O Πελοποννησιακός Πόλεμος στον 21ο αιώνα. The Peloponnesian War in the 21st Century

Τις μέρες αυτές παρουσιάζεται στο Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (πρώην κινηματογράφος «Αλέξανδρος», απέναντι από τον Λευκό Πύργο) η μελέτη του Αντώνη Σαχπεκίδη «Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας τα αίτια της σύγχρονης παγκόσμιας κρίσης μέσα από τη διεισδυτική ματιά του Θουκυδίδη». (εκδ. Ελληνοεκδοτική).

Ποιο είναι το νήμα που συνδέει τον αρχαίο Πελοποννησιακό πόλεμο με τους δύο Παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα; Τι ήταν αυτό που προκαλούσε τους συνεχείς πολέμους στην Αρχαία Ελλάδα; Γιατί η ανθρωπότητα βρίσκεται διαρκώς υπό την απειλή του πολέμου; Ποιους εξυπηρετεί σήμερα η παγκόσμια κρίση; Τι φέρνει ο 21ος αιώνας στο πεδίο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού των σύγχρονων μεγάλων δυνάμεων, και τι σημαίνει αυτό για τις «μικρές» χώρες; Αποφασίζουν οι πολιτικοί υπέρ του λαού; Για ποια δημοκρατία μιλάμε αιώνες τώρα και σε τι δημοκρατία ζούμε; Η αθηναϊκή δημοκρατία λειτουργεί και στην εποχή μας ως πρότυπο; Μπορεί ακόμη να μας εμπνέουν ο Θουκυδίδης ως πολίτης και ο Περικλής ως πολιτικός; Απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα θέλει να δώσει το βιβλίο.

If Thucydides was alive today, his views on the current situation in the Ukraine would be enlightening. His first acknowledgement would clearly be to ridicule the claim that any it is about democracy, self determination, terrorism or any of the other silly reasons trotted out ad nauseam. Looking at ‘The History of the Peloponnesian war‘ we can see an analogous event in the issues surrounding the Athenian actions in the Corinth–Corcyra conflict, which led to the reopening of hostilities between Athens and Sparta. In fact Russia makes a very good analogue for Sparta in this incident, and the USA  for Athens (with the Delian league being quite comfortably the EU).

Έχει ακόμα αξία ο Θουκυδίδης στις αρχές του 21ου αιώνα; Σε ένα συνέδριο το 2003 που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Brown με θέμα ‘Πόλεμος, Ειρήνη και Συμφιλίωση στον Αρχαίο Κόσμο’ οι συμμετέχοντες που αντιπροσώπευαν τις κλασικές σπουδές, την ιστορία και τις πολιτικές επιστήμες εξέτασαν τα ζητήματα που θίξαμε παραπάνω. Στην καταληκτική συνεδρία ο πολιτικός επιστήμονας P. Terrance Hopmann παρατήρησε ότι ο κόσμος ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζει τα προβλήματα που προκαλούσαν την έκρηξη πολέμων μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων. Παρά τις προσπάθειες οργανισμών όπως τα Ηνωμένα Έθνη η διεθνής κοινότητα παραμένει κατεξοχήν άναρχη: αντιμετωπίζει ζητήματα ισορροπίας δυνάμεων και φόβους σχετικά με το δίλημμα ασφαλείας, προσπαθεί να υπερνικήσει την ανθρώπινη τάση να θεωρεί τους ‘Άλλους’ ακριβώς αυτό. Όπως ακριβώς στον αρχαιοελληνικό κόσμο, οι δυσκολίες στην εξεύρεση τρόπων για τη διευθέτηση των διαφορών αντί για την επίλυσή τους στο πεδίο της μάχης παραμένουν οι ίδιες. Οι περιστάσεις που οδήγησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να εισβάλουν στο Ιράκ την άνοιξη του 2003 λειτουργούν ως διδακτικό παράδειγμα αυτών των ζητημάτων. Αυτά είναι ζητήματα, επομένως, που ο ρεαλιστής Θουκυδίδης διέκρινε στο τελευταίο τρίτο του 5ου αιώνα π.Χ. και που εμείς μπορούμε επίσης να τα διακρίνουμε ολοκάθαρα στις αρχές του 21ου αιώνα.

«Αν θέλετε να καταλάβετε αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, έχετε κάθε συμφέρον να διαβάσετε τον Θουκυδίδη» (Κορνήλιος Καστοριάδης). Thucydides; cast of a renowned bust at Holkham Hall (Pushkin Museum).

Σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου του: «Ο Θουκυδίδης είναι για τον ενεργό πολίτη, για εκείνον που θέλει να παρακολουθεί τα εθνικά αλλά και τα διεθνή θέματα, να τα κατανοεί και να ερμηνεύει σε βάθος, ασφαλής οδηγός, ιδιαίτερα στην εποχή μας, που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ως συστημικοί μηχανισμοί παραπλάνησης και ενορχηστρωμένης παραπληροφόρησης, ασκούν ολοκληρωτικό έλεγχο στις πληροφορίες και στη σκέψη των ανθρώπων, ενώ μέσα από μια ιδεολογική, πολιτική και κοινωνική χειραγώγηση διαμορφώνουν συνειδήσεις». 

Δημοσιεύουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα από τον Επίλογο του βιβλίου:

Αν η αξία της ιστορίας βρίσκεται στη χρησιμότητά της, στον βαθμό που συμβάλλει στην αυτοσυνειδησία ενός λαού, ο Θουκυδίδης είναι, με αυτήν την έννοια, κατεξοχήν χρήσιμος για την πολιτική διαπαιδαγώγησή του. Κατά τον Άγγελο Ελεφάντη «η πολιτική τροφοδοτείται με ποικίλους τρόπους από την ιστορία, από την πραγματικότητα μέσα στη χρονικότητά της», αλλά ταυτόχρονα η πολιτική παράγει ιστορία, είναι «ἱστορία ἐν τῷ γεννᾶσθαι», έτσι ώστε «η ιστορική συνείδηση» να μπορεί να γίνεται «πολιτική κριτική συνείδηση». Από αυτήν τη σύζευξη της ιστορίας με την πολιτική που πετυχαίνει ο Θουκυδίδης, και μάλιστα ως πρωτοπόρος σε αυτήν τη διαλεκτική σύνθεση, δίνει νέες διαστάσεις τόσο στην ιστορία, που δεν είναι δυνατό να παρακάμπτει την πολιτική, όσο και στην πολιτική, που δεν μπορεί να αγνοεί την ιστορία.

Στο οικόπεδο 3 της κυπριακής ΑΟΖ εισήλθε τo τουρκικό σεισμογραφικό σκάφος "Barbaros", δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης. Συνοδεύεται από τα υποστηρικτικά πλοία M/V Bravo και M/V Deep Supporter και μια φρεγάτα.

Η ιστορία διαμορφώνει συνειδήσεις. Ο Φίλιππος Ηλιού μιλά για την «ιστορία θεωρημένη και θεωρούμενη ως πολιτισμικό αίτημα, άρα και αίτημα πολιτικό: ο πολίτης και η αυτοσυνειδησία του, μέσω της γνώσης της ιστορίας», όπως και για το «κοινωνικό αίτημα της ιστορικής γνώσης και, ως εκ τούτου, της αυτογνωσίας». Ένας λαός, κάθε λαός, πρέπει να έχει ιστορική αυτοσυνειδησία, για να ξέρει «πού πατά και πού πηγαίνει». Λαός που δεν ξέρει τη θέση του στην ιστορία, είναι λαός χωρίς πυξίδα· είναι έρμαιο στη βουλιμία των εκάστοτε ισχυρών. Μέσα από την ιστορική αυτοσυνειδησία του θα βρει ο άνθρωπος απαντήσεις στις υπαρξιακές του αμφιβολίες, ώστε να υπερνικήσει τον αρχέγονο φόβο και να πάψει να υφίσταται παθητικά τη ζωή. Αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την προσωπική του ελευθερία, θα γίνει πρωταγωνιστής της ζωής του και όχι μαριονέτα της ιστορίας. […]

Μια α-πολιτική θεώρηση της Ιστορίας του Θουκυδίδη είναι το ίδιο ελλιπής, όσο θα ήταν και μια ανιστορική αντιμετώπιση της πολιτικής. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως πολιτικός με οξύτατη κρίση, αντιλαμβάνεται το πολιτικό βάθος σε κάθε πτυχή της ιστορικής αφήγησης του Θουκυδίδη και μεταφράζει ανάλογα, κάτι που δεν θα μπορούσε μάλλον να αντιληφθεί και να κάνει ένας φιλόλογος δίχως πολιτική πείρα. Αυτή η πολιτική διάσταση ενυπάρχει ή λανθάνει τόσο στα αφηγηματικά μέρη όσο και –κυρίως– στις δημηγορίες. Άλλωστε, πολιτικά πρόσωπα είναι οι ρήτορες που αγορεύουν ή πολιτικοστρατιωτικοί ηγέτες, που όλοι τους σκέφτονται και παρεμβαίνουν πολιτικά, με τη στενή ή την ευρεία έννοια του όρου. Αλλά και στην υπόλοιπη εξιστόρηση μπορεί να διακρίνει κανείς την πολιτική «ματιά» σε κρίσιμα σημεία, όπως λ.χ. όταν ο ιστορικός μιλά για το πνεύμα με το οποίο οι Αθηναίοι αποφάσισαν τη Σικελική εκστρατεία ή για τον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα, που ήξερε από πόλεμο αλλά και από πολιτική, ή για τον Αλκιβιάδη και τις επιλογές του ή για τη στάση και τη συμπεριφορά της Σπάρτης, των εφόρων και των βασιλέων της, και φυσικά όταν μιλά για τον εμφύλιο πόλεμο στην Κέρκυρα αλλά και στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις.

Idealised bust of Pericles. Marble, Roman copy of the 2nd century CE after a Greek original of ca. 440-430 BC. From the Villa Adriana, Tivoli.

Ακόμη και όταν στην πραγματική ζωή υπεισέρχεται ο «παράλογος» του Θουκυδίδη, το «παρὰ δόξαν», το απρόβλεπτο, αυτό που οι νεότεροι αποκαλούν «χαοτικές συμπεριφορές» της φύσης ή, στην περίπτωσή μας, «πανουργία της ιστορίας», ακόμη και σ' αυτές τις περιπτώσεις ο ικανός ηγέτης θα πρέπει να έχει σχέδια δράσης για όλες τις πιθανές εξελίξεις και να τις αξιοποιεί κατάλληλα, όπως και κάθε ευκαιρία («καιρόν») που μπορεί να παρουσιαστεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Περικλής […].

Η πολιτική είναι παντού και διέπει όλο το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη, και συνεπώς με αυτό το πνεύμα πρέπει να το διαβάζουμε. Ακόμη και όταν ο Ιστορικός αφηγείται πολεμικά γεγονότα, έχει στο μυαλό του και την πολιτική τους διάσταση. Ως εκ τούτου μπορούμε να πούμε ότι ο Θουκυδίδης ξεκίνησε να γράφει την Ιστορία του ορμώμενος από πολιτικά κίνητρα· η πολιτική σκοπιά διατρέχει όλη την εξιστόρηση του πολέμου. […]

Μπροστά στην ανεκτίμητη επιστημοσύνη του έργου του παραγνωρίστηκε ή υποτιμήθηκε, αφελώς ή σκοπίμως –δεν εξετάζεται εδώ– η έντονη και επίμονη πολιτική παρέμβασή του. Η πρωτοτυπία της Ιστορίας, η αντικειμενικότητα και οι άλλες αρετές της επισκίασαν το ειδικό πολιτικό βάρος του έργου. Σε μιαν εκ νέου ανάγνωση του Θουκυδίδη με τα παραπάνω κριτήρια, θα πρέπει να ανιχνεύσουμε την πολιτική του διάσταση, να κατανοήσουμε σε βάθος την πολιτική του σκέψη, έτσι ώστε, προχωρώντας και πέρα από τα όρια του ίδιου του ιστορικού, να εμπλουτίσουμε τόσο μεθοδολογικά όσο και πραγματολογικά τα συμπεράσματά του, λαμβάνοντας υπόψη βέβαια και την κτηθείσα στο μεταξύ ιστορική πείρα και γνώση της ανθρωπότητας. Ο Θουκυδίδης μάς δίνει το κλειδί· για να ολοκληρωθεί όμως αυτή η διαδικασία, σε συνδυασμό και με την πρόβλεψη της εξέλιξης στο μέλλον, πρέπει «να βάλει και ο αναγνώστης το μυαλό του».

Μελετώντας επισταμένως τον Θουκυδίδη αποκτά κανείς την ικανότητα να κατανοεί καλύτερα διεισδύοντας στο βάθος των γεγονότων, να αναλύει πληρέστερα και να αποφαίνεται με μεγαλύτερη βεβαιότητα για ό,τι συμβαίνει στην εποχή μας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την πολιτική στη χώρα μας αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις. Αυτό που έχουμε ανάγκη σήμερα δεν είναι ο εθνικός ναρκισσισμός, που συστηματικά καλλιεργείται από την επίσημη ιστορία, αλλά η ατομική όσο και η συλλογική αυτογνωσία, για να μπορέσουμε να αναζητήσουμε και να αναπτύξουμε τις πραγματικές μας δυνατότητες.

Ο Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος-συγγραφέας και δίδαξε στη δημόσια και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Ανέπτυξε, από τα φοιτητικά του ακόμη χρόνια, έντονη πολιτική δράση, για την οποία και υπέστη πολλαπλές πολιτικές διώξεις. Έχει συγγράψει βασικά εκπαιδευτικά βιβλία για τις εισαγωγικές εξετάσεις των Α.Ε.Ι. Στο βιβλίο αυτό, καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τον Θουκυδίδη και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, αναδεικνύει τον πολιτικό Θουκυδίδη και την επικαιρότητά του.

Υπερθέαμα στον ουρανό του Άρη. Comet Buzzes Mars in Once-in-a-Lifetime Flyby

Περαστικός κομήτης πλησίασε σε απόσταση αναπνοής από τον Κόκκινο Πλανήτη. Comet Siding Spring (shown here in an artist's concept) flew by Mars on Oct. 19, 2014, coming with 87,000 miles of the Red Planet. Credit: NASA

Ένα μεγάλο μέρος του διαστημικού στόλου της NASA, καθώς και δύο ρομπότ που εξερευνούν την επιφάνεια του Άρη, παρακολουθούν έναν κομήτη που έγινε υπερθέαμα στον ουρανό του Άρη, πλησιάζοντας δέκα φορές πιο κοντά από οποιοδήποτε πέρασμα κομήτη έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη.

Ένας ολόκληρος στόλος αμερικανικών και ευρωπαϊκών αποστολών παρακολουθούν το κοντινό πέρασμα. NASA’s extensive fleet of science assets will observe Comet Siding Spring before and after it makes its closest approach to Mars on Oct. 19, 2014. Credit: NASA

Η διαστημική χιονόμπαλα C/2013 A1, περισσότερο γνωστή ως Siding Spring έφτασε σε απόσταση μόλις 140.000 χιλιομέτρων από τον Άρη στις 20.27 ώρα Ελλάδας την Κυριακή 19 Οκτωβρίου. Ήταν μια εξαιρετικά μικρή απόσταση σε αστρονομικούς όρους, υπερδιπλάσια από την απόσταση Γης-Σελήνης.

Ο κομήτης

The Comet Siding Spring (C/2013 A1) is seen near Mars on Oct. 19, 2014 by a telescope with the Slooh Community Observatory during a rare flyby that scientists called a once-in-a-lifetime event. The comet flew within 87,000 miles of the surface of Mars during the flyby. Credit: Slooh Community Observatory

Ο Siding Spring δεν είχε φανεί ποτέ στο παρελθόν και οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι προέρχεται από το Νέφος του Όορτ, ένα γιγάντιο, σφαιρικό σύννεφο από κομήτες και άλλα παγωμένα σώματα, το οποίο ξεκινά πέρα από τις τροχιές του Ποσειδώνα και του Πλούτωνα και έχει διάμετρο σχεδόν ένα έτος φωτός.

Τα σώματα αυτού του νέφους πιστεύεται ότι είναι κατάλοιπα από το σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,6 δισ. χρόνια, και η μελέτη τους θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για τη γέννηση της Γης.

«Ο Siding Sping πιθανότατα τινάχτηκε προς το εσωτερικό του Ηλιακού Συστήματος από κάποιο άστρο που πέρασε κοντά στο Νέφος του Όορτ» αναφέρει ο Κάρι Λίσε του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς του Μέριλαντ. «Φανταστείτε λοιπόν έναν κομήτη που άρχισε το ταξίδι του στις απαρχές της ανθρωπότητας και τώρα μας πλησιάζει» λέει.

Η λιακάδα

In a rare celestial event, a comet will pass closer to Mars than the moon is from Earth. See how the Comet Siding Spring flyby of Mars works in this Space.com infographic. Credit: by Karl Tate, Infographics Artist

Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο Siding Sping δέχεται τη ζέστη της λιακάδας και εκπέμπει σωματίδια υδρατμών και σκόνης που σχηματίζουν μια μακριά κόμη. Τρεις δορυφόροι της NASA που κινούνται σε τροχιά γύρω από τον Άρη (MRO, Mars Odyssey, MAVEN) καθώς και ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Mars Express βρίσκονται σε ιδανική θέση για να παρακολουθήσουν το μοναδικό φαινόμενο.

Περίπου 90 λεπτά μετά τη στιγμή του κοντινού περάσματος τα σκάφη θα καταφύγουν στην πίσω πλευρά του πλανήτη για να προστατευτούν από τυχόν σωματίδια που εκτοξεύονται από τον κομήτη με μεγάλη ταχύτητα. Στο έδαφος του Άρη, τα ρομπότ Opportunity και Curiosity θα μεταδώσουν εικόνες του κομήτη και θα προσπαθήσουν να καταγράψουν σωματίδια της κόμης που εισέρχονται στην αρειανή ατμόσφαιρα ως διάττοντες αστέρες.

Ο ίδιος ο Siding Spring έχει αποκτήσει στο μακρύ ταξίδι του την εντυπωσιακή ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Συγκριτικά, ο μικρός αστεροειδής που εξερράγη πάνω από το Τσελιαμπίνσκ της Ρωσίας το Φεβρουάριο του 2013, και τραυμάτισε 1.500 ανθρώπους, είχε ταχύτητα γύρω στα 15 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Εικόνες από το πέρασμα του Siding Spring αναμένεται να δημοσιοποιηθούν από τη NASA τις επόμενες ώρες και μέρες.

Γιάν Φαμπρ, Attends, Attends, Attends (à mon père)

Tο βράδυ της Κυριακής 19 Οκτωβρίου το Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (Εθνικής Αμύνης 2, Θεσσαλονίκη και τα 49α Δημήτρια υποδέχτηκαν μια σκοτεινή, ποιητική παράσταση με θέμα την περίπλοκη σχέση πατέρα – γιου. «Attends, attends, attends...(pour mon père)» de Jan Fabre. (Photo Wonge Bergmann).

Μια σκοτεινή, ποιητική παράσταση με θέμα την περίπλοκη σχέση πατέρα - γιου είναι το πιο πρόσφατο έργο του αιρετικού Βέλγου δημιουργού Jan Fabre. Ένας σπαρακτικός μονόλογος, μια φανταστική ανταλλαγή σκέψεων ανάμεσα στις δύο όχθες.

Attends, attends, attends... (pour mon père) est une réflexion sur le temps et la variabilité de ses rythmes, une exploration sur l’art de la procrastination, le délai ouvrant à un monde de possible, une réserve d’instants à venir où le désir et la mort se conjuguent dans la tension et l’attente. Attends, attends, attends... (pour mon père) is a reflection on time and the variability of its rhythms. It is an exploration of the art of procrastination – an extension of time that opens up a world of possibilities, a reserve of moments to come where, in the tension and expectation, desire and death come together. In this solo, created especially for Cédric Charron, Jan Fabre writes a letter asking his father to wait and to become attuned to his son’s version of time.

Ο γιος ζητά από τον πατέρα να κάνει υπομονή, να τον περιμένει, να του δώσει χρόνο. Του ζητά να ενωθεί μαζί του, να ξαναγίνει παιδί, ώστε να προετοιμαστεί για το θάνατο.

Ο γιος μεταμορφώνεται σε βαρκάρη. Θα περάσει τον πατέρα απέναντι. Γνωρίζει το θάνατο καλύτερα απ’ τον καθένα. Ειδικεύεται στο να πεθαίνει…

Στο νέο του χορευτικό σόλο «Wait, Wait, Wait”, που έκανε πρεμιέρα την περασμένη άνοιξη στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού του Μονπελιέ, o Fabre έχει ως πηγή έμπνευσης τον performer της παράστασης, Cédric Charron.

Cédric Charron à la sortie du spectacle Attends, attends, attends…(pour mon père) de Jan Fabre.

Ο εξαιρετικός αυτός χορευτής, απόφοιτος της Σχολής  Χορού P.A.R.T.S. των Βρυξελλών συνεργάζεται με τον Fabre από το 1999, που συναντήθηκαν στην performance «As long as the world needs a warrior’s soul». Aκολούθησαν πλήθος παραστάσεων, όπως η όπερα «Tannhäuser» και οι μεγάλες θεατρικές παραγωγές «Je suis sang», «The Crying Body», «L’Histoire des larmes», «Orgy of Tolerance» and «Prometheus-¬‐Landscape II».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενο, σκηνοθεσία, χορογραφία: Jan Fabre

Performance: Cédric Charron

Μουσική: Tom Tiest

Δραματουργική επεξεργασία: Miet Martens

Φωτισμοί: Jan Fabre, Geert Van der Auwera

Κοστούμια: Jan Fabre, Andrea Kränzlin

Διεύθυνση παραγωγής: Ilka De Wilde

Μετάφραση: Michèle Deghilage

Παραγωγή: Troubleyn / Jan Fabre

Συμπαραγωγή: Festival Montpellier Danse

Πολυσχιδής και τολμηρή προσωπικότητα

"Autoportrait", Jan Fabre. Photo: Verbruggens-Angelos       

Χωρίς θεατρικές σπουδές, απόφοιτος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών και του Δημοτικού Ινστιτούτου Διακοσμητικών Τεχνών της Αμβέρσας, ο απόγονος του περίφημου Γάλλου εντομολόγου Ζαν - Ανρί Φαμπρ, είχε μάθει να διακοσμεί βιτρίνες. Από εκεί, μετέφερε στο σανίδι όλη την εικαστική του ιδιοφυία και αντικατέστησε τις κούκλες με ζωντανές υπάρξεις, ηθοποιούς και χορευτές, τους «πολεμιστές της ομορφιάς», όπως τους ονομάζει.

Μαγνητισμένος από την περιθωριακή και την εναλλακτική κουλτούρα, ο πολυ - καλλιτέχνης Γιαν Φαμπρ είναι συνυφασμένος με τους πειραματισμούς και τις καινοτομίες, δίνοντας το δικό του στίγμα στον χώρο της παγκόσμιας τέχνης.  

Photo: Pat Verbruggen / Jan Fabre, portrait, photo DR / Copyright Jan Fabre 2013 / Galerie Daniel Templon Paris.

Εικαστικός, χορογράφος, δραματουργός, σκηνοθέτης και σκηνογράφος έχει υπογράψει έργα όχι μόνο για το θέατρο και την όπερα αλλά και για τον κινηματογράφο.  Έχει ιδρύσει και διευθύνει από το 1986 το θέατρο Troubleyn, με έδρα την Αμβέρσα. Έχει παρουσιάσει γλυπτά, κατασκευές και πίνακες στις μεγαλύτερες εκθέσεις του κόσμου  και είναι ο πρώτος εν ζωή καλλιτέχνης που του παραχωρήθηκαν κεντρικές αίθουσες του Λούβρου για ατομική έκθεση έργων του σε διάλογο με τα κλασικά αριστουργήματα. Θεωρείται μια από τις μεγάλες προσωπικότητες τις τέχνης και κάθε νέα του δουλειά αντιμετωπίζεται ως καλλιτεχνικό γεγονός. Πολυσχιδής και ριζοσπαστικός, δεν έχει σταματήσει να προκαλεί με τις δημιουργίες του ήδη από την δεκαετία του ΄70, έχοντας την Ομορφιά ως κορυφαίο σκοπό. Στο λεξιλόγιο του η Ηθική και η Αισθητική είναι ταυτόσημοι όροι.

Δεν διστάζει να εκφράσει τον θαυμασμό του για τους γκάνγκστερ και την ευφυΐα τους απέναντι στο σύστημα, με την ίδια άνεση με την οποία μιλάει για την αδιανόητη δύναμη του ωραίου και για το ανθρώπινο σώμα ως αντικείμενο έρευνας ή για το Κέντο, την ιαπωνική παραδοσιακή ξιφομαχία, που τον βοηθά στη διανοητική και φυσική του ισορροπία.

Αρχαίο ψάρι από τη Σκωτία το ζώο που ανακάλυψε το σεξ. The origin of sex has been discovered by scientists

Η «πρωτιά» συνέβη ανάμεσα σε πλακόδερμα που ζούσαν πριν από περίπου 385 εκατ. Χρόνια. The first animals to use this form of reproduction were the first jawed fish called Microbrachius. Artist's impression: The researchers believe the fish had to be side-by-side to copulate. Credit: Dr Brian Choo, Flinders University

Ομάδα ερευνητών υποστηρίζει ότι ανακάλυψε την πρώτη ερωτική συνουσία μεταξύ δύο οργανισμών, δηλαδή την ύπαρξη των αρχαιότερων γεννητικών οργάνων που επέτρεψαν την διείσδυση του αρσενικού μορίου στο θηλυκό. Αυτό ενδεχομένως να αλλάξει κατά πολύ τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για το σεξ.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο στην επιθεώρηση «Nature», επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Παλαιοντολογίας Τζον Λονγκ του Πανεπιστημίου Φλίντερς της Αδελαΐδας στην Αυστραλία, υποστηρίζει ότι η πρώτη ερωτική επαφή συνέβη μεταξύ δύο ψαριών (πλακόδερμα) που ζούσαν πριν από περίπου 385 εκατομμύρια χρόνια.

Ασυνήθιστη πρωτιά

Η σεξουαλική πράξη κατά πάσα πιθανότητα γινόταν με το πλαϊνό μέρος και των δύο συντρόφων, καθώς το αρσενικό γεννητικό όργανο ήταν ένα οστό σε σχήμα αγγλικού γράμματος L. Scientists researched fossils to show how the fish had intercourse. Copulation using this method did not stay around for long - fish reverted to spawning.

Η σεξουαλική πράξη κατά πάσα πιθανότητα γινόταν κάπως ασυνήθιστα, με το πλαϊνό μέρος και των δύο συντρόφων, καθώς το αρσενικό γεννητικό όργανο ήταν ένα οστό σε σχήμα αγγλικού γράμματος L, ενώ το θηλυκό ψάρι διέθετε μια μικρή ανατομική δομή στο πίσω μέρος του, δύο μικρά οστά, ανάμεσα στα οποία «κλείδωνε» το αρσενικό μόριο που μετέφερε το σπέρμα.

Τα πλακόδερμα είναι οι αρχαιότεροι σπονδυλωτοί πρόγονοι των ανθρώπων. Σημερινά ανατομικά χαρακτηριστικά όπως η γνάθος, τα δόντια και τα δύο ζεύγη άκρων για πρώτη φορά εμφανίστηκαν στα πλακόδερμα, που πήραν το όνομά τους από το γεγονός ότι διέθεταν μια εξωτερική οστέινη «πανοπλία» για να προστατεύονται στα επικίνδυνα νερά όπου κυκλοφορούσαν. Μετά από μακρά εξέλιξη 70 εκατομμυρίων ετών, αυτοί οι οργανισμοί εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς πριν από περίπου 360 εκατομμύρια χρόνια.

Κατά τύχη

Microbrachius dicki fossils are common - but nobody noticed the sexual organs until now.

Η ανακάλυψη της πρώτης ερωτικής πράξης έγινε τυχαία, μελετώντας απολιθώματα ξεχασμένα σε διάφορα παλαιοντολογικά μουσεία ανά τον κόσμο. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως το ψάρι Microbrachius dicki, μήκους οκτώ εκατοστών, το οποίο ζούσε σε αρχαίες λίμνες στη σημερινή Σκωτία, στην Εσθονία και στην Κίνα, είναι το πρώτο γνωστό ζώο που εγκατέλειψε την έως τότε πρακτική της εξωτερικής γονιμοποίησης (εκτόξευση σπερματοωαρίων και ωαρίων στο νερό, όπου γονιμοποιούνται), για να υιοθετήσει την πρακτική της εσωτερικής γονιμοποίησης μέσω διείσδυσης του ενός γεννητικού οργάνου στο άλλο.

«Προσδιορίσαμε το συγκεκριμένο σημείο της εξέλιξης, όπου άρχισε η καταγωγή της εσωτερικής γονιμοποίησης σε όλα τα ζώα. Πρόκειται για πραγματικά μεγάλο βήμα», σχολιάζει ο Δρ Λονγκ και επισημαίνει ότι, όπως φαίνεται από την ιδιόμορφη ανατομία των πρώτων αυτών γεννητικών οργάνων, τα ψάρια έπρεπε να κάνουν περίεργες χορευτικές «πιρουέτες» κατά τη συνουσία τους. «Δεν θα μπορούσαν να το κάνουν στην τυπική 'ιεραποστολική' στάση. Η πρώτη-πρώτη πράξη της συνουσίας θα έγινε σε πλαϊνή στάση», προσθέτει, και διευκρινίζει ότι το σχήματος L όργανο του αρσενικού ήταν δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με το μήκος του ζώου.

Animation showing Microbrachius mating scence. Credit: Flinders University

Το αξιοπερίεργο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ότι αυτή η πρώτη προσπάθεια εσωτερικής γονιμοποίησης μέσω σεξ εγκαταλείφθηκε στη συνέχεια, στην πορεία της εξέλιξης, καθώς τα ψάρια επέστρεψαν στην πρακτική της εξωτερικής γονιμοποίησης. Χρειάστηκαν να περάσουν 20 έως 40 εκατομμύρια ακόμη χρόνια, εωσότου η εσωτερική γονιμοποίηση υιοθετηθεί ξανά από τους προγόνους των καρχαριών και των σαλαχιών - και αυτή τη φορά όχι σε πλαϊνή στάση.

Παιδί αιμομιξίας ο Τουταγχαμών! King Tutankhamun: Latest Tests Prove the Boy Pharaoh was Product of Incest

«Εικονική αυτοψία» στον νεαρό φαραώ προσφέρει νέα εντυπωσιακά στοιχεία. 'Virtual autopsy' shows boy king's parents were brother and sister. The gold mask of King Tutankhamun, who died at 19 years of age. (Getty)

Ομάδα ειδικών πραγματοποίησε μια «εικονική αυτοψία» στον Τουταγχαμών από την οποία προέκυψαν νέα εντυπωσιακά ευρήματα. Η νέα έρευνα αποκαλύπτει τη συγγενική σχέση των γονιών του αλλά και μια σειρά από άλλα στοιχεία που δημιουργούν νέα δεδομένα για τον μυστηριώδη νεαρό φαραώ.

Μυστηριώδης

In November 1922, Howard Carter found steps that led to Tutankhamun's tomb. He spent several months cataloguing the antechamber before opening the burial chamber and discovering the sarcophagus in February the following year. Carter and an unnamed assistant are shown inspecting Tutankhamun's inner-most coffin.

Από την ανακάλυψη του σχεδόν άθικτου τάφου του Τουταγχαμών το 1922 μέχρι σήμερα, τα αίτια του θανάτου του έφηβου φαραώ αποτελούν αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των ειδικών. Μεταξύ των θεωριών που έχουν διατυπωθεί κάποιες κάνουν λόγο για δολοφονία ή για τσίμπημα φιδιού το οποίο του στοίχισε τη ζωή, αλλά και για λέπρα, φυματίωση, ελονοσία, δρεπανοκυτταρική αναιμία. 

Earlier this year, egyptologists from the American University in Cairo shed light on some of the bizarre burial rituals discovered in the tomb, including the fact the king’s penis was embalmed at a 90-degree angle – the only mummy to have ever been found with this feature.

Η τελευταία μελέτη που έγινε στα λείψανα του οδήγησε τους ερευνητές στην ανάπτυξη μιας ακόμη θεωρίας που κάνει λόγο για πτώση του Τουταγχαμών από το άρμα του.

Το ντοκιμαντέρ

On the outside of the tomb, decorations depicted Tutankhamun as underworld god Osiris, while wall paintings (pictured) showed the king being embraced by the underworld god. It is believed that if Tutankhamun was shown to be this powerful god it would quash a religious revolution taking place in the 1320s BC.

Ομάδα ειδικών μελέτησε δύο χιλιάδες τομογραφίες που έχουν γίνει στα λείψανα του Τουταγχαμών αλλά και τις γενετικές αναλύσεις που έχουν γίνει στον νεαρό φαραώ καθώς και τους κοντινούς συγγενείς του. Τα συμπεράσματα της «εικονικής αυτοψίας» όπως τη χαρακτηρίζουν οι ερευνητές θα παρουσιαστούν σε ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε για λογαριασμό του BBC.

Θηλυκότητα

At the time of his death in 1323 BC, the father of the teenage Egyptian king was said to be leading a religious revolution in the country. Tutanhkhamun (replica pictured on display in Oxford) was trying to tackle this revolution when he was believed to have broken his leg and died from an infection in the wound.

Πριν από δύο χρόνια ο Χουτάν Ασραφιάν, χειρουργός που ασχολείται ενδελεχώς με την ιστορία της Ιατρικής στο Ιmperial College του Λονδίνου είχε αναπτύξει μια ενδιαφέρουσα θεωρία. Σύμφωνα με τον Ασραφιάν τόσο ο ίδιος ο Τουταγχαμών όσο και οι υπόλοιποι άνδρες συγγενείς του άμεσου κύκλου του είχαν θηλυπρεπή εμφάνιση, γεγονός που δεν μπορεί να είναι τυχαίο.

Queen Tiye, Tutankhamun's grandmother, at the Egyptian museum in Cairo. (Getty)

Ζωγραφικές αναπαραστάσεις αλλά και γλυπτά δείχνουν ότι ο Σμενκάρε, ένας αινιγματικός φαραώ που πιθανώς ήταν θείος ή και μεγαλύτερος αδελφός του Τουταγχαμών καθώς και ο Ακενατέν που πιστεύεται ότι ήταν ο πατέρας του Τουταγχαμών είχαν επίσης «θηλυκή» φιγούρα, με αφύσικα μεγάλα στήθη και μεγάλους γλουτούς. Η εικονική αυτοψία όπως φαίνεται επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία αφού ο Τουταγχαμών είχε μεγάλους, «γυναικείους» - όπως τους χαρακτηρίζουν οι ερευνητές – γλουτούς.

Οι γονείς του και το μυστήριο

Περπατούσε με μπαστούνι, είχε μεγάλους γοφούς και πεταχτά δόντια ο νεαρός φαραώ σύμφωνα με τη νέα μελέτη. Tutankhamun was reliant on a walking stick thanks to his club foot, which may have been due to the fact that his parents were brother and sister.

Το πιο ενδιαφέρον εύρημα της νέας αυτοψίας είναι ότι οι γονείς του Τουταγχαμών ήταν αδέλφια! Με απλά λόγια ο φαραώ που εκτιμάται ότι πέθανε το 1323 π.Χ σε ηλικία 18-19 ετών ήταν προϊόν αιμομιξίας. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα αποκάλυψη της νέας αυτοψίας είναι ότι ο Τουταγχαμών για άγνωστο λόγο είχε «στραβό» το ένα του πόδι για αυτό και χρειαζόταν τη βοήθεια μπαστουνιού για να περπατήσει. Να σημειωθεί εδώ ότι στον τάφο του Τουταγχαμών έχουν βρεθεί 130 αντικείμενα που μοιάζουν με μπαστούνια υποστήριξης για περπάτημα. Αν πρόκειται για γενετική ανωμαλία ενισχύεται παράλληλα και το σενάριο της αιμομιξίας.

Η εικονική αυτοψία δείχνει ότι ο Τουταγχαμών είχε πεταχτά δόντια. Ηis face as revealed by the 'virtual autopsy'.

Ταυτόχρονα αν πράγματι ο Τουταγχμαών είχε τόσο σοβαρό πρόβλημα κίνησης αυτό σημαίνει ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο αν όχι αδύνατον να παίρνει μέρος σε αρματοδρομίες αδυνατίζοντας έτσι τη θεωρία ότι σε μια αυτές έπεσε κάτω και τα τραύματα του ήταν τέτοια που τον οδήγησαν τελικά στον θάνατο. Παραμένει έτσι ανοικτή η αιτία του πρόωρου θανάτου του. Ένα ακόμη εύρημα της εικονικής αυτοψίας είναι ότι ο Τουταγχαμών είχε πεταχτά δόντια.