Νικόλαος Γύζης. Nikolaos Gyzis

Η Εαρινή Συμφωνία, 1885-1886. Ελαιογραφικό προσχέδιο σε ξύλο.

Ο Νικόλαος Γύζης γεννήθηκε την 1η Μαρτίου 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου. Το 1850 έρχεται στην Αθήνα και αργότερα σπουδάζει ζωγραφική στο Πολυτεχνείο, όπου βραβεύεται στους ετήσιους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς.

Προσωπογραφία Γεωργίου Νάζου, 1881. Ελαιογραφία σε μουσαμά.

Το 1862 ο πλούσιος φιλότεχνος και συμπατριώτης του Νικόλας Νάζος του εξασφαλίζει υποτροφία από το ίδρυμα Ευαγγελίστριας Τήνου, για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ευρώπη και το 1965 αναχωρεί για το Μόναχο, όπου παραμένει ως το τέλος της ζωής του.

Μορφές που ακολουθούν το άρμα της Βαυαρίας (Η Αποθέωση της Βαυαρίας), 1895-1899. Ελαιογραφικό σχέδιο σε χαρτί.

Ο Γύζης ήταν φυσικό να ενστερνισθεί τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά που την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν στο Μόναχο. Ως μαθητής του Φον Πιλότυ, ασχολήθηκε αρχικά με το ιστορικό θέμα. Ήταν θα λέγαμε προϋπόθεσης η ενασχόληση με την ιστορία για να εγγραφεί κανείς στο εργαστήριο του δασκάλου εκείνου.

Μικρή χωρική. Λάδι σε ξύλο.

Γνωστό «σπουδαστικό» έργο με το οποίο μάλιστα ο Γύζης απέσπασε βραβείο, είναι ο πίνακας: «Ο Ιωσήφ εξηγών τα όνειρα εν τη φυλακή».

Προσωπογραφία παιδιού, 1866. Λάδι σε μουσαμά.

Το 1873 ο Νικόλαος Γύζης, μετά από οκτώ χρόνια παραμονής στο Μόναχο, επέστρεψε για πρώτη φορά στην Αθήνα. Μαζί με τον φίλο του Νικηφόρο Λύτρα ταξίδεψαν για μεγάλο διάστημα με σκοπό να μελετήσουν την ποιότητα του μεσογειακού φωτός, και να αντλήσουν θέματα κατάλληλα των ηθογραφικών τους επιδιώξεων.

Αποκριά στην Αθήνα. Λάδι σε μουσαμά.

Τη δεκαετία 1875-1885 ο Γύζης από το Μόναχο (τώρα πια) θυμάται νοσταλγικά με την ζωγραφική του σκηνές της καθημερινής ζωής από την Ελλάδα που τόσο του λείπει. Φαίνεται ότι μια τέτοια «Ελληνική» ζωγραφική ήταν πολύ αγαπητή στους Βαυαρούς.

Παιδικοί Αρραβώνες, 1877. Λάδι σε μουσαμά.

Σ’ αυτόν τον κύκλο ανήκουν, το «Τάμα», «Τα’ αρραβωνιάσματα των παιδιών», «Το κρυφό σχολείο», «Οι γίγαντες», «Το κούκου», «Η καλομάνα», «Η χαρτομάντισσα», κ.ά. Μέσα από τους πίνακες αυτούς ξεπροβάλλει η εικόνα της Ελλάδας σαφώς εξωραϊσμένη αλλά και βαθειά συναισθηματική. Ένας ολόκληρος κόσμος ιδεών και αξιών εμπνέουν τον Γύζη σ’ αυτή την ηθογραφική περίοδο της δημιουργίας του.

Θρήνος στο σπίτι του δασοφύλακα, 1880. Λάδι σε μουσαμά.

Το 1882 κι ενώ ο Γύζης προβληματιζόταν για την επιστροφή του στην πατρίδα, εκλέγεται παμψηφεί ως καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Η εξαιρετική αυτή τιμή για Έλληνα δημιουργό ματαίωνε τα σχέδια επιστροφής του στην Ελλάδα κι έτσι έμεινε νοσταλγός αυτής της σκέψης που όπως φαίνεται από τις επιστολές του τον απασχολούσε μέχρι το θάνατό του.

Kυδώνια, 1880-1885. Λάδι σε ξύλο.

Ο Γύζης, αν και υπήρξε άριστος σχεδιαστής και μιμητής της φυσικής αλήθειας, γρήγορα ξεπέρασε τη ρεαλιστική αναπαράσταση και στράφηκε προς ένα χώρο πιο φιλόδοξο.

Γιάντες, 1878

Εξελίσσοντας το προσωπικό του ιδίωμα κατέληξε σε μια βαθειά ιδεαλιστική αλληγορική ζωγραφική. Ο ιδεαλισμός του αυτός εκφράζεται με τη ζωγραφική απόδοση των πραγμάτων αλλά και των υψηλών ιδεών και εννοιών, σ' ένα μεταφυσικό όραμα.

Η Ιστορία, 1892. Λάδι σε μουσαμά.

Μερικοί τίτλοι έργων του είναι άκρως ενδεικτικοί: «Η δόξα νικά τον θάνατο», «Η τέχνη και το πνεύμα της», «Ο έρως οδηγών τας ψυχάς», «Η χαρά παίζουσα με τα παιδία», «Το πνεύμα της θλίψεως», «Ο ουρανός νυμφίος», «Η εαρινή συμφωνία».

Ιδού ο Νυμφίος Έρχεται, π. 1895

Αποκορύφωμα των αλληγορικών πινάκων του Γύζη είναι η θρησκευτική του σύνθεση «Ιδού ο Νυμφίος», στην οποία κυριαρχούν το Ενορατικό στοιχείο και η βαθειά πνευματικότητα.

The Greek painter Nicolaos Gyzis (1842-1901)

Προς το τέλος της ζωής του ο Γύζης αισθάνεται ώριμος να καταπιαστεί με αυτό το τόσο υψηλό θέμα. Μέσα από ένα βαθύ μπλε φόντο ξεπροβάλλει λουσμένος από ένα χρυσό πορτοκαλί ως ο κύριος της δόξας. Αριστερά και δεξιά άγγελοι βρίσκονται σε στάση σεβασμού, ενώ τον δρόμο του ανοίγουν αρχάγγελοι με ρομφαίες. Για τον «Νυμφίο» ο Γύζης έκανε πάμπολλες σπουδές που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για τον σημερινό θεατή γιατί θυμίζουν αφηρημένη ζωγραφική, ο Γύζης λίγο πριν πεθάνει έδειξε, με τις σπουδές αυτές και τα σχέδιά του σε ζελατίνα, την αληθινή καλλιτεχνική του αξία που αποδεσμευόταν από κάθε ακαδημαϊκή προκατάληψη.

Επεισόδιο της σειράς "Ζωγράφοι της σχολής του Μονάχου"

Επιστημονική Επιμέλεια και παρουσίαση: Μάνος Στεφανίδης - Επιμελητής Εθνικής Πινακοθήκης.

Συνεργάτες: Dr. Helman, υποδιευθυντής της Neue Pinakothek του Μονάχου, Χρύσανθος Χρήστου, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δημήτρης Μυταράς, ζωγράφος, καθηγητής ΑΣΚΤ, Γιάννης Μετζικώφ, ζωγράφος.