Μελέτη
σε πιθήκους μακάκους έδειξε για πρώτη φορά ότι το ξύσιμο δηλώνει στρες και
μπορεί να λειτουργήσει ως «εργαλείο» επικοινωνίας μειώνοντας τις διενέξεις και
προάγοντας την κοινωνική συνοχή. Scratching might be your pathway to pacifism.
Tο ξύσιμο δεν είναι μόνο το αυτόματο
αποτέλεσμα της φαγούρας - συχνά αποτελεί απόρροια του στρες και φαίνεται ότι
δρα «πυροσβεστικά» μειώνοντας την επιθετικότητα των άλλων και τελικώς τις
διενέξεις.
«Εργαλείο»
κοινωνικής συνοχής
First research to
suggest scratching may have evolved as a communication tool to help social
cohesion. A macaque monkey on Cayo Santiago, Puerto Rico. Credit: Jamie
Whitehouse
Διαφορετικά
επιστημονικά στοιχεία έχουν δείξει ότι το ξύσιμο μπορεί να αποτελεί σημάδι
στρες σε πολλά πρωτεύοντα είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Τώρα μια νέα
μελέτη που διεξήχθη από ειδικούς του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ με επικεφαλής
τον υποψήφιο στο Τμήμα Ψυχολογίας Τζέιμι Γουάιτχαουζ είναι η πρώτη που μαρτυρεί
ότι οι συμπεριφορές που κρύβουν μέσα τους στρες εξελίχθηκαν ως ένα «εργαλείο»
επικοινωνίας με στόχο να επικρατεί κοινωνική ηρεμία και συνοχή. Η μελέτη που
δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Scientific
Reports» έθεσε το ερώτημα σχετικά με το αν το
ξύσιμο και άλλες παρόμοιες συμπεριφορές έχουν... κοινωνικό αντίκτυπο. Όπως
σημείωσε ο κ. Γουάιτχαουζ, «συμπεριφορές
που δηλώνουν στρες, όπως το ξύσιμο, πιθανότατα εξελίχθηκαν ως ένας τρόπος
μείωσης της επιθετικότητας σε κοινωνικώς πολύπλοκα είδη πρωτευόντων. Το να
δείχνει κάποιος στους άλλους ότι βρίσκεται σε κατάσταση στρες μπορεί να έχει
θετική επίδραση τόσο στον… ξυνόμενο όσο και σε όσους τον βλέπουν, καθώς έτσι
και οι δύο πλευρές αποφεύγουν τις διαμάχες».
Η
ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ έθεσε υπό παρακολούθηση τη
συμπεριφορά 45 πιθήκων μακάκων οι οποίοι ανήκαν σε μια μεγαλύτερη ομάδα 200
ατόμων που ζει στο Κάγιο Σαντιάγκο, ένα μικρό νησί ένα χιλιόμετρο μακριά από τη
νοτιοανατολική ακτή Πουέρτο Ρίκο. Οι επιστήμονες κατέγραψαν τις κοινωνικές
αλληλεπιδράσεις των πιθήκων για μια περίοδο οκτώ μηνών. Ανακάλυψαν ότι το
ξύσιμο στους πιθήκους ήταν πιο πιθανό να λαμβάνει χώρα σε στιγμές αυξημένου
στρες, όπως όταν βρίσκονταν κοντά σε άλλα άτομα «υψηλότερης βαθμίδας» ή κοντά
σε μη φιλικά άτομα.
Σωτηρία από
επιθέσεις
Macaque monkeys on
Cayo Santiago, Puerto Rico groom each other. Credit: Jamie Whitehouse
Σε
κάθε περίπτωση, το ξύσιμο έσωζε τον πίθηκο από το να γίνει θύμα επίθεσης. Οι
πιθανότητες επιθετικής συμπεριφοράς ενός «υψηλόβαθμου» πιθήκου προς έναν
«κατώτερο» στην ιεραρχία της ομάδας πίθηκο ήταν της τάξεως του 75% εάν ο πιο...
αδύναμος κρίκος δεν ξυνόταν, ενώ έπεφταν στο 50% όταν ο «χαμηλόβαθμος» είχε
επιδοθεί στο ξύσιμο. Το ξύσιμο μείωνε επίσης τις πιθανότητες επιθετικότητας
μεταξύ πιθήκων που δεν εμφάνιζαν κάποιον ισχυρό κοινωνικό δεσμό. Ο κ.
Γουάιτχαουζ σημείωσε: «Καθώς το ξύσιμο
μπορεί να αποτελεί σημάδι κοινωνικού στρες, οι υποψήφιοι επιτιθέμενοι πιθανώς
αποφεύγουν την επίθεση σε φανερά στρεσαρισμένους πιθήκους. Και αυτό διότι τα
άτομα που τελούν υπό καθεστώς στρες μπορεί να συμπεριφερθούν απρόβλεπτα ή και
να αποδυναμωθούν εξαιτίας του. Έτσι, μια επίθεση απέναντί τους θα ήταν είτε
ριψοκίνδυνη είτε περιττή». Ο ερευνητής προσέθεσε: «Αποκαλύπτοντας το στρες μας στους άλλους, τους βοηθούμε να προβλέπουν
τι είμαστε ικανοί να κάνουμε και έτσι η μεταξύ μας κατάσταση γίνεται πιο
"καθαρή". Η διαφάνεια τελικώς μειώνει την ανάγκη για διενέξεις,
κάτι που έχει όφελος για όλες τις πλευρές προάγοντας την κοινωνική συνοχή».
Ελπίζεται ότι η νέα αυτή μελέτη θα οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση του στρες και
της εξέλιξής του στους ανθρώπους, καθώς και των τρόπων διαχείρισης του στρες
στα ζώα που βρίσκονται σε αιχμαλωσία.
Πηγές: Jamie
Whitehouse, Jérôme Micheletta, Bridget M. Waller. Stress behaviours
buffer macaques from aggression. Scientific Reports, 2017; 7
(1) DOI: 10.1038/s41598-017-10754-8 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=903301
