Ουίλλιαμ
Μπλέηκ, Ο Αρχαίος των Ημερών, 1794. Δεν
υπάρχει Θεός και η επιστήμη μπορεί να εξηγήσει καλύτερα το σύμπαν από ό,τι μια
θρησκεία, λέει ο Βρετανός φυσικομαθηματικός και κοσμολόγος Στίβεν Χόκινγκ στο
τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Σύντομες
απαντήσεις σε μεγάλα ερωτήματα», το οποίο μόλις εκδόθηκε, αρκετούς μήνες
μετά το θάνατό του. Stephen Hawking believed that there is a "grand
design" to the universe, but that it has nothing to do with God. With
continual breakthroughs, science is coming closer to "A Theory of
Everything," and when it does, Hawking believes all of us will be able to
understand and benefit from this grand design.
Παρότι,
έχουν περάσει αρκετοί μήνες από το θάνατο του Stephen Hawking, πολλές ιδέες και προβληματισμοί του
μεγάλου κοσμολόγου συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από
μερικές μέρες. Ο τίτλος του (τελευταίου;) βιβλίου του Hawking είναι: «Σύντομες απαντήσεις σε μεγάλες ερωτήσεις». Περιέχει 10 ενότητες
στις οποίες ο Hawking
απαντά σε θεμελιώδεις ερωτήσεις όπως: Πως δημιουργήθηκε το σύμπαν; Υπάρχει άλλη
ευφυής ζωή στο σύμπαν; Μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον; Τι υπάρχει στο
εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας; Είναι δυνατά τα ταξίδια στον χρόνο; Θα μπορέσουμε
επιβιώσουμε στην Γη; Πρέπει να αποικίσουμε το διάστημα; Η τεχνητή νοημοσύνη θα
μας ξεπεράσει; Πως διαμορφώνουμε το μέλλον;
Η
πρώτη ενότητα του βιβλίου του πραγματεύεται το αιώνιο ερώτημα: «Υπάρχει Θεός;». Και
ξεκινά περίπου ως εξής:
«Η
επιστήμη απαντά όλο και σε περισσότερα ερωτήματα που στο παρελθόν ανήκαν στην
περιοχή της θρησκείας. Η θρησκεία ήταν μια πρώτη προσπάθεια να απαντήσουμε στις
ερωτήσεις που θέτουμε όλοι μας: γιατί βρισκόμαστε εδώ, από πού ήρθαμε; Η
απάντηση ήταν σχεδόν η ίδια: οι θεοί έκαναν τα πάντα. Η Γη ήταν ένας
τρομακτικός τόπος, έτσι ώστε και άνθρωποι σκληροί όπως οι Βίκινγκς, πίστευαν σε
υπερφυσικά όντα για δώσουν νόημα σε φυσικά φαινόμενα, όπως ο κεραυνός, οι
καταιγίδες ή οι εκλείψεις. Σήμερα η επιστήμη παρέχει καλύτερες και συνεπέστερες
απαντήσεις, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να προσκολλώνται στην θρησκεία, γιατί
βρίσκουν ψυχική ηρεμία, αφού δεν εμπιστεύονται ούτε κατανοούν την επιστήμη.
Πριν
από μερικά χρόνια η εφημερίδα The
Times είχε έναν τίτλο στην πρώτη σελίδα της που
έλεγε: «Χόκινγκ: Ο Θεός Δεν Δημιούργησε το Σύμπαν». Το άρθρο περιείχε και δυο
εικόνες. Τον Θεό μέσα από έναν πίνακα του Μιχαήλ Άγγελου που έδειχνε
επιβλητικός και μια φωτογραφία μου που με έδειχνε υπερφίαλο. Τις έβαλαν έτσι
ώστε να φαίνεται σαν μια μονομαχία μεταξύ μας.
Αλλά
δεν τρέφω αντιζηλία ή μίσος εναντίον του Θεού. Δεν θέλω να δώσω την εντύπωση
ότι σκοπός της εργασίας μου είναι να αποδείξω ή να διαψεύσω την ύπαρξη του
Θεού. Η εργασία μου σχετίζεται με την εύρεση ενός λογικού θεωρητικού πλαισίου
που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το σύμπαν που μας περιβάλλει. Στο παρελθόν
πίστευαν ότι άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως κι εγώ, ζούσαν κάτω από την σκιά
μιας κατάρας που προκλήθηκε από τον Θεό. Λοιπόν, είναι πιθανό να έχω συγχύσει
κάποιον εκεί πάνω, αλλά προτιμώ να σκέφτομαι πως όλα μπορούν να εξηγηθούν με
άλλο τρόπο – από τους νόμους της φύσης. Εάν πιστεύετε στην επιστήμη, όπως και
εγώ, θα πιστεύετε πως υπάρχουν συγκεκριμένοι νόμοι σύμφωνα με τους οποίους
λειτουργεί η φύση. Αν θέλετε, μπορείτε να λέτε ότι οι νόμοι είναι το έργο του
Θεού, αλλά αυτό είναι περισσότερο ένας ορισμός του Θεού παρά μια απόδειξη της
ύπαρξής του.
Μελέτη
του Αρίσταρχου περί μεγεθών γης, ήλιου και σελήνης (χειρόγραφο του 10ου αι.,
Βατικανό).
Γύρω
στο 300 π.Χ., ένας φιλόσοφος που ονομάζεται Αρίσταρχος εντυπωσιάστηκε από τις
εκλείψεις, και ειδικότερα από τις εκλείψεις της Σελήνης. Ήταν αρκετά γενναίος
για να αναρωτηθεί αν στ’ αλήθεια τις προκαλούσαν οι θεοί. Ο Αρίσταρχος ήταν
ένας πραγματικός πρωτοπόρος της επιστήμης. Μελέτησε προσεκτικά τους ουρανούς
και κατέληξε σ’ ένα τολμηρό συμπέρασμα: συνειδητοποίησε ότι την έκλειψη στην
πραγματικότητα την προκαλούσε η σκιά της Γης που διερχόταν ανάμεσα στον Ήλιο
και τη Σελήνη και όχι ένα θεϊκό γεγονός(….)
«(…)
Τα τελευταία εκατό χρόνια έχουμε καταφέρει εντυπωσιακές εξελίξεις όσον αφορά
την κατανόηση του σύμπαντος. Γνωρίζουμε τους νόμους που το κυβερνούν και το τι
συμβαίνει σε όλες τις συνθήκες, εκτός από τις ακραίες, όπως αυτές που
επικρατούσαν κατά την γέννηση του σύμπαντος ή στο εσωτερικό των μαύρων τρυπών.
Ο ρόλος που παίζει ο χρόνος στην αρχή του σύμπαντος, είναι πιστεύω, το τελικό
κλειδί για την εξάλειψη της αναγκαιότητας για έναν μεγάλο σχεδιαστή και την
αποκάλυψη του πως το σύμπαν δημιουργήθηκε από μόνο του.
Καθώς
ταξιδεύουμε πίσω στον χρόνο προς την στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης, το σύμπαν
γίνεται μικρότερο και συνεχώς όλο και πιο μικρότερο, μέχρι τελικά να φτάσει σε
ένα σημείο όπου ολόκληρο το σύμπαν είναι τόσο μικρό χωρικά που στην
πραγματικότητα είναι μια απλή απειροστά μικρή και απείρως πυκνή μαύρη τρύπα.
Και ακριβώς όπως συμβαίνει με τις τωρινές μαύρες τρύπες που περιέχονται στο
σύμπαν μας, οι νόμοι της φύσης μας υπαγορεύουν κάτι εξαιρετικό. Μας λένε ότι εδώ ο χρόνος πρέπει να σταματήσει.
Δεν μπορούμε να φτάσουμε σε κάποια χρονική στιγμή πριν από την Μεγάλη Έκρηξη
γιατί δεν υπάρχει χρόνος πριν από την Μεγάλη Έκρηξη. Ανακαλύψαμε τελικά κάτι
που δεν έχει αιτία, αφού δεν υπήρχε ο χρόνος για να υπάρξει η αιτία. Για μένα
αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για έναν δημιουργό, διότι δεν υπάρχει
χρόνος για υπάρξει ένας δημιουργός. Οι άνθρωποι θέλουν απαντήσεις στις μεγάλες
ερωτήσεις, όπως γιατί είμαστε εδώ. Δεν περιμένουν οι απαντήσεις να είναι
εύκολες, έτσι είναι προετοιμασμένοι να δυσκολευτούν λίγο. Όταν οι άνθρωποι με
ρωτούν αν ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν, τους λέω ότι η ίδια η ερώτηση δεν έχει
νόημα. Ο χρόνος δεν υπήρχε πριν από την Μεγάλη Έκρηξη, οπότε δεν υπήρχε χρόνος
για την δημιουργία του Σύμπαντος από τον Θεό. Είναι σαν να ρωτάμε που βρίσκεται
η άκρη της Γης – η Γη είναι μια σφαίρα που δεν έχει κάποια άκρη, έτσι ψάχνουμε
μάταια για κάτι που δεν υπάρχει. Έχω πίστη; Είμαστε όλοι ελεύθεροι να
πιστέψουμε ότι θέλουμε, και θεωρώ πως η απλούστερη εξήγηση είναι ότι δεν
υπάρχει Θεός. Κανείς δεν δημιούργησε το σύμπαν και κανείς δεν κατευθύνει την
μοίρα μας(…)».
