Τα μυστικά του Λαβύρινθου. The Secret of the Snake Goddess

Κύρια όψη της μικρής "θεάς των όφεων". Έξοχα δείγματα της μινωικής μικροπλαστικής αποτελούν τα δύο περίφημα αγαλματίδια που απεικονίζουν τη χθόνια μινωική θεά των όφεων, ίσως τη μητέρα θεά και την κόρη. Το μικρότερο από αυτά παριστάνει τη θεά όρθια, με ανασηκωμένα χέρια, να κρατάει από ένα φίδι στο καθένα. Φορεί το περίτεχνο μινωικό ένδυμα, το στενό περικόρμιο με μανίκια που αφήνει ακάλυπτο το πλούσιο στήθος, και το μακρύ φόρεμα που διαχωρίζεται σε επτά επάλληλα οριζόντια επίπεδα και καλύπτεται με κοντή ποδιά, ενώ στο κεφάλι φέρει χαμηλό περίτεχνο κάλυμμα, πάνω στο οποίο κάθεται ένας πάνθηρας. Η μορφή χαρακτηρίζεται από έλλειψη πλαστικότητας και οι σχετικά επίπεδες επιφάνειες ζωντανεύουν με τα εξωτερικά στοιχεία, όπως είναι το πλούσιο φόρεμα και το εντυπωσιακό κάλυμμα της κεφαλής. Στο σχεδόν τριγωνικό πρόσωπο κατέχουν εξέχουσα θέση τα μεγάλα, εκφραστικά μάτια, που μεταδίδουν όλη την ένταση της μορφής. Το ειδώλιο βρέθηκε μαζί με το δεύτερο, μεγαλύτερο της θεάς των όφεων και με πολλά ακόμη πολύτιμα αντικείμενα. The younger snake goddess, from the palace of Knossos. Heraklion Archaeological Museum. © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού © Εκδοτική Αθηνών.

Το ντοκιμαντέρ διηγείται τη συναρπαστική ιστορία της ανακάλυψης της Κνωσού από τον Σερ Άρθουρ Έβανς στις αρχές του 20ου αιώνα, μιας ιστορίας τόσο μυστηριώδους όσο και ο ίδιος ο Μινωικός Πολιτισμός.

The story of the discovery of Knossos and the Minoans by Sir Arthur Evans. Following Canadian archaeologist Alexander MacGillivray, the film travels to Crete, New York, Boston and Toronto, to discover the most famous masterpieces of Minoan art. The secrets they hide will change our view of the Minoan world. Through dramatic reconstructions shot in the archaeological site of Knossos, documentary footage and high quality computer animation, “The Secret of the Snake Goddess” brings to life the Golden Age of great discoveries and reminds us why History is important for us, today.

Ακολουθώντας τον Καναδό αρχαιολόγο, Αλεξάντερ ΜακΓκίλιβρεϊ, ταξιδεύουμε από την Κρήτη στη Βοστώνη, τη Νέα Υόρκη και το Τορόντο για να αποκαλύψουμε τα μυστικά που κρύβονται πίσω από το πιο διάσημα μινωικά έργα τέχνης και από την εικόνα που έχουμε για τον μινωικό κόσμο.

Μινωικές θεές των όφεων, αγαλματίδια περ. 1600 π.Χ. Minoan Snake Goddess figurines c 1600 BCE. Heraklion Archaeological Museum.

«Τα Μυστικά του Λαβυρίνθου» αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές συμπαραγωγές ιστορικού ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ με κανάλια του εξωτερικού. Περιλαμβάνοντας αναπαραστάσεις στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, γυρίσματα στις ΗΠΑ και τον Καναδά, καθώς και εντυπωσιακά computer animations, μας ταξιδεύει στο παρελθόν και μας θυμίζει γιατί η ιστορία είναι σημαντική για εμάς σήμερα. Όπως λέει στο τέλος του ντοκιμαντέρ ο ΜακΓκίλιβρεϊ, «η μινωική Κρήτη είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πρέπει να ξέρουμε από πού ξεκινήσαμε για να καταλάβουμε τι κάνουμε εδώ, ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε αποφάσεις για το μέλλον. Για αυτό χρειαζόμαστε την ιστορία ...»

Η ταινία είναι μια παραγωγή της ελληνικής εταιρίας ΑΝΕΜΟΝ και της ΕΡΤ και έχει βραβευθεί στον Καναδά (βραβείο Golden Sheaf για καλύτερο ντοκιμαντέρ) και στην Αθήνα (βραβείο «Αθηνά», Φεστιβάλ CAID 2008).

Το Σύμπαν είναι μια φέτα κοσμικής φρατζόλας! The universe is a 'cosmic loaf'

Ο Κόσμος είναι μια φρατζόλα κάθε φέτα της οποίας περιέχει και ένα Σύμπαν. 'M-theory (an offshoot of string theory) suggests our three-dimensional universe exists on a membrane that can be linked to a slice of bread,' explained Mr Gilliland. 'On that slice are all the stars and galaxies of our universe, but parallel to that, are thousands of other universe slices - arranged in a sort of huge cosmic loaf'.

Ο Βρετανός δημοσιογράφος και γραφίστας θεμάτων επιστήμης Μπεν Γκίλιαρντ συγκέντρωσε μια σειρά από ιδιαίτερα ενδιαφέροντα όσο και εντυπωσιακά κοσμολογικά δεδομένα και τα παρουσιάζει σε ένα βιβλίο που μόλις εξέδωσε.

 Mr Gilliland's book “Science But Not As We Know It”.

Το βιβλίο τιτλοφορείται «Επιστήμη Αλλά Όχι Όπως Την Γνωρίζουμε» και περιέχει μελέτες, θεωρίες και στοιχεία που πραγματικά κεντρίζουν το ενδιαφέρον αλλά και τη φαντασία.

Θεωρίες και μελέτες

Ben Gilliland from the UK has released a book about the universe. It details some amazing bits of science taking place in the cosmos. Once section discusses how most of the stars have already formed (shown is a star forming region seen by Hubble). Another says that you would weigh 7 billion tons on a pulsar.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου έχει να κάνει με την παρουσίαση της λεγόμενης θεωρίας Μ η οποία δεν συνιστά θεωρία με την καθιερωμένη έννοια του όρου αλλά αποτελεί μια ολόκληρη οικογένεια διαφορετικών θεωριών. Σύμφωνα με αυτή υπάρχουν αμέτρητα παράλληλα σύμπαντα που συνωστίζονται σε μια δομή που χαρακτηρίζεται ως ένα «κοσμικό καρβέλι». Κάθε φέτα αυτού του καρβελιού αποτελεί και ένα σύμπαν. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη που παρουσιάζει το βιβλίο αναφέρει ότι «σώνεται» το υδρογόνο στο Σύμπαν και ότι το 95% των άστρων που θα μπορούσαν με βάση τις διαθέσιμες ποσότητες υδρογόνου να δημιουργηθούν έχουν ήδη γεννηθεί.

Αριθμοί

'Studies suggest there are some 4,700 near-Earth asteroids [illustrated] measuring in at more than 100 metres (320ft) and, although none are expected to hit Earth in the next 100 years, it would be folly not to prepare for the worst,' explained Mr Gilliland.

Ο Ήλιος μετατρέπει 655 εκ. τόνους υδρογόνου σε 650 εκ. τόνους ήλιου κάθε δευτερόλεπτο. Στη Γη πέφτει ένας αστεροειδής με μέγεθος όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου κάθε περίπου δύο χιλιάδες έτη. Αν ένας άνθρωπος βρισκόταν σε ένα άστρο νετρονίου (πάλσαρ) θα ζύγιζε επτά δισ. τόνους!

Η πρώτη «σπονδυλωτή» παρθενογένεση. Sawfish Have Virgin Births: First in the Wild

Ένα πριονοψάρο είναι το πρώτο σπονδυλωτό ζώο που αναπαράγεται ασεξουαλικά. The researchers carried out DNA fingerprinting of sawfish in a Florida estuary. This analysis revealed around 3% of the sawfish in their studies are products of parthenogenesis - a form of asexual reproduction in which the offspring develops from unfertilised eggs. Juvenile smalltooth sawfish in the Charlotte Harbor estuarine system, Florida. Credit: Florida Fish and Wildlife Conservation Commission (FWC)

Ένα γιγάντιο πριονόψαρο εντοπίστηκε, στη Φλόριδα των ΗΠΑ, να γεννά χωρίς να έχει προηγηθεί σεξ, αλλά με παρθενογένεση. Πρόκειται για το πρώτο σπονδυλωτό ζώο που παρατηρείται να κάνει κάτι τέτοιο στην άγρια φύση. Οι επιστήμονες, οι οποίοι εξεπλάγησαν από την ανακάλυψη, πιστεύουν ότι η παρθενογένεση είναι μία στρατηγική επιβίωσης, καθώς ο πληθυσμός του εν λόγω ψαριού συνεχώς λιγοστεύει και η ύπαρξή του απειλείται.

Γράφει ιστορία

Το συγκεκριμένο πριονόψαρο (λέγεται έτσι γιατί έχει ένα μακρύ οδοντωτό ρύγχος σαν πριόνι) ή πρίστης, που μπορεί να φθάσει σε μήκος τα επτά μέτρα, αν και μοιάζει με καρχαρία, ανήκει στα σελάχια. Ορισμένα είδη της οικογένειας του εν λόγω ψαριού, ήδη, έχουν εξαφανιστεί από τα περισσότερα σημεία του Ατλαντικού, όπου πριν ένα αιώνα ήσαν πολύ συνηθισμένα (η μείωση του αριθμού τους ξεπερνά το 95%).

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον θαλάσσιο βιολόγο Άντριου Φιλντς του πανεπιστημίου Στόνι Μπρουκ της Νέας Υόρκης δήλωσαν ότι εξαιτίας των πιέσεων από τους ανθρώπους (αλιεία, καταστροφή οικοσυστημάτων), τα πριονόψαρα αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαφάνισης. Έτσι, φαίνεται πως μερικά από αυτά καταφεύγουν στην παρθενογένεση.

Η διαδικασία

Τo πριονόψαρo μπροστά στον κίνδυνο της εξαφάνισης φαίνεται ότι βρήκε την λύση της παρθενογένεσης για να καταφέρει να επιβιώσει. Parthenogenesis is common among arthropods, some species of fish, amphibians, birds, and reptiles. The resulting offspring have about half of the genetic diversity of their mothers and often die, yet the seven parthenogens the researchers found in Florida appeared to be in perfect health. Sawfish pictured. Credit: Florida Fish and Wildlife Conservation Commission (FWC)

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν τι ωθεί ένα θηλυκό στην παρθενογένεση, δηλαδή στην αυτο-γονιμοποίηση ενός ωαρίου χωρίς παρουσία σπερματοζωαρίου (τον ρόλο του σπερματοζωαρίου παίζει ένα από τα κύτταρα της μητέρας). Η ασεξουαλική αναπαραγωγή -όπως αλλιώς λέγεται- είναι συχνή μεταξύ των φυτών και των ασπόνδυλων ζώων, ενώ έχει παρατηρηθεί σπάνια στα θηλυκά σπονδυλωτά και μόνο σε περιπτώσεις ζώων που ζουν στην αιχμαλωσία. Παρθενογένεση έχει παρατηρηθεί σε καρχαρίες, κότες, γαλοπούλες, φίδια (οχιές, βόες κ.α.), πουλιά και άλλα ζώα, όπως ο δράκος του Κόμοντο, η μεγαλύτερη σαύρα στον κόσμο, αλλά ποτέ ελεύθερα στη φύση, όπως στην περίπτωση του πριονόψαρου.

Η ανακάλυψη

Η δειγματοληπτική έρευνα μεταξύ 2004-2014, που βασίστηκε στη συλλογή DNA από 190 πριονόψαρα, έδειξε ότι το 3% ήσαν προϊόν παρθενογένεσης. Όλα είχαν τέλεια υγεία και φυσιολογικό μέγεθος, όπως όσα είχαν γεννηθεί μετά από σεξουαλική αναπαραγωγή. Οι ερευνητές υποψιάζονται, πλέον, ότι η παρθενογένεση είναι πιο συχνή στο ζωικό βασίλειο από ό,τι θεωρείτο μέχρι σήμερα, ιδίως στα είδη εκείνα όπου τα θηλυκά δεν μπορούν να βρουν αρσενικά για να ζευγαρώσουν κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, τότε τα βιβλία βιολογίας θα πρέπει να ξαναγραφτούν, όσον αφορά το κεφάλαιο της αναπαραγωγής.

Από την άλλη, όπως είπαν οι ερευνητές, από μόνη της η ασεξουαλική αναπαραγωγή, αν και αποτελεί μία εξελικτική διέξοδο υπό την πίεση του περιβάλλοντος, δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να διασφαλίσει τη μελλοντική επιβίωση ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Current Biology».

Άρης: Ο... μπλε πλανήτης. Blue Aurorae in Mars’ Sky Visible to the Naked Eye

Το σέλας δημιουργεί μια πανδαισία χρωμάτων κάνοντας τον κυριολεκτικά αγνώριστο. The Planeterella sphere simulates a magnetized planet with an atmosphere of CO2 and bombarded by the solar wind. Blue aurorae develop according to its magnetic field configuration. Credits: D. Bernard/IPAG — CNRS

Έπρεπε να φτάσει στον Άρη ο στόλος των διαστημικών δορυφόρων εξερεύνησης και μελέτης για να ανακαλύψουμε ότι παράγεται και εκεί το φαινόμενο του σέλαος. Τα ίχνη του σέλαος στον Κόκκινο Πλανήτη εντοπίστηκαν από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Mars Express και η ύπαρξη του φαινομένου επιβεβαιώθηκε τελικά πριν από δύο μήνες από παρατηρήσεις της αποστολής MAVEN της NASA.

Καλλιτεχνική απεικόνιση του σέλαος στον Άρη. This is an artist interpretation of what aurorae may look like close to magnetic anomalies on Mars. Credits: NASA/JPL-Caltech/MSSS and CSW/DB

Ομάδα επιστημόνων από την NASA, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, το Ινστιτούτο Πλανητολογίας και Αστροφυσικής της Γκρενόμπλ στη Γαλλία και το Πανεπιστημίου Aalto στη Φιλανδία πραγματοποίησαν μεγάλη μελέτη η οποία αποκαλύπτει το διαφορετικό πρόσωπο του Άρη όταν δημιουργείται σέλας. Η ερυθρωπή απόχρωση δίνει τη θέση του σε μια παλέτα χρωμάτων στην οποία κυριαρχεί το μπλε με πράσινες και κόκκινες «πινελιές». Σύμφωνα μάλιστα με τους ερευνητές αν κάποιος γνώριζε πότε θα συμβεί το φαινόμενο θα μπορούσε να το παρατηρήσει με ένα απλό τηλεσκόπιο από τη Γη.