Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

Ο Έλληνας που άνοιξε τον δρόμο προς τον Άρη. The Greek who opened the way to Mars

Ο Σταμάτης Κριμιζής είναι πρωτεργάτης των αποστολών στον Άρη. Έχει εξερευνήσει όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Για την προσφορά του η Παγκόσμια Αστρονομική Ένωση έδωσε το όνομά του σε έναν αστεροειδή.

Η εξερεύνηση του Άρη δεν ήταν στόχος ζωής. Προέκυψε όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής.

Ο Τζέιμς Βαν Άλεν (James Alfred Van Allen· Mount Pleasant, Αϊόβα, 7 Σεπτεμβρίου 1914 - Αϊόβα 9 Αυγούστου 2006) ήταν Αμερικανός φυσικός που δίδαξε φυσική στο πανεπιστήμιο της Αϊόβας από το 1951 μέχρι το 1985. Το 1958, ανακάλυψε, βασισμένος σε μετρήσεις που έκανε ο πρώτος αμερικανικός δορυφόρος, Explorer 1 και, αργότερα, ο Explorer 3, τις ζώνες που πήραν το όνομά του. Πρόκειται για περιοχές με συγκέντρωση πλάσματος γύρω από τη Γη.

Ο δρόμος τον έβγαλε στον πατέρα της επιστήμης του διαστήματος, τον Τζέιμς Βαν Άλλεν. Με τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο ανακάλυψε ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη γη, που έκτοτε πήραν και το όνομά του, τις ζώνες Βαν Άλλεν, όπως μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά του γυμνασίου στο μάθημα τη Φυσικής.

«Νόμιζαν ότι υπήρχαν Αρειανοί»

Oι καθ. Βαν Άλεν και Κριμιζής το 1965.

«Μια ωραία πρωία» θυμάται σήμερα ο Κριμιζής, «με καλεί στο γραφείο του και μου λέει, θα ήθελες να κατασκευάσεις ένα όργανο για την πρώτη αποστολή στον Άρη; Και του είπα, τι είδους όργανο; Ένα που να διακρίνει τα πρωτόνια από τα ηλεκτρόνια, μου απαντά. Δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω να το κάνω, του λέω. Εντάξει, μου λέει, θα μάθεις. Και έτσι έγινα συνερευνητής του Βαν ΄Αλεν για την πρώτη παγκόσμια αποστολή στο διάστημα και στον ερυθρό πλανήτη. Με αυτόν τον τρόπο δεν επέλεξα να πάω εγώ στον Άρη. Έτυχε να βρίσκομαι στο σωστό τόπο, κοντά στον σωστό άνθρωπο, στη σωστή στιγμή».

Mariner IV, Mars as viewed from Earth, and the strip of images the spacecraft captured as it flew past the planet on 15 July 1965. The Mariner IV spacecraft was identical to its ill-starred predecessor, Mariner III. Solar sail vanes, colored blue, are visible at the ends of the four solar panels. Image: NASA JPL/Corby Waste

Ο αντικειμενικός σκοπός της πρώτης διαστημικής αποστολής το 1965 ήταν να διερευνηθεί ο Άρης από κοντά. Έχει ατμόσφαιρα; Έχει μαγνητικό πεδίο. Έχει ζώνες ακτινοβολίες; Πάνω στο διαστημόπλοιο Mariner 4 τοποθετήθηκαν όργανα της ερευνητικής ομάδας υπό τον Ban Allen, τον Κριμιζή κι άλλους επιστήμονες, για πειράματα. Μέχρι τότε όλοι νόμιζαν ότι ο Άρης όχι μόνο είχε ατμόσφαιρα, αλλά και Αρειανούς, νοήμονα όντα. 

After an eight-month voyage to Mars, Mariner 4 makes the first flyby of the red planet, becoming the first spacecraft to take close-up photographs of another planet. The images show lunar-type impact craters, some of them touched with frost in the chill Martian evening. A television camera onboard takes 22 pictures, covering about 1% of the planet. Initially stored on a 4-track tape recorder, these pictures take four days to transmit back to Earth. On July 15, 1965, Mariner 4 transmitted this image of the Martian surface from 7,829 miles away. The photograph shows a 94-mile diameter crater. Although originally not expected to survive much past the Mars flyby encounter, Mariner 4 lasts about three years in solar orbit, continuing long-term studies of the solar wind environment and making coordinated measurements with Mariner 5, a sister ship launched to Venus in 1967. Image Credit: NASA/JPL

«Σε αυτό το κλίμα έγινε τότε η αποστολή που απομυθοποίησε τον Άρη. Στις πρώτες φωτογραφίες ο Άρης εμφανίστηκε σαν ένας απηρχαιωμένος πλανήτης, όπως το φεγγάρι, με επιφάνεια χωρίς κανάλια, τις λεγόμενες ραβδώσεις».

«΄Ηταν όνειρο θερινής νυκτός, αλλά έγινε»

Ενθουσιασμός από την επιβεβαίωση στις 27.9.2006 που ελήφθη από το δορυφόρο Μars Reconnaissance Orbiter, ευρισκόμενος σε τροχιά γύρω από τον Άρη ότι το κάλυμα του φακού (protective lens cover) στο CRISM (φασματογράφος σε υπέρυθρα μήκη κύματος) εκτοξεύθηκε επιτυχώς. Δεύτερος από αριστερά ο καθ. Κριμιζής.

Από προχθές γνωρίζουμε ότι ο κόκκινος πλανήτης έχει και νερό στην επιφάνειά του σε θερμοκρασίες πολύ κάτω του μηδενός. Είναι το επιστέγασμα προσπαθειών που ξεκίνησαν και από έναν Έλληνα επιστήμονα, τον Σταμάτη Κριμιζή, και που συνεχίστηκαν με συνολικά 15 διαστημικές αποστολές. Με την ανακάλυψη που έκανε το γύρω του κόσμου η NASA συμπληρώνει 50 χρόνια εξερεύνησης του συγκεκριμένου πλανήτη. Πώς νοιώθει σήμερα ο Κριμιζής ως διακεκριμένος αστροφυσικός και σύμβουλος της NASA, με συμμετοχή σε πολλά διαστημικά προγράμματα σε άλλους πλανήτες; Περίμενε αυτές τις ανακαλύψεις;

«Ξέρετε, όταν αρχίζεις αυτού του είδους τα προγράμματα, είσαι πολύ αισιόδοξος», μας λέει. Όταν εγώ άρχισα αυτό το διαστημικό πρόγραμμα, ήμασταν στην αρχή της διαστημικής εποχής. Ήμασταν σίγουροι ότι θα ανακαλύπταμε πάρα πολλά πράγματα. Και έγινε αυτό επανειλημμένα, αλλά δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε τις διαστάσεις που θα ελάμβαναν οι ανακαλύψεις με τα διάφορα όργανα που προετοιμάζαμε. Μη ξεχνάμε ότι τότε εξερευνούσαμε 8 πλανήτες ή μάλλον 9 πλανήτες, γιατί ο Πλούτωνας θεωρείται μικροπλανήτης σήμερα. Και για να επισκεφθεί κανείς κάθε πλανήτη είναι τρομερά πολύπλοκο και οι αποστολές δεν επρόκειτο να γίνουν πολύ γρήγορα. Εγώ, ως μεταπτυχιακός φοιτητής, να σκεφτώ ότι θα λάβω μέρος σε προγράμματα, τα οποία θα έφερναν τα πειράματά μου σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, θα ήταν παράλογο, κάτι που μόνο σε όνειρα βλέπει κανείς, όνειρα θερινής νυκτός. Δεν θα ήταν λογικό. Αλλά έτυχε να βρεθώ στο σωστό τόπο».

37 χρόνια στο διάστημα το Voyager

This artist's concept depicts NASA's Voyager 1 spacecraft entering interstellar space, or the space between stars. Interstellar space is dominated by the plasma, or ionized gas, that was ejected by the death of nearby giant stars millions of years ago. The environment inside our solar bubble is dominated by the plasma exhausted by our sun, known as the solar wind. The interstellar plasma is shown with an orange glow similar to the color seen in visible-light images from NASA's Hubble Space Telescope that show stars in the Orion nebula traveling through interstellar space. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

Η εξερεύνηση του διαστήματος δεν σταμάτησε στον Άρη για τον Σταμάτη Κριμιζή. Ακολούθησε η αποστολή στην Αφροδίτη το 1967 πάλι με την καθηγητή Βαλ Άλεν. Και μετά το πανεπιστήμιο της Άιβα κλήθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης. Ανάμεσα σε πολλά ερευνητικά προγράμματα που συμμετείχε είναι κι αυτό του Voyager 1 και 2. Τα διαστημόπλοια εκτοξεύτηκαν το 1977 στο διάστημα. «Το ένα το κατευθύναμε στο Δία και στον Κρόνο και το δεύτερο στο Δία, στον Κρόνο, στον Ουρανό και στον Ποσειδώνα», μας λέει ο Έλληνας αστροφυσικός.

This artist's concept shows the general locations of NASA's two Voyager spacecraft. Voyager 1 (top) has sailed beyond our solar bubble into interstellar space, the space between stars. Its environment still feels the solar influence. Voyager 2 (bottom) is still exploring the outer layer of the solar bubble. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

«Στη συνέχεια κατευθύναμε τα Voyager σε μια τροχιά που κάποτε θα τα έβγαζε στα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος. Τότε κανείς δεν ήξερε ούτε τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος, ούτε πόσα χρόνια θα πάρει, ούτε που θα βρεθούν, ούτε τι θα δούμε. Και τελικώς βγήκαμε από τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος το 2012, τον Αύγουστο, σε μια απόσταση 18,2 δισ. χιλιομέτρων από τη γη. Σήμερα, το Voyager βρίσκεται περίπου 20 δις χλμ από τη γη. Για να φανταστείτε την απόσταση, το σήμα από το Voyager ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός και χρειάζεται 18,5 ώρες για να φτάσει στη γη. Ξέρετε, το φως από τον ήλιο θέλει επτάμισι λεπτά για να φτάσει στη γη. Δηλαδή, το Voyager είναι σήμερα 131 φορές πιο μακριά από τη γη από ότι είναι ο ήλιος!».

«Χρωστάμε την καθημερινή τεχνολογία»

Κριμιζής: «Κάθε ευρώ στη διαστημική έρευνα αποφέρει 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία».

Απίστευτοι αριθμοί που είναι αδύνατο να συλλάβει ανθρώπου νους. Αποκαλύπτεται το μεγαλείο του διαστήματος, αλλά και το μεγαλείο της αστείρευτης επιστημονικής έρευνας του Έλληνα επιστήμονα για να χαρτογράψει το Διάστημα. Αλλά τι επιδιώκει; Σε τι μας χρειάζεται μια τόσο δαπανηρή έρευνα;

«Ξέρετε από πού προέρχεται το κινητό σας;», με ρωτάει. «Τα τσιπάκια κι ο ραδιοπομπός του κινητού σας; Από το Voyager. Ξέρετε τι παραγωγή έχει γίνει στην ιατρική, στις μεταφορές, στους υπολογιστές; Ολόκληρη η τεχνολογία στην οποία βασίζεται η καθημερινή μας ζωή σήμερα άρχισε με τα προγράμματα της δεκαετίας του ΄60 και ΄70, τα oποία χρηματοδοτήθηκαν για να προωθηθεί η διαστημική τεχνολογία. Έχουν γίνει μελέτες που απέδειξαν ότι για κάθε ευρώ που ξοδεύεται για διαστημική τεχνολογία φέρνει μια οικονομική δραστηριότητα γύρω στα 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία. Είναι μια κλασσική ερώτηση, γιατί χρειάζεται η βασική έρευνα».

Πηγή: www.dw.com

Νέες εικόνες από τη «σούπερ-μαμά» του Σύμπαντος. Phoenix Cluster: A Fresh Perspective on an Extraordinary Cluster of Galaxies

Μια από τις νέες εικόνες του Φοίνικα στην οποία διακρίνονται τα γιγάντια νήματα κοσμικής ύλης. New observations of the galaxy cluster SPT-CLJ2344-4243 (or Phoenix Cluster) at X-ray, ultraviolet, and optical wavelengths are helping astronomers better understand this extraordinary system. Chandra data reveal large cavities in the X-rays, which are shown with optical data from Hubble. Astronomers think these X-ray cavities were carved out of the surrounding gas by powerful jets of high-energy particles emanating from near a supermassive black hole in the central galaxy of the cluster. Massive filaments of gas and dust, which extend for 160,000 to 330,000 lights years, surround the X-ray cavities. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra κατέγραψε νέες εικόνες από ένα γιγάντιο γαλαξιακό σμήνος που είναι και το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος.

Μοναδικό

Artist's impression of the galaxy at the center of the Phoenix Cluster, which is forming about 740 new stars per year. Image released August 15, 2012.  Credit: NASA/CXC/M.Weiss

Πριν από τρία χρόνια ομάδα ερευνητών του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian ανακάλυψε ένα γιγάντιο σμήνος γαλαξιών σε απόσταση 5.7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη το οποίο ονόμασαν «Φοίνικα». Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες δομές, αν όχι η μεγαλύτερη, που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Εντυπωσιακές φωτογραφίες από το γιγάντιο σμήνος του Φοίνικα που παράγει συνεχώς νέα άστρα.

Το σμήνος που έχει την κωδική ονομασία SPT-CLJ2344-4243 αποτελεί το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και την πιο λαμπρή πηγή ακτίνων Χ που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Γεννοβολάει άστρα!

Radio & Optical Image of Phoenix Cluster. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Στο κέντρο του Φοίνικα υπάρχει ένας γαλαξίας ο οποίος σύμφωνα με τους ερευνητές παράγει ετησίως περίπου 740 άστρα. Ο γαλαξίας μας παράγει ετησίως ένα άστρο. Οι ειδικοί έδωσαν στον εν λόγω γαλαξία τον χαρακτηρισμό «σούπερ-μαμά». Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η ετήσια παραγωγή άστρων του «Φοίνικα» είναι 20 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Σμήνους του Περσέα, ενός σμήνους στο οποίο βρίσκονται περισσότεροι από δυο χιλιάδες γαλαξίες.

 Tour of Phoenix Cluster.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.