Δήμητρα Μήττα, «Η κυρία Φρόσω»

Federico Castellón, The Dark Figure, 1938.

O χειμώνας του 2015 ήταν ο τελευταίος που η κυρία Φρόσω τον πέρασε σπίτι της. Και τι σπίτι… Σπιταρόνα, κι ας μην ήταν μεγάλο. Με τι μεράκι το έκτισαν μαζί με τον άνδρα της… Με τι κόπο, με δάνεια και τόκους. Και νόμιμα, όλα νόμιμα. Πολύ νωρίτερα από την ημερομηνία που έπρεπε κατάφεραν να αποπληρώσουν τα δάνεια -«να μην χρωστάω», έλεγε η κυρία Φρόσω. Και τώρα το χάνει το σπίτι της. Γιατί τα τελευταία χρόνια δεν μπορούσε να πληρώνει τους φόρους. Η σύνταξή της μετά από τόσα χρόνια δουλειάς μόλις που της έφταναν για να μην υποσιτίζεται. Τίποτε άλλο. Και κανένας άλλος.

Εξήντα επτά χρονών η κυρία Φρόσω, και μόνη. Στην αρχή η ΔΕΗ της έκοψε το ρεύμα, μετά η Τράπεζα της έστειλε ειδοποιητήριο για κατάσχεση και μετά ειδοποιητήριο ότι το σπίτι έβγαινε σε πλειστηριασμό. Οι επίδοξοι αγοραστές της χτύπησαν το κουδούνι για να δουν το σπίτι. Κι εκείνη να τους τρατάρει γλυκό –«δεν θέλουμε, κυρά μου»- και να τους δείχνει τους χώρους. Οι περισσότεροι ούτε καν της έδιναν σημασία και η κυρία Φρόσω έμενε πίσω τους να τους παρατηρεί που μπαινόβγαιναν στα δωμάτια –άκουγε τα σχόλιά τους για τις αλλαγές που σκόπευαν να κάνουν.

Το χτύπησαν τελικά το σπίτι στον πλειστηριασμό μια νεαρή κοπέλα που τελείωνε τις σπουδές της στο Παρίσι, στη Σχολή Καλών Τεχνών, και της γυάλισε για ατελιέ, όχι για κατοικία –ήταν μικρό για τα πλούτη που φάνηκε να έχει ο πατέρας της. Αυτά έγιναν τον Μάιο του 2014.

Την άφησαν να μείνει στο σπίτι ένα χρόνο ακόμη. «31 Μαΐου, κυρά Φρόσω», είπε ο λεφτάς. «Αύγουστο γυρνάει η κόρη μου, ε μέχρι τότε να το ’χω συμμαζέψει το ρημάδι» -ρημάδι το αρχοντόσπιτό της, που όλοι είχαν να το λένε τι σπίτι ήταν. «Φτάνει ένας χρόνος, κυρά Φρόσω, και περισσεύει. Και δεν σου ζητάω νοίκι για αυτόν τον χρόνο».

Πώς πέρασε εκείνος ο χειμώνας του 2014-15; Βαρύς χειμώνας και η κυρία Φρόσω δεν είχε καν ρεύμα. Πώς τα κατάφερε; Κανείς δεν κατάλαβε, μέχρι που μπήκαν τα μαστόρια και οι νέοι ιδιοκτήτες στο σπίτι.

Η κυρία Φρόσω είχε ξεπατώσει το σπίτι της, το έκανε «ρημάδι». Έκαψε στο τζάκι ό,τι μπορούσε να καεί, για να έχει λίγη ζέστη και να μαγειρεύει κάτι τις. Ξεκίνησε από τις βιβλιοθήκες, όλες φτιαγμένες από το χέρι του άνδρα της που μάζευε τα βιβλία όπου τα εύρισκε, κι ας μην τα διάβαζε ποτέ. Μετά έκαψε τα καπάκια από τα ντουλάπια της κουζίνας, ύστερα τις πόρτες. Μετά τους δύο μπουφέδες –της έδωσαν καλή ζέστη ο μπουφές από ξύλο τριανταφυλλιάς και ο άλλος, ο βαρύς ο μαύρος, κληρονομιά που την έδενε με την τρίτη γενιά της οικογένειάς της. Ύστερα το πιάνο –κανείς δεν έπαιζε πιάνο στο σπίτι τους-, μετά τα πατώματα. Τα ξήλωσε ένα ένα. Για προσάναμμα χρησιμοποιούσε φωτογραφίες, ρούχα και κουρτίνες. Και επειδή η κυρία Φρόσω ήθελε το σπίτι της ωραίο, άρχισε να κουβαλά χώμα μέσα στο σπίτι και να φυτεύει λουλούδια.

Δεν τα αγόραζε, δεν είχε λεφτά, νύχτα πήγαινε και αφαιρούσε φυτά από τα παρτέρια του Δήμου ή του Πανεπιστημίου –πάντα προσεκτικά και πάντα με φροντίδα. Τα μεταφύτευε στο σπίτι της. Και με τη ζεστούλα που έβγαζε το τζάκι από το σπίτι που η κυρία Φρόσω έκαιγε σιγά σιγά και κομμάτι κομμάτι τα φυτά πρόκοψαν σαν σε θερμοκήπιο. Τι τριανταφυλλιές άνθισαν καταχείμωνο, καλά οι καμέλιες τρελάθηκαν, φούντωσαν και έφτασαν μέχρι το ταβάνι. Μέχρι και οι γαρδένιες καταδέχτηκαν να ανθοφορήσουν. Α πώς χαιρόταν η ψυχή της κυρίας Φρόσως με το κάθε καινούριο ανθάκι που έβγαινε… Για κάθε κρακ που έκανε η καρδιά της κάθε φορά που ξήλωνε κάτι από το σπίτι της και το έκαιγε, για κάθε κρακ από μια ανάμνηση για το πώς το είχαν τοποθετήσει αυτό που εκείνη τώρα ξήλωνε, σε αντιστάθμισμα ερχόταν ένα νέο κεφαλάκι σε κάποιο φυτό που όρθωνε το ανάστημά του.

 Joan Miró, The Waggon Tracks, 1918.

Στο μεταξύ, ο κισσός που περιτριγύριζε το σπίτι από τότε που το είχαν φτιάξει και ένα άλλο αναρριχώμενο που έβγαζε πορτοκαλί λουλούδια και που η κυρία Φρόσω με μεγάλη επιμέλεια φρόντιζε να τα ξεριζώνει για να μην καταστρέφουν το σπίτι –ανέβαιναν κολλώντας πάνω του, πάνω στον σοβά, βεντούζες έβγαιναν από το κορμί τους, από τον κορμό τους- αυτά τα φυτά τα άφησε εκείνο τον χειμώνα η κυρία Φρόσω ανενόχλητα. Και ήρθαν αυτά και αγκάλιασαν το σπίτι. Το πρασίνισαν, μόνο στα τζάμια των παραθύρων δεν μπορούσαν να πιαστούν και τα παρέκαμπταν. Αυτό μέχρι τον Απρίλιο που η κυρία Φρόσω άνοιξε τα παράθυρα και κλαδιά του κισσού και από το άλλο φυτό που δεν ξέρω πώς το λένε μπήκαν μέσα στο σπίτι. Επισκέπτες στην αρχή, μετά κατέλαβαν τον χώρο, γαντζώθηκαν στους εσωτερικούς τοίχους και επεκτάθηκαν.

Το πρωί της 31ης Μαΐου η κυρία Φρόσω έβαλε σε μια μικρή βαλίτσα ένα φουστάνι καλοκαιρινό και δύο ακόμη χειμωνιάτικα, δύο ζευγάρια παπούτσια, και τα δύο χειμωνιάτικα, μερικά εσώρουχα και κάλτσες, σαπούνια, μια οδοντόπαστα και την οδοντόβουρτσά της. Φεύγοντας κλείδωσε την πόρτα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι νέοι ιδιοκτήτες μπήκαν στο σπίτι. Αυτό που είδαν δεν θα το ξεχνούσαν ποτέ –ως και καρτελάκια καρφιτσωμένα στο χώμα δίπλα σε κάθε φυτό είχε τοποθετήσει η κυρία Φρόσω με το όνομα του καθενός.

Στο τελευταίο δωμάτιο βρήκαν όμορφα στοιβαγμένα τα βιβλία που η γυναίκα είχε κατεβάσει από τις βιβλιοθήκες. Αυτά η κυρία Φρόσω δεν τα είχε κάψει. Ο λεφτάς τα πέταξε. Μόνο η κοπελίτσα, η κόρη του, η καλλιτέχνιδα, δίστασε, το θέαμα την προκάλεσε, θα μπορούσε να γίνει μια εξαιρετική καλλιτεχνική δράση εκεί μέσα, το ίδιο το σπίτι ήταν ένα project.

 Edward Hopper, Rooms for Tourists, Chambres pour Touristes, 1945.

Κάμερες στήθηκαν, φωτογραφίες τραβήχτηκαν, διθυραμβικές κριτικές για την ιδέα (της καλλιτέχνιδος) γράφτηκαν. Ειδικά για το τέλος, για τις σακούλες σκουπιδιών που μοίρασε στους προσκεκλημένους για να πετάξουν μέσα τα φυτά, για τα κλαδευτήρια με τα οποία τεμάχισαν τον κορμό του κισσού και του άλλου φυτού με τα πορτοκαλί λουλούδια που δεν ξέρω το όνομά του. Μέσω τη τέχνης θέλησε η κοπέλα να περάσει ένα μήνυμα για την οικολογική καταστροφή. Αν και, εδώ που τα λέμε, με ένα σπάρο πέτυχε δύο τρυγόνια. Και προβολή κέρδισε και οι προσκεκλημένοι, ανεπίγνωστα, είχαν προετοιμάσει το σπίτι, ώστε την άλλη, κιόλας, μέρα να μπουν τα συνεργεία στο σπίτι και να κάνουν τις αλλαγές που επιθυμούσε το κορίτσι στο «ρημάδι».

Δήμητρα Μήττα

Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Νέα Ευθύνη, τεύχος 13 (2012) 533-535.

Καταφύγιο της ζωής (και) ο Μίμας; 'Death Star' Moon May Hide a Buried Ocean

Η πιο κοντινή και λεπτομερής φωτογραφία του Μίμα που τράβηξε το σκάφος Cassini που εδώ και δέκα χρόνια εξερευνά το σύστημα του Κρόνου. Τhe enormous Herschel Crater makes Mimas look rather like the Death Star space station from Star Wars. PHOTOGRAPH BY NASA/JPL/SSI

Ένα από τα μικρότερα φεγγάρια του Κρόνου, ο Μίμας, που έχει βαφτιστεί και «Άστρο του Θανάτου» λόγω της ομοιότητάς του με τον ομώνυμο διαστημικό σταθμό στον «Πόλεμο των Άστρων», είναι πιθανό να φιλοξενεί έναν τεράστιο υπόγειο ωκεανό στο εσωτερικό του, κάτω από την παγωμένη και γεμάτη κρατήρες επιφάνειά του.

Αν αυτό όντως συμβαίνει, τότε ο Μίμας έρχεται να προστεθεί σε εκείνα τα ουράνια σώματα στο ηλιακό μας σύστημα, όπως οι δορυφόροι Ευρώπη και Εγκέλαδος, που μπορεί να φιλοξενούν κάποια μορφή ζωής. Άλλοι πάντως επιστήμονες εμφανίστηκαν επιφυλακτικοί και αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατό να υπάρχει ένας μεγάλος ωκεανός σε ένα τόσο μικρό δορυφόρο.

Παράξενος

Ο δορυφόρος του Κρόνου ίσως κρύβει ένα υπόγειο ωκεανό. Saturn's moon Mimas, the smallest of the ringed planet's major satellites, may join the growing list of moons that hide an ocean of liquid water beneath their cratered surfaces, astronomers report Thursday in the journal Science. Seen here as a faint glimmer just beneath the rings, Mimas is the innermost of Saturn's major moons.

O διαμέτρου 400 χιλιομέτρων Μίμας είναι περίεργος επειδή εμφανίζει μια ιδιόμορφη ταλάντευση γύρω από τον πολικό άξονά του, καθώς κινείται σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες με τη βοήθεια της διαστημοσυσκευής «Κασίνι» της NASA, που από το 2005 μελετά το σύστημα του Κρόνου με τα 62 φεγγάρια του (τα 53 έχουν όνομα). Αυτή η ταλάντευση μπορεί να οφείλεται είτε σε μια υπόγεια θάλασσα 25 έως 30 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνειά του, είτε στο ότι ο πυρήνας του Μίμα δεν έχει το συνηθισμένο σφαιρικό αλλά επίμηκες σχήμα, σαν μπάλα του ράγκμπι.

Mimas is mostly made of ice and has a diameter of 396km.

«Ως τώρα θεωρούσαμε τον Μίμα ένα βαρετό φεγγάρι. Αν, όμως, πράγματι έχει έναν ωκεανό, αυτό σίγουρα θα τον καθιστούσε άλλο ένα ενδιαφέρον σώμα στο ηλιακό μας σύστημα, που θα πρέπει να προστεθεί στον κατάλογο εκείνων που δυνητικά είναι φιλικά προς τη ζωή», δήλωσε ο αστρονόμος Ραντουάν Τατζεντίν του Πανεπιστημίου Κορνέλ, επικεφαλής της διεθνούς επιστημονικής ομάδας που έκανε τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Science».

Οι αμφιβολίες

Saturn’s moon Pandora is seen with its larger sibling Mimas. PHOTOGRAPH BY NASA/JPL-CALTECH/SPACE SCIENCE INSTITUTE

Εκ πρώτης όψεως η θεωρία περί υπόγειου ωκεανού φαίνεται κάπως απίθανη, επειδή στην επιφάνεια του Μίμα δεν έχουν εντοπιστεί καθόλου ίχνη υγρού νερού ή κάποιας γεωλογικής δραστηριότητας. Παρ’ όλα αυτά, η άκρως εκκεντρική ελλειπτική τροχιά του, που τη μία τον φέρνει πολύ κοντά στον Κρόνο και την άλλη πολύ μακριά, είναι πιθανό ότι δημιουργούν πάνω του μεγάλες αυξομειώσεις βαρυτικής έλξης από τον μητρικό πλανήτη του.

Αυτό έχει ως συνέπεια να προκαλούνται εσωτερικές τριβές, εξαιτίας των οποίων μπορεί να υπάρχει αύξηση της θερμότητας στο εσωτερικό του. Αυτή θα ήταν δυνατό να λιώνει σταδιακά τον πάγο και έτσι να έχει δημιουργήσει μια κρυφή θάλασσα στα έγκατά του. Όσο η τροχιά παραμένει εκκεντρική, ο ωκεανός θα διατηρείται. Ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του Μίμα, ο οποίος δημιουργήθηκε πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, είναι ο τεράστιος κρατήρας Χέρσελ, ο οποίος καλύπτει περίπου το ένα τρίτο της επιφάνειας του.

Σούπερ κροκόδειλοι τρομοκρατούσαν την Ευρώπη. The ancient crocodile that was as large as a double-decker bus: Giant predator ripped prey to shreds 160 million years ago

Καλλιτεχνική απεικόνιση του αρχαίου κροκόδειλου που είχε μήκος εννέα μέτρα. A giant salt water crocodile that lived 160 million years ago was almost as long as a double-decker bus, scientists claim. M. hugii (illustrated) was the largest at 30.4ft (9.3 metres).

Είχαν εντοπισθεί απολιθώματα που παρέπεμπαν σε ένα πανάρχαιο γιγάντιο είδος κροκοδείλου που ζούσε στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ομάδα ειδικών του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μελέτησε όλα τα ευρήματα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν έχουμε να  κάνουμε με ένα είδος αλλά με μια άγνωστη μέχρι σήμερα οικογένεια μεγάλων κροκοδείλων.

Εντυπωσιακά ευρήματα

Τα τρία είδη της άγνωστης μέχρι σήμερα οικογένεια των γιγάντιων κροκοδείλων που ζούσαν στην Ευρώπη. Four species of Machimosaurus roamed the ocean feasting on marine animals such as turtles and even dinosaurs. Three of the species believed to live in the area which is now modern Europe, are illustrated, along with a human to show scale. Illustrations by Dmitry Bogdanov, from Young et al. (2014).

Οι ερευνητές αναγνώρισαν τρία είδη αυτής της οικογένειας που ονομάστηκε «Machimosaurs». Τα είδη αυτά υπολογίζεται ότι ζούσαν πριν από περίπου 150-200 εκ. έτη. 

M. hugii was the largest of of the prehistoric crocodiles at 30.4ft (9.3 metres) which is bigger than the largest Nile or saltwater crocodiles of the modern era. The biggest living captive crocodile living today measures 18ft (5.5 m) A stock image of a saltwater crocodile in Queensland, Australia, is pictured.

Το μεγαλύτερο είδος της οικογένειας ονομάστηκε M.hugii και ήταν ένα μοχθηρό τέρας μήκους εννέα μέτρων με μεγάλα, κωνικά δόντια με τα οποία μπορούσε να εξοντώνει ακόμη και δεινοσαύρους.

Although Machimosaurus had blunt, concical teeth and long, slender snouts, it was so large it could almost anything it wanted. Bite marks inflicted by the beast have even been found in the fossilised bones of a giant long-necked dinosaur. This illustration shows a Cetiosaurus oxoneoensis, which lived at around the same time.

Σύμφωνα με τους ερευνητές και τα τρία είδη είχαν εξελιχτεί με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται εύκολα σε διαφορετικά περιβάλλοντα και έτσι να έχουν περισσότερες επιλογές στην αναζήτηση τροφής και καταφυγίου. Ένα ακόμη ενδιαφέρον εύρημα της νέας μελέτης είναι ότι τα είδη αυτά φαίνεται ότι εξελίχτηκαν με τρόπο παρόμοιο με εκείνον που εξελίχτηκαν τα σημερινά είδη κροκοδείλων. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Royal Society Open Science».