Σημαντικά ευρήματα στην αρχαία πόλη της Κύθνου. Stunning new archaeological discovery made on Kythnos island

Εντοπίστηκαν δεκάδες ορθογώνιοι χώροι, εν μέρει λαξευμένοι στο φυσικό βράχο, για τους οποίους η ως τώρα έρευνα δείχνει χρήση τουλάχιστον ως την ύστερη αρχαιότητα, καθώς και θραύσματα κεραμεικής και εργαλείων από οψιανό της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Αεροφωτογραφία των ιερών του Μεσαίου Πλατώματος (φωτ. Κώστα Ξενικάκη, 2018). Archaeologists have made a huge discovery with signs of habitation stretching from the Protocycladic era until the 7th-8th century AD, which was unearthed at Vryokastro on the island of Kythnos, the site of an ancient city, and the nearby islet Vryokastraki that was once connected to the island by a narrow isthmus. Aerial picture of the Middle Platoma area. Photo by Kostas Xenikakis

Ιδιαίτερα σημαντικά ήταν τα αποτελέσματα της συστηματικής ανασκαφής στην αρχαία πόλη της Κύθνου (σημερινό «Βρυόκαστρο»), που πραγματοποιήθηκε φέτος από τις 26 Ιουνίου έως τις 4 Αυγούστου.

Τοπογραφικό διάγραμμα της αρχαίας πόλης της Κύθνου (σχ. Α. Γούναρη, βασισμένο στο σχέδιο των Θ. Χατζηθεοδώρου και Α. Μαζαράκη Αινιάν).

Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα ευρήματα από τη συστηματική ανασκαφική έρευνα στην περιοχή του αρχαίου λιμανιού, στη βραχονησίδα «Βρυοκαστράκι» (το νησάκι στη ‘μύτη’ της χερσονήσου, που ως τουλάχιστον την ύστερη αρχαιότητα πρέπει να ήταν συνδεδεμένη με την ακτή με στενό ισθμό).

Φωτογραφία με την ανασκαφή στην αρχαία πόλη Κύθνου. Στο βάθος το νησάκι Βρυοκαστράκι. Φωτο: Κ. Ξενικάκης & Συμεών Γεσαφίδης

Πρόκειται για την αποκάλυψη μιας τρίκλιτης βασιλικής με νάρθηκα και ημικυλινδρική αψίδα, η οποία έχει δύο τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις, μια παλαιοχριστιανική και μια μεταγενέστερη (ίσως του 7ου – 8ου αιώνα), ενός κτιρίου μήκους 80 μ. περίπου, που αποτελείται από τουλάχιστον 15 ορθογώνια δωμάτια σε παράταξη και ισχυρούς εξωτερικούς τοίχους που εξυπηρετούσαν πιθανότατα και αμυντικούς σκοπούς, καθώς και δυο πύργων. Επίσης, εντοπίστηκαν δεκάδες ορθογώνιοι χώροι, εν μέρει λαξευμένοι στο φυσικό βράχο, για τους οποίους η ως τώρα έρευνα δείχνει χρήση τουλάχιστον ως την ύστερη αρχαιότητα, καθώς και θραύσματα κεραμεικής και εργαλείων από οψιανό της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.

Άποψη της Πρωτοκυκλαδικής θέσης Σκουριές.

«Για πρώτη φορά με βεβαιότητα τεκμηριώθηκε Πρωτοκυκλαδική εγκατάσταση στη βραχονησίδα (σσ. 3η χιλιετία π. Χ.) […]. Δεν αποκλείεται κάποιοι από τους λαξευμένους χώρους να ανάγονται στην περίοδο αυτή. Εξαιρετικά σημαντική είναι η αναγνώριση για πρώτη φορά στην Κύθνο κεραμεικής της ΥΕ ΙΙΙΓ περιόδου (σσ. 12ο αι. π. Χ.). Φαίνεται λοιπόν ότι η θέση κατοικήθηκε ύστερα από περίοδο εγκατάλειψης ξανά στον 12ο αιώνα π.Χ., ίσως μάλιστα αδιάκοπα έκτοτε, αφού όλες οι χρονολογικές περίοδοι αντιπροσωπεύονται με ευρήματα, από την Πρωτογεωμετρική περίοδο έως και τα μέσα περίπου του 7ου μ.Χ. αιώνα (η τελευταία χρονολόγηση σύμφωνα με τα πρώτα πορίσματα της μελέτης της Χαρίκλειας Διαμαντή), που η πόλη εγκαταλείφθηκε οριστικά.

Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ή του Κατακεφάλου ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή. Υδατογραφία του Κάστρου της Ωριάς το 1836 από τον Χ. Χάνσεν (I. Haugsted, Η Κύθνος στα 1700, 1836, 1845, Αθήνα 1987).

Η αρχική μάλιστα σκέψη, που βασιζόταν στα πορίσματα της επιφανειακής έρευνας, ότι ο πυρήνας της αρχικής κατοίκησης της αρχαίας πόλης ήταν η βραχονησίδα και ότι εδώ συρρικνώθηκε η πόλη στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, λίγο πριν εγκαταλειφθεί οριστικά και οι εναπομείναντες κάτοικοί της μετακινηθούν στην οχυρή ακρόπολη γνωστή σήμερα ως το Κάστρο της Ωριάς, επιβεβαιώνεται».

Τα παραπάνω αναφέρει, μεταξύ άλλων, ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων ως προς τα αποτελέσματα της φετινής ανασκαφής που πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, υπό την διεύθυνση του καθηγητή Αλεξάνδρου Μαζαράκη Αινιάν και του Διευθυντή της Εφορείας Δρ Δημήτρη Αθανασούλη.

Αεροφωτογραφία της Άνω Πόλης και των Κτιρίων 1 και 2 του Μεσαίου Πλατώματος, από το νότο. Στο βάθος το ιερό του Απόλλωνα και της Άρτεμης (φωτ.: Κώστας Ξενικάκης).

Σημειώνεται ότι φέτος, τις δύο πρώτες εβδομάδες ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στην αρχαία δεξαμενή της Άνω Πόλης στο Βρυόκαστρο, ενώ τις τέσσερις επόμενες πραγματοποιήθηκε ανασκαφή στην περιοχή του αρχαίου λιμανιού, στη βραχονησίδα «Βρυοκαστράκι». Παράλληλα, ολοκληρώθηκαν οι στερεωτικές εργασίες στο ιερό του Απόλλωνος και της Άρτεμις (ανασκαφή 2002-2006) από τον συντηρητή του ΥΠΠΟΑ, Γιώργο Καράμπαλη.

Αεροφωτογραφία της Άνω Πόλης και των Κτιρίων 1 και 2 του Μεσαίου Πλατώματος, από το βορρά. Στο βάθος η Ακρόπολη με το ιερό της Δήμητρας (φωτ.: Κώστας Ξενικάκης).

Πιο συγκεκριμένα, στο Μεσαίο Πλάτωμα στην Άνω Πόλη, προσαρτημένη στη ΝΑ γωνία του λατρευτικού Κτιρίου 1 των κλασικών-ελληνιστικών χρόνων, υπάρχει μια απιόσχημη δεξαμενή, λαξευμένη στο φυσικό βράχο, η οποία ερευνήθηκε συστηματικά το 2016-17 αποκαλύπτοντας πολυάριθμα ευρήματα, όπως μαρμάρινα γλυπτά και ενεπίγραφες στήλες που επέτρεψαν να ταυτιστεί το ιερό με το Ασκληπιείο και Αφροδίσιο των Κυθνίων. Από τον πυθμένα της προέρχονται πολλά ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως ένας ακέραιος χάλκινος κάδος, καθώς και μεγάλος αριθμός άβαφων αγγείων άντλησης νερού που σχετίζονται με την τελευταία περίοδο χρήσης της, στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους.

Μαρμάρινη κεφαλή Αφροδίτης από το εσωτερικό της δεξαμενής (φωτ. Κώστα Ξενικάκη). Marble Head of Aphrodite. Photo by Kostas Xenikakis

Κεφαλή πήλινου ειδωλίου Δήμητρας (φωτ. Κώστα Ξενικάκη). Head of a clay figurine of Demeter. Photo by Kostas Xenikakis

«Από το ‘μπάζωμα’ της δεξαμενής προήλθαν και φέτος αρκετά θραύσματα από την ανωδομή του παρακείμενου κτιρίου, όπως δύο ηγεμόνες κέραμοι που απολήγουν σε ανθέμιο και θραύσματα δωρικών κιονοκράνων και σφονδύλων κιόνων, από κογχυλιάτη λίθο. Συλλέχτηκαν επίσης αρκετά θραύσματα μαρμάρινων γλυπτών, μεταξύ αυτών δύο ακέραιες παιδικές κεφαλές (ενός αγοριού και ενός κοριτσιού, κλασικών χρόνων), μικρή κεφαλή Αφροδίτης ελληνιστικής περιόδου, και πήλινη κεφαλή Δήμητρας από μεγάλων διαστάσεων ειδώλιο, όψιμων κλασικών χρόνων», συμπληρώνει η ανακοίνωση.

Ως προς την τρίκλιτη βασιλική, που βρέθηκε στο μέσον περίπου της βραχονησίδας, γνωστοποιήθηκε ότι είναι συνολικών διαστάσεων 16 Χ 12,50 μ., με πρόσβαση από δύο παράπλευρες εισόδους στο νάρθηκα. «Σε β’ φάση φαίνεται ότι προστέθηκε αψίδα στον ανατολικό τοίχο του νότιου κλίτους, και κτίστηκε ένα πρόσκτισμα σε επαφή με το βόρειο κλίτος, διαστ. 5 Χ 3,60 μ. Κατά τόπους στους τοίχους παρατηρούνται μαρμάρινα spolia», προσθέτει η ανακοίνωση, τονίζοντας ότι «σε όλες τις διαταραγμένες επιχώσεις υπήρχε έντονη παρουσία κεραμεικής των γεωμετρικών χρόνων».

Αεροφωτογραφία του Κτιρίου 2 του Μεσαίου Πλατώματος, από τα δυτικά (φωτ.: Κώστας Ξενικάκης).

Ως προ το συγκρότημα (Κτίριο 2) με τα τουλάχιστον 15 δωμάτια, που εντοπίστηκε ανατολικά της βασιλικής, οι έρευνες έδειξαν ότι «οι επιμήκεις εξωτερικοί τοίχοι του συγκροτήματος είναι ισχυροί με σχετικά μεγάλο πλάτος (γύρω στο ένα μέτρο)», γεγονός που κάνει τους ανασκαφείς να υποθέτουν ότι εξυπηρετούσε και αμυντικούς σκοπούς. «Μάλιστα, στο μέσον περίπου του μήκους του κτιρίου παρατηρείται ορθογώνιο έξαρμα πλ. 5,50 και μήκους 7 μ., που αναμφίβολα ταυτίζεται με προμαχώνα ή πύργο. Ισχυρή οχυρωματική κατασκευή («πύργος») αποκαλύφθηκε και στο νότιο άκρο του οικοδομικού συγκροτήματος», αναφέρει, μεταξύ άλλων, η ανακοίνωση.

Τέλος, στο νότιο πλάτωμα της βραχονησίδας, 23 μ. ψηλότερα από τη στάθμη της θάλασσας, παρατηρήθηκαν δεκάδες ορθογώνιοι χώροι, εν μέρει λαξευμένοι στο φυσικό βράχο, ορισμένοι από τους οποίους φαίνεται ότι ήταν ημιυπαίθριοι. Φέτος ερευνήθηκαν τέσσερις από αυτούς, ενώ η τελευταία περίοδος χρήσης του ενός εξ αυτών «τοποθετείται στην ύστερη αρχαιότητα αλλά υπάρχουν ενδείξεις και εδώ ότι η αρχική χρήση του χώρου ανάγεται σε παλαιότερη περίοδο. Μέσα στις σχισμές του φυσικού βράχου συλλέχτηκαν κεραμεική και εργαλεία από οψιανό της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου, ενώ από τις επιχώσεις προήλθε κεραμεική από το τέλος της Εποχής του Χαλκού έως και τη ρωμαϊκή. Λίγα θραύσματα πήλινων ειδωλίων των κλασικών χρόνων, καθώς και μικκύλα αγγεία, ίσως μαρτυρούν την παρουσία ενός ιερού σε άμεση γειτνίαση», πληροφορεί η ανακοίνωση.

Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, υπό την διεύθυνση του καθηγητή Αλεξάνδρου Μαζαράκη Αινιάνος και του διευθυντή της Εφορείας Δρ Δημήτρη Αθανασούλη. Εκτός από τους παραπάνω φορείς, τις έρευνες στηρίζουν η ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ο δήμος Κύθνου και ο χορηγός Αθανάσιος Μαρτίνος. Πολύτιμη υπήρξε η συμμετοχή των φοιτητών της αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας και άλλων πανεπιστημίων και των εθελοντών των σπηλαιολογικών συλλόγων «ΣΠΕΛΕΟ» και «ΧΕΙΡΩΝ».

Πηγές: http://www.in.gr/2018/09/04/culture/texni/simantika-eyrimata-stin-arxaia-poli-tis-kythnou/ - http://extras.ha.uth.gr/kythnos/index.php?page=home -https://greece.greekreporter.com/2018/09/04/greeces-new-archaeological-discovery-the-ancient-city-of-kythnos-photos/

Το πείραμα PADME ψάχνει την μυστηριώδη «σκοτεινή δύναμη». Scientists hunt mysterious 'dark force' to explain hidden realm of the cosmos

Οι φυσικοί λένε ότι η ύπαρξη πέμπτης δύναμης στη φύση θα προκαλούσε μια νέα επιστημονική επανάσταση. Physicists say a fifth force of nature would ‘completely change the paradigm’. Dark matter lurks around galaxies. Photograph: Alan Dyer/Getty Images/age fotostock RM

Οι σημερινές θεωρίες της φυσικής μπορούν να μας εξηγήσουν την συμπεριφορά μόνο του 5% του περιεχομένου του σύμπαντος – την γνωστή ύλη από την οποία αποτελούμαστε και μας περιβάλλει. Για το υπόλοιπο 23% (σκοτεινή ύλη) και 72%(σκοτεινή ενέργεια) έχουμε μαύρα μεσάνυχτα.

Η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης είναι απαραίτητη για δικαιολογηθεί το γεγονός ό,τι οι περιστρεφόμενοι γαλαξίες δεν διαλύονται, αφού η γνωστή ορατή ύλη δεν επαρκεί για την βαρυτική ισορροπία τους. Ο μόνος γνωστός τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρά η σκοτεινή ύλη με την γνωστή ύλη (και τον εαυτό της) είναι η βαρύτητα. Η έννοια της σκοτεινής ενέργειας εισήχθη για να εξηγηθεί ο επιταχυνόμενος ρυθμός της διαστολής του σύμπαντος.

Οι φυσικοί σήμερα γνωρίζουν ότι τα σωματίδια της γνωστής μας ύλης αλληλεπιδρούν διαμέσου τεσσάρων θεμελιωδών δυνάμεων: την βαρυτική, την ηλεκτρομαγνητική, την ασθενή πυρηνική και την ισχυρή πυρηνική.

Ίσως όμως να υπάρχουν κι άλλες δυνάμεις που δεν έχουν παρατηρηθεί μέχρι σήμερα, οι οποίες θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις αλληλεπιδράσεις της μυστηριώδους σκοτεινής ύλης.

The PADME experiment at Laboratori Nazionali di Frascati of INFN aims to search for the "Dark Photon" using positron on target collision at the DAFNE Beam Test Facility.

Αυτόν τον μήνα ο Mauro Raggi (φυσικός στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης) και οι συνεργάτες του θα ξεκινήσουν ένα πείραμα στο Εθνικό Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής, κοντά στην Ρώμη, το οποίο έχει σχεδιαστεί για την αναζήτηση μιας πιθανής πέμπτης δύναμης στην φύση. Το πείραμα ονομάζεται Padme (Positron Annihilation into Dark Matter Experiment) και θα καταγράψει αυτό που συμβαίνει όταν ένα διαμαντένιο πλακίδιο πάχους 0,1 χιλιοστών βομβαρδίζεται με ποζιτρόνια (ή αντι-ηλεκτρόνια), που είναι σωματίδια αντιύλης.

Καθώς τα ποζιτρόνια διεισδύουν στο εσωτερικό του στόχου αλληλεπιδρούν με τα ατομικά ηλεκτρόνια και εξαϋλώνονται δημιουργώντας δυο φωτόνια (τα φωτόνια είναι τα σωματίδια του φωτός και επιπλέον μεταφέρουν την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση). Αυτό γνωρίζουμε πως θα συμβεί σίγουρα, σύμφωνα με την γνωστή φυσική.

Αν όμως υπάρχει και μια πέμπτη δύναμη στη φύση, τότε υπάρχει η πιθανότητα να συμβεί και κάτι διαφορετικό. Αντί να παραχθούν δύο κοινά ορατά φωτόνια θα μπορούσε να παραχθεί ένα μόνο σωματίδιο, το επονομαζόμενο «σκοτεινό φωτόνιο». Αυτό το υποθετικό προς το παρόν σωματίδιο είναι ο φορέας μιας πέμπτης αλληλεπίδρασης, της σκοτεινής ηλεκτρομαγνητικής δύναμης.

Σε αντίθεση με τα κανονικά σωματίδια του φωτός, αν παραχθούν σκοτεινά φωτόνια τότε αυτά θα είναι αόρατα στον ανιχνευτή του πειράματος PADME. Ο εντοπισμός τους μπορεί να γίνει συγκρίνοντας την αρχική ενέργεια των ποζιτρονίων με την τελική ενέργεια των προϊόντων. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να υπολογιστεί και η μάζα των σκοτεινών φωτονίων.  Ενώ τα κανονικά φωτόνια έχουν μηδενική μάζα ηρεμίας, τα σκοτεινά φωτόνια μπορεί να έχουν μάζα 50 φορές μεγαλύτερη από τα ηλεκτρόνια. Το σκοτεινό φωτόνιο, αν υπάρχει, θα έχει μηδαμινή επίδραση στον κόσμο που ζούμε. Όμως αν μάθουμε την μάζα του και τα είδη των σωματιδίων στα οποία διασπάται, τότε θα κατανοήσουμε καλύτερα το μεγαλύτερο κομμάτι του σύμπαντος για το οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα.

Υπενθυμίζεται ότι και στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) στο CERN, έγιναν προσπάθειες ανίχνευσης των σκοτεινών φωτονίων οι οποίες απέτυχαν.

For this purpose, the main detector is a so-called calorimeter, i.e. a device able to measure the electromagnetic energy deposited with great precision, at the same time ensuring determination of the direction of the particles hitting it. In order to produce an optimal number of interactions that produce dark photons compared to the background constituted by events due to “normal” electromagnetic interaction, a positron beam must be directed, with great accuracy (as regards the direction of incidence and the point of impact) towards a target consisting of the electrons of the atoms of a very thin and light material: in our case the carbon of a synthetic diamond which in turn can be used as a detector. All the experimental equipment must be in a vacuum in order to minimize interactions with air molecules and a magnetic field must at the same time sweep the beam of positrons that have not produced annihilations away from the calorimeter and allow the events in which the positrons interact with the target producing only one photon by radiation (so-called “breaking” or Bremsstrahlung radiation) to be excluded. The magnetic field of the right intensity and with the large volume required for PADME is produced by a spare magnet made available by CERN in Geneva. PADME

Tο πείραμα PADME θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους, αλλά υπάρχουν σκέψεις για την μεταφορά της διάταξης στο Πανεπιστήμιο Cornell το 2021. Εκεί θα συνδεθεί με έναν ισχυρότερο επιταχυντή σωματιδίων σε σχέση μ’ αυτόν που υπάρχει στην Ιταλία, διευρύνοντας έτσι την αναζήτηση των σκοτεινών φωτονίων.

Κι άλλα εργαστήρια σε όλο τον κόσμο αναζητούν επίσης σκοτεινά φωτόνια. Σύμφωνα με τον Bryan McKinnon, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης που συμμετέχει στην αναζήτηση σκοτεινών φωτονίων με τον επιταχυντή Τhomas Jefferson στη Βιρτζίνια: «Το σκοτεινό φωτόνιο, αν υπάρχει, θα είναι μια πύλη που θα μας επιτρέψει να κοιτάξουμε στον σκοτεινό τομέα για να δούμε τι συμβαίνει».

Οι φυσικοί δεν γνωρίζουν πόσο πολύπλοκος είναι ο σκοτεινός τομέας. Μπορεί να μην υπάρχουν νέες δυνάμεις για να ανακαλύψουμε. Η ίδια η σκοτεινή ύλη μπορεί να αλληλεπιδρά μόνο με την βαρύτητα και να αποτελείται από ένα μόνο είδος σωματιδίου. Αλλά μπορεί να αποκαλυφθεί ένα πολύ πλουσιότερο βασίλειο, στο οποίο κυριαρχούν νέα είδη αόρατων σωματιδίων και δυνάμεων.

Από την ανακάλυψη του μποζονίου Higgs στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων το 2012, οι φυσικοί των σωματιδίων δεν παρουσίασαν άλλες μεγάλες ανακαλύψεις. Ωστόσο, η έλλειψη νέων ευρημάτων από μεγάλα εργαστήρια όπως το CERN, αύξησε τις προσπάθειες σε μικρότερα εργαστήρια για την πραγματοποίηση πολύ φιλόδοξων πειραμάτων με μικρότερο κόστος. Ποιες είναι οι πιθανότητες το πείραμα PADME να ανακαλύψει μια πέμπτη δύναμη; «Ψάχνουμε το σκοτάδι στην κυριολεξία»,  λέει ο Raggi. «Κι όταν το κάνεις έχεις τουλάχιστον μια πιθανότητα».

Πηγές: https://www.theguardian.com/science/2018/sep/03/scientists-hunt-for-dark-force-to-discover-what-the-universe-is-made-of – http://home.infn.it/en/media-outreach/news/3170-materia-oscura-padme-ai-blocchi-di-partenza-2 - https://physicsgg.me/2018/09/04/το-πείραμα-padme-ψάχνει-την-μυστηριώδη-σκ/