Σωτήρης Παστάκας, ΜΙΑ ΠΡΟΠΟΣΗ

ΜΙΑ ΠΡΟΠΟΣΗ

Αν αγνοεί ο Μπόρχες την ύπαρξη

Της Λάρισας-πόλη που γνωρίζουν

Πολύ καλά Σινόπουλος, Σερένι κι Εγγονόπουλος,

Είναι γιατί έχει και η λογοτεχνία

Το δικό της γεωγραφικό άτλαντα,

Τις δικές της συντεταγμένες,

Με τα πολύχρωμα κρατίδια των –ισμών

Και τα αδιάβλητα σύνορά τους,

Καθώς η κάθε φωνή εκπέμπει

Από το αυστηρώς καθορισμένο στίγμα της

Και δεν επιδέχεται παρενοχλήσεις-

Φυλακή και γοητεία της ποίησης

Μέσα από μεσημβρινούς και παράλληλους.

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Από το βιβλίο: Σωτήρης Παστάκας, «Το αθόρυβο γεγονός», Πλανόδιον, Αθήνα 2001, Β΄ έκδοση, σελ. 24.

Δημήτρης Λιαντίνης: ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ

Μουσείο του Καστέλου, Ρόδος. Η αίθουσα με τις εννέα Μούσες: Η Μούσα Μελπομένη (τραγωδία).

Το τραγικό είναι ένα προϊόν του στοχασμού και της τέχνης των αρχαίων ελλήνων. Είναι μία κατάκτηση πολιτισμού, που σημαδεύει πνευματικά την υψηλότερη στιγμή της παγκόσμιας ιστορίας. Ποτέ ο άνθρωπος δεν έφτασε ψηλότερα. Με την έννοια του τραγικού οι έλληνες έδωσαν στις εποχές και τους λαούς την ύπατη διδαχή και την ύπατη οδηγία βίου, που είναι σύμμετρη προς τη φύση του ανθρώπου.

Αρχαίο θέατρο Δελφών. Τhe theater of Delphi, from above. Copyright © 2004 David Monniaux

Η κατανόηση του τραγικού βιώματος έσπρωξε την πράξη μας ως τα όριά της αναφορικά με όλους τους θεμελιώδεις χαρακτήρες της επιστήμης, της ηθικής και της τέχνης. Αναφορικά με την αλήθεια, δηλαδή με τη βούλησή μας, με το ρεαλισμό, με τη δοκιμασία και τον πόνο, με τον αγώνα, με τη δικαιοσύνη, με την ευγένεια, με την ομορφιά. Εδώ συνοργανίζονται και συλλειτουργούν όλες οι συντεταγμένες του κατορθωμένου ανθρώπου, έτσι όπως τον ορίζει η φυσική του κατασκευή και η φυσική του καθίδρυση.

Cornelis Bloemaert (Dutch, Utrecht 1603–?1684 Rome). Symplegades, 17th century, Engraving.

Το έκκεντρο σημείο του τραγικού βιώματος είναι η κατανόηση ότι η φύση και οι νόμοι της έχουν προορίσει να ταξιδεύσει τη ζωή του ο άνθρωπος στα στενά των Συμπληγάδων. Οι δύο αντικριστοί βράχοι, που μέσα στην απειλούμενη σύμπληξή τους οργανώνεται ο ρυθμός, η εγρήγορση και η αγωνία της ζωής μας, είναι οι δύο ισοσθενείς και αντίρροπες κατηγορίες του θετικού και του αρνητικού.

Bronze statue of a Greek actor. The half-mask over the eyes and nose identifies the figure as an actor. He wears a man's conical cap but female garments, following the Greek custom of men playing the roles of women. 150-100 BCE.

Είναι η φθορά και η αύξηση, η λύπη και η χαρά, το σκοτάδι και το φως, το άδικο και η αρετή, το μοιρολόι και το τραγούδι μας, ο έρωτας και ο θάνατος, η Ύβρις και η Δίκη, για να το ειπώ φιλοσοφικά, το Μηδέν και το Είναι, τα δύο αναγκαία ημίση, που μας δίνουν το όλο, τόσο μέσα στη φύση όσο και μέσα στη ζωή μας.

Διάγραμμα της Κόλασης, έργο του Μποτιτσέλι (1480-1490).

Η ζωή μας, όπως μας δόθηκε από τη φύση, και όπως την τροποποιεί αέναα με κριτήριο την προσαρμογή στο περιβάλλον το ευγενικό εργαλείο του νου μας, είναι να ζούμε ταυτόχρονα την πάλη ανάμεσα στην Κόλαση και στον Παράδεισο, ανάμεσα στην απελπισία και στην ευφροσύνη. Να ζούμε στην καθημερινή μας πράξη την παλίντροπον αρμονία της φύσης που είπε ο Ηράκλειτος. Ο φυσικός χώρος διαμονής μας είναι το καθαρτήριο του Δάντη.

Οι Ερινύες πλήττουν τον Ορέστη. William-Adolphe Bouguereau (1825-1905), The Remorse of Orestes, 1862.

Η σύγχρονη επιστήμη με τη γλώσσα της κβαντομηχανικής, το τραχύ και το χαλεπό αυτής της οργάνωσης το ονόμασε «δαιμονική ή σχιζοφρενική» κατάσταση του ανθρώπου που αναδύεται μέσα στην αρχή της απροσδιοριστίας. Ο Ορέστης του Αισχύλου είναι το αρχέτυπο αυτής της φυσικής σχιζοφρένειας. Γι’ αυτό είναι ανάμεσα στα τραγικά και το πιο τραγικό πρόσωπο της αττικής τραγωδίας.

Ένας άντρας πέφτει στο έδαφος για να κάνει στοματικό έρωτα σε μια γυναίκα. Πρόκειται για μια τοιχογραφία που διασώθηκε σε αποδυτήριο σε χώρο λουτρών της Πομπηίας. Αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι ανάλογες εικόνες αναπαριστούνταν πάνω από τα ράφια, στα οποία όσοι χρησιμοποιούσαν τα λουτρά άφηναν τα ρούχα τους. Το προκλητικό περιεχόμενο δεν τους προκαλούσε ντροπή ή αμηχανία, αλλά λειτουργούσε ως σημάδι για το πού είχαν αφήσει τους χιτώνες τους.

Ωστόσο, ενώ είμαστε ταγμένοι από τη φύση να ζούμε αυτή την αντινομία ανάμεσα στην ηδονή και την αλγηδόνα, να ζούμε το «δακρυόεν γελάν» όπως το λέει ο Όμηρος, από την άλλη πλευρά η φυσική μας ορμή μας φέρνει να αναζητούμε μονόπλευρα τη χαρά και ν’ αποφεύγουμε σταθερά τη λύπη. Ακούστε σε πόσο παιδαγωγική γλώσσα, αλλά και μαθηματική ταυτόχρονα, το λέει αυτό ο Δημόκριτος: «Ο άνθρωπος φυσικώς και αδιδάκτως φεύγει μεν την αλγηδόνα, διώκει δε την ηδονήν». Από τη φύση μας ζητάμε το ευχάριστο και αποστρέφουμε το πρόσωπο στη λύπη.

Joshua Reynolds, “Mrs. Siddons as the Tragic Muse”, 1784. Sarah Siddons was an 18th and 19th century British actress. Indeed she was among the most famous actresses of her time. However, her personal life was difficult. She outlived five of her seven children and eventually separated from her husband. This portrait is considered the best and defining portrait of the famous actress. Today, it hangs in the Huntington Art Gallery on the grounds of the Huntington Library.

Η τάση αυτή, η οντολογικά λανθασμένη και αντιφατική, περισσότερο παρά ποτέ, στην εποχή μας ονομάζεται ευδαιμονισμός. Και δυστυχώς συνιστά το ιδεώδες τόσο της ζωής, όσο και της παιδείας. Εδώ εντοπίζω την αιτία της παρακμής του σύγχρονου πολιτισμού. Ο άνθρωπος έγινε σήμερα μισός και μισερός. Έγινε μονοσήμαντος, ανισοσκελής, ανισόρροπος. Έχασε την ισορροπία.

Ο Παν και οι Νύμφες, μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο, υπό του Νεοπτόλεμου του Μελιτέως, 330 π.Χ. (Στοά του Αττάλου - Αθήνα). Βρέθηκε κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας.

Και όλα αυτά επειδή έδιωξε από τη ζωή του την τραγική αίσθηση. Το να λέει δηλαδή ναι ακόμη και στην καταστροφή. Εσκότωσε το Διόνυσο και το μεγάλο Πάνα. εσκότωσε το θεό, καθώς είπε αλληγορικά ο Νίτσε.

Κηφισιά 12 /1/΄97

Πηγή: http://www.liantinis.gr/index.php…

Κενή είναι η πιο κρύα περιοχή του Σύμπαντος; Astronomers solve Cold Spot mystery

Στον χάρτη της μικροκυματικής ακτινοβολίας σημειώνεται με κύκλο κάτω δεξιά η γιγάντια περιοχή του Σύμπαντος στην οποία υπάρχει το Ψυχρό Σημείο και η οποία σύμφωνα με τη νέα μελέτη είναι κενή. The Cold Spot area resides in the constellation Eridanus in the southern galactic hemisphere. The insets show the environment of this anomalous patch of the sky as mapped by Szapudi’s team using PS1 and WISE data and as observed in the cosmic microwave background temperature data taken by the Planck satellite. The angular diameter of the vast supervoid aligned with the Cold Spot, which exceeds 30 degrees, is marked by the white circles. The study is being published online on April 20 in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society by the Oxford University Press. Graphics by Gergő Kránicz. Image credit: ESA Planck Collaboration.

Ονομάστηκε «Ψυχρό Σημείο» αφού σύμφωνα με τους επιστήμονες πρόκειται για το πιο κρύο σημείο του Σύμπαντος. Μέχρι τώρα οι ειδικοί δεν είχαν σχεδόν κανένα δεδομένο για αυτό το απόκοσμο μέρος του Διαστήματος στο οποίο η θερμοκρασία  κυμαίνεται πέριξ των –270 Κελσίου, τρεις μόλις βαθμούς Κελσίου πάνω από το απόλυτο μηδέν. Διεθνής ομάδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι βρήκε την εξήγηση. Σύμφωνα με τους ερευνητές η περιοχή στην οποία βρίσκεται το Ψυχρό Σημείο είναι μάλλον εντελώς κενή για αυτό και οι θερμοκρασίες εκεί είναι ακραία χαμηλές.

Η ανακάλυψη

Υπάρχει μια τεράστια πιθανώς απόλυτα κενή περιοχή του Σύμπαντος στην οποία επικρατούν οι πλέον χαμηλές θερμοκρασίες σε αυτό. Location of the Cold Spot on CMB map. Image: NASA Blueshift

Το 2004, οι αστρονόμοι, μελετώντας τον «χάρτη» της ακτινοβολίας μικροκυμάτων, η οποία διαπερνά μέχρι σήμερα το Σύμπαν ως «απόηχο» της αρχικής «Μεγάλης Έκρηξης» ανακάλυψαν μια… ανωμαλία: μια ασυνήθιστα μεγάλη «έρημη» περιοχή του Σύμπαντος, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Ηριδανού. Η περιοχή αυτή απέχει τρία δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και εκτιμάται ότι εκτείνεται σε έκταση 1,8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Στην περιοχή αυτή υπάρχει ένα σημείο που έλαβε την ονομασία «Ψυχρό Σημείο» αφού πρόκειται για το πιο κρύο σημείο του Σύμπαντος. Από την πρώτη στιγμή του εντοπισμού του συγκεκριμένου σημείου οι επιστήμονες κατέβαλλαν μέχρι σήμερα μεγάλη προσπάθεια για να δοθεί μια εξήγηση για την ύπαρξη του Ψυχρού Σημείου αλλά μέχρι σήμερα δεν είχαν βρεθεί κάποια στοιχεία που να βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Η εξήγηση

The Cold Spot as mapped by Szapudi's team using PS1 and WISE. Credit: NASA 

Διεθνής ομάδα αστρονόμων από τις ΗΠΑ, την Ιταλία και την Ουγγαρία, με επικεφαλής τον δρ. Ίστβαν Σζαπουντί του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Χαβάης πιστεύουν ότι βρήκαν την εξήγηση για το Ψυχρό Σημείο. Εκτιμούν ότι η περιοχή στην οποία βρίσκεται το Ψυχρό Σημείο είναι σχεδόν κενή και κατ’ επέκταση… κατεψυγμένη.

Όπως είπε ο Σαζπουντί, πρόκειται «για την μεγαλύτερη ατομική δομή, που έχει εντοπιστεί ποτέ από την ανθρωπότητα». Η εντυπωσιακή ανακάλυψη έγινε με τον συνδυασμό στοιχείων από το επίγειο οπτικό τηλεσκόπιο Pan-STARRS1 στη Χαβάη και το διαστημικό τηλεσκόπιο υπερύθρων ακτίνων WISE της NASA.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν μπορεί να είναι σύμπτωση η ανακάλυψη αυτής της τόσο μεγάλης, σχεδόν κενής, περιοχής εκεί όπου βρίσκεται και το Ψυχρό Σημείο. Όμως θα χρειαστούν περαιτέρω παρατηρήσεις για να επιβεβαιωθεί η συγκεκριμένη εξήγηση. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society».

Λευκός νάνος «ρούφηξε» πλανήτη! White Dwarf May Have Shredded Passing Planet

Στο αστρικό σμήνος NGC 6388 ένας λευκός νάνος κατέστρεψε έναν πλανήτη που είχε την... ατυχία να τον πλησιάσει. Using several telescopes, including NASA's Chandra X-ray Observatory, researchers have found evidence that a white dwarf star—the dense core of a star like the Sun that has run out of nuclear fuel—may have ripped apart a planet as it came too close. Image Credit: X-ray: NASA/CXC/IASF Palermo/M.Del Santo et al; Optical: NASA/STScI

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή εικόνα του πανάρχαιου σφαιρωτού αστρικού σμήνους ngc6388 που βρίσκεται στον αστερισμό του Σκορπιού σε απόσταση 35 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς. Διεθνής ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι ένας λευκός νάνος του σμήνους διέλυσε στα εξ ων συνετέθη έναν πλανήτη. Η ανακάλυψη είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή πρόκειται για ένα φαινόμενο που οι επιστήμονες υποπτεύονταν ότι μπορεί να συμβαίνει αλλά δεν είχαν μέχρι σήμερα εντοπιστεί κάποια ίχνη του.

Η βαρύτητα

Με τον όρο «λευκός νάνος» χαρακτηρίζεται το υπόλειμμα του πυρήνα ενός αστέρα μικρής ή μεσαίας μάζας που απομένει μετά τον θάνατο του αστέρα. Ο Ήλιος αναμένεται σε περίπου 5 δισ. έτη να μετατραπεί σε λευκό νάνο. Ένας λευκός νάνος έχει μέγεθος περίπου όσο ένας πλανήτης σαν τη Γη. Για αυτό και οι ειδικοί θεωρούν εξαιρετικά δύσκολο να μπορεί να προκαλέσει «ζημιές» σε κάποιο μεγάλο διαστημικό σώμα. Παρόλα αυτά η ερευνητική ομάδα χρησιμοποιώντας διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια διαπίστωσε ότι ένας πλανήτης πλησίασε κοντά σε ένα λευκό νάνο του σμήνους ngc6388 και οι βαρυτικές δυνάμεις του λευκού νάνου κυριολεκτικά τον διέλυσαν.

Τα σφαιρωτά σμήνη

X-ray Image of NGC 6388 (Credit: NASA/CXC/IASF Palermo/M.Del Santo et al).

Σφαιρωτό σμήνος ή σφαιρωτό αστρικό σμήνος ονομάζεται στην αστρονομία μία σχετικώς πυκνή συγκέντρωση αστέρων με σφαιρικό ή σχεδόν σφαιρικό σχήμα, που περιφέρονται γύρω από το κέντρο ενός γαλαξία ως δορυφόροι του. Οι αστέρες που αποτελούν τα σφαιρωτά σμήνη είναι ισχυρώς δεσμευμένοι από τη βαρύτητα του κάθε σμήνους, γεγονός που δίνει στα σμήνη αυτά το σφαιρικό τους σχήμα.

Η μελέτη των σφαιρωτών αστρικών σμηνών είναι εξαιρετικά σημαντική για να συνθέσουν οι επιστήμονες το παζλ των κοσμικών διεργασιών που οδήγησαν στη μαζική παραγωγή άστρων στο πρώιμο Σύμπαν, η οποία σηματοδότησε τη δημιουργία των γαλαξιών.