Αν
και εξαιρετικά προηγμένος, ο βιομηχανικός πολιτισμός μας αναμένεται να
καταρρεύσει λόγω.... κακοδιαχείρισης σύμφωνα με νέα μελέτη. Natural and
social scientists develop new model of how 'perfect storm' of crises could
unravel global system.
Μελέτη
η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Γκοντάρ της NASA
προβλέπει ότι σύσσωμος ο ανεπτυγμένος κόσμος του πλανήτη οδεύει προς την
καταστροφή αφού ο βιομηχανικός πολιτισμός θα καταρρεύσει μέσα στις επόμενες
δεκαετίες. Αιτία της πτώσης θα είναι σύμφωνα με τους επιστήμονες η μη βιώσιμη
εκμετάλλευση των πόρων και η διαρκώς αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του
πλούτου.
Would societal
collapse mean a doomsday scenarios like the one portrayed in 'The Day After
Tomorrow?' (pictured).
Η
μελέτη έγινε με βάση ένα καινούργιο διεπιστημονικό μοντέλο, το HANDY (Human and
Nature Dynamical – Ανθρώπινη και φυσική δυναμική), το οποίο συνδυάζει τα «φώτα»
πολλών διαφορετικών επιστημονικών κλάδων. Ο επικεφαλής της, Σαφά Μοτεσαρέι,
μαθηματικός του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικο-Περιβαλλοντικής Σύνθεσης των Ηνωμένων
Πολιτειών, συνεργάστηκε με μια ομάδα ειδικών των φυσικών και κοινωνικών
επιστημών προκειμένου να εξετάσουν πώς λαμπροί πολιτισμοί του παρελθόντος
οδηγήθηκαν στην πτώση τους και να εφαρμόσουν τα «μαθήματα» που άντλησαν στο
δικό μας σήμερα. Σύμφωνα με το συμπέρασμά τους, ο ανεπτυγμένος κόσμος μας δεν
φαίνεται να έχει πολύ μέλλον εφόσον, με τα σημερινά δεδομένα, αναμένεται να
οδηγηθεί στην κατάρρευση μέσα σε μερικές δεκαετίες, ενδεχομένως πριν από το
τέλος του αιώνα.
Κανένας
πολιτισμός δεν είναι αιώνιος – οι παράγοντες της πτώσης
Thomas Cole's 'The Fall of Rome'
Οι
ερευνητές επισημαίνουν ότι η «διαδικασία της ανόδου και της πτώσης είναι ένας
επαναλαμβανόμενος κύκλος στην Ιστορία» τονίζοντας ότι ακόμη και οι πιο
προηγμένοι και σύνθετοι πολιτισμοί μπορούν να καταρρεύσουν – κάτι το οποίο
ισχύει και για τον δικό μας, σύγχρονο βιομηχανικό πολιτισμό. «Η πτώση της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των εξίσου (αν όχι περισσότερο) προηγμένων
Αυτοκρατοριών των Χαν, των Μωριέων και των Γκούπτα (σ.σ. στην Ινδία), καθώς και
η πτώση πολλών προηγμένων αυτοκρατοριών της Μεσοποταμίας, όλες μαρτυρούν ότι οι
προωθημένοι, εξελιγμένοι, σύνθετοι και δημιουργικοί πολιτισμοί μπορεί να είναι
εύθραυστοι και χωρίς διάρκεια».
This Nasa Earth
Observatory image shows a storm system circling around an area of extreme low
pressure in 2010, which many scientists attribute to climate change.
Photograph: AFP/Getty Images
Διερευνώντας
την ανθρώπινη και φυσική δυναμική όλων αυτών των ιστορικών παραδειγμάτων οι
επιστήμονες εντόπισαν τους κυριότερους παράγοντες που όταν βρίσκονται σε κρίση
οδηγούν στην παρακμή των πολιτισμών και οι οποίοι φαίνονται να απειλούν και τον
δικό μας. Αυτοί είναι ο πληθυσμός, το κλίμα, το νερό, η γεωργία και η ενέργεια.
Increased strain on
resources and widening gap between rich and poor may lead to industrial
civilization's collapse, the study warns.
Όπως
εξηγούν, οι παράγοντες αυτοί μπορούν να οδηγήσουν στην κατάρρευση όταν
συσχετίζονται με τρόπο ο οποίος δημιουργεί δυο καίρια κοινωνικά χαρακτηριστικά:
«την υπερεκμετάλλευση των πόρων» και τη «διαστρωμάτωση της κοινωνίας στις ελίτ
(πλούσιοι) και στις μάζες (φτωχοί)». Αυτά τα δυο κοινωνικά φαινόμενα έχουν
διαδραματίσει, όπως υπογραμμίζουν, «κεντρικό ρόλο στον χαρακτήρα ή τη
διαδικασία της κατάρρευσης όλων των παραπάνω περιπτώσεων τα τελευταία 5.000
χρόνια».
Σήμερα,
αναφέρουν οι ερευνητές, τα επίπεδα της ανισότητας στην κοινωνική διαστρωμάτωση
είναι μεγάλα και συνδέονται άμεσα με την υπερκατανάλωση των πόρων. Οι ελίτ, οι
οποίες βρίσκονται κυρίως στις βιομηχανικές χώρες, ελέγχουν το συσσωρευόμενο
πλεόνασμα το οποίο δεν κατανέμεται ομοιόμορφα στην κοινωνία. «Στη μάζα του
πληθυσμού, αν και αυτή παράγει τον πλούτο, εκχωρείται από την ελίτ μόνο ένα
μικρό ποσοστό του, συνήθως ακριβώς ή ελάχιστα πιο πάνω από τα επίπεδα που
απαιτούνται για την επιβίωση» σημειώνουν. Η δε τεχνολογία δεν μπορεί να μας
σώσει, εφόσον «τείνει να αυξάνει τόσο την κατά κεφαλή κατανάλωση πόρων όσο και
την κλίμακα της εκμετάλλευσης των πόρων».
Τα
σενάρια καταστροφής – και οι ελπίδες σωτηρίας
In one scenario, a
famine among 'Commoners' eventually causes the collapse of society, due to a
loss of workers.
Η
μελέτη εξέτασε στο μοντέλο της διάφορα σενάρια πιθανής εξέλιξης του σημερινού
παγκόσμιου βιομηχανικού πολιτισμού. Όλα φαίνονται να οδηγούν στην καταστροφή.
«Εξετάζοντας προσεκτικά την πραγματικότητα του κόσμου σήμερα διαπιστώνουμε ότι
η κατάρρευση είναι δύσκολο να αποφευχθεί» αναφέρουν στο συμπέρασμα του άρθρου
τους, το οποίο έχει γίνει δεκτό για δημοσίευση στην επιθεώρηση «Ecological
Economics».
Στο
πρώτο από αυτά τα σενάρια, όπως περιγράφουν, «ο πολιτισμός φαίνεται να
βρίσκεται σε έναν βιώσιμο δρόμο για πολύ καιρό, ακόμη όμως και όταν
χρησιμοποιήσαμε τον βέλτιστο ρυθμό εξάντλησης των πόρων και ξεκινήσαμε με έναν
πολύ μικρό αριθμό ελίτ, οι ελίτ τελικά έφθαναν να καταναλώνουν υπερβολικά,
προκαλώντας ως αποτέλεσμα πείνα στις μάζες, η οποία τελικά οδηγούσε στην
κατάρρευση της κοινωνίας. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι αυτή η κατάρρευση
οφείλεται σε μια πείνα-αποτέλεσμα της ανισότητας η οποία προκαλεί απώλεια
εργατικών χεριών και δεν είναι μια κατάρρευση που προκαλείται από τη φύση».
In both scenarios
the study says that Commoners would collapse first, later followed by the
wealthy Elites.
Σε
ένα άλλο σενάριο οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι «με εντονότερο ρυθμό εξάντλησης
των πόρων η παρακμή των μαζών επέρχεται πιο γρήγορα, ενώ οι ελίτ εξακολουθούν
να ευημερούν, όμως κάποια στιγμή οι μάζες καταρρέουν εντελώς επιφέροντας την
κατάρρευση των ελίτ».
Η
μελέτη του μοντέλου HANDY είναι καθαρά θεωρητική, άλλες όμως, πιο «απτές»
μελέτες από διάφορους οργανισμούς έχουν προειδοποιήσει ότι μέσα στις επόμενες
δεκαετίες ο σύγχρονος κόσμος θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα εξαιτίας της
συσσώρευσης των κρίσεων που σχετίζονται με την έλλειψη τροφίμων, νερού και
ενέργειας. Οι συγγραφείς της νέας μελέτης θεωρούν πάντως ότι τα «κακά» σενάριά
τους δεν είναι αναπόφευκτα και ότι με κατάλληλες πολιτικές και δομικές αλλαγές
μπορούμε να αποφύγουμε την κατάρρευση και να αποκτήσουμε έναν σταθερότερο
πολιτισμό.