O θεός του Αστερίξ κάνει βόλτες γύρω από τη Γη. Asteroid Toutatis Gives Earth a Cosmically Close Shave

Earth Nears Asteroid Toutatis. Illustration Credit: E. De Jong and S. Suzuki, JPL, NASA

O αστεροειδής Toutatis βρίσκεται σε σχεδόν ίδια τροχιά με αυτή της Γης. Τα τελευταία 24ωρα έχει εισέλθει στη διαστημική μας γειτονιά και την Τετάρτη έκανε το κοντινότερο πέρασμα του από τον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες έχουν στρέψει το βλέμμα τους στον Toutatis και καθησυχάζουν την κοινή γνώμη αναφέροντας ότι δεν υπάρχει περίπτωση να κατευθυνθεί προς τη Γη, τουλάχιστον για μερικές εκατοντάδες χρόνια ακόμη.

Ο διαστημικός «θεός»

Κοντινή φωτογραφία του αστεροειδή λίγες ώρες πριν κάνει το κοντινότερο πέρασμά του από τη Γη

Ο Toutatis (Τουτάτις) είναι ένας μικρός σε διάμετρο αλλά μεγάλος σε μήκος διαστημικός βράχος. Υπολογίζεται ότι το μήκος του φτάνει τα 4,3 χλμ. Ο αστεροειδής ακολουθεί μια τροχιά παρόμοια με αυτή της Γης. Τις τελευταίες ημέρες ο αστεροειδής έχει εισέλθει στη διαστημική μας γειτονιά και το κοντινότερο πέρασμα του από τον πλανήτη μας το έκανε την Τετάρτη.

Animation με την κίνηση του αστεροειδούς Tουτάτις από τους Ernesto Guido και Nick Howes.

Ο Tοutatis πέρασε με ταχύτητα 39.600 χλμ/ώρα σε απόσταση περίπου επτά εκατομμυρίων χλμ. από τον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες εκμεταλλεύονται το πέρασμα του αστεροειδή από την περιοχή μας για να μελετήσουν την κίνησή του και να κάνουν ακριβέστερες προβλέψεις για τη μελλοντική πορεία του. Εκτιμούν ότι ο Tοutatis θα επιστρέψει στη γειτονιά μας το 2562.

Ο αστεροειδής πήρε το όνομα του από τον ομώνυμο θεό των Γαλατών στον Αστερίξ. Οι δημιουργοί του κόμικ έκαναν παράφραση του ονόματος Teutates (Τεουτάτες), ενός αρχαίου θεού των Κελτών που η ετυμολογία του ονόματος του σημαίνει «πατέρας του λαού» και λατρευόταν στη Γαλατία και στη Βρετανία ως θεός- προστάτης της φυλής.

Asteroid Toutatis Close Approach to Eath 12 Dec 2012

Ο Τουτάτις ανακαλύφθηκε το 1934 και η τροχιά του επιβεβαιώθηκε το 1989. Το 2004, ο αστεροειδής πέρασε από τη Γη μόλις τέσσερις φορές πιο μακριά από ό,τι η απόσταση Γης – Σελήνης. O Τουτάτις θα εξερευνηθεί με κοντινή πτήση του διαστημικού σκάφους της κινεζικής αποστολής Chang’e 2.

Και οι επτά ήταν... πανάρχαιοι. Hubble Census Unveils Galaxies Shining Near Cosmic Dawn

Στη φωτογραφία απεικονίζεται η περιοχή στα βάθη του Σύμπαντος όπου βρίσκονται οι επτά αρχαίοι γαλαξίες. Ο αρχαιότερος εξ αυτών έχει μετατόπιση προς το ερυθρό 11,9. Στην εικόνα σημειώνονται και οι επτά αρχαίοι γαλαξίες με καταγραφή της μετατόπισης τους προς το ερυθρό. Η μετατόπιση προς το ερυθρό είναι η παρατηρoύμενη αλλαγή στο χρώμα του εκπεμπόμενου φωτός από ένα αστέρι ή άλλο ουράνιο σώμα καθώς αυτό απομακρύνεται από τη Γη. This new image of the Hubble Ultra Deep Field (HUDF) 2012 campaign reveals a previously unseen population of seven faraway galaxies, which are observed as they appeared in a period 350 million to 600 million years after the Big Bang. Credit: NASA, ESA, R. Ellis (Caltech), and the UDF 2012 Team

Ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ εντόπισε με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble επτά πανάρχαιους γαλαξίες. Πρόκειται για γαλαξίες που δημιουργήθηκαν όταν το Σύμπαν βρισκόταν ακόμη στη βρεφική του ηλικία. Ένας εξ αυτών μάλιστα ίσως είναι και ο αρχαιότερος γαλαξίας που γνωρίζουμε.

Το χρονολόγιο

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι το Σύμπαν γεννήθηκε πριν από 13,7 δισ. έτη και για ένα διάστημα περίπου 200 εκατομμυρίων ετών η μόνη δραστηριότητα που υπήρχε ήταν η ψύξη και συνένωση των νεφών υδρογόνου που είχαν δημιουργηθεί μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Πρόκειται για μια περίοδο που οι επιστήμονες έχουν ονομάσει «Κοσμικό Μεσαίωνα» αφού το Σύμπαν ήταν ένας κρύος, σκοτεινός κόσμος.

A timeline of the Universe and our observations of it. Credit: University of Arizona.

Όταν οι διεργασίες στα νέφη υδρογόνου ολοκληρώθηκαν άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτοι γαλαξίες και να γεννιούνται τα πρώτα άστρα. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη αν υπήρξε ένα μεμονωμένο γεγονός που άναψε το φιτίλι και οδήγησε στην ταυτόχρονη γέννηση άστρων στους πρώτους γαλαξίες που είχαν δημιουργηθεί στο Σύμπαν ή αν η συγκεκριμένη διαδικασία εξελίχθηκε σε βάθος χρόνου πολλών εκατομμυρίων ετών.

Η ανακάλυψη

Οι ερευνητές κατάφεραν με τη βοήθεια του Ηubble να φτάσουν στις εσχατιές του Σύμπαντος και να εντοπίσουν επτά γαλαξίες που οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι δημιουργήθηκαν σε ένα διάστημα 350-600 εκατομμυρίων ετών μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Ένας εξ αυτών, εκτιμάται ότι γεννήθηκε μόλις 380 εκατομμύρια έτη μετά γέννηση του Σύμπαντος. Αν η εκτίμηση επιβεβαιωθεί θα πρόκειται για τον αρχαιότερο γαλαξία που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Astronomers detected seven galaxies in the time period 400-600 million years after the Big Bang. All extremely distant, they ranged in distance with redshifts from 8.6 to nearly 12.

«Η έρευνά μας δείχνει ότι δεν υπήρξε ένα μεμονωμένο γεγονός που προκάλεσε τη μαζική δημιουργία γαλαξιών και άστρων αλλά ήταν μια διαδικασία με προοδευτικό χαρακτήρα» αναφέρει ο Μπραντ Ρόμπερτσον, του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι θα επανέλθουν στις έρευνες στα βάθη του Σύμπαντος όταν τεθεί σε λειτουργία ο διάδοχος του Hubble, το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb η εκτόξευση του οποίου έχει προγραμματιστεί για το 2018. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters».

Ένας Νείλος στον Τιτάνα. Cassini spots mini Nile River on Saturn moon Titan

Στην κοίτη του εξωγήινου Νείλου ρέει πιθανότατα αιθάνιο και μεθάνιο. This image from NASA's Cassini spacecraft shows a vast river system on Saturn's moon Titan. Image credit: NASA/JPL-Caltech/ASI

Το ραντάρ του διαστημικού σκάφους Cassini της NASA εντόπισε στο μεγαλύτερο φεγγάρι του Κρόνου ένα εξωγήινο αντίστοιχο του ποταμού Νείλου.

A miniature version of the Nile River, seen on Saturn’s moon Titan by the international Cassini mission. The river valley stretches more than 400 km from its ‘headwaters’ to a large sea, and likely contains hydrocarbons. The image was acquired on 26 September 2012, on Cassini’s 87th close flyby of Titan. The river valley crosses Titan’s north polar region and runs into Kraken Mare, one of the three great seas in the high northern latitudes of the moon. NASA/JPL–Caltech/ASI

Το ποτάμι που ανακαλύφθηκε στον Τιτάνα, συνολικού μήκους περίπου 400 χιλιομέτρων, εκβάλλει σε μια μεγάλη αλλά ρηχή θάλασσα, στην οποία καταλήγουν κι άλλα, μικρότερα ποτάμια.

Από το 2004, όταν η αποστολή Cassini έφτασε στο σύστημα του Κρόνου, οι πλανητολόγοι υποψιάζονταν ότι ο Τιτάνας διαθέτει λίμνες και ποτάμια. Μέχρι πρόσφατα αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο να επιβεβαιωθεί, αφού ο δορυφόρος καλύπτεται από μια παχιά, πορτοκαλί και εντελώς αδιαφανή ατμόσφαιρα.

Ωστόσο το ραντάρ του Cassini κατάφερε να διαπεράσει το πέπλο του μυστηρίου -ο Τιτάνας είναι πλέον το μόνο άλλο σώμα του Ηλιακού Συστήματος στο οποίο έχουν ανακαλυφθεί θάλασσες, λίμνες και ποτάμια.

Σε αντίθεση όμως με ό,τι συμβαίνει στη Γη, της οποία ς ο υδρολογικός κύκλος αφορά το νερό, ο αντίστοιχος κύκλος του Τιτάνα αφορά υδρογονάνθρακες όπως το μεθάνιο και το αιθάνιο. Στην κατεψυγμένη επιφάνεια του δορυφόρου, οι υδρογονάνθρακες αυτοί εξατμίζονται, σχηματίζουν σύννεφα, πέφτουν ως βροχή και συγκεντρώνονται σε μεγάλους όγκους υγρού.

Σύγκριση της λίμνης Ontario Lacus του Τιτάνα με την εφήμερη λίμνη Ετόσα Παν της Ναμίμπια σε εικόνες ραντάρ. A region on Saturn’s moon Titan has been found to be similar to the Etosha Pan in Namibia, Africa. Both are ephemeral lakes – large, shallow depressions that sometimes fill with liquid. Cassini radar image JPL/NASA. Envisat radar image ESA. Composite image: LPGNantes

Η πρώτη εντυπωσιακή ανακάλυψη είχε έρθει το 2008, όταν το Cassini επιβεβαίωσε την ύπαρξη μιας μεγάλης λίμνης στην περιοχή Ontario Lacus του Τιτάνα. Δύο χρόνια αργότερα εντοπίστηκαν περιοχές που σκούρυναν απότομα έπειτα από βροχοπτώσεις και πιθανότατα αντιστοιχούν σε εποχικές, εφήμερες λίμνες. Μια ακόμα λίμνη που εντοπίστηκε το 2006 εκτιμάται ότι είναι μεγαλύτερη από το νησί της Λέσβου.

Ο «μίνι Νείλος» που διακρίνεται στις νέες εικόνες της αποστολής είναι το μεγαλύτερο ποτάμι που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα πέρα από τη Γη, επισήμαναν ερευνητές του αμερικανικού Πανεπιστημίου Brigham Young που μελέτησαν τα δεδομένα.

These two gray-scale images from NASA’s Space Shuttle show part of the Nile River, near the Fourth Cataract in Sudan. Image credit: NASA/JPL-Caltech

These are two views of part of the Nile River, near the Fourth Cataract in Sudan. The top image is a photograph taken with color infrared film from Space Shuttle Columbia in November 1995. The radar image at the bottom was acquired by the Spaceborne Imaging Radar C/X-Band Synthetic Aperture Radar (SIR-C/X-SAR) aboard Space Shuttle Endeavour in April 1994. The thick, white band in the top right of the radar image is an ancient channel of the Nile that is now buried under layers of sand. This channel cannot be seen in the photograph and its existence was not known before this radar image was processed. The area to the left in both images shows how the Nile is forced to flow through a chaotic set of fractures that causes the river to break up into smaller channels, suggesting that the Nile has only recently established this course. 

Οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι η κοίτη είναι γεμάτη υγρό επειδή το ποτάμι φαίνεται σκούρο και επίπεδο σε όλο του το μήκος. Οι εκβολές του, μάλιστα, είναι σχεδόν πανομοιότυπες με τα δέλτα των γήινων ποταμών.