Η ψησταριά και το αντικολλητικό τηγάνι «εφευρέσεις του Μυκηναϊκού Πολιτισμού». Ancient Greeks Used Portable Grills at Their Picnics

Μυκηναϊκό σουβλάκι κανείς; Cooking experiments suggest that Mycenaean souvlaki trays would have been portable. Credit: Julie Hruby

Η άρχουσα τάξη του Μυκηναϊκού Πολιτισμού απολάμβανε σουβλάκια ψημένα σε φορητές ψησταριές καθώς και ψωμί που ετοιμαζόταν σε τηγάνια αντικολλητικής τεχνολογίας, υποστηρίζουν αμερικανοί ερευνητές.

Η Δρ Τζούλι Χρούμπι του Πανεπιστημίου του Ντάρτμουθ ήταν περίεργη να μάθει πώς χρησιμοποιούνταν τα μαγειρικά σκεύη που έχουν βρεθεί σε ανασκαφές. Τα πήλινα σκεύη βρέθηκαν σε κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, ο οποίος άκμασε την ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι το 1200 π.Χ., οπότε εξαφανίστηκε μυστηριωδώς.

Τα σκεύη

Πήλινο σκεύος για το ψήσιμο «σουβλακιών» από το Aκρωτήρι Θήρας (χώρος Δέλτα 2). B΄μισό 15ου αι. π.X.

Τα ευρήματα περιλαμβάνουν ένα στρογγυλό πήλινο ταψί που χρησιμοποιούνταν πιθανώς για την παρασκευή ψωμιού. Η μια επιφάνεια του ταψιού είναι επίπεδη, ενώ η άλλη είναι διάστικτη με τρύπες, και οι αρχαιολόγοι δεν γνώριζαν ποια από τις δύο ακουμπούσε στη φωτιά.

Ένα άλλο ενδιαφέρον σκεύος είναι ένας πήλινος ορθογώνιος, την οποία οι ερευνητές ονομάζουν «δίσκο για σουβλάκια». Οι αρχαιολόγοι δεν ήταν σίγουροι αν το σκεύος τοποθετούνταν πάνω στην φωτιά, με το λίπος από το κρέας να στάζει μέσα στο δίσκο, ή αν λειτουργούσε ως υποδοχή για κάρβουνα. Η Χρούμπι προσπάθησε να εξακριβώσει ποιες ήταν οι μαγειρικές τεχνικές των Μυκηναίων κατασκευάζοντας δύο ταψιά και δύο δίσκους για σουβλάκια από πηλούς που μοιάζουν με τον πηλό των ευρημάτων.

Τα πειράματα

Researchers tested two possible ways Mycenaean ceramic pans would have been used to cook meat. The one on the right produced the best results. Credit: Julie Hruby 

Όπως έδειξαν τα πειράματα, οι πήλινοι δίσκοι είχαν υπερβολικά μεγάλο πάχος για να επιτρέπουν τη μεταφορά θερμότητας -σε αυτή την περίπτωση τα χοιρινά σουβλάκια της μελέτης έμεναν άψητα. Η τοποθέτηση αναμμένων κάρβουνων μέσα στο δίσκο έδινε καλύτερα αποτελέσματα.

«Θα φανταζόμασταν αυτά τα αγγεία ως φορητές συσκευές ψησίματος -ίσως χρησιμοποιούνταν στα μυκηναϊκά πικνίκ» αναφέρει η Δρ Χρούμπι στο LiveScience, το οποίο παρακολούθησε την παρουσίαση της μελέτης στο συνέδριο του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αμερικής.

Griddles from the Mycenaean world often have one side with partial perforations and one polished side. The side with the holes proved to be more effective at cooking bread when researchers made replica griddles and tested them over the hearth. Credit: Julie Hruby 

Όσον αφορά το στρογγυλό ταψί, ή τηγάνι, τα πειράματα έδειξαν ότι η ζύμη του ψωμιού κολλούσε πιο εύκολα στην επίπεδη πλευρά. Οι τρύπες στην άλλη επιφάνεια του τηγανιού πρέπει να ήταν μια αντικολλητική τεχνολογία, η οποία επίσης εξασφάλιζε την ομοιόμορφη κατανομή του λαδιού πάνω στο τηγάνι. Ποιοι ήταν όμως οι τυχεροί που απολάμβαναν αυτές τις μαγειρικές τεχνολογίες; «Προέρχονταν από την άρχουσα τάξη, αν και αμφιβάλλω ότι οι εκπρόσωποι της ελίτ μαγείρευαν μόνοι τους» λέει η Χρούμπι. «Στο αρχείο της Γραμμικής Β' [της γλώσσας των Μυκηναίων] υπάρχουν αναφορές για επαγγελματίες μάγειρες» επισημαίνει.

«Τοξική οινοποσία» σκότωσε τον Μέγα Αλεξάνδρο; Did toxic wine kill Alexander the Great? Scientists 'find plant behind ancient leader's agonizing death over 12 days'

Ο πίνακας «Ο θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» του Γερμανού ζωγράφου Καρλ φον Πιλότυ. Σύμφωνα με τη νέα θεωρία ο Μέγας Αλέξανδρος έπεσε στο κρεβάτι και δεν ξανασηκώθηκε ποτέ, ύστερα από την κατανάλωση δηλητηριασμένου οίνου. The death of Alexander the Great, after Karl von Piloty.

Ανάμεσα στις διάφορες θεωρίες που έχουν δει κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας σχετικά με τον μυστηριώδη θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι ότι ο μεγάλος στρατηλάτης έπεσε θύμα δηλητηρίασης. Πολλοί ειδικοί έχουν προτείνει διάφορες ουσίες που πιθανώς χρησιμοποίησαν οι εχθροί του Αλέξανδρου για τον εξοντώσουν. Ο Νεοζηλανδός τοξικολόγος Λίο Σκεπ, που θεωρείται από τους κορυφαίους του κλάδου, ρίχνει τώρα στο τραπέζι μια νέα θεωρία ή καλύτερα ένα νέο δηλητήριο που δεν είχε αναφερθεί μέχρι σήμερα.

Το μαρτυρικό τέλος

A bust of Alexander The Great, inscribed ‘Alessandro’, circa 330BC. Death by wine? New findings, which are ten years in the making, suggest that Alexander the Great died from drinking wine that was tainted with a seemingly innocuous plant called hellebore. Photo: Hulton Archive/Getty Images

Ο Μέγας Αλέξανδρος άφησε την τελευταία του πνοή το 323 π.Χ στο παλάτι του Ναβουχοδονόσορα Β στη Βαβυλώνα. Σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Διόδωρο όλα ξεκίνησαν όταν ο Αλέξανδρος ήπιε άκρατον οίνο προς τιμήν του Ηρακλή. Λίγο μετά ο Αλέξανδρος άρχισε να πονά και ασθένησε.

Μετά από μάχη 12 ημερών κατά την οποία ο Αλέξανδρος κάποια στιγμή δεν μπορούσε ούτε να μιλήσει ούτε και να περπατήσει τελικά πέθανε. Ανάμεσα στα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί ότι παρουσίασε ο Αλέξανδρος κατά τη διάρκεια της ασθένειας που τον οδήγησε τελικά στον θάνατο ήταν γαστρικοί πόνοι, ναυτία, εμετοί, βραδυκαρδία, υπόταση και σοβαρή μυϊκή αδυναμία

Ο νέος.... ύποπτος

To Veratrum album, το είδος του ελλέβορου που πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκε για να εξοντωθεί ο Μέγας Αλέξανδρος. Pretty but deadly: Veratrum album, known as white hellebore, is a plant that, once fermented properly, can be lethal.

Το BBC πλησίασε το 2003 τον Λίο Σκεπ που εργάζεται στο Εθνικό Κέντρο Δηλητηρίων της Νέας Ζηλανδίας και του ζήτησε τη γνώμη του για τις συνθήκες θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο πλαίσιο ενός σχετικού ντοκιμαντέρ που ετοίμαζε. Ο Σκεπ αποδέχτηκε με ενθουσιασμό την πρόταση συνεργασίας αλλά χρειάστηκε τελικά μια δεκαετία για να καταλήξει μαζί με τους συνεργάτες του σε μια απάντηση. Οι ερευνητές μελέτησαν τις ιστορικές και άλλες αναφορές που υπάρχουν για τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι για τον θάνατο του Αλέξανδρου δεν μπορεί να ευθύνεται κάποιο γνωστό δηλητήριο όπως το αρσενικό ή η στρυχνίνη, τα οποία έχουν προταθεί στο παρελθόν ως «δολοφόνοι» του Μακεδόνα Βασιλιά. Αυτά τα δηλητήρια σύμφωνα με τους ερευνητές θα είχαν δράσει πολύ πιο επιθετικά και κυρίως πολύ πιο γρήγορα από ό,τι συνέβη στην περίπτωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Dr Leo Schep, toxicologist at the National Poisons Centre and scientist at the Otago University in New Zealand, thinks a poisonous wine made from a plant may have killed Alexander the Great.

Θεωρούν ως πιο πιθανό ένοχο ένα δηλητηριώδες φυτό, με την επιστημονική ονομασία Veratrum album, που ανήκει στην οικογένεια των κρίνων και είναι γνωστό ως λευκός ελλέβορος Οι ερευνητές πιθανολογούν ότι ο Αλέξανδρος ήπιε οίνο που περιείχε το εν λόγω φυτό και του προκάλεσε έναν αργό και επώδυνο θάνατο. Τον ελλέβορο χρησιμοποιούσαν συχνά οι αρχαίοι Έλληνες ως βότανο κατά του εμετού και σύμφωνα με τους ερευνητές ήταν σε θέση να επιφέρει τον θάνατο, και μάλιστα με τα ίδια χαρακτηριστικά (π.χ αργή δράση) και τα συμπτώματα που είχε ο Μέγας Αλέξανδρος.

«Δέχτηκα αμέσως την πρόταση που μου έγινε από το BBC. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση αλλά θεωρούσα ότι δεν θα καταφέρω να ανακαλύψω κάτι. Προς έκπληξη όλων μας βρήκαμε κάτι που ταιριάζει σε ό,τι συνέβη. Πρέπει να σημειώσω όμως ότι ανεξάρτητα με το τι πιστεύουμε εμείς η αιτία θανάτου του Αλέξανδρου δεν μπορεί να αποδειχθεί. Ποτέ δεν θα μάθουμε τι πραγματικά συνέβη». αναφέρει ο Σκεπ. Η εκτίμηση των ερευνητών για τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Clinical Toxicology».