H γλώσσα εμφανίστηκε «για να βοηθά στην κατασκευή εργαλείων». Humanity's First Talks May Have Been About Tools, Scientists Say

Αναπτύχθηκε πριν από 1,8 εκατομμύρια χρόνια προκειμένου να διδάσκεται η πολύτιμη για την επιβίωση τέχνη. Two and a half million years ago, our hominin ancestors in the African savanna crafted rocks into shards that could slice apart a dead gazelle, zebra or other game animal. Over the next 700,000 years, this butchering technology spread throughout the continent and, it turns out, came to be a major evolutionary force. Stone-knapping demonstration. Credit: Video by Yasmin Anwar, Roxanne Makasdjian and Phil Ebiner / UC Berkeley

Οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν την πρώτη γλώσσα πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια για να μαθαίνουν στους συντρόφους τους πώς να κατασκευάζουν εργαλεία, υποδεικνύει το ασυνήθιστο πείραμα διεθνούς ομάδας ψυχολόγων.

Το ερώτημα του πότε και του πώς εμφανίστηκε η γλώσσα έχει κεφαλαιώδη σημασία για την ανθρωπολογία. Είναι όμως πολύ δύσκολο να απαντηθεί, αφού οι λέξεις δεν αφήνουν ίχνη στο αρχαιολογικό αρχείο.

Πότε εμφανίστηκε η γλώσσα;

Ορισμένοι πιστεύουν ότι η γλώσσα είναι ίδιον του Homo sapiens και εμφανίστηκε πρόσφατα, πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Άλλοι, πάλι, τοποθετούν την εμφάνιση της γλώσσας στις απαρχές του ανθρώπινου γένους, πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications, δεν απαντά ευθέως στο ερώτημα του πότε. Προσφέρει όμως μια νέα θεωρία για το γιατί: η ομιλία ήταν εξελικτικό πλεονέκτημα για τους ανθρώπους που έπρεπε να διδάσκουν ο ένας στον άλλο την πολύτιμη τέχνη τους. 

«Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι τα λίθινα εργαλεία δεν ήταν απλώς το προϊόν της ανθρώπινης εξέλιξης αλλά και κινητήριος δύναμή της. Δημιούργησαν το εξελικτικό πλεονέκτημα που απαιτούνταν για την ανάπτυξη της ανθρώπινης επικοινωνίας και διδασκαλίας» λέει ο Τόμας Μόργκαν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Η μελέτη δεν προσφέρει άμεσες αποδείξεις για τη νέα θεωρία, δείχνει όμως ότι η γλώσσα όντως βοηθά στην εκμάθηση της κατασκευής εργαλείων.

Το περίεργο πείραμα

Οι εθελοντές της μελέτης κλήθηκαν να κατασκευάσουν λίθινα εργαλεία με ή χωρίς προφορικές οδηγίες. Το βίντεο των ερευνητών εξηγεί τη διαδικασία. UC Berkeley post-doctoral researcher, Thomas Morgan, demonstrates stone-knapping, how our hominin ancestors in the Stone Age made sharp tools out of rocks, for butchering their game. His research findings suggest that the practice of teaching this skill to younger generations helped drive the development of communication and language. Video by Yasmin Anwar, Roxanne Makasdjian and Phil Ebiner

Στο πείραμα συμμετείχαν 184 φοιτητές του Πανεπιστημίου Σεντ Άντριους στη Βρετανία, οι οποίοι χωρίστηκαν σε πέντε ισάριθμες ομάδες. Οι εθελοντές της κάθε ομάδας σχημάτισαν μια αλυσίδα, στην οποία κάθε μέλος έπρεπε να «διδάξει» την κατασκευή απλών λίθινων εργαλείων στον επόμενο εθελοντή.

Η πρώτη ομάδα έπρεπε να μάθει να κατασκευάζει εργαλεία χωρίς καμία οδηγία. Στη δεύτερη ομάδα, ο πρώτος εθελοντής παρακολούθησε μια επίδειξη χωρίς λόγια, και κλήθηκε να δείξει το ίδιο στον επόμενο. Στην τρίτη ομάδα, οι ερευνητές έδειξαν ενεργά στον πρώτο εθελοντή τι κινήσεις έπρεπε να κάνει, χωρίς όμως να χρησιμοποιούν χειρονομίες. Η τέταρτη ομάδα βασίστηκε σε χειρονομίες, και η πέμπτη σε προφορικές οδηγίες.

Σε όλες τις περιπτώσεις, οι εθελοντές κλήθηκαν να κατασκευάσουν τα εργαλεία σε σύντομο χρόνο χτυπώντας μια μικρή πέτρα πάνω σε μια μεγαλύτερη πέτρα από οψιανό λίθο. Το πέτρωμα αυτό έχει την τάση να σπάει σε φέτες με αιχμηρές άκρες σαν μαχαίρι.

Προφορικές οδηγίες=καλύτερες επιδόσεις

Εξετάζοντας τον αριθμό και την ποιότητα των εργαλείων που παρήγαγαν οι εθελοντές, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ομάδα που χρησιμοποίησε προφορικές οδηγίες είχε μακράν καλύτερες επιδόσεις.

Αυτό δείχνει ότι η χρήση μιας έστω και υποτυπώδους γλώσσας θα αποτελούσε σημαντικό πλεονέκτημα για όσους γνώριζαν να τη χρησιμοποιούν. Αυτή η «πρωτο-γλώσσα», όπως την αποκαλούν οι ερευνητές, δεν αποκλείεται να προέκυψε από χειρονομίες με απλά νοήματα όπως «ναι» και «όχι».

Πότε όμως συνέβη αυτό; Η μελέτη δεν μπορεί να δώσει άμεση απάντηση, ωστόσο οι συντάκτες της προχωρούν σε μια ευλογοφανή υπόθεση.

Τα πρώτα λίθινα εργαλεία χρονολογούνται στα 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν, πολύ πριν από την εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Τα εργαλεία αυτά, γνωστά ως εργαλεία του Όλτντουβαϊ  (από το όνομα του φαραγγιού της Τανζανίας όπου ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1930) έμειναν ουσιαστικά απαράλλαχτα για τα επόμενα 700.000 χρόνια. Σύμφωνα με τον δρα Μόργκαν, αυτό υποδεικνύει ότι οι πρόγονοί μας δεν είχαν αναπτύξει γλώσσα σε αυτό το διάστημα -σε διαφορετική περίπτωση η τεχνολογία θα είχε βελτιωθεί ταχύτερα.

Μιλήσαμε πιθανότατα πριν από 1,8 εκατ. έτη

Early humans were using stone hand axes as far back as 1.8 million years ago. Credit: Pierre-Jean Texier, National Center of Scientific Research, France.

Η μεγάλη αλλαγή ήρθε πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια, όταν εμφανίστηκε ένα νέο είδος εργαλείων στη μορφή τσεκουριών και πρωτόγονων μπαλτάδων. Αυτό οδηγεί τον Μόργκαν στο συμπέρασμα ότι η πρώτη γλώσσα πρέπει να εμφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή.

Αυτό, βέβαια, θα είναι δύσκολο έως αδύνατο να αποδειχθεί. Ακόμα και τα βασικά ευρήματα της μελέτης δεν μπορεί να θεωρηθούν αποδεδειγμένα, δεδομένου ότι οι εθελοντές της μελέτης είχαν μεγαλώσει χρησιμοποιώντας τη γλώσσα και δεν είχαν καμία προηγούμενη εμπειρία με πέτρινα εργαλεία.

Μαζικά εξαφανίστηκαν (και) οι ευρωπαίοι δεινόσαυροι. Dinosaurs wiped out rapidly in Europe 66 million years ago

Νέα μελέτη επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι υπεύθυνος είναι ο μεγάλος αστεροειδής που έπεσε στην Αμερική. The new study suggests that European dinosaurs were thriving up to the asteroid impact. In this artist's depiction, a Daspletosaurus (predator on the left) attacks a herd of Centrosaurus during the Cretaceous.

Νέα ενδιαφέρουσα μελέτη για την παρουσία των δεινοσαύρων στην Ευρώπη ενισχύει την κρατούσα θεωρία για τη μυστηριώδη εξαφάνιση των δεινοσαύρων από τον πλανήτη μας.

Οι θεωρίες

Η κρατούσα θεωρία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων αναφέρει ότι ένας μεγάλος αστεροειδής έπεσε πριν από περίπου 66 εκ. έτη στη κεντρική Αμερική (πιθανότατα στο Μεξικό) προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στον πλανήτη οι οποίες οδήγησαν στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Εχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια κάποιες νέες θεωρίες που είτε αναφέρουν και άλλους παράγοντες που σε συνδυασμό με τον αστεροειδή εξαφάνισαν τους δεινοσαύρους είτε προβάλλουν διαφορετικές αιτίες για αυτή την κομβική για την ιστορία του πλανήτη αλλά και την εμφάνιση του ανθρώπου εξέλιξη. Η τελευταία σχετική μελέτη έρχεται να στηρίξει απόλυτα τη κρατούσα θεωρία.

Απότομη εξαφάνιση

Οι δεινόσαυροι κυριαρχούσαν κάποτε στην Ευρώπη και όπως αναφέρουν οι ερευνητές εξαφανίστηκαν μαζικά όταν έπεσε ο αστεροειδής στην αμερικανική ήπειρο. Pictured is the evolution of the European continental ecosystems around the time dinosaurs went extinct. The diverse vertebrates of the latest Cretaceous are shown, with dinosaurs in France, crocodiles in Hungary and other mammals almost wiped out (bottom image), with a few groups surviving into the Paleogene (top image). Credit: Background paleogeography reconstructions - Dr. Ron Blakey, Professor Emeritus Northern Arizona University; fossils: Dr. Jeremy E. Martin (for other fossil image credits see the ZooKeys paper of Csiki-Sava et al., doi: 10.3897/zookeys.469.8439).

Ερευνητές του Σώματος Γεωλογίας και Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης και της Σχολής Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μελέτησαν την παρουσία των δεινοσαύρων στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση «ZooKeys» στην Ευρώπη όπως και στις υπόλοιπες ηπείρους κυριαρχούσαν για εκατοντάδες εκ. έτη οι δεινόσαυροι.

Μελετώντας τα απολιθώματα των ευρωπαίων δεινοσαύρων οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι την ίδια ακριβώς περίοδο που εκτιμάται ότι έπεσε ο αστεροειδής, δηλ. πριν από 66 εκ. έτη, υπήρξε μαζική εξαφάνιση των δεινοσαύρων στην Ευρώπη. «Τα ευρήματα των δύο τελευταίων δεκαετιών στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι δεινόσαυροι ευημερούσαν στην ήπειρο για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η δική μας μελέτη μας δείχνει ότι η ευημερία τους έληξε ταυτόχρονα με την πτώση του αστεροειδή στην αμερικανική ήπειρο και ότι πράγματι αυτός ο αστεροειδής εξόντωσε τους δεινοσαύρους μονομιάς σε όλο τον πλανήτη» αναφέρει ο Στηβ Μπρουσάτ, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μέλος της ερευνητικής ομάδας.