Γιώργος Σαραντάρης, Σελήνη

Georges Lemmen, Clear Night, Moon, 1891.

Aπό ένα θαύμα

Aπό ένα πρόσωπο πρωίας

Παίρνεται ο θυμός μου

Σελήνη αθρόα παρουσία

Eλένη η καμπύλη του κόσμου

M' εβένινη σημασία

H πύλη ανοίγει στον ξένο

Στ' αγέρι

T' αλέτρι οργώνει τον κάμπο

Eκεί που δε βλέπει η καρδιά

Bελάζουν τ' αστέρια στην κρύπτη.

Vincent van Gogh, Starry Night over the Rhone, 1888. Oil on canvas, 72.5 cm × 92 cm, Musée d'Orsay, Paris.

(από το «Σαν Πνοή του Aέρα», Eρμής 1999)

Ο Γιώργος Σαραντάρης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, γιος του Δημήτρη Σαραντάρη και της Μαλθίντας το γένος Σωτηρίου, καταγόμενων από το Λεωνίδι της Κυνουρίας. Από το 1912 ως το 1931 έζησε στην Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε η οικογένειά του. Από νεανική ηλικία στράφηκε στη λογοτεχνία και τη μελέτη της φιλοσοφίας, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με τις ξένες γλώσσες. Σπούδασε νομικά στα πανεπιστήμια της Μπολώνια και της Ματσεράτα, και πήρε διδακτορικό δίπλωμα. Στην Ιταλία έγραψε τους πρώτους στίχους του, στα ιταλικά και στα ελληνικά και δημοσίευσε ποιήματα στην ιταλική και γαλλική γλώσσα. Το 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και μπήκε στους λογοτεχνικούς κύκλους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940 στρατεύτηκε στην Αλβανία και αρρώστησε από κοιλιακό τύφο. Μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου πέθανε το 1941.

Την πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας έκανε το 1933 μέσα απ’ τις σελίδες του περιοδικού Νέα Ζωή με το διήγημα Μάρθας βίος, με το οποίο εισήγαγε στον ελληνικό χώρο το είδος του γαλλικού αντι - μυθιστορήματος (antiroman). Τον ίδιο χρόνο δημοσίευσε και την πρώτη του ποιητική συλλογή Οι Αγάπες του χρόνου. Ακολούθησαν τα Ουράνια (1934) και τα Αστέρια (1935) και πολλά ακόμη ποιήματα δημοσιευμένα στα περιοδικά Νέα Γράμματα, Νέα Εστία, Κύκλος, και Μακεδονικές Ημέρες (Θεσσαλονίκης). Τελευταία του ποιητική συλλογή ήταν η Στους φίλους μιας άλλης χαράς, δημοσιευμένη στις αρχές του 1940, που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το Μήτσο Παπανικολάου. Ο Γιώργος Σαραντάρης υπήρξε ένας από τους πρώτους ανανεωτές έλληνες ποιητές του μεσοπολέμου και ένας από τους πρώτους εισηγητές του υπαρξισμού στη χώρα μας. Ο φιλοσοφικός του στοχασμός κινήθηκε στα πλαίσια της αναζήτησης του απολύτου ενάντια στη φθορά της ανθρώπινης υπόστασης, εκφρασμένης μέσω της κατάργησης της παραδοσιακής ποιητικής φόρμας και γλωσσικής έκφρασης. Επιδράσεις δέχτηκε μεταξύ άλλων δέχτηκε από τη σκέψη των Ουνγκαρέττι, Νίτσε, Κίρκεγκωρ, Ντοστογιέφσκι, Σεστώφ και Μπερντιάγιεφ. Ασχολήθηκε επίσης με το φιλοσοφικό δοκίμιο και τις ποιητικές μεταφράσεις.

Υπερ-πανσέληνος 2014. Supermoon 2014

Στις 10 Αυγούστου θα χαρούμε ίσως την ομορφότερη πανσέληνο του έτους, καθώς το ολόγιομο φεγγάρι θα φαντάζει πιο εντυπωσιακό από ό,τι συνήθως στον ουρανό. The next supermoon is coming up on August 10, 2014. It’ll be the closest, brightest supermoon of this year. Reuters

Η έλξη της Σελήνης προς τη Γη, αλλά και των υπολοίπων σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος, συμβάλλει επίσης και στην αργή αλλαγή της κατεύθυνσης του άξονα περιστροφής της Γης (φαινόμενο μετάπτωσης). Ο Ίππαρχος, Έλληνας αστρονόμος του 2ου μ.Χ. αι., ήταν ο πρώτος που μίλησε για τα συγκεκριμένο φαινόμενο. Αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού είναι η σταθερή μετακίνηση του βόρειου πόλου του ουρανού, ώστε καθώς περνά ο χρόνος διαφορετικά αστέρια του ουρανού να μας δείχνουν το Βορρά. Και ενώ σήμερα μας ορίζει το Βορρά ο πολικός αστέρας (ο λαμπερότερος αστέρας της Μικρής Άρκτου), μετά 12.000 χρόνια θα είναι ο Βέγας (το λαμπερότερο αστέρι στον αστερισμό της Λύρας) εκείνος που θα μας δείχνει το Βορρά στον ουρανό. Το όνομα της Σελήνης προέρχεται από τη λέξη σέλας (φως).

About three or four times a year, the new or full moon coincides closely in time with the perigee of the moon—the point when the moon is closest to the Earth. These occurrences are often called ‘perigean spring tides.’ The difference between ‘perigean spring tide’ and normal tidal ranges for all areas of the coast is small. In most cases, the difference is only a couple of inches above normal spring tides. Image and caption via NOAA.

Σύμφωνα με τη «Θεογονία» του Ησίοδου, υπήρξε κόρη του τιτάνα Υπερίωνα και της τιτανίδας Θείας. Αδέλφια της Σελήνης ήταν ο Ήλιος και η Αυγή, γι' αυτό και πάντα η Σελήνη φωτίζεται από τον Ήλιο. Ο Αριστοτέλης, ως σπουδαίο επιστημονικό πνεύμα, στο έργο του «Περί ουρανού» αναφέρεται στο σφαιρικό σχήμα της Σελήνης, την παρατήρηση των φάσεών της, το ρόλο της στη δημιουργία των ηλιακών εκλείψεων. Αναφέρεται επίσης στο γεγονός ότι από τη Γη βλέπουμε πάντα το ίδιο πρόσωπο της Σελήνης (της δε Σελήνης δήλον εστί καλούμενον πρόσωπον).

Around each new moon (left) and full moon (right) – when the sun, Earth, and moon are located more or less on a line in space – the range between high and low tides is greatest. These are called spring tides. A supermoon – new or full moon at its closest to Earth – accentuates these tides. Image via physicalgeography.net

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η παρατήρηση αυτή οφείλεται στη λεγόμενη «σύγχρονη» περιστροφή της Σελήνης: Ο χρόνος που χρειάζεται για μια περιστροφή γύρω από τον άξονά της είναι ίσος με το χρόνο που χρειάζεται για μια πλήρη περιφορά της γύρω από τη Γη. Ως αποτέλεσμα, εμφανίζει προς τη Γη πάντα την ίδια της πλευρά.

Τις βραδιές της πανσελήνου, έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε φωτισμένο ολόκληρο το πρόσωπο της Σελήνης. Η διάθεσή μας αλλάζει και γίνεται πιο ρομαντική, οι βραδιές μας γίνονται πιο φωτεινές κάτω από το φεγγαρόφωτο.

A supermoon is a spectacular sight in which the full moon of a given month occurs at the same time the moon is at perigee – the point in its orbit that brings it closest to Earth. During these events, the moon can appear up to 30 percent brighter and 14 percent bigger to skywatchers on Earth. See how the supermoon, or "perigee moon," works in this SPACE.com infographic.

Στις 10 Αυγούστου θα χαρούμε ίσως την ομορφότερη πανσέληνο του έτους, καθώς το ολόγιομο φεγγάρι θα φαντάζει πιο εντυπωσιακό από ό,τι συνήθως στον ουρανό. Αφ' ενός διότι τον Αύγουστο, όταν η Σελήνη μεσουρανεί (άρα βρίσκεται στο μέγιστο ύψος της πάνω από τον ορίζοντα) δεν φτάνει πολύ ψηλά. Το φως της φτάνει τότε στα μάτια μας διασχίζοντας μεγαλύτερο πάχος της ατμόσφαιρας. Κατά τη διαδρομή του απορροφάται το κυανό χρώμα του, ενώ το κόκκινο διαπερνά την ατμόσφαιρα και έτσι αντικρίζουμε πιο κοκκινωπό το φεγγάρι.

Αυτό που επιπλέον συμβαίνει στις 10 Αυγούστου του 2014 είναι ότι η Σελήνη τυχαίνει να βρίσκεται στο πλησιέστερο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη, το περίγειο, (απόσταση περίπου 354.000 χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας).

People stand and look at the moon one day ahead of the Supermoon phenomenon from a bridge over 42nd St. in the Manhattan borough of New York July 11, 2014. Occurring when a full moon or new moon coincides with the closest approach the moon makes to the Earth, the Supermoon results in a larger-than-usual appearance of the lunar disk.  Reuters

Οι δυο παραπάνω συνθήκες καθιστούν την παρατήρηση της πανσελήνου εντυπωσιακότερη από τις υπόλοιπες πανσελήνους του έτους. Θα έχουμε λοιπόν πανσέληνο στις 21.10'. Το φεγγάρι θα ανατείλει περίπου 15 λεπτά πριν από τη δύση του ηλίου και θα φτάσει στο μέγιστο ύψος του μία ώρα περίπου μετά τα μεσάνυχτα. Θα παρατηρήσουμε τότε τη μεγαλύτερη πανσέληνο του 2014. Οι αστροφωτογράφοι σίγουρα θα μας χαρίσουν πολύ όμορφες φωτογραφίες του φυσικού δορυφόρου μας. Αναμένουμε λοιπόν τη βραδιά εκείνη να πάμε μια ρομαντική «βόλτα» στο φεγγάρι.

What does a full supermoon look like? Astronomers say you can’t really detect any difference with your eye between a supermoon and any ordinary full moon. This great moon photo is from EarthSky Facebook friend Rebecca Lacey in Cambridge, Idaho.

«Και το φεγγάρι μια τρύπα στο κρανίο του κόσμου / μην κοιτάξεις μέσα, είναι μια δύναμη μαγνητική που σε τραβάει / μην κοιτάξεις, μην κοιτάχτε, ακούστε που σας μιλάω / θα πέσετε μέσα. Τούτος ο ίλιγγος ωραίος, ανάλαφρος / θα πέσεις, / ένα μαρμάρινο πηγάδι το φεγγάρι, ίσκιοι σαλεύουν και βουβά φτερά, μυστηριακές φωνές - δεν τις ακούτε;». Γράφει ο Γιάννης Ρίτσος: «Τότε το φεγγάρι σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι. Μεγάλο σούσουρο έγινε στα φύλλα. Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι κι όλη τη νύχτα παίζανε στον κάμπο. Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά, κι όπου πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα. Μα, ευτυχώς, οι μεγάλοι δεν ξέρουν πολλά, δεν καλοβλέπουν. Μονάχα οι μάνες κάτι υποψιάστηκαν. Γι' αυτό τα παιδιά κρύβουνε τα χρυσωμένα χέρια τους στις άδειες τσέπες, μην τα μαλώσει η μάνα τους που όλη τη νύχτα παίζανε κρυφά με το φεγγάρι».

Tην επόμενη υπερ-πανσέληνο θα δούμε στις 9 Σεπτεμβρίου.

Πηγή: enet.gr