανώτερος αξιωματικός του στρατού, που εκπαίδευε τις γυναίκες ως μάχιμους στρατιώτες. Τώρα, παραπονείται, οι γυναίκες δεν ξέρουν τη θέση τους. «Σήμερα οι γυναίκες βγαίνουν ημίγυμνες στις disco» είπε η κα Rakipi, η οποία φορά στρατιωτικό μπερέ. «Μου φέρθηκαν πάντοτε, σε ολόκληρη η ζωή μου ως άνδρα, πάντα με σεβασμό. Δεν μπορώ να καθαρίσω, δεν μπορώ να σιδερώσω, δεν μπορώ να μαγειρέψω. Αυτά είναι γυναικείες δουλειές.»

Αλλά ακόμη και στα μακρινά βουνά της Kruje , περίπου 60 χιλιόμετρα βόρεια των Τιράνων, οι κάτοικοι λένε ότι η επιρροή του Kanun στους ρόλους του κοινωνικού φύλου εξαφανίζεται. Λένε ότι η διάβρωση της παραδοσιακής οικογένειας, στην οποία κάποτε όλοι ζούσαν κάτω από την ίδια στέγη, αλλοίωσε τη θέση των γυναικών στην κοινωνία.

Qamile Stema, 88, is the last sworn virgin remaining in her village. She wears a qeleshe, the traditional white cap of an Albanian man. She said she took the oath to remain a virgin at age 20, after her father.

«Γυναίκες κι άντρες είναι τώρα σχεδόν το ίδιο,» λέει ο Caca Fiqiri, του οποίου η θεία Qamile Stema, 88 ετών, είναι η τελευταία ορκισμένη παρθένα του χωριού του. «Σεβόμαστε πάρα πολύ τις ορκισμένες παρθένες και τις θεωρούμε άντρες, λόγω της μεγάλης θυσίας τους. Ωστόσο, το να μην έχει άντρα το σπίτι, δεν αποτελεί πλέον ρετσινιά.» Βέβαια, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το ποιος φοράει τα παντελόνια στο πέτρινο σπίτι του ενός δωματίου της κας Stema στο Barganesh, το χωριό των προγόνων της οικογένειας.

Εκεί, πολύ πρόσφατα, «ο θείος» Qamile περιστοιχιζόταν από την ευρεία οικογένεια, και φορούσε ένα qeleshe, το παραδοσιακό λευκό μάλλινο φέσι του Αλβανού άντρα. Η μόνη παραχώρησή της στη θηλυκότητα ήταν οι ροζ πλαστικές παντόφλες. Από τότε που έγινε άντρας στην ηλικία των 20, λέει η κα Stema, είχε όπλο. Στα γαμήλια γλέντια, καθόταν με τους άντρες. Όταν μιλούσε σε γυναίκες, θυμάται, αυτές οπισθοχωρούσαν ντροπαλά. Λέει ότι ο όρκος αγνότητας ήταν μια ανάγκη και μια θυσία.

For centuries, a very unusual tradition has been practiced in Albania; women who choose to become burrneshas, or sworn virgins. They become men virtual to represent their families in this deeply patriarchal society. The ancient practice was established under a medieval code of laws known as the ‘Kanun’, which among other things set out the legal framework of everyday life, such as the rules for conducting a blood feud and the roles and responsibilities of men and women. RT Documentary

«Κάποτε αισθάνομαι μόνος, όλες οι αδελφές μου έχουν πεθάνει, και μόνο εγώ ζω. Ποτέ όμως δεν θέλησα να παντρευτώ. Μερικοί στην οικογένειά μου προσπάθησαν να με κάνουν να αλλάξω τα ρούχα μου και να φορέσω φουστάνια, αλλά όταν είδαν ότι είχα γίνει άντρας, με άφησαν ήσυχο.» Η κα Stema είπε ότι θα πεθάνει παρθένα. Αν παντρευόταν, αστειεύτηκε, θα το έκανε με μια παραδοσιακή Αλβανίδα. «Υποθέτω ότι θα μπορούσατε να πείτε πως υπήρξα εν μέρει γυναίκα και εν μέρει άνδρας», είπε. «Μου άρεσε η ζωή μου ως άντρας. Δεν μετανιώνω για τίποτε.»

Περαιτέρω μελέτη:

1. Durham, M. E. 1928. Some tribal origins, laws, and customs of the Balkans. London: George Allen & Unwin.

2. Grémaux, Réné, 1994. “Woman becomes man in the Balkans”. In Third Sex, Third Gender, ed. Gilbert Herdt. New York: Zone Books.

3. Dickemann, Mildred. l997. “The Balkan Sworn Virgin: a Cross-Gendered Female Role”, in Stephen O. Murray and

4. Will Roscoe, eds. Islamic Homosexualities, Culture, History and Literature, New York: New York University Press.

5. Young, Antonia. 2000. Women who become men: Albanian sworn virgins. Dress, body, culture. Oxford: Berg

Οι οφθαλμαπάτες του Σαλβαδόρ Νταλί. Illusions Through The Paintings Of Salvador Dali

Salvador Dali, Clothed Automobile, Car Clothing

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (1904 — 1989) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους. Συνδέθηκε με το καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού στο οποίο ανήκε για ένα διάστημα. Αποτελεί έναν από τους περισσότερο γνωστούς ζωγράφους του 20ου αιώνα.

Salvador Dali, Autoportrait, 1921, Huile sur panneau, 47,5 x 30,8 cm, Figueras, Fondation Dali

Υπήρξε μια εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης και οι δημιουργίες του θεωρούνται από πολλούς εξαιρετικές σε σύλληψη και τεχνική! Πρέπει να σημειώσουμε εδώ βέβαια, ότι παρότι ως καλλιτέχνης είναι αποδεκτός, ως άτομο κατηγορήθηκε για την πολιτική του στάση τόσο στην δύσκολη εποχή του Ισπανικού εμφυλίου και την επικράτηση του ολοκληρωτικού καθεστώτος του Φράνκο όσο και για την στάση του κατά την διάρκεια του β” παγκοσμίου πολέμου.

Salvador Dali, Suburbs of the Paranoiac-Critical City: Afternoon on the Outskirts of European History, 1936

Επειδή το έργο του είναι τεράστιο και πολυσύνθετο, εδώ θα αναφερθούμε μονάχα στην μέθοδο της «Paranoiac Critical» (δηλαδή «παράλογη γνώση», μέθοδος δικής του επινόησης που βασίζεται σε ένα «παραλήρημα ερμηνείας»). Πρόκειται για μια τεχνική τη χρησιμοποιεί ο ζωγράφος στους πίνακές του, από την δεκαετία του 1930, για να συμπεριλάβει πολλές εικόνες ταυτόχρονα που δημιουργούν στον θεατή “οφθαλμαπάτες” και ψευδαισθήσεις. Τόσο ο ίδιος ο καλλιτέχνης όσο και ο θεατής του έργου του μπορούν να ερμηνεύσουν αυτό που βλέπουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και ανάλογα με τα δικά τους προσωπικά βιώματα.

Salvador Dali, Ο παραισθησιογόνος ταυρομάχος,Torero Hallucinogène, Bullfighter Hallucinogen, 1970, Huile sur Toile, 4x3 m, St Petesburg, Floride, The Dali Museum

Στο έργο «Παραισθησιογόνος Ταυρομάχος», ο Dali μέσα από συμβολισμούς, πολλαπλές εικόνες και «κρυφές» συνθέσεις κατορθώνει να περιγράψει ανάμεσα σε πολλά άλλα, σκηνές τόσο από την δική του «πραγματικότητα» (συναισθήματα, ενδιαφέροντα, απωθήσεις κ.λ.π) όσο και σημαντικά στοιχεία της κουλτούρας της πατρίδας του (παραδόσεις, ιστορία, θρησκεία κ.λ.π.).

Το έργο είναι τόσο σύνθετο που όταν προς το τέλος της δεκαετίας του ’60, εκτέθηκε σε μια γκαλερί της Νέας Υόρκης,  για να διευκολυνθεί το κοινό προστέθηκε ένα διευκρινιστικό σημείωμα με τίτλο «Πως να δείτε τον ταυρομάχο» που καθοδηγούσε τους θεατές στο να αποκρυπτογραφήσουν διάφορα σημεία του.

Βασικός χώρος του πίνακα είναι μία αρένα ταυρομαχίας, και τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος είναι το κόκκινο και το κίτρινο (με τις αποχρώσεις τους) μάλλον για να παραπέμπει στην συνήθη ώρα που γίνονταν οι ταυρομαχίες (δηλ. το απόγευμα) και για να τονίσει τα χρώματα της σημαίας της Ισπανίας. Ο Νταλί λάτρευε τις ταυρομαχίες σε αντίθεση με την σύντροφό του (επάνω και αριστερά υπάρχει σε μικρογραφία με το πορτρέτο της Gala) που τις απεχθανόταν (γι’ αυτό το ύφος της απεικόνισης είναι σκυθρωπό και γεμάτο δυσαρέσκεια).

Εάν ο παρατηρητής κοιτάξει τον πίνακα από πολύ κοντά μάλλον δεν θα καταφέρει να εντοπίσει τη μορφή του σχεδόν αόρατου ταυρομάχου (ο ταυρομάχος αντιπροσωπεύει το πρότυπο του αρσενικού), που εμφανίζεται και εξαφανίζεται ανάλογα με την οπτική γωνία που κοιτάζει κανείς το έργο.

Salvador Dali, Le Torero hallucinogène, Détail le visage du torero, 1970

Πολύ έντονα και σε επανάληψη υπάρχει η «Αφροδίτη της Μήλου» (λέγεται ότι ο Νταλί είχε εμμονή με την φιγούρα αυτή την οποία θεωρεί απόλυτο σύμβολο του θηλυκού). Το στήθος της δεύτερης από δεξιά Αφροδίτης κρύβει το πρόσωπο του Ταυρομάχου! Η δεξιά πλευρά του προσώπου της είναι το μάτι του και είναι πραγματικά συγκλονιστικό το ότι στην βάση του λαιμού της κυλάει το δάκρυ του ταυρομάχου που λυπάται για τον θάνατο του ταύρου! Εάν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά προς το αριστερό της στήθος θα διακρίνει την μύτη του, στη μέση της σχηματίζονται τα χείλη του και στην κοιλιά της το σαγόνι του. Ακόμα και την ενδυμασία του έχει σχεδιάσει ο Νταλί (το λευκό και πράσινο ύφασμα που τυλίγει το σώμα της Αφροδίτης από την μέση και κάτω είναι το λευκό του πουκάμισο και η γραβάτα του,  και το κόκκινο ύφασμα που την καλύπτει δεξιά είναι το κόκκινο πανί που έχει ρίξει στον ώμο του).

Salvador Dali, Le Torero hallucinogène, détail les moiuches, 1970

Τόσο η αρένα όσο και οι κερκίδες των θεατών σχηματίζονται από το περίγραμμα του καπέλου του. Τα έντομα που έρχονται κατά σμήνη από το βάθος και σχηματίζουν την κάπα και το καπέλο του ταυρομάχου προέρχεται ως ιδέα από την περιοχή της πόλης Χιρόνα όπου υπάρχει η παράδοση πως ο Άγιος Νάρκισσος με θαύμα που είχε κάνει αντιμετώπισε τους εισβολείς, εξαπολύοντας από τον τάφο του σμήνη αλογόμυγων εναντίον τους!

Salvador Dali, Le Torero hallucinogène, détail taureau composé de rochers, 1970

Λίγο πιο κάτω από τον ώμο του ταυρομάχου κρύβεται η εικόνα του πληγωμένου ταύρου (σύμβολο της σήψης και του θανάτου που ο Νταλί επίσης, είχε και με αυτές τις καταστάσεις εμμονή). Μια αλογόμυγα γίνεται το μάτι του ταύρου και δε κεφάλι του είναι πεσμένο στο έδαφος, μέσα σε μια λίμνη αίματος.

Το κεφάλι του ταύρου χάνεται σε μια απόκρημνη βραχώδη ακτή, και το αίμα του ζώου μετατρέπεται σε θάλασσα ενώ αναδύονται και βουνοκορφές (τοπία οικεία και αγαπημένα του ζωγράφου που άρχιζαν τότε να γνωρίζουν τουριστική ανάπτυξη γι’ αυτό και η αναδυόμενη πάνω σε στρώμα γυναικεία μορφή).

Ο Ταυρομάχος εμφανίζεται και πάλι, ως φιγούρα με κίτρινο  περίγραμμα όπου με τα χέρια σηκωμένα ψηλά, αφιερώνει το έργο στην Gala (προσπαθώντας να την εξευμενίσει);

Ο Dali στο έργο του αυτό αντί υπογραφής έχει συμπεριλάβει τον εαυτό του ως μικρό παιδί ντυμένο με ναυτικά ρούχα, κρατώντας τα αγαπημένα του παιχνίδια: ένα τσέρκι και ένα απολιθωμένο οστό (και σε άλλους πίνακες ο Νταλί συμπεριλαμβάνει τον εαυτό του σε μικρή ηλικία και ντυμένο μ’ αυτόν τον τρόπο).

Salvador Dali, Le Torero hallucinogène, détail les têtes, 1970

Υπάρχουν και μια σειρά πολλών άλλων συμβολισμών που δεν θα αναφέρουμε εδώ, γιατί θεωρήσαμε, ότι αυτό το κείμενο δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «ανάλυση έργου». Απλά είναι ένα ερέθισμα –για όσους ενδιαφέρονται- που θα μπορούσε να συντελέσει στην αναζήτηση επιπλέον πληροφοριών σχετικά με τον συγκεκριμένο πίνακα αλλά και με το συνολικό έργο του Νταλί.

Θα ήταν ίσως ενδιαφέρον, για κάποιους από εσάς, να προσπαθήσετε να… «αποκρυπτογραφήσετε» μερικούς πίνακες του ζωγράφου που εμπεριέχουν πολλαπλές εικόνες και σύμβολα, δημιουργώντας «ψευδαισθήσεις»!

"Soldier Take Warning" (1942)

"Ballerina in a Deaths Head" (1939)

"Slave Market with the Disappearing Bust of Voltaire" (1940)

"The Image Disappears" (1938)

"The Great Paranoiac" (1936)

"Candlestick or Man" (1940)

"Paranoiac Visage" (1935)

"Metamorphosis of Narcissus" (1937)

"Santiago El Grande" (1957)

"Swans Reflecting Elephants" (1937)

"L'Amour de Peirrot" (1920)

"Old couple or musician" (1930)

These are paintings of relatively unexamined aspect of the work of Salvador Dali: his fascination with optical effects and visual perception. These paintings present  Dali’s use of various pictorial techniques, photography, and holograms to further his exploration of visual perception and the ways that optical illusion affects our sense of reality. Practically this is collection of his development of the famous double image, the “paranoiac-critical method” that produced images that could be “read” in multiple ways.