Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Παρασκευή 29 Μαΐου 2015

Κ.Π. Καβάφης, «Πάρθεν». C. P. Cavafy, "It was taken"

Νωπογραφία από άγνωστο καλλιτέχνη στην Εκκλησία της Μονής Moldoviţa απεικονίζει την άλωση της Κωνσταντινούπολης, 1537.

Aυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
για τ’ άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.

Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης
«Πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη».
Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,
«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κ’ είπε να πάψουν πια
«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη.

Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.

Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την κάρδιαν.
Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Painting by the Greek folk painter Theophilos Hatzimihail showing the battle inside the city, Constantine is visible on a white horse.

(Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993)

Ρομπότ με το «ένστικτο» της επιβίωσης. Robots that can adapt like animals

Τα «άτρωτα» ρομπότ των ειδικών έχουν έξι πόδια και το «ένστικτο» της επιβίωσης. Scientists have developed robots that use a trial-and-error algorithm to adapt to damage in under two minutes. A damaged hexapod. Photo credit: Antoine Cully / UPMC

Τα ρομπότ, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσαν μια μέρα να αντικαταστήσουν τους πυροσβέστες που βουτούν στις φλόγες, ή τους διασώστες με αποστολή σε επικίνδυνες και δύσβατες περιοχές. Στη λογική αυτή, επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Γουαϊόμινγκ στις ΗΠΑ και Πιέρ και Μαρί Κιουρί στο Παρίσι, ανέπτυξαν μηχανές ικανές να ανακάμπτουν από τα «τραύματά» τους, προκειμένου να είναι σε θέση να ολοκληρώνουν τις αποστολές τους παρά τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν στην πορεία.

Συγκεκριμένα δημιούργησαν μια σειρά από εξάποδα ρομπότ τα οποία συνεχίζουν να περπατούν ακόμα και αν χάσουν π.χ. τα δυο τους πόδια. Το μυστικό κρύβεται στον αλγόριθμο Trial and Error (δοκιμή και σφάλμα) το οποίο επιτρέπει στο ρομπότ να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες, αλλάζοντας τρόπο κίνησης.

Έμπνευση από τα ζώα, τεχνητή νοημοσύνη στα ρομπότ

Επιστήμονες ανέπτυξαν ρομπότ ικανά να προσαρμόζονται στα «τραύματά» τους και να συνεχίζουν την αποστολή τους. Using the Intelligent Trial and Error (IT&E) algorithm, robots, like animals, can quickly adapt to recover from damage. Most animals can find a compensatory behaviour after an injury. Without relying on predefined compensatory behaviours, they learn how to avoid behaviours that are painful or no longer effective. Photo credit: Michael Lloyd/The Oregon…

Όπως αναφέρουν με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature» οι ειδικοί εμπνεύστηκαν μια νέα γενιά «άτρωτων» ρομπότ τα οποία είναι ικανά να αποφασίζουν για την κίνησή τους, μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο τα ζώα προσαρμόζουν την κίνησή τους μετά από κάποιο ατύχημα, π.χ. οι σκύλοι με τρία πόδια.

«Όταν τραυματίζονται τα ζώα δεν ξεκινούν να μαθαίνουν από το μηδέν» αναφέρει ο κύριος συγγραφέας της μελέτης δρ Ζαν-Μπατίστ Μουρέ. «Αντίθετα ξέρουν πως πρέπει να συμπεριφερθούν χάρη στα ένστικτά τους. Τα ένστικτα αυτά τους επιτρέπουν να υιοθετούν διαφορετικές συμπεριφορές, να τις δοκιμάζουν και να εφαρμόζουν τέλος εκείνη που λειτουργεί καλύτερα για εκείνα. Δημιουργήσαμε λοιπόν ρομπότ τα οποία μπορούν να κάνουν το ίδιο».

Δοκιμές και λύσεις για επιβίωση

Τo «άτρωτo» ρομπότ σε πρώτη φάση χρησιμοποιεί ένα σύστημα προσομοίωσης μέσα από το οποίο δημιουργεί έναν λεπτομερή χάρτη του χώρου στον οποίο κινείται Ο χάρτης αυτός αντιπροσωπεύει τα «ένστικτα» του ρομπότ γύρω από τις διαφορετικές συμπεριφορές που θα μπορούσε να υιοθετήσει εντός του συγκεκριμένου χώρου.

Αν το ρομπότ «τραυματιστεί», τότε με την βοήθεια των συγκεκριμένων ενστίκτων τίθεται σε λειτουργία o αλγόριθμος εκμάθησης Trial and Error, ο οποίος αρχίζει να κάνει δοκιμές ώστε να διαπιστώσει γρήγορα ποια συμπεριφορά οδηγεί στην ομαλότερη λειτουργία του παρά τις βλάβες που έχει υποστεί.

«Μόλις “τραυματιστεί” το ρομπότ γίνεται κάτι σαν... επιστήμονας. Εχει ήδη κάποιες προσδοκίες ως προς τις διαφορετικές συμπεριφορές που θα μπορούσε να υιοθετήσει και πώς αυτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ομαλή λειτουργία του, πρέπει όμως να τις δοκιμάσει» αναφέρει από την πλευρά του η δρ Αντουάν Κιλί, ένας εκ των συγγραφέων.

«Το ρομπότ δηλαδή, καλείται να διαπιστώσει ποιες συμπεριφορές είναι αποδοτικές στην πραγματικότητα, λαμβάνοντας υπόψη τις βλάβες που έχει υποστεί. Η κάθε συμπεριφορά ξεχωριστά αποτελεί ένα πείραμα. Αν μια από αυτές δεν λειτουργήσει, τότε το ρομπότ έχει τη νοημοσύνη να τη διαγράψει και να περάσει στην επόμενη. Για παράδειγμα, μπορεί να δοκιμάσει να περπατήσει ρίχνοντας το βάρος στα πίσω πόδια του, όμως αν αυτό δεν πάει καλά τότε ενδεχομένως να δοκιμάσει να ρίξει το βάρος του στα μπροστινά του πόδια» προσθέτει η ειδικός.

Στόχος των επιστημόνων είναι η δημιουργία ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη, τα οποία θα είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν καταστάσεις και να υπερπηδούν προβλήματα που μπορεί να προκύψουν κατά την διάρκεια των αποστολών τους και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε τεχνικές τους βλάβες.

Το Σινά πύλη εξόδου του ανθρώπου από την Αφρική. Modern humans migrated out of Africa via Egypt, suggests genetic study

Από το Σινά και όχι από την ρηχή θάλλασα ανάμεσα σε Αιθιοπία και Μέση Ανατολή φαίνεται ότι ξεκίνησαν το ταξίδι τους από την Αφρική οι πρόγονοι μας. 225 human genome sequences from Ethiopians and Egyptians point to a Northern exit out of Africa as the most likely route by the ancestors of all Eurasians. Credit: Luca Pagani

Η κρατούσα θεωρία υποδεικνύει ως σημείο εξόδου των πρώτων ανθρώπων από την Αφρική προς την Ασία και στην συνέχεια τον υπόλοιπο πλανήτη μια ρηχή θάλασσα στην Αιθιοπία. Μια νέα μελέτη υποδεικνύει νέα... πύλη εξόδου και πιο συγκεκριμένα τη χερσόνησο του Σινά.

Η ανάλυση

Δορυφορική φωτογραφία της χερσονήσου του Σινά. Southeastern Meditteranean panorama viewed from Space Shuttle STS040. In this panorama view of the Southeastern Mediterranean (28.0N, 34.0E), the Sinai Peninsula dominates this north looking oblique view. Lying between two great continents, historic Sinai separates Africa from Asia. The Great Rift Fault originates in southern Turkey, through the Jordan River Valley, and the Gulf of Aqaba, the Red Sea and then into east Africa. The atmospheric haze seen throughout is thought to be wind borne atmospheric dust.

Οι πρόγονοί μας μετανάστευσαν από την Αφρική προς την Ευρώπη και την Ευρασία ακολουθώντας μια βόρεια διαδρομή κυρίως μέσω της Αιγύπτου και της χερσονήσου του Σινά, σύμφωνα με μια νέα βρετανική γενετική έρευνα. Η μελέτη φαίνεται να αποδυναμώνει το εναλλακτικό σενάριο που έχει προταθεί, για μια πιο νότια διαδρομή εξόδου από την «μαύρη ήπειρο» μέσω της Αιθιοπίας και της Αραβικής χερσονήσου, διασχίζοντας την ρηχή θάλασσα μεταξύ Αφρικής και Αραβίας.

Ερευνητές, με επικεφαλής τον δρ. Λούκα Παγκάνι του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ και του Ινστιτούτου Γενετικής Wellcome Trust Sanger ανέλυσαν το DNA 225 σύγχρονων ανθρώπων από την Αίγυπτο και την Αιθιοπία. Στη συνέχεια, έκαναν περαιτέρω συγκριτική γενετική ανάλυση με DNA σύγχρονων Ευρωπαίων και Ασιατών.

Τα συμπεράσματα

Νέα ευρήματα ανατρέπουν την θεωρία ότι η μετανάστευση ξεκίνησε από την Αιθιοπία. For years it was believed that Ethiopia was the last stop before humans spread across the rest of the world. Although scientists are confident that all modern human populations can trace their ancestry back to Africa, the route taken out of Africa is still unclear. New genomic analyses of people currently living in Ethiopia and Egypt indicate that Egypt was the major gateway out of Africa and that migration followed a northern rather than a southern route. The findings add a crucial piece of information to help investigators reconstruct humans' evolutionary past.

Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Αίγυπτος υπήρξε η πιθανότερη δίοδος καθ' οδόν προς την Ευρώπη και την Ευρασία. Η Αίγυπτος εκτιμάται ότι ήταν η τελευταία «στάση» των προγόνων μας κατά την μετανάστευσή τους προς τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν είναι τυχαίο, κατά τους γενετιστές, ότι οι σύγχρονοι Αιγύπτιοι έχουν περισσότερες γενετικές ομοιότητες με τους σύγχρονους Ευρασιάτες από ό,τι οι σύγχρονοι Αιθίοπες.

Οι νέες γενετικές ενδείξεις υπέρ της βόρειας μεταναστευτικής διαδρομής συνάδουν με άλλα στοιχεία, όπως την πρόσφατη ανακάλυψη στο Ισραήλ απολιθωμάτων ανθρώπων που χρονολογούνται προ 55.000 ετών.

Ο σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens) εκτιμάται ότι εμφανίσθηκε στην Αφρική, νότια της Σαχάρας, πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Οι επιστήμονες θεωρούν σίγουρο ότι όλοι οι σημερινοί άνθρωποι, οπουδήποτε στον κόσμο, προέρχονται από εκείνους τους αφρικανούς προγόνους μας, όμως παραμένει αμφισβητούμενη η διαδρομή που ακολούθησαν κατά την μεγάλη έξοδό τους.

Το πότε άρχισε αυτή η μαζική μετανάστευση, είναι επίσης αβέβαιο. Πιθανότερο θεωρείται ότι συνέβη πριν από 60.000 έως 70.000 χρόνια, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί η αρχή να έγινε ακόμη και πριν από 130.000 χρόνια, ενώ ακολούθησαν διαδοχικά κύματα «μεταναστών». Ορισμένοι πρόγονοί μας είναι πιθανό ότι ακολούθησαν και τη νότια διαδρομή, αλλά μάλλον δεν κατάφεραν να πάνε πέρα από την Αραβία. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «American Journal of Human Genetics».

Πηγή: Pagani L et al. Tracing the route of modern humans out of Africa using 225 human genome sequences from Ethiopians and EgyptiansAmerican Journal of Human Genetics, 2015 DOI:10.1016/j.ajhg.2015.04.019.

Θεραπεία φωτός για την αμνησία. Scientists retrieve lost memories using optogenetics

Επαναστατική οπτογενετική τεχνική επαναφέρει χαμένες μνήμες. Researchers have found that memories that have been 'lost' as a result of amnesia can be recalled by activating brain cells with light. They reactivated memories that could not otherwise be retrieved, using a technology known as optogenetics. Credit: Illustration by Christine Daniloff/MIT

Ιάπωνες και Αμερικανοί νευροεπιστήμονες κατάφεραν να επαναφέρουν στον εγκέφαλο ποντικιών, μνήμες που φαίνονταν οριστικά χαμένες λόγω σοβαρής αμνησίας. Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια επαναστατική τεχνική στην οποία εξέθεσαν νευρώνες σε φως το οποίο ενεργοποίησε τον μηχανισμό της μνήμης επαναφέροντας αναμνήσεις. Το επίτευγμα μπορεί μελλοντικά να βοηθήσει στη θεραπεία ανθρώπων με ανάλογα προβλήματα απώλειας μνήμης.

Η τεχνική

During memory encoding, some cells (engram cells, red) are recruited giving rise to new connections or activating preexisting ones (dashed red line). Immediately after encoding the process of memory consolidation allows the development of new connections (thick red line).

Ερευνητές του ιαπωνικού Ινστιτούτου Επιστημών του Εγκεφάλου RIKEN και του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Σουσούμου Τονεγκάβα έδωσαν στα πειραματόζωα ένα φάρμακο, το οποίο τα εμπόδισε να δημιουργήσουν μνήμες για ένα γεγονός που τους προκαλούσε φόβο. Όταν όμως, στη συνέχεια, οι επιστήμονες ενεργοποίησαν με φως εκείνους τους νευρώνες που σχηματίζουν τις μνήμες, τότε οι τελευταίες επανήλθαν.

Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, σε μερικές τουλάχιστον περιπτώσεις αμνησίας, οι αναμνήσεις μπορεί να μην έχουν διαγραφεί οριστικά, απλώς ο εγκέφαλος αδυνατεί να τις ανακαλέσει και έτσι να τις ξαναθυμηθεί. Η νέα οπτογενετική τεχνική δίνει «φωτεινή» χείρα βοηθείας στον εγκέφαλο, ώστε να κάνει την ανάκληση της ανάμνησης. Αν η μέθοδος επιβεβαιωθεί και στους ανθρώπους, τότε θα ανοίξει παράθυρο ελπίδας για όσους πάσχουν από αμνησία, π.χ. λόγω τραύματος στον εγκέφαλο, νόσου Αλτσχάιμερ ή άλλης νευροεκφυλιστικής διαταραχής.

Ο ιός

In their naïve, unlearned state, mice have not gained a context-specific engram. Scientists trained the mice to associate a mild shock with an environment, causing a 'freezing' behaviour. In the amnesia state, the mice do not have freezing behavior in the fearful context, but can have freezing behavior if directly activated.

Το «μυστικό» της νέας ελπιδοφόρας τεχνικής συνίσταται στην εισαγωγή -μέσω ενός αβλαβούς ιού- γονιδίων στα εγκεφαλικά κύτταρα (νευρώνες), έτσι ώστε αυτά να παράγουν πλέον μια φωτοευαίσθητη πρωτεΐνη, η οποία κάνει τα κύτταρα να ενεργοποιούνται υπό την επίδραση του φωτός.

Οι ερευνητές έκαναν ήπιο ηλεκτροσόκ στα πειραματόζωα, ώστε να τους δημιουργήσουν μια ανάμνηση φόβου σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Όταν τα ποντίκια επέστρεφαν στον ίδιο χώρο, ακόμη και χωρίς επανάληψη του ηλεκτροσόκ, πάγωναν από τον φόβο τους λόγω της ανάμνησης.

Όταν όμως οι επιστήμονες έδωσαν στα ποντίκια μια χημική ουσία που μπλόκαρε τον σχηματισμό αναμνήσεων στους νευρώνες, τότε τα ζώα δεν θυμούνταν το ηλεκτροσόκ και έτσι δεν φοβούνταν πια τον χώρο όπου αυτό είχε λάβει χώρα. Ο φόβος (και η μνήμη του) τελικά επανήλθε, όταν μέσω του φωτός ενεργοποιήθηκαν οι αντίστοιχοι νευρώνες, που είχαν «αποθηκεύσει» το εκφοβιστικό συμβάν. Το επίτευγμα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Πηγή: Tomás J. Ryan, Dheeraj S. Roy, Michele Pignatelli, Autumn Arons, and Susumu Tonegawa. Engram cells retain memory under retrograde amnesiaScience, 29 May 2015: 1007-1013 DOI:10.1126/science.aaa5542.

Μαύρη σοκολάτα και πράσινο τσάι ενισχύουν τη συγκέντρωση. Dark chocolate and green tea is the perfect concentration combination

David Comba Adamson, Five o'Clock Tea. Ευεργετική είναι για τη συγκέντρωση και την καρδιά η μαύρη σοκολάτα εμπλουτισμένη με το αμινοξύ του πράσινου τσαγιού L-θεανίνη, κατά τους ειδικούς. A new study, the first of its kind, has found that dark chocolate and green tea could be the ideal combination to tackle that mid-afternoon slump.

Ένα κομματάκι μαύρη σοκολάτα με... πράσινο τσάι θα μπορούσε να μας προσφέρει την τονωτική «ένεση» ενέργειας που αναζητούμε κυρίως κατά τις απογευματινές ώρες, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Αριζόνας, με τη βοήθεια ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος (EEG), εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα συνολικά 122 ατόμων ηλικίας 18-25 ετών, που είχαν καταναλώσει σοκολάτα με διαφορετικά επίπεδα ως προς την περιεκτικότητά της σε κακάο.

Αρχικά είδαν ότι όσοι είχαν καταναλώσει μαύρη σοκολάτα με 60% κακάο εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα εγρήγορσης και συγκέντρωσης, όπως επίσης και αυξημένη αρτηριακή πίεση, συγκριτικά με τους υπόλοιπους που είχαν καταναλώσει άλλα είδη σοκολάτας.

Στη συνέχεια, δοκιμάζοντας διάφορους συνδυασμούς, διαπίστωσαν ότι την αρτηριακή πίεση «έριχνε» ο συνδυασμός της μαύρης σοκολάτας και της L-θεανίνης - ένα αμινοξύ που συναντάται σε υψηλή περιεκτικότητα στο πράσινο τσάι.

Μαυροπράσινη ενέργεια

Chocolate with more than 60pc cacao content is classed as dark chocolate. Photo: FRESHFOODIMAGES.COM

«Τα ευρήματα αυτά είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Η μαύρη σοκολάτα φάνηκε να ενεργοποιεί τον εγκέφαλο με έναν πραγματικά μοναδικό τρόπο» εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης και καθηγητής Ψυχολογίας Λάρι Στίβενς. «Η κατανάλωσή της ενισχύει τη δυνατότητα της συγκέντρωσης και της προσοχής μας. Πολλοί από εμάς, και κυρίως οι μαθητές και οι φοιτητές, νιώθουμε λίγο "θολωμένοι" λίγο μετά το μεσημέρι. Καταναλώνοντας μαύρη σοκολάτα με υψηλή περιεκτικότητα σε κακάο θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε την προσοχή μας».

«Από την άλλη πλευρά, η L-θεανίνη είναι πραγματικά φοβερή καθώς μειώνει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και οδηγεί στην παραγωγή των λεγόμενων κυμάτων άλφα, φέρνοντας τον εγκέφαλο σε κατάσταση ηρεμίας» προσθέτει ο ειδικός.

Οι ερευνητές σκέφτηκαν ότι αν η σοκολάτα αυξάνει την αρτηριακή πίεση και η L-θεανίνη τη μειώνει, τότε ενδεχομένως ο συνδυασμός των δύο να μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου προϊόντος που να προστατεύει την καρδιά και ταυτόχρονα να ενισχύει τα επίπεδα της προσοχής, χωρίς να οδηγεί σε υπερένταση.

Όπως αναφέρουν με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «NeuroRegulation», πρόκειται για την πρώτη μελέτη η οποία εξετάζει την επίδραση της σοκολάτας στη συγκέντρωση όσων την καταναλώνουν.

Πράσινο τσάι παντού!

Edward Cucuel, Tea in the Park. This is an impressionist painting depicting what was really fashionable back in the days of Edward Cucuel, long walks in the park, the joy of admiring the nature and the afternoon tea custom  highly enjoyed by society elites.

Τον τελευταίο καιρό μια «πράσινη» μόδα έχει κατακτήσει τον κόσμο. Ο  λόγος για το Matcha, που δεν είναι άλλο από το είδος του πράσινου τσαγιού που καλλιεργείται στην Ιαπωνία και το οποίο έχει πλέον ξεπεράσει το στάδιο του αφεψήματος και έχει μπει για τα καλά στις δημιουργίες μεγάλων σεφ ζαχαροπλαστικής, μπαρίστας και μπάρμεν. Πρωτότυπα γλυκά, παγωτά, ροφήματα και κοκτέιλ αποκτούν ένα πράσινο χρώμα... φρεσκάδας και την απαλή γεύση και το άρωμα του πράσινου τσαγιού.