Το ιστολόγιο "Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία" είναι ένας διαδικτυακός τόπος που αφιερώνεται στην προώθηση και ανάδειξη της τέχνης, της επιστήμης και της φιλολογίας. Ο συντάκτης του ιστολογίου, Κωνσταντίνος Βακουφτσής, μοιράζεται με τους αναγνώστες του τις σκέψεις του, τις αναλύσεις του και την αγάπη του για τον πολιτισμό, το σύμπαν και τη λογοτεχνία.
Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.
Edward Hopper, A
Woman in the Sun, 1961. Και
μεταφέρουν σε ένα πρόσφατο φιλμ όλη την γλυκόπικρη σαγήνη του πολύ αγαπημένου
Αμερικανού ζωγράφου.
Στο
πρωτότυπο έργο του Gustav Deutsch "Shirley:
Visions of Reality", 13 πίνακες του δημοφιλούς, γλυκόπικρου ζωγράφου
Εdward Hopper, παίρνουν ζωή και διηγούνται την ζωή μιας γυναίκας, της οποίας οι
σκέψεις, οι ονειροπολήσεις και τα συναισθήματα, μας επιτρέπουν να ρίξουμε μια
λοξή ματιά σε μια περίοδο της Αμερικανικής ιστορίας.
13 of Edward Hopper's paintings are brought alive by
the film, telling the story of a woman, whose thoughts, emotions and
contemplations let us observe an era in American history.
Για
πρώτη φορά θα υπάρξουν πραγματικές εικόνες του ορίζοντα των γεγονότων μιας
μελανής οπής. An MIT-led team of scientists has developed a new
algorithm – named the CHIRP (Continuous High-resolution Image Reconstruction
using Patch priors) — that could help astrophysicists take the first-ever image
of a black hole. An artist’s impression of the disc of material around
Sagittarius A*. Image credit: L. Calçada / ESO.
Οι
επιτελείς του προγράμματος Event
Horizon Telescope (Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων) υποστηρίζουν ότι στις
αρχές του 2017 θα καταφέρουν να καταγράψουν σε φωτογραφίες τον ορίζοντα των
γεγονότων μιας μελανής οπής. Αν τα καταφέρουν θα είναι η πρώτη φορά που θα
έχουμε πραγματικές εικόνες από το περιβάλλον μιας μαύρης τρύπας.
Ο
«μαύρος» ορίζοντας
An artist's drawing
a black hole named Cygnus X-1. It formed when a large star caved in. This black
hole pulls matter from the blue star beside it. Image: M.Weiss/NASA/CXC
Σύμφωνα
με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, ο ορίζοντας των γεγονότων είναι το σημείο
στον χωροχρόνο εντός του οποίου τα γεγονότα δεν μπορούν να επηρεάσουν τον
παρατηρητή, καθώς η βαρύτητα ισοδυναμεί με καμπύλωση του χωροχρόνου. Με απλά
λόγια είναι το «σημείο χωρίς επιστροφή», δηλαδή το σημείο στο οποίο η βαρυτική
έλξη γίνεται τόσο δυνατή, ώστε κάθε διαφυγή να είναι αδύνατη.
Το
πρόγραμμα
The ALMA telescope
array is one of many groups involved with the Event Horizon Telescope project
which hopes to image black holes. Image credit:European Southern Observatory (ESO) |
CC BY 4.0
Το
EventHorizonTelescope είναι ένα δίκτυο εννέα ραδιοτηλεσκοπίων
που είναι εγκατεστημένα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Οι παρατηρήσεις των
τηλεσκοπίων και η επεξεργασία τους με ένα λογισμικό που βασίζεται σε ένα νέο
αλγόριθμο θα βοηθήσουν στην οπτική αποτύπωση του ορίζοντα των γεγονότων του
Τοξότη Α*, της μελανής οπής που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία μας. Οι
ερευνητές εκτιμούν ότι η εικόνα του ορίζοντα των γεγονότων της μαύρης τρύπας θα
μοιάζει με μια μεγάλη ημισέληνο. Οι ερευνητές θα παρουσιάσουν την τεχνολογία με
την οποία θα επιχειρήσουν να καταγράψουν τις εικόνες του ορίζοντα των γεγονότων
σε συνέδριο πληροφορικής που θα γίνει σε λίγες εβδομάδες.
Τα μαλλιά των
μελανών οπών
Example CHIRP reconstruction
of a black hole image with the Event Horizon Telescope (EHT). The left image
shows a numerical simulation of the black hole in M87, and the center image
shows how this simulated image would appear to a conventional telescope that
was even larger than the Earth. The EHT only samples a small number of spatial
frequencies, shown as the blue dots in the next panel. The right-most image
shows a reconstructed image with CHIRP using only synthetic observations with
the EHT. Image: Jason Dexter, Monika Moscibrodzka, and Hotaka Shiokawa
Στις
αρχές του 2016 ο διάσημος αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ παρουσίασε μια νέα θεωρία
για τις μαύρες τρύπες στη μελέτη των οποίων έχει αφιερώσει ουσιαστικά την ζωή
του. Ο Χόκινγκ ανέπτυξε την νέα θεωρία σε συνεργασία με τον φυσικό Μάλκολμ Πέρι
από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και τον φυσικό Άντριου Στρόμινγκερ από το
Χάρβαρντ. Οι τρεις ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι πληροφορίες που υπάρχουν στην
ύλη που εισέρχεται σε μια μαύρη τρύπα δεν καταστρέφονται μαζί με αυτή αλλά
αποσπώνται και αποθηκεύονται σε εξωτικές κοσμικές δομές στον ορίζοντα των
γεγονότων, το αόρατο σύνορο το οποίο περιβάλλει κάθε μαύρη τρύπα στο Σύμπαν και
εμποδίζει το φως να ξεφύγει. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πληροφορίες που
εισέρχονται στις μελανές οπές αποθηκεύονται σε μια κοσμική δομή την οποία
ονομάζουν «μαλακά μαλλιά».
Σύμφωνα
με τον Χόκινγκ και τους συνεργάτες του αυτά τα… μαλλιά αποτελούνται από φωτόνια
και βαρυτόνια. Τα βαρυτόνια είναι υποθετικά στοιχειώδη σωματίδια φορείς της
βαρυτικής αλληλεπίδρασης. Όπως αναφέρουν οι τρεις επιστήμονες όταν η ύλη
εισέρχεται σε μια μελανή οπή οι πληροφορίες τους «απογυμνώνονται» από αυτή και…
πιάνονται στα «μαλακά μαλλιά» που βρίσκονται στον ορίζοντα των γεγονότων. Η
θεωρία τους δημοσιεύεται στο νέο τεύχος της επιθεώρησης «Physical Review
Letters» με τον Χόκινγκ να αναφέρει ότι δεν αποκλείεται οι μαύρες τρύπες να
αποτελούν πύλες επικοινωνίας με άλλα σύμπαντα
Απρόσμενη
ανακάλυψη διεθνούς ερευνητικής ομάδας. A species of
tropical fish has been shown to be able to distinguish between human faces. It
is the first time fish have demonstrated this ability. An archerfish in its
aquarium at a laboratory in Oxford. Credit: University of Oxford
Eπιστήμονες από τη Βρετανία και την
Αυστραλία ανακάλυψαν ότι ακόμη και τα ψάρια έχουν την ικανότητα να ξεχωρίζουν
τα ανθρώπινα πρόσωπα.
Κατόρθωμα
Oxford University
shows an archerfish spitting in its aquarium at a laboratory in Oxford. Credit:
University of Oxford
Ομάδα
ερευνητών από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και της Κουίνσλαντ, με επικεφαλής τη
δρ. Κέιτ Νιούπορτ του Τμήματος Ζωολογίας
πειραματίστηκαν με το τροπικό ψάρι-τοξότης, γνωστό και ως
«ψάρι-νεροπίστολο» επειδή «φτύνει» νερό από το στόμα του για να πιάσει τη λεία
του (π.χ. έντομα) στον αέρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Οι
επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το εν λόγω ψάρι μαθαίνει να αναγνωρίζει πρόσωπα και
μάλιστα με μεγάλο βαθμό ακριβείας, ένα εντυπωσιακό κατόρθωμα, που προϋποθέτει
εξελιγμένες οπτικές ικανότητες. «Η
ικανότητα να διακρίνεις ανάμεσα σε έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπινων προσώπων είναι
ένα πολύ δύσκολο έργο, επειδή όλα τα πρόσωπα μοιράζονται τα ίδια βασικά
χαρακτηριστικά», δήλωσε η κ. Νιούπορτ.
Έκπληξη
In the first
experiment (A), the fish were shown colorful pictures of human faces, and in
the second experiment (B), the faces had certain features removed. (Image: C. Newport et al., 2016)
Οι
επιστήμονες υπέθεταν ότι μόνο εξελιγμένα ζώα, όπως οι πίθηκοι, θα είχαν αυτήν
την ικανότητα αναγνώρισης, αλλά εξεπλάγησαν που και ένα ψάρι με μικρότερο και
απλούστερο εγκέφαλο (δεν διαθέτει νεοφλοιό), τα καταφέρνει εξίσου καλά. Στο
παρελθόν είχαν διαπιστώσει ικανότητες αναγνώρισης προσώπων και στα πουλιά, μόνο
που ο εγκέφαλος των τελευταίων διαθέτει τον εξελιγμένο νεοφλοιό.
The research, carried
out by a team of scientists from the University of Oxford (UK) and the
University of Queensland (Australia), found that archerfish were able to learn
and recognize faces with a high degree of accuracy – an impressive feat, given
this task requires sophisticated visual recognition capabilities. Credit:
University of Oxford
Τα
πειράματα που έγιναν σε ενυδρείο, με τη βοήθεια μίας οθόνης υπολογιστή πάνω από
το νερό, όπου εμφανίζονταν διαφορετικά πρόσωπα, έδειξαν ότι το ψάρι-τοξότης
είναι σε θέση να ξεχωρίσει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ανθρώπου ανάμεσα σε 44 νέα
πρόσωπα. Η ακρίβεια αναγνώρισης κυμάνθηκε από 81% έως 86%. Όσον αφορά τον τρόπο
που το ψάρι έκανε την αναγνώριση, ήταν απλός: «Έφτυνε» νερό πάνω του! Η
ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Scientific
Reports».
Πηγή: Discrimination
of human faces by archerfish (Toxotes chatareus), Scientific Reports,DOI: 10.1038/srep27523
Κορυφαίο
επίτευγμα: Σχεδόν τέλεια ελεύθερη πτώση αντικειμένου στο διάστημα. The
first results from the LISA Pathfinder mission demonstrate that two test masses
can be put in free fall with a relative acceleration sufficiently free of noise
to meet the requirements needed for space-based gravitational-wave detection.
An artist’s conception of the LISA Pathfinder spacecraft in orbit at Lagrange
Point 1. Photovoltaic solar cells on the top of the spacecraft provide power.
Micronewton thrusters can be seen on the sides of the spacecraft. The test
masses and laser interferometer readout system are located inside the
spacecraft. Credit: ESA
Οι
επιστήμονες της αποστολής LISA Pathfinder του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος
(ESA) ανακοίνωσαν ότι το πείραμά τους ξεπέρασε τις προσδοκίες τους, πετυχαίνοντας
τη σχεδόν τέλεια ελεύθερη πτώση ενός αντικειμένου στο διάστημα.
Κανένα
άλλο ανθρώπινο κατασκεύασμα δεν έχει ποτέ «βιώσει» κάτι ανάλογο, όπως ανέφεραν
οι επιστήμονες, οι οποίοι παρουσίασαν τα αποτελέσματα των πρώτων δύο μηνών της
πειραματικής αποστολής. Όπως είπαν, ανοίγει πλέον με ασφάλεια ο δρόμος για την
κανονική αποστολή LISA.
Η
αποστολή του δορυφόρου LISA Pathfinder, ο οποίος εκτοξεύθηκε στις 3 Δεκεμβρίου
2015, δεν αποτελεί παρά ένα κρίσιμο αλλά αναγκαίο τεστ σε μικρή κλίμακα για τον
έλεγχο της τεχνολογίας, που θα χρησιμοποιηθεί σε πολύ μεγάλη πλέον κλίμακα στη
μελλοντική αποστολή του παρατηρητηρίου LISA (Laser Interferometer Space
Antenna), η οποία θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει τα βαρυτικά κύματα στο διάστημα.
Για
να ανιχνευθούν βαρυτικά κύματα, ο κύβος στο εσωτερικό του δορυφόρου πρέπει να
είναι πλήρως απομονωμένος από κάθε άλλη επιρροή. Πράγμα που οι επιστήμονες, οι
οποίοι έκαναν και τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό φυσικής «Physical Review Letters», ανακοίνωσαν ότι το πέτυχαν όχι
ακριβώς στην εντέλεια, αλλά πάντως δεκάδες χιλιάδες φορές καλύτερα από κάθε
προηγούμενο πείραμα ελεύθερης πτώσης.
Στην
τωρινή φάση, ο δορυφόρος φέρει στο εσωτερικό του δύο πανομοιότυπους κύβους
βάρους δύο κιλών ο καθένας και με πλευρά 46 χιλιοστών, από κράμα χρυσού και
πλατίνας, οι οποίοι αιωρούνται στο κενό στο εσωτερικό της διαστημοσυσκευής
Pathfinder, τελείως ελεύθεροι από κάθε άλλη δύναμη πέρα από τη βαρύτητα.
Οι
δύο κύβοι στο εσωτερικό του Pathfinder βρίσκονται σε απόσταση 38 εκατοστών
μεταξύ τους, ενώ παρακολουθούνται συνεχώς μέσω ενός συμβολόμετρου λέιζερ, το
οποίο καταγράφει την παραμικρή επίδραση εξωτερικής δύναμης που δέχονται και άρα
την τυχόν απόκλιση από τη θέση τους. Οι κύβοι, όπως απέδειξε το πείραμα, είναι
σχεδόν τελείως ακίνητοι μεταξύ τους και -πέρα από τη βαρύτητα- η δύναμη που
δέχονται, δεν ξεπερνά το βάρος ενός ιού πάνω στη Γη. Το λέιζερ μπορεί να
καταγράψει μια ανεπαίσθητη απόκλιση στην μεταξύ τους απόσταση όχι μεγαλύτερη
από το μισό της διαμέτρου ενός ατόμου!
«Με το LISA Pathfinder δημιουργήσαμε το πιο
“ήσυχο” μέρος που είναι γνωστό στην ανθρωπότητα. Η απόδοσή του είναι θεαματική
και υπερβαίνει όλες τις προσδοκίες μας», δήλωσε ο καθηγητής Κάρστεν
Ντάντσμαν, διευθυντής του Ινστιτούτου Βαρυτικής Φυσικής Μαξ Πλανκ της Γερμανίας
και διευθυντής του Ινστιτούτου Βαρυτικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Λάιμπνιτς
του Ανοβέρου. «Εξαλείφοντας όλες τις
πηγές διαταραχών, μπορέσαμε να παρατηρήσουμε την πιο τέλεια ελεύθερη πτώση που
δημιουργήθηκε ποτέ. Και αυτό μας έδειξε πώς μπορούμε να κατασκευάσουμε το LISA,
ένα διαστημικό παρατηρητήριο βαρυτικών κυμάτων», προσέθεσε.
Μετά
από αυτή την επιβεβαίωση ότι η αρχική ιδέα του πειράματος είναι σωστή και
υλοποιήσιμη, η κανονική αποστολή LISA, η οποία αναμένεται να είναι έτοιμη το
2034, θα περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός τριγωνικού σχηματισμού δορυφόρων.
Αυτοί θα πετάνε σε καθορισμένες μεταξύ τους αποστάσεις στο διάστημα (περίπου
ένα εκατομμύριο χιλιόμετρα θα είναι η κάθε πλευρά του «τριγώνου») και θα
δημιουργούν έτσι ένα τεράστιο διαστημικό συμβολόμετρο λέιζερ. Αυτό θα είναι
ικανό να ανιχνεύσει τυχόν περαστικά βαρυτικά κύματα, τα οποία θα έχουν ως
προέλευση κάποιο βίαιο συμβάν στο σύμπαν (π.χ. μια σύγκρουση ανάμεσα σε μαύρες
τρύπες).
LISA Pathfinder, a
mission led by the European Space Agency (ESA) with contributions from NASA,
has successfully tested a key technology needed to build a space-based
observatory for detecting gravitational waves. These tiny ripples in the fabric
of space, predicted by Albert Einstein a century ago, were first seen last year
by the ground-based Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO).
Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/Scott Wiessenger
Από
φέτος τον Φεβρουάριο, η πειραματική συσκευή LISA Pathfinder, με τους κύβους στο
εσωτερικό της, βρίσκεται σε τροχιά στο διάστημα στο λεγόμενο σημείο «Λαγκράνζ
1» (L1), σε απόσταση περίπου 1,5 εκατ. χλμ. από τη Γη. Το κανονικό
παρατηρητήριο βαρυτικών κυμάτων LISA -που εντάσσεται στο πρόγραμμα «Cosmic
Vision» («Κοσμικό Όραμα») της ESA- θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο σε
απόσταση 50 εκατ. χιλιομέτρων από τη Γη.
Το
διαστημικό παρατηρητήριο LISA θα συμπληρώσει το επίγειο LIGO, καθώς θα είναι σε
θέση να ανιχνεύσει χαμηλής συχνότητας βαρυτικά κύματα (0,1 mHz έως 1 Hz), τα
οποία δεν είναι δυνατό να γίνουν αντιληπτά στη Γη. Τα βαρυτικά κύματα που
«πιάνει» το επίγειο LIGO, έχουν συχνότητες από δέκα έως αρκετές χιλιάδες hertz,
όμως τα βαρυτικά κύματα στο διάστημα έχουν ένα πολύ ευρύτερο φάσμα συχνοτήτων,
τα οποία θα μπορεί να «δει» το διαστημικό παρατηρητήριο LISA. Επιπλέον ένα
τέτοιο διαστημικό παρατηρητήριο βαρυτικής αστρονομίας θα είναι απαλλαγμένο από
τους αναπόφευκτους «θορύβους» της Γης (σεισμικούς, θερμικούς κ.ά.).