Διόνυσος κατά Εσταυρωμένου. Dionysus Against The Crucified

Mosaic from The House of Dionysus in Paphos, Cyprus, dated 300s A.D. A halo of light surrounds Dionysus head similar to popular Christian iconography.

Ο ευαίσθητος και στοχαστικός Νίτσε, ένοιωσε τη δυσαρμονία, που ενυπάρχει στη ρίζα των πραγμάτων σα φοβερή δόνηση - ένα τρομερό ρίγος και μια δυνατή μέθη ταυτόχρονα: αυτή ήταν προσωπική του «εμπειρία». Κατά τον Σοπενάουερ, τον πρώτο δάσκαλό του, καθώς ο ίδιος τ΄ομολογεί, το υπόβαθρο της τραγωδίας είναι η πρωταρχική οδύνη, που επικρατεί στον κόσμο.

 Friedrich Nietzsche in 1869.

Ο Νίτσε μας βεβαιώνει, ότι στη ρίζα της τραγωδίας είναι η κατάφαση στη ζωή σ' όλες τις εκφάνσεις της, ότι το δυσαρμονικό, το άσχημο ή το αποτρόπαιο τούτης της ύπαρξης είναι απλά και μόνο ένα καλλιτεχνικό παιγνίδι -η βούληση, που παίζει αιώνια από μόνη της σαν εκείνο το παιδί-αιώνα του Ηράκλειτου, που υψώνει πύργους από άμμο και τους γκρεμίζει-, τίποτα παραπάνω από ένα αθώο καλλιτεχνικό παιγνίδι, που δεν πρέπει να το «δραματοποιούμε» και προπάντων να μην το ανάγουμε σε ηθικό ζήτημα, ότι, εν ολίγοις, βάση της τραγωδίας είν΄ο Διόνυσος, ο θεός όχι του πρωταρχικού πόνου, αλλά της πρωταρχικής χαράς ακόμη και μέσ΄απ' τον πόνο! Αυτός γέννησε και τη μουσική και τον τραγικό μύθο.

Στη Διονυσιακή κοσμοθεώρηση, ο Νίτσε πρωτοδιατυπώνει τη δική του εκδοχή για την προέλευση της αρχαιοελληνικής τραγωδίας και τέχνης γενικότερα. Απ' τις σημειώσεις του συμπεραίνουμε, ότι την άνοιξη τού 1870, συνέλαβε το ζεύγμα απολλώνειου και διονυσιακού και το επεξεργάζεται την επόμενη περίοδο: «Έγραψα αυτό το καλοκαίρι μια πραγματεία με τίτλο "Περὶ της διονυσιακής κοσμοθεώρησης", όπου εξετάζω την ελληνική αρχαιότητα από μια πλευρά, απ' την οποία μπορούμε τώρα να προσπελάσουμε τον αρχαιοελληνικό κόσμο χάρη στο φιλόσοφό μας (σ.σ. τον Σοπενάουερ). Φυσικά, πρόκειται για μελέτες, που προς το παρόν μόνο για μένα έχουν κάποια σημασία. Δεν θα επιθυμούσα τίποτα περισσότερο απ' το να μού δοθεί χρόνος, ώστε να ωριμάσουν έτσι όπως πρέπει κι έπειτα να μπορέσω να δημιουργήσω κάτι ολοκληρωμένο» (επισ. προς τον Gersdorff, 7.11.1870).

Roman marble statue of Apollo from the Ny Carlsberg Glyptotek. The god is depicted with his attributes, the lyre and the sacred snake Python. The tree trunk around which the snake is wrapped is inscribed with the words "Apollonios made it". Circa 150 AD, restored c. 1790.

Δεν πρόκειται απλά για το παιγνίδι τού καλλιτέχνη με τ΄όνειρο και τη μέθη, με τον Λόγο και το παράλογο, με το μέτρο και την υπερβολὴ, αλλά για την αιώνια πάλη της αλὴθειας με την ομορφιά. Ο Έλληνας δεν μπορούσε ν' αντέξει τη γυμνή αλήθεια, δεν ανεχόταν τον πόνο ως πόνο. Και πλάθοντας τους ολύμπιους θεούς του δεν έκανε άλλο απ’ το να παντρέψει την αλήθεια με την ομορφιά. Αυτό σπρώχνει το Νίτσε πρωτίστως στους αρχαίους έλληνες. Και η «καινοτομία» του συνίσταται σε τούτο ακριβώς: θέλησε να ερμηνεύσει την αρχαία Ελλάδα όχι τόσο μέσα απ' τα λαμπρά επιτεύγματά της, αλλά μέσω των θαυμάσιων εκείνων προσωπικοτήτων: ποιά ήταν η στάση τους μέσ΄στη ζωή, οι ιδιοτροπίες τους, η καθημερινή πρακτική τους, ποιό δηλαδή το έδαφος απ' όπου προέκυψε μια τέτοια θεώρηση πραγμάτων; Δεν θα ‘ταν υπερβολή αν λέγαμε, ότι το κίνητρό του ήταν και ψυχολογικό.

Φωτογραφία γλυπτού του Διονύσου, με πάνθηρα και σάτυρο, του 2ου αιώνα. Drunken Dionysos and satyr. Marble, Roman copy from the 2nd century CE after an Hellenistic original.

Ο Νίτσε, είδε τον αρχαίο κόσμο ως αίνιγμα. Εδώ δεν έχουν θέση οι όποιες αποδείξεις. Η στεγνή φιλολογική επιστήμη δεν μπορεί από μόνη της να φωτίσει το σκοτάδι, που κυκλώνει τον αρχαίο κόσμο. Εδώ χρειάζονται γέφυρες, εμπειρίες, βιώματα και, τέλος, άνθρωποι, που θα τα ερμηνεύσουν και θα τα εκφράσουν. Άλλωστε, για να σταθούμε τίμια απέναντί του, πρέπει να παραδεχτούμε, ότι από λιγοστά απομεινάρια κιόνων προσπαθούμε να σχηματίσουμε την εικόνα ολόκληρης της κιονοστοιχίας!

Εκτός απ' τα πέντε δοκίμια, δημοσιεύονται και τα σημειωματάρια της ίδιας περιόδου, με σκέψεις, προσχέδια (της Γέννησης της τραγωδίας), δυο παραδόσεις του στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας (Προλεγόμενα στις Χοηφόρους του Αισχύλου και Εισαγωγή στην ιστορία της αρχαιοελληνικής τραγωδίας), αποδελτιώσεις από βιβλία, που μελετούσε. Φωτίζεται το εργαστήριο τού νεαρού στοχαστή-φιλόλογου, με ύλες τις πρώτες σπίθες και τα «ορόσημα» της σκέψης του, καθώς πρωτοδιατυπώνει τα βασικά προβλήματα, που θα τον απασχολούν ως το τέλος της ζωής του.

Τέλος, στο επίμετρο, περιλαμβάνονται όλες οι ουσιαστικὲς αναφορές σε θέματα αρχαίας τέχνης και πολιτισμού απ' το σύνολο του έργου του, δίνοντας έτσι μια «κάτοψη» της πνευματικής πορείας του. (Αποσπάσματα από τον πρόλογο του βιβλίου).

415 σελίδες, αρχείο μορφής pdf, 5,26 MB.
Κατεβάστε δωρεάν ολόκληρο το βιβλίο κάνοντας κλικ εδώ.

Ο ιός που γύρισε από το… κρύο. 30,000-year-old virus from permafrost is reborn

Ο γιγάντιος ιός που ήταν «κρυμμένος» στους πάγους και μοιάζει με πιθάρι. An ultrathin section of a Pithovirus particle in an infected Acanthamoeba castellanii cell observed by transmission electron microscopy with enhancement using the artistic filter "plastic packaging" provided by Adobe Photoshop CS5. Credit: Julia Bartoli and Chantal Abergel, IGS and CNRS-AMU.

Ομάδα Ρώσων και Γάλλων ερευνητών ανέλυσαν δείγματα υπεδάφους της Σιβηρίας και σε ένα από αυτά εντόπισαν έναν γιγάντιο ιό τον οποίο «ξεπάγωσαν» και επανέφεραν στη ζωή. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο σε μέγεθος ιό που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στη Γη και, όπως διαπιστώθηκε, διατηρεί την ικανότητά του να επιτίθεται σε άλλους οργανισμούς. Όπως φαίνεται αυτός ο ιός είναι μοιραίος για τις αμοιβάδες, δεν είναι όμως επικίνδυνος για ιστούς ανθρώπων ή ποντικών στους οποίους δοκιμάστηκε. Οι ειδικοί φοβούνται ωστόσο ότι υπάρχουν και άλλοι «κατεψυγμένοι» ιοί οι οποίοι λόγω των κλιματικών αλλαγών και του λιώσιμου των πάγων είναι πιθανό να… αναστηθούν και να απειλήσουν τη χλωρίδα και την πανίδα ή ακόμη και τον άνθρωπο.

Το ιο-πιθάρι

An ultrathin section of a Pithovirus particle in an infected Acanthamoeba castellanii cell observed by transmission electron microscopy. The length of the particle is ~1.5 µm with a 0.5 µm diameter. Credit: Julia Bartoli and Chantal Abergel, IGS and CNRS-AMU.

Οι ερευνητές εντόπισαν τον ιό σε ένα δείγμα εδάφους που βρισκόταν σε βάθος 30 μέτρων στην παράκτια τούνδρα κοντά στη Θάλασσα της Ανατολικής Σιβηρίας, όπου η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι -13,4 βαθμοί Κελσίου. Διαπίστωσαν ότι πρόκειται για έναν ιό ηλικίας 30 χιλιάδων ετών ο οποίος είναι κατά 30% μεγαλύτερος από τον μεγαλύτερο μέχρι τώρα γνωστό ιό. Είναι επίσης μεγαλύτερος και από μερικά βακτήρια, πράγμα που τον καθιστά ορατό κάτω από το οπτικό μικροσκόπιο, χωρίς να χρειάζεται το πολύ ισχυρότερο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, όπως συμβαίνει με τους άλλους ιούς.

Οι ερευνητές ονόμασαν τον ιό «σιβηρικό πιθοϊό» (Pithovirus sibericum), επειδή το σχήμα του μοιάζει με αρχαιοελληνικό πιθάρι. «Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έναν ιό να είναι μολυσματικός, μετά από τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ύπαρξη του ιού μας κάνει να πιστεύουμε ότι υπάρχουν και άλλοι παθογόνοι ιοί μέσα στους πάγους» αναφέρουν ο Ζαν Μισέλ Κλαβερί και η Σαντάλ Αμπεργκέλ, καθηγητές του Πανεπιστημίου Αιξ της Μασσαλίας, που ήταν οι δύο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Σε αυτή συμμετείχαν και επιστήμονες του Ινστιτούτου Φυσικοχημικών και Βιολογικών Προβλημάτων των Επιστημών Εδάφους στην πόλη Πουσκίνο που βρίσκεται κοντά στη Μόσχα.

Παράξενος

“Finding a virus still capable of infecting its host after such a long time is still pretty astounding”. Prof Jonathan Ball, University of Nottingham.

Ο πιθοϊός  έχει αρκετές ιδιαιτερότητες, καθώς μόνο το ένα τρίτο των πρωτεϊνών του μοιάζουν με τις πρωτεΐνες άλλων ιών, ενώ το γονιδίωμά του αποτελείται από μόνο 500 γονίδια, έναντι 2.500 γονιδίων του έως τώρα κατόχου του ρεκόρ μεγέθους μεταξύ των ιών, του λεγόμενου «Πανδωρα-ιού», που είχε ανακαλύψει η ίδια ερευνητική ομάδα πριν από μια δεκαετία. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι πιθοϊός και Πανδώρα-ιός έχουν μόλις πέντε κοινά γονίδια. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PNAS».

Η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει τώρα να αναζητήσει και άλλους γιγάντιους ιούς σε ακόμη παλαιότερα δείγματα παγωμένου υπεδάφους. Στοχεύουν στο να αναλύσουν δείγματα εδάφους ηλικίας ως και 3 εκατομμυρίων ετών για να διαπιστώσουν αν υπάρχουν εκεί κάποιοι ιοί και, αν πράγματι εντοπίσουν κάποιον, θα δοκιμάσουν να τον επαναφέρουν στη ζωή. 

Υπάρχουν πάντως και επιστήμονες που σπεύδουν να καθησυχάσουν την κοινή γνώμη. Ο ιολόγος Κέρτις Σατλ του καναδικού πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ τονίζει πως οι άνθρωποι ήδη αναπνέουν χιλιάδες ιούς κάθε ημέρα και καταπίνουν δισεκατομμύρια όποτε κολυμπούν στη θάλασσα, συνεπώς δεν θα έπρεπε να υπερτιμάται η δυνητική απειλή των κατεψυγμένων ιών που «ανασταίνονται».

Τα «μύρτιλλα» του Άρη είναι μετεωρίτες, Mars ‘blueberries’ don’t prove existence of ancient water, ‘they’re just meteorites’

Τα «μύρτιλλα του Άρη» είναι πιθανώς θραύσματα ενός μετεωρίτη. These marble-sized objects, nicknamed 'blueberries, are remnants of small meteorites that broke up in the Martian atmosphere, according to scientists in Hawaii.

Πριν από περίπου δέκα χρόνια ο ρομποτικός εξερευνητής Opportunity εντόπισε στον κρατήρα Endeavour του Άρη ένα πλήθος μικρών σφαιριδίων η παρουσία και… φύση των οποίων καλύπτεται από μυστήριο. Η όψη και το χρώμα αυτών των σφαιριδίων παραπέμπουν σε… μύρτιλλα και έτσι ονομάστηκαν «τα μύρτιλλα του Άρη». Νέα μελέτη ίσως λύνει το μυστήριο.

Τα σφαιρίδια

The tiny sphericals were discovered on Mars by Nasa's Opportunity rover a decade ago near the Endeavour Crater, and scientists have since been baffled by their origin.

Μετά τον εντοπισμό τους ειδικοί της NASA ανέφεραν ότι αυτά τα σφαιρίδια φαίνεται ότι έχουν «τραγανό» εξωτερικό περίβλημα και είναι πιο μαλακό το εσωτερικό τους. Επιπλέον, αν και μοιάζουν ίδια, έχουν διαφορετική δομή και σύσταση.

The bluberries are thought to be composed of hematite. This is the mineral form of iron oxide that leaches out of the soil as ground water rises up through it.

Εξ αρχής πολλοί ειδικοί έσπευσαν να συνδέσουν αυτά τα σφαιρίδια με την παρουσία νερού στην επιφάνεια του Άρη πριν από εκατοντάδες ή και δισεκατομμύρια έτη θεωρώντας ότι το νερό τα… σμίλεψε. Μια εναλλακτική θεωρία είναι ότι τα σφαιρίδια αυτά σμιλεύτηκαν όχι από νερό αλλά από μάγμα ηφαιστειακών εκρήξεων.

According to the researchers, a meteorite 1.6 inches (4 cm) in diameter could scatter a thousand 0.16-inch spherules over a large area.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Χαβάης πιστεύουν ότι βρήκαν τη λύση του μυστηρίου αναφέροντας ότι αυτά τα σφαιρίδια είναι θραύσματα ενός μετεωρίτη που διαλύθηκε στην ατμόσφαιρα του Κόκκινου Πλανήτη. Η θεωρία τους δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Planetary and Space Science». Πάντως ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι ερευνητές στη μελέτη τους αγνόησαν σημαντικά δεδομένα και έτσι πιθανότατα έχουν καταλήξει σε λάθος συμπεράσματα.

Μαύρες τρύπες ύποπτες για γαλαξιακό τραμπουκισμό. Bullying black holes force galaxies to stay red and dead

Multi-wavelength view of the elliptical galaxy NGC 5044. A team of astronomers has observed NGC 5044 and other nearby giant elliptical galaxies using ESA's Herschel Space Observatory, to try to figure out why galaxies of this type do not form stars. Spectroscopic observations obtained with Herschel showed that, contrary to previous belief, NGC 5044 contains plenty of cold gas – the raw material to form stars. The same holds true for most of the giant elliptical galaxies that the team observed. A multi-wavelength study suggests that, while hot gas cools down in these galaxies, stars do not form because of feedback from the central supermassive black hole, which stirs up the gas preventing it from turning into stars. Credit: Digitised Sky Survey/NASA Chandra/Southern Observatory for Astrophysical Research/Very Large Array (Robert Dunn et al. 2010)

Οι γιγάντιοι ελλειπτικοί γαλαξίες είναι η πιο μυστηριώδης κατηγορία γαλαξιών, καθώς περιέχουν μεν αρκετό αέριο, το οποίο όμως δεν συμπυκνώνεται για να σχηματίσει άστρα. Αιτία δεν αποκλείεται να είναι μαύρες τρύπες που διαταράσσουν και θερμαίνουν το αέριο και καταδικάζουν έτσι τους γαλαξίες τους στο σκοτάδι.

Οι ελλειπτικοί

Ο γιγάντιος ελλειπτικός γαλαξίας ESO 325-G004. Τα άστρα του είναι λιγοστά. The giant elliptical galaxy ESO 325-G004. Credit: NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Οι γιγάντιοι ελλειπτικοί γαλαξίες περιέχουν ελάχιστα, μακρόβια ερυθρά άστρα, κατά τα άλλα όμως είναι απέραντες έρημοι από αέριο -οι αστρονόμοι συχνά τους αποκαλούν «κόκκινους και νεκρούς», όνομα εμπνευσμένο από την αντικομουνιστική φράση του ψυχρού πολέμου «καλύτερα νεκρός παρά κόκκινος».

Μέχρι σήμερα, οι ερευνητές πίστευαν ότι οι γιγάντιοι ελλειπτικοί γαλαξίες δεν παράγουν νέα άστρα επειδή το αέριο που περιέχουν είναι υπερβολικά θερμό για να συμπυκνωθεί.

Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society», ανατρέπει αυτή την εξήγηση για την απουσία αστρογένεσης, καθώς δείχνει ότι ορισμένοι τουλάχιστον κόκκινοι και νεκροί γίγαντες περιέχουν στην πραγματικότητα ψυχρό αέριο.

Το αέριο

This image shows a composite view of the giant elliptical galaxy NGC 1399. The stellar component, as observed at optical wavelengths, is shown in white at the center of the image. The galaxy is embedded in a hot atmosphere of ionized hydrogen gas, which is shown in blue. With temperatures up to tens of millions of K, the hot gas shines brightly in X-rays and was observed using NASA's Chandra X-ray Observatory. Credit: Digitised Sky Survey/NASA Chandra/Very Large Array (Robert Dunn et al. 2010)

Συγκεκριμένα, ψυχρό αέριο ανιχνεύθηκε σε τέσσερις από του έξι γιγάντιους ελλειπτικούς γαλαξίες που εξετάστηκαν με το (παροπλισμένο πλέον) διαστημικό τηλεσκόπιο Herschel, το οποίο μπόρεσε να διακρίνει την αμυδρή υπέρυθρη ακτινοβολία των παγωμένων σύννεφων.

Η νέα εξήγηση που προτείνουν οι ερευνητές είναι ότι η απουσία αστρογένεσης οφείλεται σε μαύρες τρύπες στα κέντρα των γαλαξιών, οι οποίες διαταράσσουν και αναθερμαίνουν το διαθέσιμο αέριο. Σε δύο από τους γαλαξίες που εξετάστηκαν, αυτούς στους οποίους δεν βρέθηκε ψυχρό αέριο, οι ερευνητές ανίχνευσαν έμμεσα κεντρικές μαύρες τρύπες που καταπίνουν μεγάλες ποσότητες υλικού.

Πριν χαθεί για πάντα μέσα στη μαύρη τρύπα, το υλικό αυτό περιδινείται βίαια γύρω της, οπότε θερμαίνεται σε ακραίες θερμοκρασίες και εκπέμπει ισχυρή ακτινοβολία. Οι ακτινοβολία αυτή έχει τη μορφή δύο πιδάκων που πηγάζουν από τους πόλους της μαύρης τρύπας, και μπορεί να είναι τόσο έντονη ώστε να επισκιάζει ολόκληρους γαλαξίες.

Τα μοντέλα

NGC 1399, an elliptical galaxy about 65 million light years from Earth. Credit: NASA, Chandra

Πράγματι, σε ορισμένα θεωρητικά μοντέλα το επίπεδο δραστηριότητας της κεντρικής μαύρης τρύπας μπορεί να επηρεάσει το ρυθμό αστρογένεσης του γαλαξία: οι πίδακες ακτινοβολίας είτε θερμαίνουν το αέριο σε απαγορευτικά για την αστρογένεση επίπεδα, είτε το εκτοξεύουν πέρα από τη σφαίρα επιρροής του γαλαξία.

«Το τηλεσκόπιο Herschel ανίχνευσε κάτι που δεν είχαμε δει ποτέ στο παρελθόν» σχολίασε ο Γκόραν Πίλμπρατ της αποστολής Herschel στην ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA. «Το Herschel ανακάλυψε σημαντικές ποσότητες ψυχρού αερίου σε κοντινούς κόκκινους και νεκρούς γαλαξίες». «Παρά την ύπαρξη ψυχρού αερίου, οι γαλαξίες αυτοί δεν σχηματίζουν άστρα, και ο ένοχος φαίνεται πως είναι η κεντρική μαύρη τρύπα».