Βρίσκονται
στην Πορτογαλία και έχουν ηλικία έξι χιλιάδων ετών. Photographs of the
megalithic cluster of Carregal do Sal: a) Dolmen da Orca, a typical dolmenic
structure in western Iberia; b) view of the passage and entrance while standing
within the dolmen’s chamber: the ‘window of visibility’; c) Orca de Santo Tisco,
a dolmen with a much smaller passage or corridor. Click the montage for a
larger version. Image credit: F. Silva
Προϊστορικοί
τάφοι στην Πορτογαλία, ηλικίας περίπου 6.000 ετών, πιθανότατα είχαν διπλή
λειτουργία και ως ένα είδος μυητικών «τηλεσκόπιων» χωρίς φακό, σύμφωνα με τους
επιστήμονες που έκαναν τις σχετικές μελέτες.
Το
τελετουργικό
The view towards
the east from the Carregal do Sal megalithic cluster, at dawn at the end of
April around 4,000 BCE, as reconstructed using a Digital Elevation Model and
Stellarium. Aldebaran, the last star to rise before the Sun, is rising directly
above Serra da Estrela, the “mountain range of the star.” Image credit: F.
Silva
Ομάδα
επιστημόνων, με επικεφαλής τον πορτογαλικής καταγωγής δρ. Φάμπιο Σίλβα του
Πανεπιστημίου της Ουαλίας Trinity Saint
David, έκαναν τη
σχετική ανακοίνωση στο συνέδριο Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας
που διεξάγεται στο Νότιγχαμ.
Οι
επιστήμονες πιστεύουν ότι οι σκοτεινοί στενοί είσοδοι που οδηγούσαν στους
υπόγειους νεολιθικούς τάφους, βοηθούσαν τους ανθρώπους εκείνης της εποχής -στο
πλαίσιο κάποιου μυητικού τελετουργικού- να στρέφουν το βλέμμα τους στον ουρανό
και να βλέπουν, την αυγή προς το τέλος Απριλίου ή τις αρχές Μαΐου, την εμφάνιση
του λαμπρού άστρου Αλδεβαράν, του πιο φωτεινού στον αστερισμό του Ταύρου.
«Φανταστείτε ένα νεαρό αγόρι που υποχρεωνόταν
να περάσει όλη τη νύχτα σε αυτό το διάδρομο του τάφου, πιθανώς τρομαγμένο μέχρι
θανάτου, και το πρωί μπορούσε να δει το εν λόγω άστρο να ανατέλει, αρκετές
μέρες προτού μπορέσει να το δει η υπόλοιπη φυλή του. Κάτι τέτοιο θα ήταν ένα
είδους μυστική γνώση» ανέφερε ο Σίλβα.
Οι
διάδρομοι
The passage tomb at
Newgrange in Country Meath, Ireland. CREDIT: ALAMY
Παρόμοιοι
πανάρχαιοι τάφοι με στενές και μακριές εισόδους έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά μέρη
της Δυτικής Ευρώπης, από την Πορτογαλία έως τη Σκανδιναβία. Το ερώτημα είναι
κατά πόσο πολλοί από αυτούς λειτουργούσαν και ως αστρονομικά παρατηρητήρια,
χιλιάδες χρόνια πριν την εφεύρεση του τηλεσκοπίου.
Οι
αρχαιοαστρονόμοι θεωρούν πολύ πιθανό ότι αυτοί οι διάδρομοι χρησιμοποιούνταν
για τον πρόωρο εντοπισμό άστρων, όταν ακόμη τα αυτά ήσαν πολύ αχνά. Η
βελτιωμένη όραση οφείλεται στο ότι όταν κανείς κοιτάζει προς τα έξω μέσα από
ένα σκοτεινό άνοιγμα, μπορεί να δει καλύτερα κάτι στον ουρανό. Αυτό θα επέτρεπε
στους ανθρώπους να διακρίνουν πρώτοι κάποια άστρα, όταν αυτά πρωτοεμφανίζονταν
μέσα στο έτος, ενώ έως τότε ήσαν κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα.
Πολλές
αρχαίες κοινωνίες ρύθμιζαν διάφορες δραστηριότητές τους, από τις γεωργικές
καλλιέργειες ως τις μεταναστεύσεις με τα κοπάδια τους, με βάση ορισμένα
αστρονομικά συμβάντα, ιδίως την εμφάνιση συγκεκριμένων άστρων στον ουρανό όπως
ο Αλδεβαράν. Σύμφωνα με τον Σίλβα, η αστροπαρατήρηση συνδυαζόταν με την τελετή
μύησης των εφήβων, οι οποίοι έπρεπε να περάσουν τη νύχτα τους έξω από ένα τάφο.
Υποτίθεται πως ήταν οι πρόγονοι εκείνοι που «χάριζαν» το προνόμιο της
παρατήρησης του άστρου. Η σχέση αρχαίων μνημείων και αστρονομίας είναι
πολύπλοκη και φαίνεται, μεταξύ άλλων, να αφορά διάσημα μνημεία όπως το
Στόουνχετζ και οι πυραμίδες.
