Αδριανός και Αθήνα: Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο. Hadrian and Antinous: a meeting after 19 centuries

Εικονιστική μαρμάρινη κεφαλή του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138 μ.Χ.). Βρέθηκε το 1933 στην Αθήνα, στη λεωφόρο Συγγρού. Χρονολογείται το 130-140 μ.Χ. (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Περιοδική έκθεση με τίτλο «Αδριανός και Αθήνα. Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο» διοργανώνουν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε συνεργασία με την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, στην αίθουσα 31α της Συλλογής των Γλυπτών.

The temple of Olympian Zeus (Olympieion), whose construction began in the time of Peisistratos (6th c. BC) and was completed by the emperor Hadrian (Le Roy, J.D., Les ruines des plus beaux monuments de la Grèce, Paris 1758).

Η έκθεση, που θα ξεκινήσει στις 28 Νοεμβρίου 2017, εντάσσεται στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 1.900 χρόνων από την ανάρρηση του φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανού στον θρόνο το 117 μ.Χ. – επέτειος που εορτάστηκε ποικιλότροπα από μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία και πολιτιστικούς φορείς.

Altar dedicated to the emperor Hadrian from the courtyard of the Olympieion. National Archaeological Museum, open air sculpture exhibition. Exhibit number E 12350 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Η έκθεση, όπως ανέφερε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού,  Λυδία Κονιόρδου, κατά την παρουσίασή της, την Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2017 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία που αφορά την εντατικοποίηση των πολιτιστικών και μορφωτικών σχέσεων των δύο χωρών, ειδικότερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, έτσι όπως διατυπώθηκε στη διμερή συνάντηση των δύο Υπουργών, με την ευκαιρία της υπογραφής του Μνημονίου Συνεργασίας.

Inscribed base of a monument in honour of the emperor Hadrian. Origin unknown. Dates from 132 AD. Exhibit number Θ 276 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιαστεί ο φιλελληνισμός του Αδριανού και να προβληθεί η αξία και η σημασία που διατηρεί μέχρι τις μέρες μας η κληρονομιά του. Προωθώντας την ώσμωση της ελληνικής διανόησης με τη ρωμαϊκή παράδοση, ο Αδριανός συνεισέφερε αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής βάσης, που αποτέλεσε ένα από τα ουσιωδέστερα στοιχεία του δυτικού πολιτισμού. Από την άποψη αυτή, η έκθεση σηματοδοτεί και προαναγγέλλει το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς που θα εορταστεί το 2018. Τα εκθέματα, 40 στο σύνολό τους, προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η εικονιστική προτομή του Αδριανού σε μια ιδεατή συνομιλία με τον Επικούρειο φιλόσοφο Μητρόδωρο (331/0-278/7 π.Χ.), τους δύο αντιπροσώπους της Δεύτερης Σοφιστικής Αντώνιο Πολέμωνα (88-145 μ.Χ.) και Ηρώδη του Αττικού (101-178 μ.Χ.), καθώς και τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα και Στωικό φιλόσοφο Μάρκο Αυρήλιο (161-180 μ.Χ.). Στο βάθος οι προτομές και κεφαλές των «Κοσμητών» παρακολουθούν τον νοητό διάλογο (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η αίθουσα των Αθηναίων Κοσμητών στη μόνιμη έκθεση της Συλλογής Γλυπτών επιλέχθηκε ως το ιδανικό σκηνικό για την ανάπτυξη της μουσειολογικής ιδέας. Πορτρέτα του αυτοκράτορα Αδριανού τοποθετήθηκαν στο κέντρο της αίθουσας σε έναν νοερό φιλοσοφικό διάλογο για τον ελληνικό πολιτισμό με εμβληματικές μορφές διανοητών της αρχαιότητας, όπως ο Μητρόδωρος, ο Αντώνιος Πολέμων και ο Ηρώδης του Αττικού.

Εικονιστικές προτομές και κεφαλές «Κοσμητών» του 2ου και 3ου αι. μ.Χ. από την Αθήνα (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Τη φανταστική συνομιλία παρακολουθούν τα πορτρέτα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη ως σύμβολα της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης και οι Κοσμητές, οι αξιωματούχοι που είχαν την ευθύνη της διανοητικής και σωματικής εκπαίδευσης των εφήβων στα αθηναϊκά γυμνάσια της Αυτοκρατορικής περιόδου. Μέσα από το εμπλουτισμένο εκθεσιακό αφήγημα, οι θεματοφύλακες της παραδοσιακής ελληνικής παιδείας προσεγγίζονται με νέα ερμηνευτικά μέσα, που αναδεικνύουν τη βαθιά πνευματική συγγένεια του ελληνικού και του ρωμαϊκού πολιτισμού.

Εικονιστική προτομή του Αντίνοου, από την Πάτρα (130-138 μ.Χ.). Δίπλα της στήλη με κατάλογο των αξιωματούχων του Γυμνασίου και των εφήβων κατά φυλές. Από την Αθήνα. Γύρω στο 212/213 μ.Χ. (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Ο κόσμος των Γυμνασίων της Αθήνας ζωντανεύει επίσης με μια σειρά αντιπροσωπευτικών εκθεμάτων και την υπέροχη προτομή του Αντίνοου, του αγαπημένου συντρόφου του Αδριανού, που θεοποιήθηκε μετά τον πρόωρο θάνατό του και λατρευόταν στα Γυμνάσια ως πρότυπο νεανικής ομορφιάς και ρώμης.

Άποψη της έκθεσης (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η περιήγηση στην έκθεση ολοκληρώνεται με την επίσκεψη σε δύο άλλα σημεία του εκθεσιακού χώρου, που αναδεικνύουν συμπληρωματικές διαστάσεις της παρουσίας του Αδριανού στην Αθήνα και δημιουργούν έναν παράλληλο θεματικό περίπατο στο υπόλοιπο μουσείο. Στο πλαίσιο της επιτυχημένης δράσης «Αθέατο Μουσείο», από τις 13 Νοεμβρίου 2017 έως τις 4 Μαρτίου 2018, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να χαρούν δύο μοναδικά εκθέματα που αναδύονται από τις αποθήκες για πρώτη φορά.

Nude bust with head of Antinous. Found in Patras in 1856. It dates from just before 130 AD. Exhibit number Γ 418 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Η επιγραφή με το όνομα του αυτοκράτορα Αδριανού και την επωνυμία Ολύμπιος, χρονολογείται περί το 132 μ.Χ. και αποτελεί αυθεντική μαρτυρία της αναγνώρισης της προσφοράς του αυτοκράτορα από τους πολίτες της Αθήνας. Δίπλα της στέκει μια δεύτερη προτομή του αφηρωισμένου Αντίνοου, από την Πάτρα.

Egyptian style statue of Antinous. From the sanctuary of the Egyptian Gods at Marathon. Archaeological Museum, Hall 41, Exhibit number Egypt 1 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Ο θεματικός περίπατος ολοκληρώνεται στην Αιγυπτιακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου το αιγυπτιάζον άγαλμα του Αντίνοου από το ιερό των Αιγυπτίων Θεών στον Μαραθώνα υποδέχεται τους επισκέπτες και διηγείται με τον δικό του τρόπο τις πνευματικές αναζητήσεις της εποχής.

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου) - http://www.archaeology.wiki/blog/2017/11/17/hadrian-antinous-meeting-19-centuries/

Ο έρωτας επηρεάζει την αναπαραγωγική επιτυχία. First evidence human love related to reproductive success

Pablo Picasso, Lovers, 1904. Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν να ερωτεύονται και αυτό για πολύ συγκεκριμένους λόγους που ήταν οι αναπαραγωγικοί. Study shows being in love is associated with number of children, indicating an ancient evolutionary basis.

Είναι ένα ανθρώπινο καθολικό «φαινόμενο», ωστόσο επί μακρόν οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τις βιολογικές βάσεις του χωρίς να τις έχουν εντοπίσει – δεν είναι άλλο από τον έρωτα. Τώρα μια νέα μελέτη δείχνει ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν να ερωτεύονται και αυτό για πολύ συγκεκριμένους λόγους που ήταν οι αναπαραγωγικοί.

Επίδραση στον αριθμό των παιδιών

Commitment helps people maintain stable relationships and people often decide to stay together in order to have children. Pictured is a Hadza woman with her child.

Προηγούμενες έρευνες είχαν προσπαθήσει να εντοπίσουν μια γενετική ή νευρολογική «ρίζα» του έρωτα. Ωστόσο τα νέα στοιχεία παρέχουν τις πρώτες ενδείξεις σχετικά με το ότι ο έρωτας επηρεάζει την αναπαραγωγική επιτυχία η οποία μετριέται με τον αριθμό των παιδιών που αποκτά κάθε άνθρωπος.

Συγκεκριμένα η μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Frontiers in Psychology» έδειξε ότι ο έρωτας, η αγάπη και η αφοσίωση σε έναν σύντροφο τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες συνδέονταν άμεσα με τον αριθμό των παιδιών που αποκτούσε το κάθε ζευγάρι στη φυλή κυνηγών-τροφοσυλλεκτών Χάτζα στην Τανζανία.

The lives of the Hadza are believed to have changed little in the last ten thousand years and for this reason they could provide insight into the early evolution of love among our ancestors.

Η νέα μελέτη «ρίχνει φως στο νόημα του έρωτα στο εξελικτικό παρελθόν των ανθρώπων» σημειώνουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Βρότσλαβ στην Πολωνία. Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, παράγοντες όπως η αντισύλληψη παρεμβαίνουν και διακόπτουν τη σύνδεση μεταξύ έρωτα και αριθμού παιδιών. Για αυτόν τον λόγο η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον δρα Πιοτρ Σοροκόφσκι επέλεξε να μελετήσει τους Χάτζα. Η λογική των ερευνητών ήταν πως ο τρόπος ζωής των Χάτζα είναι πολύ περισσότερο συγκρίσιμος με εκείνον των προγόνων μας και έτσι μπορεί να παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την εξελικτική πορεία του έρωτα.

Η «Τριγωνική Θεωρία του Έρωτα»

Sternberg's Triangular Theory of Love

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν για τη διεξαγωγή της μελέτης τους μια μέθοδο που ονομάζεται «Τριγωνική Θεωρία του Έρωτα» (διατυπώθηκε από τον R.J. Stenberg το 1986) σύμφωνα με την οποία ο έρωτας συντίθεται από τρία συστατικά: την εγγύτητα που περιλαμβάνει τα συναισθήματα της οικειότητας, του δεσίματος και της επαφής με το άλλο άτομο, το πάθος που αναφέρεται στον ερωτικό πόθο, σε φαντασιακές σκέψεις για τον άλλο, σε αίσθηση ειδυλλίου και στη σεξουαλική ολοκλήρωση και την απόφαση /δέσμευση που περικλείει τη συναίσθηση του ατόμου πως είναι ερωτευμένο και τη δέσμευση προς τον εαυτό του και τον άλλον να κρατήσει τον έρωτά του για εκείνον.

Μετά τη συλλογή των απαντήσεων από τους συμμετέχοντες σχετικά με αυτά τα τρία «συστατικά», οι ερευνητές συνέκριναν τα σκορ που προέκυψαν με τον αριθμό των παιδιών που είχε αποκτήσει το κάθε ζευγάρι. «Ανακαλύψαμε ότι η δέσμευση και η αναπαραγωγική επιτυχία συνδέονταν μεταξύ τους άμεσα και σταθερά και στα δύο φύλα» αναφέρεται στη μελέτη και προστίθεται ότι από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε και θετική συσχέτιση μεταξύ του πάθους και της αναπαραγωγικής επιτυχίας, μόνο όμως στις γυναίκες.

Με βάση τα ευρήματά τους οι επιστήμονες σημειώνουν ότι το πάθος και η δέσμευση αποτελούν παράγοντες-«κλειδιά» που αυξάνουν τις πιθανότητες αναπαραγωγής. Αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι «η επιλογή οδήγησε στην προαγωγή του έρωτα στην πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης».

Βέβαια, ένα άλλο ερώτημα είναι ποια θέση παίρνει ο έρωτας πλέον στον σύγχρονο κόσμο μας, τουλάχιστον στον αποκαλούμενο αναπτυγμένο. Διότι υπεισέρχονται πλέον πολλοί και διάφοροι παράγοντες με αποτέλεσμα πιθανώς σήμερα ο έρωτας να μην συνδέεται τόσο άμεσα με την αναπαραγωγική επιτυχία. Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί από σχετικές μελέτες σε πληθυσμούς που δεν ακολουθούν τον τρόπο ζωής των Χάτζα.

Πηγές: Frontiers in Psychology - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=918544