Ο τάφος με το χρυσό στεφάνι έκρυβε μία από τις πρώτες Θεσσαλονικιές!

Η 25χρονη Θεσσαλονικιά που ζούσε δίπλα στο Μετρό…τον 3ο αιώνα π.Χ!

Ένα εύρημα σπουδαίας αρχαιολογικής αξίας ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών του μετρό στο εργοτάξιο, στο Σταθμό Δημοκρατίας. Πρόκειται για μια ενταφιασμένη νεαρή γυναίκα που ήταν στεφανωμένη και έφερε στα αφτιά χρυσά σκουλαρίκια. Εντός του τάφου βρέθηκε ακόμη ένας χάλκινος καθρέφτης, αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή. Η γυναίκα αυτή ήταν μια από τις πρώτες κατοίκους της Θεσσαλονίκης, αφού η ταφή της προσδιορίζεται τις πρώτες δεκαετίες του 3ου αι. π.Χ.

«Ήταν ένα απρόβλεπτο εύρημα. Είναι και αυτό χρυσό και εξίσου περίτεχνο και σπάνιο», είπε για το χρυσό στεφάνι η κ. Μισαηλίδου. «Στο ανατολικό νεκροταφείο υπήρχαν δυο τάφοι, όπου είχαν εντοπιστεί από τέσσερα στεφάνια στον καθένα. Εδώ, στη συγκεκριμένη ταφή βρέθηκε μόνο αυτό, πάνω στο κρανίο μιας γυναίκας που υπολογίζουμε κάπου στα 25 χρόνια. Φαίνεται ότι είναι παρόμοιας τεχνικής με τα πρώτα που εντοπίστηκαν. Εξάλλου, δεν πρέπει να υπήρχαν και πολλά εργαστήρια που ασχολούνταν με την κατασκευή αντίστοιχων στεφανιών. Επίσης, η νεκρή φορούσε χρυσά ενώτια (σκουλαρίκια) στα αφτιά, ενώ μέσα στον τάφο βρέθηκε και ένα χάλκινο κάτοπτρο (καθρέφτης), αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή, την οποία ωστόσο μελετάμε ακόμα. Είναι ενδιαφέρον ότι ο τάφος στον οποίο βρέθηκε ήταν μεν σχετικά απλός, αλλά μεγάλος για τα δεδομένα του νεκροταφείου, που είναι πολύ πυκνοί οι τάφοι. Κάποιες φορές, όταν οι τάφοι είναι απλοί, διαθέτουν πιο σημαντικά κτερίσματα. Άλλες φορές, όταν είναι πιο φροντισμένος εξωτερικά ο τάφος, μπορεί να μη μένουν λεφτά για να τοποθετήσουν σημαντικά κτερίσματα. Πάντως, η γυναίκα αυτή πρέπει να είναι από τις πρώτες κατοίκους και τις πρώτες νεκρές της Θεσσαλονίκης. Η ταφή χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 3ου αιώνα π.Χ. ενώ η πόλη ιδρύεται το 316 π.Χ.», πρόσθεσε.

Ο «γραμματέας» και ο «αθλητής»

Όπως τόνισε, η σημασία του νεκροταφείου, που χρονολογείται από τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., είναι μεγάλη. «Αυτό το νεκροταφείο είναι κοντά στην πόλη και έχει ιδιαίτερη αξία, επειδή είναι αρκετά πυκνό και επειδή αναπτύχθηκε δίπλα σ' ένα δρόμο. Ένα τμήμα του δε σώζεται, επειδή εκ των υστέρων λειτούργησε ως αποθηκευτικός χώρος, με αποτέλεσμα να ισοπεδωθούν παλιότερα τμήματά του. Έχουν αποκαλυφθεί περισσότεροι από 200 τάφοι σε μια αναλογικά μικρή έκταση, με ποικίλες μορφές (κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς, κεραμοσκεπείς), ενώ προκύπτουν και σημαντικά ταφικά έθιμα. Έχουμε, λοιπόν, και καύση και ενταφιασμό. Γίνονταν επιτόπιες μεγάλες πυρές σε μεγάλους λάκκους και μετά έπαιρναν τα οστά και τα πήγαιναν σε τεφροδόχα αγγεία και τα έθαβαν εκεί. Τόσες πολλές πυρές και δεδομένης και της έλλειψης χώρου, συναντούμε πρώτη φορά. Ίσως να πρόκειται και για οικογενειακές πυρές, έχουν μάλιστα και περιβόλους γύρω γύρω, ενώ μια από τις ιδιομορφίες είναι και οι βωμοί ή βωμοειδείς κατασκευές που λειτουργούσαν ως σήμανση για τους τάφους. Δηλαδή μπορεί κάτω ή δίπλα από τους τάφους να υπήρχαν βωμοί που έμοιαζαν με κύβο ή που είχαν κυκλικό σχήμα και που μάλιστα κάποιες φορές ήταν επιχρυσωμένοι εξωτερικά», επισήμανε.

Σε 28.225 ανέρχονται, μέχρι στιγμής, τα κινητά ευρήματα από τις ανασκαφές του μετρό ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν και οκτώ χρυσά στεφάνια.

Εντυπωσιακά είναι τα κτερίσματα που εντοπίστηκαν στην ανασκαφή και που πολλές φορές μαρτυρούν στοιχεία για την κοινωνική τάξη, την επαγγελματική ιδιότητα, ακόμα και για τις συνήθειες του νεκρού. «Εντοπίστηκαν κοσμήματα, μυροδοχεία, γυάλινα αγγεία (κάποια μάλιστα βρέθηκαν "τσαλακωμένα" επειδή ρίχνονταν στις πυρές, αλλά είναι ευδιάκριτο το προ της πυράς σχήμα τους), βρέθηκαν ειδώλια (γυναικείες μορφές, και βοοειδή), ενώ κάποια από τα κτερίσματα χαρακτηρίζουν το νεκρό και ως προς την επαγγελματική του ιδιότητα. Για παράδειγμα, σε κάποιες ταφές βρέθηκαν οστέινα μελανοδοχεία με τις γραφίδες τους, οπότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι επρόκειτο για κάποιο είδος γραμματέα. Αλλού πάλι ήρθαν στο φως στιλαγγίδες (συγκεκριμένα ένας κρίκος με δυο στιλαγγίδες), ένα είδος εργαλείου που χρησιμοποιούνταν για να μαζεύει το λίπος από τα σώματα των αθλητών μετά τους αγώνες. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο νεκρός αυτός είχε σχέση με τον αθλητισμό. Τέλος, εντοπίστηκαν νομίσματα, αλλού ο κλασικός χαρώνειος οβολός, το απαραίτητο κατά τις αρχαίες παραδόσεις νόμισμα για το πέρασμα των νεκρών στον Κάτω Κόσμο, και αλλού νομίσματα μέσα σε πουγγί, που κρατούσε στο χέρι ο νεκρός», τόνισε.

ΠΗΓΗ: Αγγελιοφόρος

«Σουίτ Μούβι» του Ντούσαν Μακαβέγιεφ. “Sweet Movie” by Dušan Makavejev

Ο Σέρβος Dusan Makavejev, όταν έκανε το 1974 το Sweet Movie, ήταν ακόμα Γιουγκοσλάβος και είχε ήδη εξοριστεί από την χώρα του για το  W.R.: Mysteries of the Organism (1971), ενώ η Anna Pruncal εξορίστηκε για 7 χρόνια από την Πολωνία για την συμμετοχή της στο Sweet Movie. Η ταινία είναι απαγορευμένη στην Αγγλία, τον αγγλόφωνο Καναδά και τη Νότιο Αφρική (σίγουρα ήταν μέχρι το 2000).

Το Sweet Movie ασχολείται με το θέμα της πολιτικής – σεξουαλικής επανάστασης, επηρεασμένη ιδεολογικά οπωσδήποτε από τον Βίλχελμ Ράιχ, αλλά και γενικότερα τον μαρξισμό. Είναι μια μελέτη πάνω στις περίπλοκες εσοχές της σεξουαλικότητας στο μυαλό του ανθρώπου, της εμπορευματοποίησής της, της καταπίεσής της από καθεστώτα τύπου Στάλιν. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε σκανδάλισε τις μικροαστικές συνειδήσεις˙ αλλά ακόμα και σήμερα, ο σύγχρονος άνθρωπος πέφτει εύκολα στην παγίδα των προκαταλήψεων και της μικροαστικής ηθικής, με αποτέλεσμα να θεωρεί την ταινία  μία υπερβολή απελευθέρωσης ζωικών ενστίκτων, ύμνο στην “ανάρμοστη” σεξουαλική συμπεριφορά, που σκοπό έχει να σοκάρει. Μια από τις διαδικασίες σύνθεσης της ταινίας ήταν η εξής: οι σεκάνς μπήκαν σε μία λίστα και σε κάθε μία δινόταν ένας χαρακτηρισμός, όπως βίαιη, γλυκιά, σεξουαλική, παιδική, ιστορική, κτλ. Μετά ενώνονταν έτσι ώστε να προκύψουν αντιθέσεις και ομοιότητες. Επίσης χρησιμοποιούνται κομμάτια από παλιά "επίκαιρα".

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις (''Τα παιδιά κάτω στον κάμπο'')

Σκηνοθεσία: Dusan Makavejev

Τραγούδι: Anne Lonnberg (''Is there life on the Earth?'')

Παίζουν: Carol Laure, Pierre Clementi, Anna Prucnal

Ξεκινά με μια διασκεδαστική σάτιρα σχετικά με τα ΜΜΕ και την εμπορευματοποίηση που έκαναν στο σεξ. Ένας πάμπλουτος, σαν σε ριάλιτι, δημιουργεί ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο θα επιλεγεί μια παρθένα για να γίνει γυναίκα του. Υπάρχει ακόμα και γιατρός που θα εξετάσει τη νεαρή κοπέλα. Η Μις Καναδάς (Carole Laure) η νικήτρια, τρομαγμένη όμως από το χρυσό πέος του μεγιστάνα άντρα της το σκάει. Στο Παρίσι όπου και θα βρεθεί μετά από περιπέτειες, θα συναντήσει μια «αναρχική» κοινότητα με την οποία θα κολλήσει, συμμετέχοντας σε απελευθερωτικές συνεδρίες, μέσω μιας αναγεννησιακής εμπειρίας σεξουαλικής κάθαρσης. Η ταινία από ‘κει και μετά γίνεται ένα λυρικό, συναρπαστικό αριστούργημα γεμάτο συμβολισμούς, που αποδεικνύει ότι η απλή λογική δεν έρχεται σε καμία επαφή με τις αισθήσεις που απαρτίζουν τη σεξουαλικότητα, ενώ έχει πολύ δυνατές σκηνές, οι οποίες είτε είναι μία αισθητική γροθιά στο στομάχι είτε είναι ένα λογικό γρονθοκόπημα στον εγκέφαλο. 

Όπως ήταν φυσικό δέχτηκε καταιγιστικές κριτικές, κάποιοι την χαρακτήρισαν μεταξύ άλλων κοπροφιλική και εμετοφιλική. Ακόμα και σήμερα είναι απαγορευμένη σε διάφορες χώρες. Αυτό το συναρπαστικό πολιτικο-σεξουαλικό μανιφέστο όμως, φτιαγμένο με τη λογική του σινεμά-κολάζ και ευλογημένο με τη μοναδική μουσική του Χατζιδάκι, είναι δύσκολο να μη σε στοιχειώσει ως μια… ιστορία φαντασμάτων. Διότι τι άλλο είναι η Άννα Πλανέτα με το πλοίο- φάντασμά της και την εμβληματική φιγούρα του Μαρξ στην πλώρη, που γυρίζει τον κόσμο, ή ο ναύτης με το πηλήκιο «Ποτέμκιν» που υποκύπτει στο ερωτικό κάλεσμά της; 

Dusan Makavejev

Ευκρινής όσο το μοτίβο ενός παιδικού παραμυθιού, η σπαρακτικά ελεύθερη αλληγορία του Makavejev κάποτε είχε την τιμή να σκανδαλίσει μικροαστικές συνειδήσεις και να διωχθεί με μανία ως ανήθικη. Και παρόλο που οι πολλές εξάρσεις πέφτουν βαριές στους δικούς μας καιρούς της «συμφιλίωσης» (και των ανέραστων ψευδο-επαναστάσεων τύπου «Shortbus» που μοιάζουν μάλλον συντηρητικές), η πρωτόγονη χαρά που αναδύουν μερικά κολάζ εικόνων ποτέ δε θα αφομοιωθεί / χωνευτεί ως «κλασική». Τόσο το καλύτερο, για όποιον επιθυμεί να απολαύσει το γλύκισμα του Makavejev με την έξαψη μιας άτυπης απαγόρευσης. «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο / κυνηγάνε τους αστούς / πετσοκόβουν τα κεφάλια / από εχτρούς κι από πιστούς»...

Νέα στοιχεία για τον αστεροειδή που αφάνισε τους δεινόσαυρους. Dinosaurs 'made extinct by Mexico asteroid strike'

The dinosaur extinction – which wiped out the large land-based behemoths as well as many ocean creatures – was first linked to an asteroid or comet strike in 1980, by UC Berkeley professor Luis Alvarez and his son Walter. Photo: ALAMY

Διεθνής ερευνητική ομάδα από τα πανεπιστήμια της Γλασκώβης, του Άμστερνταμ και του Μπέρκλεϋ πιστεύουν πως προσδιόρισαν τους λόγους και την ακριβέστερη ημερομηνία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων, η οποία συμπίπτει με την πρόσκρουση ενός αστεροειδή ή κομήτη στη Γη.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τεχνικές χρονολόγησης σε δείγματα πετρωμάτων και στάχτης και υπολόγισαν ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 66.038.000 χρόνια, με περιθώριο σφάλματος 11.000 χρόνια. Η τεχνική ονομάζεται «χρονολόγηση αργού-αργού» και βασίζεται στην κανονικότητα με την οποία το κάλιο αποσυντίθεται εντός του αργού για να προσδιορίσει την ηλικία του δείγματος.

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δίνει νέα πνοή στη συνεχιζόμενη συζήτηση για το αν οι δεινόσαυροι εξολοθρεύτηκαν αποκλειστικά λόγω της πρόσκρουσης, αν ήταν ήδη σε παρακμή, ή ακόμα αν η πρόσκρουση συνέβη 300.000 χρόνια μετά την εξαφάνισή τους.

Η θεωρία ότι για αυτή τη μαζική καταστροφή ήταν υπεύθυνη η σύγκρουση με έναν αστεροειδή ή κομήτη διατυπώθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 από τον φυσικό Λουίς Άλβαρεζ και τον γεωλόγο γιο του Βάλτερ. Σημάδια αυτής της πρόσκρουσης βρέθηκαν αργότερα κοντά στην πόλη Τσίκσελουμπ στο Μεξικό, με τη μορφή ενός γιγαντιαίου κρατήρα διαμέτρου 180 χιλιομέτρων. Ο αστεροειδής εκτιμάται πως είχε διάμετρο περίπου 10 χιλιομέτρων και η επακόλουθη έκρηξη απελευθέρωσε ένα δισεκατομμύριο φορές ισχυρότερη ενέργεια από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ή αλλιώς ισοδύναμη με ένα τρισεκατομμύριο τόνους δυναμίτιδας.

Μεταγενέστερες έρευνες υποστήριζαν πως η πρόσκρουση συνέβη 180.000 με 300.000 χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, και οι επιστήμονες άρχισαν να εξετάζουν άλλες περιπτώσεις και τοποθεσίες κρατήρων. Τώρα, χάρις στην υψηλής ανάλυσης ραδιομετρική χρονολόγηση των δειγμάτων, φαίνεται πως η αρχική θεωρία ήταν σωστή ως προς τη χρονολογία, αν και η σύγκρουση δεν ήταν ο αποκλειστικός παράγοντας της εξαφάνισης.

«Αποδείξαμε ότι η πρόσκρουση και η μαζική εξόντωση των δεινοσαύρων συνέπεσαν όσο περισσότερο μπορούμε με τις υπάρχουσες τεχνικές», δήλωσε ο γεωχρονολόγος Πωλ Ρεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Η σύγκρουση ήταν ξεκάθαρα η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, αλλά πιθανότατα δεν ήταν ο μοναδικός λόγος αυτής της εξόντωσης», πρόσθεσε.

Planet Dinosaur: Spinosaurus - the biggest predator ever to walk the Earth. Photo: BBC

Την περίοδο πριν την πρόσκρουση, δραματικές κλιματικές αλλαγές και ηφαιστειακές εκρήξεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να φέρουν πολλά είδη οργανισμών στο χείλος της εξαφάνισης. Τα προγενέστερα αυτά φαινόμενα έκαναν το οικοσύστημα πολύ πιο ευαίσθητο, και η χρονολόγησή τους είναι η επόμενη πρόκληση των επιστημόνων, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα πόσο γρήγορα κλιμακώθηκε αυτή η κατάσταση πριν ολοκληρωθεί με τη σύγκρουση του αστεροειδούς.

Η πρώτη γεώτρηση στον πλανήτη Άρη. Curiosity Drills Historic 1st Bore Hole into Mars Rock for First Ever Science Analysis

Curiosity Rover snapped this new self portrait mosaic this week with the MAHLI camera while sitting on flat sedimentary rocks at the “John Klein” outcrop where the robot just conducted historic first sample drilling inside the Yellowknife Bay basin, on Feb. 8 (Sol 182) at lower left in front of rover. The photo mosaic was stitched from raw images snapped on Sol 177, or Feb 3, 2013, by the robotic arm camera – accounting for foreground camera distortion. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS/Marco Di Lorenzo/Ken Kremer

Έξι ολόκληρους μήνες μετά την άφιξη του ρομπότ στον Άρη, οι μηχανικοί της NASA έκριναν ότι το Curiosity ήταν πια έτοιμο να βάλει μπρος το τρυπάνι του. Για πρώτη φορά στην ιστορία της διαστημικής εξερεύνησης, οι ερευνητές θα μπορέσουν να μελετήσουν δείγματα από το εσωτερικό ενός εξωγήινου βράχου.

Οι δυο τρύπες από το τρυπάνι του Curiosity – η δεξιά έχει 16 χιλιοστά πλάτος και 20 χιλιοστά βάθος, η αριστερή έχει βάθος 64 χιλιοστά. Curiosity’s First Sample Drilling hole is seen in this image at a rock called “John Klein”. The drilling took place on Feb. 8, 2013, or Sol 182 of operations. Several preparatory activities with the drill preceded this operation, including a test that produced the shallower hole on the right two days earlier, but the deeper hole resulted from the first use of the drill for rock sample collection. The image was obtained by Curiosity’s Mars Hand Lens Imager (MAHLI). The sample-collection hole is 0.63 inch (1.6 centimeters) in diameter and 2.5 inches (6.4 centimeters) deep. The “mini drill” test hole near it is the same diameter, with a depth of 0.8 inch (2 centimeters). Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Έπειτα από την πρόβα της περασμένης εβδομάδας, το περιστροφικό-κρουστικό δράπανο του Curiosity άνοιξε μια τρύπα βάθους 6 εκατοστών σε έναν επίπεδο, ιζηματογενή βράχο. Τις επόμενες ημέρες το δείγμα λεπτόκοκκης σκόνης θα μεταφερθεί στα ενσωματωμένα εργαστηριακά όργανα του ρομπότ προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι το πέτρωμα σχηματίστηκε παρουσία νερού.

Είναι πιθανότατα η πρώτη τεχνητή τρύπα στο Ηλιακό Σύστημα εκτός της Γης. Η μεγαλύτερη τρύπα έχει βάθος 64 mm. What a hole on Mars ! Alien hole on an Alien Planet. Curiosity precisely bores to a depth of 2.5 inches (64 mm) into water altered rock. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Curiosity accomplished Historic 1st drilling into Martian rock at John Klein outcrop on Feb 8, 2013 (Sol 182), shown in this context mosaic view of the Yellowknife Bay basin taken on Jan. 26 (Sol 169) where the robot is currently working. The robotic arm is pressing down on the surface at John Klein outcrop of veined hydrated minerals – dramatically back dropped with her ultimate destination; Mount Sharp. Credit: NASA/JPL-Caltech/Ken Kremer (kenkremer.com)/Marco Di Lorenzo

Στη λεκάνη του Κρατήρα Γκέιλ τον οποίο εξερευνά, το Curiosity είχε ήδη εντοπίσει στρογγυλεμένες πέτρες που πιστεύεται ότι είναι βότσαλα ενός αρχαίου ποταμού. Οι χημικές αναλύσεις αναμένεται τώρα να προσφέρουν νέες ενδείξεις για το υγρό παρελθόν του Άρη, και ίσως οδηγήσουν στην ανακάλυψη οργανικών ουσιών που σχετίζονται με τη ζωή.

Το πρώτο τρυπάνι

Το τρυπάνι του Curiosity. Side view of Curiosity’s Drill Bit Tip. The bit is about 0.6 inch (1.6 centimeters) wide. This view from the remote micro-imager of the ChemCam instrument merges three exposures taken by the camera at different focus settings to show more of the hardware in focus than would be seen in a single exposure. Images taken on Sol 172, Jan 29, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech/LANL/CNES/IRAP/LPGNantes/CNRS

Το τρυπάνι του ρομπότ -το πρώτο τρυπάνι σε οποιαδήποτε διαστημική αποστολή μέχρι σήμερα- είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε η σκόνη που δημιουργείται να περνά μέσα τα αυλάκια της μύτης και να καταλήγει σε μικρούς θαλάμους. Από εκεί μπορεί να μεταφερθεί στο ChemCam, μια κάμερα που προσδιορίζει τη χημική σύσταση, καθώς και στο SAM, μια σειρά από φασματόμετρα που δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τη χημεία των δειγμάτων.

Το παραπάνω animation μας δείχνει πως το Curiosity πραγματοποίησε την γεώτρηση στην τοποθεσία που φέρει το όνομα John Klein. This animation depicts NASA's Mars rover Curiosity drilling a hole to collect a rock-powder sample at a target site called "John Klein." Credit: NASA/JPL-Caltech.

Σε πρώτη φάση, όμως, η σκόνη που συλλέχθηκε από την πρώτη τρύπα θα περιστραφεί μέσα στο εσωτερικό του τρυπανιού, προκειμένου να ξύσει και να απομακρύνει τυχόν σωματίδια γήινης σκόνης, τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα των αναλύσεων.

H διαδικασία καθυστερεί και λόγω της ελαφρώς μεγαλύτερης διάρκεια της ημέρας του Άρη σε σχέση με τη Γη. Κάθε αρειανή μέρα, γνωστή ως sol, διαρκεί 24 ώρες και 40 λεπτά, διαφορά που σταδιακά αποσυντονίζει την επικοινωνία με τους ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κίνηση του ρομπότ να πρέπει να προγραμματίζεται δύο sol νωρίτερα.